10 شىلدە كۇنى ءبىرجان احمەردىڭ «كوزىڭدەگى كوكتەم» ولەڭدەر جيناعىنا قاتىستى «قۇداي دارىتقان عاجاپ بايلىقتىڭ يەسى» اتتى ادەبي-سىني ماقالامىز سايتىمىزدا شىققان بولاتىن. وقىرمان جۇرت جىلى قابىلدادى.

«1» دەگەن پىكىر قالدىرۋشى «فوليانت» باسپاسىنان شىعىپتى. قۇتتى بولسىن. مەملەكەت تىركەۋىندە مىڭداعان باسپالار بار. تاڭعالامىز-اۋ، مادەنيەت مينيسترلىگى قالامگەرلەردىڭ كىتاپتارىن شىعارۋدا وسىنداي «فوليانت»، «ارىس»، «ولكە»، «الماتى كىتاپ»، «ارۋنا»، «نۇرلى الەم»، «ونەر» ت.ب. باسپالارىن مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن شىعاتىن لوتتارعا (تەندەرگە) نەگە قاتىستىرمايدى ەكەن.مۇنى كىم تەكسەرەدى! اۆتور، وسى جاعىن جازىڭىز» دەپ ءوتىنىش ايتقان ەكەن.

ەندى وسى ءوتىنىشتى ورىندايتىن كەز كەلدى.

قازاق كىتابىنىڭ وقىرمانعا جەتۋى مۇمكىن بولماي قالدى دەسەك ارتىق ايتپايمىز. جۇرتتىڭ ءبارى «ويباي، كسرو قۇلاعان سوڭ، بۇرىنعى كىتاپ تاراتۋ جۇيەسى مەن كىتاپ دۇكەندەرى جەكەنىڭ قولىنا كوشىپ، ءبارى قۇرىدى» دەپ قارا اسپاندى توندىرەدى. شىنىمەن سولاي ما!؟

باسپالاردىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك تىلدە عانا كىتاپ شىعاراتىندارىن بارشا سالىقتان بوساتۋ كەرەك. تەندەردى جويىپ، ءار وبلىستىڭ ىشكى مۇمكىندىگى مەن شىعارماشىلىق الەۋەتىنە قاتىستى ەلىمىزدەگى 20 مىڭعا جۋىق كىتاپحانانى كىتاپپەن قامتاماسىز ەتۋىن مەنەدجەرلىكپەن جولعا قويۋعا قول جەتكىزۋ قاجەت. بۇل – ءبىر.

ەكىنشىدەن پارلامەنتىمىز ورىس تىلىندە ەلىمىزگە اعىلىپ كەلىپ جاتقان كىتاپتاردىڭ قازاقشا اۋدارماسى بولۋىن تالاپ ەتەتىن زاڭ شىعارۋعا ءتيىس. ول ءۇشىن قازىرگى جۇمىس ىستەپ جاتقان «تىلدەردى وقىتۋ ورتالىقتارى» جانىنان اۋدارما مەكتەبى مەن رەداكتورلار القاسى قۇرىلىسا، كوپ نارسە ۇتامىز. وعان اقشا وسى باستان قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ ارالاسۋىمەن قاراستىرلىپ، اۋدارمامەن تۇراقتى اينالىسىپ جۇرگەن جەرگىلىكتى شىعارماشىلىق تۇلعالاردى تارتۋ قولعا الىنسا ءبارى ورنىنا كەلەر ەدى.

ۇشىنشىدەن، 28 ارىپكە نەگىزدەلگەن كىرمە ءسوز قابىلداۋدى قولعا الىپ، بۇرىنعى ورىسشا جازىلىپ، ورىسشا ايتىلىپ كەلگەن بارشا تەرمىندەردى قۇزىرەتى بار ۇلتتىق تەرمينكوم مەن حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامى قازاق-ورىس-اعىلشىن-تۇرىك تىلىندەگى ايتىلىپ جازىلۋىن رەتكە تۇسىرگەن «قازاق تىلىندەگى كىرمە سوزدەر» سوزدىگىن سالا-سالاعا ءبولىپ جارماي، الىپبيلىك رەتپەن جىل سايىن شىعارىپ وتىرۋىن جولعا قويۋعا قول جەتكىزۋگە ءتيىسپىز. سوندا ورىس ءتىلدى وتانداستارىمىز قازاق تىلىندەگى تەرمىندەردى جىلى قابىلدايدى. ءارى ءتىلىمىزدى وقىپ بىلۋگە دەگەن ىنتاسى ارتادى.

تورتىنشىدەن قازاق اۋدارماسى ۇلكەن وزگەرىسكە ۇشىرادى. بۇرىنعىداي ءماتىندى عانا اۋدارۋ قارابايىر تۇسىنىككە اينالىپ، دىبىستىق اۋدارما، سەربىستىك اۋدارما، سۋرەتتىك اۋدارما، سۋبتيترلىك اۋدارما، بەينەجازبالىق اۋدارما تۇرلەرى پايدا بولدى. وسى سالادا ءوزىن تانىتقان اۋدارماشىلار ىلەگى پايدا بولىپ، انا تىلىمىزدە ىنتەرنەت قىزمەتىن ۇسىنىپ ءجۇر. قازاق ءتىلىن دامىتۋ دەگەن باسقا ۇلتتاردىڭ انا ءتىلىمىزدى وقىپ ۇيرەنۋى ەمەس، بار بولعانى قازاق ءتىلدى مەديا كونتەنت قالىپتاستىرۋ ەكەندىگىن بيلىك ۇعىناتىن كەز كەلدى. ورىس ءتىلدى وتانداستارىمىزدىڭ رف بار، ولاردىڭ ورتالىق ازياداعى ورىس ءتىلىن دامىتۋعا بولەتىن قارجىلاندىرۋ كوزى بار.

ەكى بىردەي كىتابي باسپاسى كەرەمەت دامىعان قاعاناتتاردىڭ ورتاسىندا تۇرىپ، ءبىر كىتاپتى 5000 تەڭگە شىعارۋشىلىق ءۇردىسىن دوعارىپ، رەسەي مەن قىتاي نارىعىن قازاقشا ارزان كىتاپ شىعارۋ ءۇشىن كادەگە جاراتۋعا ءتيىسپىز. 300 بەتتىك كىتاپتى – 70-80 تەڭگەگە شىعارىپ، وقىرمانعا 100 تەڭگە ساتىلىمعا شىعارۋدى ۇلتتىق ماقسات ەتەتىن كەز كەلدى. ءارى بۇنداي دارەجەگە جەتىپ العان قازاق باسپاسى وزبەك پەن قىرعىز تىلىندە دە ارزان كىتاپ شىعارىپ، ولاردىڭ نارىعىن جاۋلاي الادى. كىتاپ شىعارۋدا ءبىر كۇندىك پايدانى ەمەس، مىڭ كۇندىك ۇلتتىق برەندتى قالاي قالىپتاستىرۋدى ويلايتىن ءام سول باعىتتا جۇمىلا جۇمىس جاسايتىن كەز كەلدى. مۇستافا شوقاي ارمان ەتكەن تۇرىك بىرلىگى قازاق ەلىندەگى اۋدارماشىلاردىڭ باسىن قوسۋ ارقىلى ءوزىنىڭ مادەني تاعانتاسىن بەكەمدەيدى.

ءسوز سوڭىندا ايتپاعىمىز: وزگە تىلدەن انا تىلىمىزگە، انا تىلىمىزدەن وزگە تىلگە ءتارجىما جاسايتىن اۋداماشىلار ءۇشىن حالىقارالىق ءىسلام جارىلعاپوۆ پەن كەڭەس يۋسۋپوۆ اتىنداعى وردەن مەن مەدال تابىستاۋدى راسىمدەسەك، قازاق اۋدارماسى مەن كىتابىنىڭ باعى جانادى.

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz