ماتەماتيكا مۇعالىم ءىت-تەحنولوگيانىڭ كومەگىمەن ەسەپ شىعارۋدى ۇيرەتەتىن Qalan.kz پلاتفورماسىن ويلاپ تاپتى. قازىر بۇكىل الەمدە ماتەماتيكاعا قىزىعۋشىلىق وتە جوعارى. عىلىمدار پاتشاسى – ماتەماتيكانى قولدانبايتىن سالا جوق.  سوندىقتان دا وقۋشىلارعا وسى ءبىلىمدى جەتىك مەڭگەرۋگە كومەكتەسەتىن وقۋ ورتالىقتارى ەرەكشە سۇرانىسقا يە. ونىڭ ىشىندە ونلاين-پلاتفورمالار دا بار. سۇيىكتى ماماندىعى – ماتەماتيكانى ءىت تەحنولوگيا كومەگىمەن ۇيرەتۋدىڭ جولىن تاپقان مۇعالىم اسقار بولاتتىڭ جەتىستىك تاريحىنا زەر سالايىق.  

- ماتەماتيكا – كۇردەلى پاندەردىڭ ءبىرى. ونى وقىتۋدىڭ ءتۇرلى ءادىس- تاسىلدەرى بار.  سونىڭ ىشىندە ماتەماتيكا مەن جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ باسىن قوسقان Qalan.kz جوباسى تانىمالدىققا يە بولىپ جاتىر. جالپى بۇل جوبانى باستاۋىڭىزعا نە تۇرتكى بولدى؟  

- نەگىزگى ماماندىعىم – ماتەماتيكا ءپانى مۇعالىمى. ەسىمىم ايگىلى ماتەماتيك اسقار جۇمادىلداەۆتىڭ قۇرمەتىنە قويىلعان. مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ ۋنيۆەرسيتەتتىڭ «ماتەماتيكالىق جانە  كومپيۋتەرلىك مودەلدەۋ» ماماندىعىنا وقۋعا ءتۇستىم. ستۋدەنتتىك جىلدارىمدا رەپەتيتورلىقپەن اينالىسىپ، اقشا تاۋىپ ءجۇردىم. سول كەزدە بالالاردىڭ ماتەماتيكا ءپانىن مەڭگەرۋدەگى قيىندىقتارىمەن بەتپە-بەت كەلدىك. ۇبت-عا ءبىر جىل قالعاندا دايىندىقتى باستايتىن وقۋشىلارعا ەسەپ شىعارۋدى ۇيرەتۋ وڭاي بولمادى. بەسىنشى سىنىپتان باستاپ قايتالاپ، باعدارلامانى قامتىپ ۇلگەرۋگە تىرىساتىنبىز. تەز ارادا نەگىزگى ەسەپتەردى شىعارۋدى ۇيرەتىپ، بالالار ءوز بىلىمىنە ساي تەستىلەۋدەن جاقسى بالل الىپ جاتاتىن.

ءبىز ۋنيۆەرسيتەت بىتىرگەن جىلدارى مۇعالىمدىك ماماندىق مارتەبەلى بولماسا دا، مەكتەپكە ورنالاستىم.  بىلىم وشاقتارىنداعى اكادەميالىق ادالدىق ماسەلەسى دە وتە مۇشكىل حالدە ەكەنىن كوردىم. وقۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى كوشىرۋگە بەيىم. بۇل ادەتتىڭ تۇبىرىنە تەرەڭىرەك ۇڭىلسەك،  ول بالالاردىڭ كۇندەلىكتى ساباقتى دەر كەزىندە تۇسىنبەي قالۋىنان  ەكەن. ال مۇعالىمدەر بالا تۇسىنسە دە، تۇسىنبەسە دە كۇنتىزبەلىك جوسپارىنا ساي  ساباعىن وتكىزىپ كەتە بەرەدى.  بۇعان تەك العىر، وزات بالالار عانا ىلەسە الادى.  3-4 بالا جاقسى تۇسىنەدى دە، قالعانى كوشىرىپ الادى. مۇنداي جاعدايدا مۇعالىمدى دە، وقۋشىنى دا كىنالاۋ ارتىق. بۇل جۇيەلىك پروبلەما.

سوسىن ءار بالانىڭ وقۋ، تاقىرىپتى قابىلداۋ جانە ەسەپ شىعارۋ جىلدامدىعى ءارتۇرلى. ءبارىن ءبىر سىنىپتا وقىتۋ دا ناتيجە بەرمەيدى. مەن مەكتەپكە مۇعالىم بوپ كەلگەندە ەڭ الدىمەن ءبىلىم سالاسىنداعى قوردالانعان پروبلەمالاردى شەشۋگە تىرىستىم. ەڭ الدىمەن بايقاعانىم، مىسالى 7 سىنىپ   وقۋشىسى الدىڭعى 2 جىلدىڭ باعدارلاماسىن مەڭگەرمەگەن بولىپ شىعادى. ويتكەنى، ءبىزدىڭ مەكتەپتەردە بالالار 5 سىنىپقا دەيىن ماتەماتيكانى جاقسى وقيدى دا، سودان كەيىن قۇلدىراي باستايدى. باستاۋىشتا ءبىر مۇعالىمگە ۇيرەنگەن كوپتەگەن بالا 5 سىنىپتا نازارى شاشىراي باستايدى، ال كەيبىر اتا-انا بالاسى وسكەن سايىن  قاداعالاۋدى ازايتادى. ءجاسوسپىرىم بالانىڭ فيزيولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرى بايقالاتىن كەز بولعاندىقتان، اتا-انا دا، مۇعالىم دە وقۋشىعا كوبىرەك كوڭىل ءبولىپ، بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە ۇمتىلۋى كەرەك.

وسىنداي ولقىلىقتاردىڭ كوپ ەكەنىن بايقاعان سوڭ، ولاردى شەشۋ جولىن ىزدەي  باستادىم. ساباق بەرە ءجۇرىپ، بالالارعا ماتەماتيكانى 100 پايىزعا  مەڭگەرتۋدى ارماندادىم. ءارتۇرلى ءادىس-تاسىلدەردى قاراستىرىپ، پەداگوگيكالىق كىتاپتارعا ءۇڭىلدىم، اقىل-كەڭەستەر الىپ، شەشىمىن تابۋعا تىرىستىم. قايتكەندە دە بالا تاقىرىپتى تەز ءتۇسىنىپ الاتىن جۇيە جاسايمىن دەگەن ماقسات قويدىم. وكىنىشكە قاراي، بۇل ويىمدى مەكتەپ قابىرعاسىندا جۇزەگە اسىرۋدىڭ مۇمكىندىگى بولمادى. ايتسە دە العان بەتىمنەن قايتپاي، نەشە ءتۇرلى سىناقتار جاساي ءجۇرىپ، ءىت، پەداگوگيكا مەن ماتەماتيكانى بىرىكتىرۋ ارقىلى ونلاين پلاتفورما جاساۋ يدەياسى كەلدى. جاڭا تەحنولوگيالاردى قولدانۋ ارقىلى ماتەماتيكانى مەڭگەرۋ ءادىسىن اۆتوماتتاندىرعان جۇيەگە اينالدىرۋ يدەياسى وسىلاي تۋدى.

- يدەيا بار جانە ونى جۇزەگە اسىرۋ پروتسەسى بار. سول جونىندە تولىعىراق ايتىپ بەرسەڭىز.    

- العاشىندا  بۇنى الەۋمەتتىك جوبا تۇرىندە ىسكە اسىرعىم كەلدى. ءىت كومپانيالاردىڭ باسشىلارىمەن، EdTech-ماماندارمەن، الەۋەتتى  ينۆەستورلارمەن سويلەستىك. نەگىزى ستارتاپ يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋ قيىن پروتسەسس قوي. وسىلايشا ىزدەنىسپەن جۇرگەندە جوو-دا  ەكى كۋرس جوعارى وقىعان قۋانىش نابيەۆ دەگەن ازاماتقا جوبانى تانىستىرىپ،  يدەيامنىڭ جاي-جاپسارىن ءتۇسىندىردىم. ول كىسى پروگراممالاۋعا كەلىستى. ءسويتىپ 2018 جىلدىڭ كۇزىندە جوبانى باستاپ كەتتىك. باستاپقى 3 جىلدا ءوزىم ساباق بەرەتىن بالالارعا  كورسەتىپ، سىناقتان وتكىزدىك. پورتالدا ەسەپ قۇراستىرىپ، تەستىلەپ وتىردىق.  بىر سوزبەن ايتقاندا، ماتەماتيكانى وقىتۋدىڭ ادىستەمەسىن دايىنداپ، ونى جان-جاقتى شىڭدادىق. تەك پلاتفورمانى ازىرلەۋدىڭ وزىنە ءۇش جىلداي ۋاقىت كەتتى. ەسەپتەردىڭ ءبارىن دەرلىك ءوزىمىز قۇراستىردىق.

- وسىنشاما ۋاقىت پەن ەڭبەك جۇمسالعان يدەيانىڭ ىسكە اسپاي قالۋ ىقتيمالدىعى  بولدى ما؟ بۇل بىرنەشە سالانى بىرىكتىرگەن كۇردەلى دۇنيە عوي.      

- ءيا، جۇمىس ىستەمەي قالۋى دا مۇمكىن ەدى. ءبىز پورتالدىڭ ءوزىن جاساۋعا ءۇش جىلىمىزدى جۇمسادىق. كارانتين كەزىندە كوپشىلىك قاۋىمعا اشىق تۇردى. وقۋشىلار دا، مۇعالىمدەر دە پايدالانا باستادى. كەيىن ءبىر ماماننىڭ     كەڭەسىنە جۇگىندىك. ول بىزگە نارىقتا سۇرانىسقا يە بولا ما، جوق پا، سونى  تەكسەرىپ كورۋگە كەڭەس بەردى. ونى تەكسەرۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ ءونىمىمىزدى ساتىپ الا ما،  ەل وعان اقشا تولەۋگە دايىن با دەگەن نارسەنى انىقتاۋ كەرەك بولدى. كارانتين كەزىندە ءبىزدىڭ وقۋشىلارىمىزدىڭ  سانى 20 مىڭ، ال مۇعالىمدەردىڭ سانى 2 مىڭعا  جەتىپ قالعان ەدى. سول كەزدە ءبىز پورتالعا حابارلاندىرۋ شىعارىپ، «كۇنىنە 40 مينۋت تەگىن، ەگەر ايىنا 2 مىڭ تەڭگە تولەسە، شەكتەۋ بولمايدى»  دەپ جازىپ قويدىق. باستاپقىدا تەك 2 وقۋشى ساتىپ الدى. كەرى بايلانىسقا شىققاندار دا بولدى، ءبىر بالا ءتىپتى «اسقار اعايعا راقمەت، پورتال اقىلى بولعالى بەرى مۇعالىمدەر ءبىزدى قينامايتىن بولدى» دەپ ماعان سالەمدەمە ايتىپ جىبەرىپتى. سول كەزدە وقۋشىلارعا ۇنامسىز دۇنيە جاسادىق پا دەگەن كۇمان تۋدى.

تىعىرىقتان شىعۋدىڭ ءتۇرلى جولىن ىزدەستىردىم، مۇعالىمدەردىڭ  پروبلەماسىن شەشىپ ەدىك قوي دەپ، ولارعا ساتۋ جاعىن دا ويلاستىردىم.   مۇعالىمدەر ايىنا 5 مىڭ تەڭگە تولەسە، شەكتەۋسىز پايدالانادى دەپ جازدىق.  ونىڭ وزىندە بىزگە قولداۋ ءبىلدىرىپ جۇرگەن 3 مۇعالىم عانا ساتىپ  الدى. ءبارىن قوسقاندا العاشقى تابىسىمىز 19 مىڭ تەڭگە ەدى. سالىمىز سۋعا كەتىپ، نارىققا ساي   كەلمەيتىن دۇنيە جاساعانىمىز با دەگەن ويدان ەڭسەمىز تۇسە باستادى. بۇل  ءبىزدىڭ جوبامىز سىنالاتىن ءسات ەدى. بىراق نارىقتى زەرتتەي كەلە،  كەمشىلىگىمىزدى تۇسىندىك. سەرىكتەسىمە پەرسونالدى وقىتۋ الگوريتمىن قولدانۋدى ۇسىندىم. مۇعالىم رەتىندە الگوريتمدەرىن بەردىم. ايتسە دە اتا-انالار ريزا بولعانىمەن، بالالار اسا قىزىعا قويمايدى دەپ ويلادىق. تاعى دا ىزدەنىپ، بالانى ىنتالاندىرۋ ماقساتىمەن كەشبەك جۇيەسىن قۇردىق.

- كەشبەك جۇيەسىن تارقاتىپ ايتساڭىز. بالانىڭ كوڭىلى وقۋعا ەمەس، اقشاعا اۋىپ كەتپەي مە؟     

- جۇيەدە 30 كۇنگە ەسەپ بەرىلەدى. ونى ورىنداماي قويۋعا بولمايدى، قاتەلەسسە دە، قوسىمشا ەسەپ شەشسە دە، سوڭىنا دەيىن جەتكىزۋ كەرەك. كۇندەلىكتى تاپسىرمانى سوڭىنا دەيىن جەتكىزگەن بالاعا اقشالاي سىيلىق بەرىلەدى. جۇيە ادىلەتتى بولۋى ءۇشىن سىيلىق قورىن قۇردىق. مىسالى، 100 بالانىڭ ەلۋى ەسەپتى سوڭىنا دەيىن شىعارسا، وزىنە دە، ورىنداماعاندارعا دا تاعايىندالعان اقشا ۇزدىكتەرگە ۇلەستىرىلەدى. بۇل بالاعا ەكى جاقتى موتيۆاتسيا بولدى. كۇندەلىكتى ەسەبىن شىعارۋعا جانە اقشا تابۋعا ىنتالاندىردى. مىنە، سودان باستاپ ءبىزدىڭ ءونىمىمىز ساتىلا باستادى. سول ايدا العاش رەت «ساتۋ ەلەگىن» جاساپ، 500 مىڭ تەڭگە تابىس تاپتىق.

- پورتال نەلىكتەن Qalan.kz دەپ اتالدى؟ 

- قازىر نارىقتا study, education, school دەگەن اتاۋى بار ماتەماتيكا ورتالىعى كوپ. ءبىز قازاقى اتاۋ ىزدەدىك. اباي قۇنانبايۇلىنىڭ «سەن دە ءبىر كىرپىش دۇنيەگە، كەتىگىن تاپ تا، بار، قالان» دەگەن ولەڭىندەگى «قالان» ءسوزى ۇنادى. جالپى ماتەماتيكادا ىرگەتاستىڭ بەرىك قالانۋى ماڭىزدى. ءبىزدىڭ وقۋ ورتالىعىمىزدىڭ ماقساتى – وقۋشىعا ماتەماتيكا سالاسىندا بەرىك ىرگەتاس قالاپ بەرۋ.

- قازىر پلاتفورمادا بالالاردىڭ تاپسىرمانى كۇندەلىكتى ورىنداۋ دەڭگەيى ورتاشا العاندا 85 پايىز ەكەن. بۇنداي كورسەتكىشكە قالاي قول جەتكىزدىڭىزدەر؟

- ءبىز ادىستەمەنى جانە تەحنولوگيانى ۇنەمى جەتىلدىرىپ وتىرامىز. العاشىندا بالالاردىڭ  ارقايسىنا جەكە حابارلاسىپ،  تاپسىرمانى نەگە ورىنداماعانىن سۇرادىق. كوبىسى ۇمىتىپ كەتىپپىن دەيدى. «ەندەشە كەشكە حابارلاسىپ، ەسىڭە سالايىن» دەدىم. ول دا اسەر ەتپەسە، اناسىنا جازاتىن بولدىم. وسىلايشا  كەرى  بايلانىس بەرىپ وتىراتىن چات-بوتتىڭ الگوريتمى ازىرلەندى. قازىر ول قولدانىستا. بۇل ەلەۋلى ناتيجە بەردى. ونىڭ ۇستىنە كوپتەگەن ءبىلىم پلاتفورمالارى تەك بالا مەن مۇعالىمنىڭ جۇمىسىنا دەن قويادى، ال اتا-انالار شەتتە قالىپ قويادى. ءبىز بالانىڭ ءبىلىمى ناتيجەلى بولۋ ءۇشىن اتا-انا، مۇعالىم، بالا دەگەن ۇشتاعاننىڭ جۇمىسىن كۇشەيتتىك.  بۇگىنگى تاڭدا قولدانۋشىلاردىڭ جالپى سانى 300 مىڭنان استى. ولار پلاتفورماعا تىركەلىپ، تەگىن نۇسقاسىن قولدانىپ ءجۇر. ال 10 مىڭنان استام بالا اقىلى پەرسونالدى وقۋ جۇيەسىنە تىركەلىپ، ءبىلىم الىپ جاتىر.

مۇندا بالالار ءوزىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن  انىقتايتىن دياگنوستيكادان وتەدى. جۇيە ءار وقۋشىنىڭ قابىلەتى مەن جىلدامدىعىنا ساي وقىتادى. كەشبەك جۇيەسى وسىنىڭ ىشىندە، ول كۋرستى ساتىپ العانداردىڭ اقشاسىنىڭ بەلگىلى ءبىر سوماسىن ەسەپتى سوڭىنا دەيىن شىعارعان وقۋشىعا قايتارىپ  بەرىلەدى. مىسالى، بيىل قاڭتار-قىركۇيەك ايلارىندا 109 ميلليون تەڭگە  كەشبەك  تولەندى. وعان تاعى قاداعالاۋ جانە كەرى بايلانىس كىرەدى. قاداعالاۋ دەگەنىمىز ءۇش جاقتى جۇمىس: مۇعالىم، اتا-انا جانە وقۋشى. وسى ءۇش جاقتى جۇمىستىڭ ارقاسىندا وقۋشىنىڭ كۇندەلىكتى ءۇي جۇمىسىن ورىنداۋ كورسەتكىشى 85 پايىزدىڭ توڭىرەگىندە. باستاپقىدا 80%  بولاتىن. ءبىزدىڭ  ماقساتىمىز – 100 پايىزعا بارىنشا جاقىنداتۋ. ءبىز قازىر وسى باعىتتا جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز – ساپالى قىزمەت كورسەتۋ، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن كوتەرۋدى قاداعالاۋ.

- سوڭعى جىلدارى حالىقتىڭ ونلاين-بىلىمگە قويار تالابى وسكەنى بايقالادى. ءبىلىم نارىعىنداعى باسەكەلەستىك جاعدايىندا كليەنت تارتۋ جانە ونى ۇستاپ قالۋ ءۇشىن نە قاجەت؟   

- بىزگە دە كۇمانمەن قاراعاندار، كۇلگەندەر تابىلدى. بىراق ءبىز ءوز ءونىمىمىزدى ابدەن جەتىلدىرىپ، كەمەلىنە كەلتىرىپ جاتىرمىز. جوباعا اسقان ۇقىپتىلىقپەن قارايمىز. نارىققا شىعۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن ءونىم مىقتى بولۋى كەرەك. ءونىمنىڭ اۋقىمىن كەڭەيتۋ ءۇشىن ساپانى كوتەرۋ كەرەك. قازىرگى EdTech كومپانيالاردىڭ ۇلكەن قاتەلىگى – بىردەن نارىققا شىعۋعا اسىعادى. ءبىزدىڭ 3 جىل اسىقپاي  زەرتتەپ، اقشا تۋرالى مۇلدە ويلاماستان، تازا ەنتۋزيازممەن جۇمىس ىستەگەنىمىز قازىر جەمىسىن بەرىپ جاتىر. ءبىز سول كەزدەگى زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەسىن ءالى كۇنگە دەيىن كورىپ وتىرمىز. سول كەزدە جازعان ستراتەگيالارىمىزدى جۇزەگە اسىرىپ كەلەمىز.

ءبىز ونىمنەن كەيىنگى ورىنعا سەرۆيستى قويدىق. ماسەلەن، بىزدە كەرى  بايلانىس بەرەتىن ىشكى چات بار. بالا ەسەپ شىعارعاندا قينالسا، ونلايندا  وتىرعان مۇعالىم بىردەن جاۋاپ بەرەدى. چاتتا مۇعالىمدەر تاڭعى 9-دان تۇنگى 12-گە دەيىن بالالارمەن كەرى بايلانىسقا شىعىپ وتىرادى. ءبىز مۇندا جاساندى ينتەللەكت، اۋديوبايلانىس، ونلاين تاقتا سەكىلدى قۇرالداردى قولدانامىز.

ساپالى قىزمەتتى جولعا قويعاننان كەيىن عانا ماركەتينگ پەن ساتىلىمدى قولعا الدىق. قازىر مەنەن كەڭەس سۇراعان ادامدارعا وسىنى ايتامىن. حالىققا ءوز ءونىمىڭدى تانىستىرۋ ءۇشىن ماركەتينگپەن اينالىسۋ قاجەت قوي، سوندىقتان كليەنتتىڭ سوڭعى شەشىم قابىلداۋىنا كومەكتەسۋ، كونسۋلتاتسيا بەرۋ  ءۇشىن ساتۋ ءبولىمىن قولعا الدىق. مىنە، باسەكەلەستىك جاعدايىندا كليەنت تارتۋدىڭ وسىنداي ءادىس-تاسىلدەرى، زاڭدىلىقتارى بار.

- Qalan.kz پورتالى ورتالىق ازياداعى ءىرى حالىقارالىق تەحنوپارك سانالاتىن «اstana Hub»- تىڭ رەزيدەنتى ەكەنىن بىلەمىز. بۇل سىزدەرگە نە بەرەدى؟

- «اstana Hub»-قا 2022 جىلى تىركەلدىك. مۇندا تەحنولوگيالىق كومپانيالاردىڭ دامۋىنا جاقسى جاعداي جاسالادى. بىزگە جالپى اينالىمنىڭ 1 پايىزى كولەمىندە سالىق تولەيتىن ارنايى رەجيم بەرىلدى. كومپانيامىز قوسىمشا قۇن سالىعىنان جانە كورپوراتيۆتى تابىس سالىعىنان بوساتىلدى. سونىمەن قاتار، قىزمەتكەرلەرىمىز دە جەكە تابىس سالىعىن تولەۋگە مىندەتتى ەمەس. ستارتاپ رەتىندە بۇل بىزگە ۇلكەن كومەك. بۇنى ءبىز ەلىمىزدە ءىت-تەحنولوگيالارعا جاسالىپ جاتقان ۇلكەن مۇمكىندىك دەپ قابىلدايمىز.

- بيىل رەسەي جانە وزبەكستان نارىعىنا شىعىپسىزدار. جالپى رەسەي ونلاين ءبىلىم جاعىنان بىرنەشە جىل بويى الدا بولدى. بۇرىن الەمدىك ترەندتەر الدىمەن رەسەيگە، سوسىن بىزگە كەلەتىن ەدى. قازىر بايقاساق، قازاقستان نارىق رەتىندە ءوزى-اق ورتالىق ازيا جانە تمد بويىنشا ترەند جاساي الاتىن ەلگە اينالدى. ال وزبەكستان نارىعىنىڭ قانداي ەرەكشەلىكتەرى بار؟ وسى ەكى نارىققا شىعۋ تاجىريبەڭىزدى بولىسسەڭىز.   

- ءبىز ەڭ الدىمەن kz-ءتىڭ ورىس ءتىلدى نۇسقاسىن جاسادىق. 2022 جىلى پلاتفورماداعى ەسەپتەردى ورىسشاعا اۋدارىپ، سەرىكتەس تاۋىپ، ورىسشا ءونىمدى تمد شەڭبەرىندە ساتۋعا مۇمكىندىك بەردىك. قازىر  قولدانۋشىلارىمىزدىڭ ۇشتەن ءبىرى  ءورىستىلدى وقۋشىلار. سەرىكتەسىم اسقار ءالىمحانوۆ قازاقستانداعى ءورىستىلدى اۋديتوريانى جاقسى قامتي الدى جانە ءونىم وسى اۋديتوريا اراسىندا سۇرانىسقا يە بولدى. كەيىن ءبىز باشقۇرتستان مەن تاتارستان استانالارىنا بارىپ، قاي قالادا ءبولىم اشۋعا بولاتىنىن زەرتتەدىك. تاڭداۋىمىز قازان قالاسىنداعى «يننوپوليس» دەگەن ءبىلىم قالاسىنا ءتۇستى. ول ءوز جەڭىلدىكتەرى مەن مۇمكىندىكتەرى بار ەرەكشە ەكونوميكالىق ايماق. بىزگە ستارتاپ رەتىندە ءبولىمىمىزدى اشىپ، سالىق جەڭىلدىگىن  بەردى. بۇل ءبىز ءۇشىن ۇلكەن مۇمكىندىك. سالىستىرمالى تۇردە العاندا رەسەي حالقى ونلاين ءبىلىم الۋعا ۇيرەنگەن. ءبىز ءوزىمىزدىڭ ونىمگە سەنىمدى بولعاندىقتان، جۇمىستى باستاپ كەتتىك. رەسەيلىك  نارىق وتە ۇلكەن، سايكەسىنشە ۇلكەن اينالىم جاساۋعا بولادى دەپ سەنەمىز.

ال وزبەكستان كەرىسىنشە ءبىراز كەنجەلەپ تۇرعان سياقتى. مۇندا رەپەتيتورلىق ورتالىقتار قارقىندى دامىپ جاتىر. ءبىز وزبەكستاندا EdTech سالاسىندا جۇرگەن ادامدارمەن بىرلەسىپ،  قاۋىمداستىق قۇردىق. ءبىلىم مينيسترلىگى وكىلدەرىمەن سۇحباتتاستىق. ولاردىڭ ايتۋىنشا، حالىقتىڭ بىلىمگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ءالى كوڭىل كونشىتپەيدى. ەڭ ۇلكەن پروبلەمانىڭ ءبىرى  – قىز بالالاردى وقىتۋعا جەتكىلىكتى دەڭگەيدە كوڭىل بولمەۋ. ءبىزدىڭ كەرىسىنشە، ۇلعا قاراعاندا، ەڭ الدىمەن قىزدى وقىتادى. قىز بولاشاق  ۇرپاقتى تاربيەلەيدى،  وقىعان ايەل كوزى اشىق بالا وسىرەدى. ال وقىماعان ايەل ءبىلىمنىڭ قۇندىلىعىن تۇسىنبەۋى مۇمكىن. وزبەكستانداعى ءىرى قالالاردا الەۋمەتتىك احۋال بىزگە ۇقساس، تاشكەنت، سامارقاند،  سەكىلدى شاھارلاردا بىلىمگە قىزىعۋشىلىق جوعارى. سول سەبەپتى ءبىز جارنامانى ۇلكەن قالالارعا باعىتتاپ جاتىرمىز. قازاقستاندىقتارعا كەلسەك، بالانى وقىتۋعا، بالاعا ينۆەستيتسيا سالۋعا  كوبىرەك كۇش سالادى. بۇل بىزدەگى تابىستى كەيستەردىڭ كوپتىگىنە دە بايلانىستى بولار. بىراق ءبىزدىڭ زەرتتەۋىمىزگە قاراعاندا، وزبەكستانداعى حالىقتىڭ بىلىمگە كوڭىل ءبولۋى الدىڭعى جىلدارعا قاراعاندا جىلدام ءوسىپ كەلە جاتىر. كەيبىر حالىقارالىق تاۋەلسىز زەرتتەۋلەر بۇل كورسەتكىشتىڭ ءبىر جىلدا 10-12 پايىزعا دەيىن وسكەنىن كورسەتكەن. بۇل وزبەكستاننىڭ وزىنە جانە ءبىزدىڭ ايماق ءۇشىن وتە جاقسى جاڭالىق.

- جوبا قالاي ماسشتابقا شىعىپ جاتىر؟

- ءبىزدىڭ العاشقى ەڭ العاشقى ۇلكەن تابىسىمىزدى 2021 جىلدىڭ ورتاسىنا قاراي تاپتىق - ايىنا  500 مىڭ تەڭگە اينالىمعا قول جەتكىزدىك. سودان  اقىرىنداپ ساتىلىم وسە باستادىق. 2022 جىلدىڭ قاڭتارىندا ايلىق اينالىمدى 10 ملن تەڭگەگە جەتكىزدىك. ءبىزدىڭ بۇلاي تەز وسۋىمىزگە بيزنەس مودەلىمىزدىڭ كوپ پايداسى ءتيدى. ءبىز ءونىمدى ابدەن جەتىلدىرىپ بارىپ، ماركەتينگتى قولعا الدىق. ءبىز ينۆەستيتسياسىز ءوزىن-ءوزى اقتايتىن جوباعا اينالدىرا الدىق. تابىستى كومپانيانى دامىتۋعا، كاسىبي مامانداردى تارتۋعا، جاڭا نارىقتاردى زەرتتەۋگە، وندا بولىمدەر اشۋعا، جاڭا ءونىم، ياعني اعىلشىن ءتىلى كۋرسىن دامىتىپ جاتىرمىز. سونداي-اق، كومپانيا تۇراقتى دامۋ ءۇشىن قور دايىنداپ قويدىق.

- Qalan.kz پلاتفورماسىنىڭ بولاشاققا جوسپارى قانداي؟ قانداي جاڭالىقتارىڭىز بار؟ 

- Qalan.kz – قازاقستاننىڭ بولاشاعى ءۇشىن جاسالىپ جاتقان جوبا.

بولاشاق ءۇشىن بىلىمگە سالىنعان ەڭ ءتيىمدى ينۆەستيتسيا. سوندىقتان ءبىزدىڭ جوسپارىمىز كوپ، ماقساتتارىمىز اۋقىمدى. الداعى ۋاقىتتا جاساندى ينتەللەكتى كومەگىمەن جوبانى دامىتۋ ۇستىندەمىز.

سونىمەن قاتار، بيىل جىل سوڭىنا دەيىن ءموبيلدى قوسىمشانى ىسكە قوسۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. ونى ازىرلەۋگە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن، پەرفەكتسيونيزممەن قارايمىز. جۇيەمىزدىڭ بۇكىل قولدانۋشىسىنا ىڭعايلى بولاتىنداي، ساپالى دۇنيە شىعارۋدى كوزدەيمىز. بالالار مەن جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان عىلىم-ءبىلىم تۋرالى «ءال ءجابىردىڭ اتاسى» جانە «قالان، بالام» اتتى ەكى جۋرنال شىعارىپ جاتىرمىز. العاشقى ءنومىرى قازان ايىندا جارىق كورەدى. كەلەسى جىلى گەوگرافيامىزدى كەڭەيتىپ، رەسەي مەن وزبەكستاننان كەيىن قىرعىزستان،  تۇركيا جانە ازەربايجان نارىقتارىنا شىعۋدى كوزدەپ وتىرمىز. ال ۇزاق مەرزىمدى بولاشاقتا ەلىمىزدەگى عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ قايتا جاڭعىرۋىنا ۇلەس قوسقىمىز كەلەدى.

تاريحقا زەر سالساق، عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ باستاۋى، ۇلى ويشىلدار مەن ۇستازداردىڭ كوپشىلىگى ءوزىمىزدىڭ ورتالىق ازيا ايماعىنان شىققانىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. مىسالى، ءال-ءفارابيدى، ءال حورەزمي، ۇلىقبەك، ءال-بيرۋني سەكىلدى عالىمدار عىلىم-ءبىلىمنىڭ نەگىزىن قالادى. الاش قايراتكەرلەرى دە قازاقتىڭ وقىعان، ءبىلىمدى حالىق بولعانىن كوكسەدى ەمەس پە؟ عىلىم مەن ءبىلىم ءبىزدىڭ قانىمىزدا بار قاسيەت. بۇعان قازىر تولىق مۇمكىندىك تۋىپ تۇر. بولاشاقتا ادامي كاپيتال ءبىرىنشى ورىنعا شىعادى. ازاماتتاردىڭ ءبىلىمىن كوتەرىپ، عىلىمعا كوڭىل بولسەك، قازاقستانىمىز قارىشتاپ وركەندەيدى دەپ سەنەمىن. ءبىزدىڭ مىندەتىمىز  عىلىم-ءبىلىمنىڭ ءتاجىن وزىمىزگە قايتارۋ.

-  سىز قاتارداعى مۇعالىمنەن تابىستى كاسىپكەرگە اينالدىڭىز.  وسى  دەڭگەيگە جەتكىزگەن قانداي قاسيەتتەر؟      

- ەڭ الدىمەن قۇدايدىڭ بەرگەن نەسىبەسى بولار جانە ماتەماتيكاعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، تاباندىلىق، ەڭبەكقورلىق. ەسەپتى الدىمەن ءتۇسىنىپ الىپ،   بىرنەشە نۇسقادا شەشۋگە تىرىستىم. پروبلەما شەشكەندى  جاقسى كورەمىن.  پروبلەماعا ەسەپ سياقتى قارايمىن. مىسالى، مەكتەپتە بالالاردىڭ ماتەماتيكانى 100 پايىز مەڭگەرە الماۋىن پروبلەما رەتىندە قاراستىرىپ، سونىڭ شەشىمى رەتىندە Qalan جوباسىن جاساپ شىعاردىق. بۇل باعىتتاعى جۇمىستار جالعاسا بەرەدى. ال، كاسىپكەر دەگەنگە كەلسەك، بيزنەس داعدىلارىن مەڭگەردىم، ءوز ءىسىمدى جاقسى جۇرگىزىپ جاتىرمىن، بىراق ءوزىمدى ماتەماتيكا مۇعالىمى دەپ سانايمىن.

- اڭگىمەڭىزگە راقمەت!

Abai.kz