شاياحمەت قاليۇلى. قايداسىڭ، «جەتى قاعان»؟
1990 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنىڭ باس شەنىندە، قاسىمدا وزىممەن بىرگە ىلە پەدوگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ ماتەماتيكا فاكۋلتەتى الگەبرا كافەدراسىندا بىرگە جۇمىس ىستەيتىن مۋنيرا مۇعاليما بار، ەكەۋمىز وڭتۇستىك قىتاي سى شۋان ولكەسىنىڭ ورتالىعى شىڭ دۋ قالاسىنداعى سى شۋان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماتەماتيكا فاكۋلتەتىنە ءبىر جىلدىق ءبىلىم تولىقتىرۋعا جول تارتقان بولاتىنبىز. جولشىباي ءۇرىمجى قالاسىنا بارىپ، ارى قاراي پويىزبەن ءجۇرۋ ءۇشىن بيلەت الدىق تا، بيلەتتىڭ مەرزىمىنە قاراي، قالادا ءبىر كۇن ايالداپ قالدىق. مۋنيرا مۇعاليما ءوزىنىڭ دوسىنىڭ ۇيىنە كەتتى. مەن ارداشياۋ دەگەن جەردە تۇراتىن قادىر اتتى تۋىسقان اعامنىڭ ۇيىندە قالدىم. سول اراعا وتە جاقىن جەردە “شينحۋا” دەگەن كىتاپ دۇكەنى بولۋشى ەدى. وتكەن عاسىردىڭ 80-جىلدارى شىڭجاڭ ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىپ جۇرگەن كەزىمدە ءار جەكسەنبى سايىن وسى كىتاپ دۇكەنىنىن ارالاپ، قانداي جاڭا كىتاپتاردىڭ جارىق كورگەنىن قالت جىبەرمەي كورىپ، وتە قاجەتتىلەرىن ساتىپ الىپ جۇرەتىنمىن. سول باياعى تانىس دۇكەندە تاعى دا قانداي جاڭالىقتاردىڭ بارلىعىن بىلگىم كەلىپ: «بوس جاتقانشا بارىپ قايتايىن»،-دەپ، ات باسىن سولاي قاراي بۇرعام. ءبىراز كىتاپتاردى شولا كەلىپ بۇرىن-سوڭدى كورىپ، ەستىمەگەن «جەتى قاعان» دەگەن قالىڭ كىتاپتى كوزىم شالدى.
1990 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنىڭ باس شەنىندە، قاسىمدا وزىممەن بىرگە ىلە پەدوگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ ماتەماتيكا فاكۋلتەتى الگەبرا كافەدراسىندا بىرگە جۇمىس ىستەيتىن مۋنيرا مۇعاليما بار، ەكەۋمىز وڭتۇستىك قىتاي سى شۋان ولكەسىنىڭ ورتالىعى شىڭ دۋ قالاسىنداعى سى شۋان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماتەماتيكا فاكۋلتەتىنە ءبىر جىلدىق ءبىلىم تولىقتىرۋعا جول تارتقان بولاتىنبىز. جولشىباي ءۇرىمجى قالاسىنا بارىپ، ارى قاراي پويىزبەن ءجۇرۋ ءۇشىن بيلەت الدىق تا، بيلەتتىڭ مەرزىمىنە قاراي، قالادا ءبىر كۇن ايالداپ قالدىق. مۋنيرا مۇعاليما ءوزىنىڭ دوسىنىڭ ۇيىنە كەتتى. مەن ارداشياۋ دەگەن جەردە تۇراتىن قادىر اتتى تۋىسقان اعامنىڭ ۇيىندە قالدىم. سول اراعا وتە جاقىن جەردە “شينحۋا” دەگەن كىتاپ دۇكەنى بولۋشى ەدى. وتكەن عاسىردىڭ 80-جىلدارى شىڭجاڭ ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىپ جۇرگەن كەزىمدە ءار جەكسەنبى سايىن وسى كىتاپ دۇكەنىنىن ارالاپ، قانداي جاڭا كىتاپتاردىڭ جارىق كورگەنىن قالت جىبەرمەي كورىپ، وتە قاجەتتىلەرىن ساتىپ الىپ جۇرەتىنمىن. سول باياعى تانىس دۇكەندە تاعى دا قانداي جاڭالىقتاردىڭ بارلىعىن بىلگىم كەلىپ: «بوس جاتقانشا بارىپ قايتايىن»،-دەپ، ات باسىن سولاي قاراي بۇرعام. ءبىراز كىتاپتاردى شولا كەلىپ بۇرىن-سوڭدى كورىپ، ەستىمەگەن «جەتى قاعان» دەگەن قالىڭ كىتاپتى كوزىم شالدى. قىزىعۋىم ارتىپ، قيمىلىم تەزدەپ، ءۇشبۋ كىتاپتى قولىما الىپ، ازداپ پاراقتاپ، شولىپ كورسەم: قازاقتىڭ ەرتە زامانداعى ءبىز تولىق بىلە بەرمەگەن، ەستىمەگەن باتىرلارىن، تاريحي ۋاقيعالارىن باياندايتىن، جىرمەن باياندالعان كىتاپ ەكەنىن ءبىلدىم. سوندا العىسوزىنە ءبىراز نازار اۋدارىپ توقتالعان ەم، قازىر ەسىمدە قالۋىنشا: «بۇل ەپوستى مەنىڭ اعام(نە اكەم) بالباي گومينداڭ تۇرمەسىندە ءبىر قازاق وقىمىستىسىمەن بىرگە جاتقان كەزىندە سول قازاقتان جاتتاپ العان ەكەن. مەنىڭ بالا كەزىمدە سول كىسى: «باۋىرىم، «ماناس» ەپوسى ءوزىڭنىڭ دۇنيەڭ، ول ەشقايدا قاشپايدى، سەن مىقتى بولام دەسەڭ، اۋەلى وزگەنىكىن، مىنا قازاقتىڭ «جەتى قاعان» دەگەن ەپوسىن ۇيرەنگىن»،- دەپ الدىمەن وسى ەپوستى جادىما جاتتاتقان بولاتىن، «ال مىناۋ ءبىرىنشى قاعاندى باياندايتىن كىتاپ. اللا جازسا، قالعان التى قاعاندى دا جىرلاپ بەرەمىن قازاق اعايىندارعا. اتى-ءجونىم ءجۇسىپ ماماي، ۇلتىم قىرعىز» دەگەندەي ەدى. مەن ول كىتاپتى ىشكى قىتايعا الا كەتۋدى جۇك كورىپ، «قايتقان ساپارىمدا الامىن عوي» دەپ، ءوز ورنىنا قايتا قويىپ كەتىپ ەدىم. كەيىننەن ماماندىعىم بويىنشا جۇمىسپەن اينالىسىپ كەتتىم دە، سول بويى ول كىتاپتى كۇنى بۇگىنگە دەيىن كورمەدىم...
ءبىراز جىلدان بەرى ادەبيەتكە ويىم اۋىپ، تاريحي كىتاپتاردى كوپتەپ وقۋعا ىنتام ارتا باستادى.ۇستىمىزدەگى جىلدان بەرى سول «جەتى قاعان» ويىما ورالا بەرگەن سوڭ وسىنداعى ۇزىنقۇلاقتان قالعان «التى قاعاندى» جىرلاعان كىتاپ قاشان جارىق كورگەنىن قۋزاۋ سالىپ سۇراستىرعانىمدا، قىزىعى، ەشكىم دە ونىڭ بار-جوعىن انىق بىلمەيتىن بولىپ شىقتى. ءسويتىپ جۇرگەندە جولىم ءتۇسىپ، ناۋرىز ايىندا قىتايدىڭ قۇلجا قالاسىنا ەمدەلۋگە بارعام. ونداعى اعايىن-تۋىس، جولداس-جورالارمەن ارالاسا ءجۇرىپ، قازاقتىڭ كىتاپقۇمار جىگىتتەرىنە وسى كىتاپ جايلى ماعلۇمات تاۋىپ بەرۋىن ءوتىنىپ ەدىم، وكىنىشتىسى، وندا دا كوبى بىلمەيتىن بولىپ شىقتى. تەك ءنابيجان ورمانۇلى دەگەن فيلوسوفيا عىلىمىمەن كوپ اينالىسقان، اكىمشىلىك سالاسىندا ۇزاق جىل قىزمەت اتقارعان ۇلتجاندى اعامىز عانا ارى شاۋىپ، بەرى شاۋىپ، ۇرىمجىدەگى قازاقتىڭ بەلدى-بەلدى دەگەن ازاماتتارىنا قايتا-قايتا قوڭىراۋ شالىپ، حابارلاسىپ، سونداعى جەتكەن ناتيجەسى: «ءبىز ىزدەستىرىپ، كەيىن حابارىن بەرەيىك»،- دەگەنگە سايىپتى. Cونىمەن قويشى، «وي، اللا، وسىنداي ۇلتتىق بايلىقتى ەشكىمنىڭ بىلمەگەنى، ەشكىمنىڭ ىزدەمەگەنى قالاي؟»- دەپ ويىم ون ساققا جۇگىرىپ دال بولىپ جۇرگەنىمدە، «جولى بولار جىگىتتىڭ، جەڭگەسى شىعاردىڭ» ءساتى كەلدى. بىردە بايشىعان دوسىم ەكەۋمىز ۇرىمجىدەگى شىنجاڭ مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىنەن قايتاردا اۆتوبۋستىڭ ارتىن الا وتىرعانبىز، جول-جونەكەي مىنگەن ءتورت قىز قاسىمىزعا تاياپ كەلىپ، وتىراتىن ورىن بولماعان سوڭ، ورتادا تىك تۇردى. بايقاسام، قازاقشا سويلەسىپ كەلەدى ەكەن، ءوزىمنىڭ بىرەۋدى كورسەم جاتىرقاماي سويلەپ كەتەتىن ادەتىم بار، سول ادەتىمە سالىپ:
- قىزدار، ستۋدەنتسىزدەر مە؟-دەپ سۇرادىم..
- ءيا، اعاي، ستۋدەنتپىز،-دەدى. ارى قاراي ءسوزىمدى ساباقتاپ: «ءجا، قاي جاقتان بولاسىزدار؟» –دەدىم. ەكەۋى:
- ءبىز التايدانمىز،- دەگەندە قالعان ەكەۋى جارىسا:
- ءبىز قىزىلسۋدان كەلگەنبىز،- دەدى.
- و، وندا سەندەر قىرعىز بولدىندار عوي؟
- ءيا، اعاي ، ءبىز قىرعىز قىزدارىمىز!
- قازاقشانى قايدان ۇيرەنىپ العانسىزدار؟-دەدىم ازىلدەپ.
- ە، قازاق-قىرعىز ءبىر تۋعان حالىق دەيدى عوي، وسى ۇرىمجىگە وقۋعا كەلگەلى ساباقتاس قازاقتىڭ قىز-جىگىتتەرىمەن كۇندە بىرگە ءجۇرىپ، قالاي ۇيرەنىپ كەتكەنىمىزدى ءوزىمىز دە اڭعارماي قالىپپىز. ءبىزدى ۇرىمجىدە كورگەن باسقا ۇلت وكىلدەرى ەشقاشان قىرعىز دەمەيدى، قازاق دەپ ەسەپتەيدى، -دەدى.
- جارايسىڭدار، قارىنداستار، وندا سەندەر ءجۇسىپ ماماي دەگەن قىرعىزدىڭ اتاقتى ماناسشىسىن بىلەسىڭدەر مە؟-دەدىم.
- نەگە بىلمەيمىز، ول كىسى ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ ادامى. قازىردە سول اقشيدە تۇرادى،- دەمەسى بار ما!
- ويباي-اۋ، قىزدار-اۋ، ول كىسى شىنىمەن ءتىرى مە ءوزى؟- دەدىم. قۋانىشتان داۋسىم جارقىن شىقتى. ءبىر جاعىنان ول كىسىنىڭ ءتىرى جۇرگەنىنە ءسال سەنىڭكىرەمەي تۇرمىن.
- ءيا، ءتىرى، بىراق، وتە قارتايىپ كەتتى.
- سوندا نەشە جاستار شاماسىندا؟-دەدىم دەگبىرسىزدەنىپ.
- ءبىز دە انىق جاسىن بىلمەيمىز، ۇلكەندەردىڭ اڭگىمەسىنە قاراعاندا توقساننىڭ جۋان ىشىندە بولۋى كەرەك، -دەگەندە، شىدامىم تاۋسىلىپ :
- اينالايىندار-اۋ، سول كىسىمەن قالاي تىلدەسۋگە بولار ەكەن؟-دەدىم تاعاتسىزدانىپ. سوندا ەكى قىزدىڭ ءبىرى:
- قازىر، اعا، ءبىز ءبىر ساباقتاسىمىزدان سۇرايىق. ءجۇسىپ مامايدىڭ ءبىر قىزى وسى ۇرىمجىدە قىزمەت ىستەيدى، بۇيىرسا سول كىسىنىڭ تەلەفون ءنومىرىن تابامىز، -دەدى. قۋانىشىم قوينىما سىيماي، جەردەن التىن تاپقانداي بوپ، ەكى قىزعا الما-كەزەك قاراپ ءبىراز وتىردىم. ايتقاندارىنداي تانىستارىنا تەلەفون شالىپ، انادان-مىنادان سۇراستىرىپ:
- اعاي، جازىڭىز، مىناۋ ءجۇسىپ مامايدىڭ قىزى باقىتگۇلدىڭ تەلەفون ءنومىرى...-دەپ ءبىر ءنومىردى تاپتىشتەپ تۇرىپ ايتىپ بەردى. مەن دە ەكى قىزعا زور راحمەتىمدى ايتىپ ۇلگەردىم. ەكەۋى:
- ساۋ بولىڭىز، ءبىزدىڭ تۇسەتىن جەرىمىز تاياپ قالدى، -دەپ، اسىعا اۆتوبۋستان ءتۇسىپ كەتتى.
مەن قۇلجادان ۇرىمجىگە ارى قاراي ەم جالعاستىرۋعا كەلگەن بولاتىنمىن. كەشكىسىن دوسىمنىڭ ۇيىندە وتىرىپ الگى نومىرگە قول تەلەفونىمدى جالعادىم. ارعى جاقتان ء“ۋاي!” دەگەن سىڭعىرلاعان بيازى دا جۇمساق ايەل داۋىسى ەستىلدى:
- سالەمەتسىز بە، كەش جارىق، قارىنداس؟
- سالەم، بۇل كىم ەكەن، تانىمادىق قوي؟-دەپ قازاقشا-قىرعىزشا ارالاس امانداسا كەتتى.
- ءيا، قارىنداس، تانىمايتىن ءجونىڭىز بار. ءسىزدى مازالاپ تۇرعان بۇرىن- سوڭدى سىزگە كەزدەسپەگەن الىستان كەلگەن جولاۋشى اعاڭىز. ءسىز ءجۇسىپ مامايدىڭ قىزى بولاسىز عوي؟ سولاي ما؟
- ءيا، سولاي.
- وندا جاقسى بولدى. قازاقشا ءسوزدى تۇسىنەسىز بە؟ جوق، قىتايشا نە ۇيعىرشا سويلەۋىم كەرەك پە؟
- قازاقشا سويلەي بەرىڭىز. تۇسىنبەگەن جەرىم بولسا سۇرارمىن. نەگىزى ءتۇسىنۋىم كەرەك. ءبىز ارالاساتىن قازاق دوستارىمىز كوپ قوي، -دەدى.
- ءجا، وندا شارۋام بىلاي: ءسىزدىڭ اكەڭىز ءجۇسىپ ماماي سوناۋ توقسانىنشى جىلدارى قازاقتىڭ ءالى ەش جەردە ءمالىم بولماعان «جەتى قاعان» دەگەن ەپوسىنىڭ ءبىرىنشى قاعاندىعىن جىرلاعان بولاتىن. قالعان التى قاعاندىقتى «قۇداي قالاسا كەيىن جىرلايمىن» دەگەن ەكەن. مەنىڭ بىلۋىمشە، سول كۇيى قالىپ قالعان كورىنەدى، وسى تۋرالى انىعىن بىلەيىن دەپ ەدىم، -دەدىم.
- ءيا، اعاسى، اكەم «ءبىرىنشى قاعان» دەپ جازعان قولجازباسىن وسى ۇرىمجىدە ءبىر قازاق كىسى «مەن باسپادان شىعارىپ بەرەم» دەپ الىپ، ءبىر جىل وتكەندە، ول كىسى قايتىس بولىپ كەتىپ، سۇراستىرىپ ءجۇرىپ سول كىسىنىڭ ۇيىنەن قول جازبانى زورعا تاۋىپ العانبىز. كەيىن باسقا ءبىر قازاق كىسى قولىنا الىپ، ارەڭ باسپادان شىعارعان بولاتىن. ودان كەيىن قازاقتاردىڭ دا قالعان قاعاندىقتاردى جىرلاتىپ الۋعا قۇلىقتارى بولمادى. سول بويىنشا اتام دا ىشتەي رەنجىگەندەي بولىپ ءبىرجولا قالىپ قويدى،-دەپ، ءسوزىن ارى قاراي جالعاي بەرگەندە، شىدامىم تاۋسىلىپ:
- قالقام-اۋ، مەن ءسىزدىڭ اكەڭىزدەن كۇللى قازاق اتىنان كەشىرىم سۇراۋعا بارمىن. مۇمكىن اكەڭىزدىڭ جازىپ قويعان قولجازباسى بار شىعار، اكەڭىزبەن سويلەسىپ كورسەك قايتەدى؟ -دەدىم.
- اعاسى، بىرىنشىدەن، اتام ۇرىمجىدەن شەشەم قايتىس بولعان سوڭ ءوزىمىزدىڭ اۋىلعا قايتىپ كەتكەن. قازىر قىزىلسۋدىڭ اقشي اۋدانىندا تۇرادى. ەكىنشىدەن، جاسى دا ۇلكەيىپ كەتتى، بيىل توقسان جەتىگە كەلدى. ۇشىنشىدەن، قان قىسىمى جوعارى، قۇلاعى دا شابان ەستيدى، سول سەبەپتى ءسىز سويلەسە المايسىز عوي، -دەدى.
- وتە وكىنىشتى، وندا سىزگە ءوتىنىش، اكەڭىزبەن بايلانىسقا شىعىپ: «ءسىزدى قازاق مەملەكەتىنەن ءبىر قازاق ازاماتى ىزدەپ كەلىپتى، بۇيىمتايى: «جەتى قاعاننىڭ» جالعاسىن تىڭداپ، بىلگىسى كەلەدى نەمەسە جازىپ قويعان قولجازباسى بولسا، سونى بەرسە، كۇللى قازاق حالقى اتىنان زور راحمەت ايتىپ، سىيلىعىن دا ۇسىنباق»،-دەپ سالەمىمىزدى جەتكىزسەڭىز.
- اتتەگەن-اي! ەرتەرەك قامدانساڭىزدار جاقسى بولعانداي ەكەن، دەگەنمەن، مەن بۇيىرسا بۇگىن كەشتە، اعالارىم جۇمىستان ۇيگە كەلگەندە، تەلەفون شالىپ اكەممەن سويلەستىرىپ كورەيىن، اماناتىڭىزدى جەتكىزەمىن، ەرتەڭ تۇستە سىزگە حابارلاسىپ، انىعىن ايتىپ بەرەيىن، جاراي ما؟، -دەدى
- جارايدى، قارىنداس، وندا سىزدەن جاقسى حابار كۇتەمىن. ءسىز مەنىڭ جان ايقايىمدى ءتۇسىنىپ تۇرعان بولارسىز. الدا-جالدا... بولىپ كەتسە، اقساقالمەن بىرگە ءبىر حالىقتىڭ تاۋداي التىنعا بەرگىسىز دايىن تاريحى وشكەلى تۇر. اللا بۇيىرتسا، قازاق تاريحىنان سۇبەلى ورىن العالى وتىرعان اقساقالعا قۋات تىلەيمىن. ساۋ بولىڭىز!-دەپ، تەلەفوندى ءسوندىردىم. ىشتەي كىمگە نازالاناتىنىمدى، كىمگە وكپەلەيتىنىمدى بىلمەي تەرەڭ ويدىڭ تەگەۋرىندى تەرگەۋىندە «قالايدا ءبىر جاقسى حابار بولسا يگى»،- دەپ، ەرتەڭگى ءتۇستى تاعاتسىزدانا كۇتتىم.
ءتۇس تە بولدى-اۋ، ايتەۋىر! بىراق تەلەفون تىم-تىرىس، ارى-بەرى تىپىرشىپ، تىنىشسىزدانىپ ءوز-ءوزىم اۋرەگە ءتۇستىم. ءبىراز كۇتتىم. تەلەفون شالۋعا ادەپسىزدىك بولار دەپ ويلاپ، قوڭىراۋ شالۋعا باتىلىم بارمادى. ابدەن ءتۇس اۋا باقىتگۇل حابارلاسۋعا شىقتى، قۋانىشىم قوينىما سىيماي:
- ءيا، قارىنداس، جاقسى جاڭالىعىڭ بار شىعار؟ ايتا بەرىڭىز، قۇلاعىم سىزدە، -دەپ ءولىپ-ءوشىپ بارامىن.
- جاقسى، ءوزىڭىزدىڭ جاعدايىڭىز قالاي؟ -دەپ ءcوزىن قىسقا قايىردى دا.-كوڭىل-كۇيىڭىزدى تۇسىرسەم كەشىرىڭىز، ارنايى سۇراعان سوڭ شىندىعىن ايتپاسام بولمايدى. مەن اعالارىم ارقىلى ابدەن سويلەستىم، اكەم: «مەن قولجازبا جازعانىم جوق، كەزىندە ەشكىم قوزعامادى، قازىر جاسىم ۇلكەيىپ كوپ نارسە ەسىمدە قالمادى، قازىر قازاقشا تۇگىل قىرعىزشا ىرلاردى دا جىرلاي المايمىن. ول ازاماتقا حالقىنىڭ جوعىن جوقتاعانى ءۇشىن ريزامىن، مەنەن راحمەت ايتىڭدار»،-دەپتى. سوندىقتان سىزگە كومەكتەسە الماعانىما وكىنىشتىمىن. اتامنىڭ جاستاۋ كەزىندە قازاق اعايىندار تۇگىلى قىرعىز تۋعاندار دا تولىق ەسكەرمەي، قىرعىزدىڭ دا تالاي ىرلارى جازىلماي قالدى. «قولدا باردا التىننىڭ قادىرى جوق» دەگەن وسى. ەندى ءسىز «جەتى قاعان» ەپوسىن جەردەن قازىپ ىزدەۋىڭىزگە تۋرا كەلەدى. اششى دا بولسا شىنى وسى. رەنجىمەڭىز، -دەدى.
ءتاتتى ارمانىمنىڭ تالقانى شىعىپ، ۇكىلى ءۇمىتىم ءۇزىلىپ، دەل-سال كۇيدە سىلەيىپ تۇردىم دا قالدىم.
-قۇداي-اۋ،- دەيمىن سوندا، -شىعىس تۇركىستانداعى كۇللى قازاققا جاقسى باسشى، حالقىنا جاناشىر اتپال ازامات، ابىروي-اتاعى ەلدىڭ ءىشى-سىرتىنا بىردەي اسقاقتاعان ارداگەر اعامىز ءجانابىلدى جاسى ۇلكەيىپ كوپ ىسكە ارالاسۋدان قالعان-اۋ شاماسى دەسەك، كۇنى بۇگىنگە دەيىن ات ۇستىنەن تۇسپەي ابروي-اتاعى اسپانداپ، سونداعى قازاقتىڭ ەڭ جوعارعى بيلىك مىنبەرىندە وتىرعان اسقات كەرىمباي اعامىز، جاستايىنان جارىق جۇلدىزداي بيلىك سالاسىندا جارقىراپ شىققان ەلگە تانىمال، جۇرتقا جاعىمدى، ءبىلىمدى دە، بىلىكتى باسشى نۇرلان ءابىلماجىن باۋىرىمىز، ىسكە شەبەر، ويعا شۇلەن، بار ءىسىن باپپەن اتقارىپ، ەل كوزىنە ەرەسەن تۇسكەن، اقىلىنا كوركى ساي كورەگەن باسشىلاردىڭ ءبىرى قىزايجان اعامىز، مىنەزى جايدارى، ءبىلىم بىلىگى جوعارى، ىسىنە شوگەل، حالقىنا جاقىن ونەرسۇيگىش، ونەگەلى ىسمەر اعامىز تىلەبالدىلار نە بىتىرگەن؟ ەندى نە ىستەمەك كەرەك؟
ءبىراز جىلداردان بەرى مەملەكەتىمىز «مادەني مۇرا» باعدارلاماسىن قولعا الىپ، ءبىراز تىندىرىمدى جۇمىستاردى اتقارىپ جاتقانى بەلگىلى. جوعالعانىمىز تابىلىپ، بارىمىزدى باياندى ەتىپ، بولاشاق ۇرپاققا ونەگەلى ۇلگى، ءونىمدى سىي تارتىپ جاتسا نەگە قۋانباسقا؟ مەنىڭشە، ەندىگى ىستەيتىن شارۋا وسى: «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا عىلىم مەن ءبىلىم جانە مادەنيەت مينيسترلىكتەرى جاعىنان جەدەل ارنايى ءبىر-ەكى ادام شىعارىپ، ولاردى شۇعىل تۇردە تانىمالى ماناسشى ءجۇسىپ ماماي اقساقالعا اتتاندىرۋ كەرەك. ءتىرى كوز شەجىرەشىدەن، ەڭ بولماعاندا، حالىق قازىناسى «جەتى قاعان» تۋرالى، مۇمكىن بولسا ەسىندە بار تامتىعىن، مۇمكىن بولماعان جاعدايدا جىردىڭ بايانى تۋرالى بولسا دا سۇحبات الىپ، بەينەبايان ءتۇسىرىپ، ەلەۋلى ەستەلىك قالدىرىپ، التىن قورعا التىن مۇرا رەتىندە ساقتاۋىمىز كەرەك دەپ ويلايمىن. ءسىز نە دەيسىز؟
ءجۇسىپ مامايۇلىنىڭ قىسقاشا ءومىربايانى:
ءجۇسىپ مامايۇلى (سۋرەتتە) 1918 جىلى اپرەلدىڭ 18-ءى شىڭ جاڭ ولكەسى، قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوم وبلىسى، اقشي اۋدانى، قارابۇلاق اۋلىندا دۇنيەگە كەلگەن. كۇللى قىرعىزدىڭ اتاقتى ماناسشىسى، بۇگىندە توقسان جەتىگە كەلگەن قادىرمەندى قارت، قازىردە سول اتا-جۇرتىندا تۇرادى.
رەداكتسيادان: ءجۇسىپ مامايۇلى جىرلاعان «قازاقتىڭ جەتى قاعانى» تۋرالى جىردىڭ كىتاپ بولىپ باسىلىپ شىققان العاشقى كىتابى، ياعني «ءبىرىنشى قاعان» تابىلىپ جاتىر. الداعى كۇندەرى جىردان ۇزىندىلەر جاريالايتىن بولامىز.
