باسى: اڭدىسۋ

جالعاسى: قىرعىن

جالعاسى: اقتورەنىڭ اتىلۋى

اسا قۇرمەتتى، پاتشا كوڭىلدى وقىرمان! ەكى اپتانىڭ الدىندا سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا قىتايدا تۋىپ، سوندا قايتىس بولعان قۇدايبەرگەن سايدۋاقاسۇلى باقى بي تەگىنىڭ «مەن تانىعان شىندىق» كىتابىن بۇگىننەن باستاپ سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىراتىن بولامىز» دەپ سۇيىنشىلەگەن ەدىك. بۇل كىتاپتىڭ العاشقى ءبولىمى «زوبالاڭنىڭ» – «اڭدىسۋ»، «قىرعىن»،  «اقتورەنىڭ اتىلۋى» اتتى ەسسەلەرىن وقىدىڭىزدار. ال بۇگىن «قىرشىن كەتكەن ابدىحالىق»، «بوزداپ وتكەن  بوز جىگىت – بولتىرىك» دەگەن ەسسەلەرىن جاريالاپ وتىرمىز.

الايدا، بۇدان كەيىن «مەن تانىعان شىندىق» كىتابىنىڭ قالعان بولىگىن جاريالاي المايمىز. سەبەبى، كەشە بۇل كىتاپتى قۇراستىرۋشى، كىتاپ اۆتورىنىڭ ۇلى، وتەيبويداقتانۋشى، اقىن شاياقمەت قاليۇلى تەلەفون شالىپ، «سىزدەردەن ءوتىنىش، وسى كىتاپتى ارى قاراي جاريالاۋدى توقتاتا تۇراسىزدار! ەت جاقىندارىم، ماعان حابارلاسىپ، «اعا، بۇل كىتاپتى ءبىز باسپادان شىعارايىن دەپ جاتىرمىز. الەۋمەتتىك جەلىگە جاريالاۋدى توقتاتساڭىز. ەگەر بۇل كىتاپ جەلى ارقىلى جۇرتقا تاراپ كەتسە، مىنا ءبىز شىعارعالى جاتقان كىتاپتىڭ تۇككە دە قىزىعى قالمايدى» دەپ جاتىر. مەن «Abai.kz» پورتالىنا بەك ريزامىن، العىستان باسقا ايتارىم جوق!» – دەدى.

سوندىقتان ءبىز وقىرمانداردان كەشىرىم سۇرايمىز! ءبىز بۇل كىتاپتىڭ سوڭىنىڭ جالعاستى جاريالانباي قالعانىنا وكىنبەدىك، قايتا بۇل ەڭبەككە اياقاستىنان دەمەۋشى تابىلىپ، كىتاپ بولىپ باسىلىپ شىققالى جاتقانىنا قۋاندىق.

قىرشىن كەتكەن ابدىحالىق

«جاز جالپىنىكى، قىس پۇلدىنىكى» دەگەندەي باي-كەدەيى ارالاسىپ وتىراقتاسقان ەل قىمىزدى قىدىرا ءىشىپ، مارقانىڭ ەتىنە تويىپ، دۇنيەنىڭ باسقا شارۋاسىمەن  جۇمىسى بولماي مارە-سارە بولىپ ءبىرىن-ءبىرى شاقىرىسىپ، ەرەگەسە ەت جەپ، باستەسىپ قىمىزعا قىزىپ، شىلدەحانا، سۇندەت ودان قالسا جايلاۋعا قاراتىپ قويعان قىز تويلارىن وتكىزىپ جازدىڭ وسى ءبىر ىرعىن دا ىرىستى شاعىن كوتەرىڭكى كوڭىلدە وتكىزىپ جاتتى. كەلگەنىن ءيىرىپ، كەلمەگەنىنە شابارمان شاپتىرىپ باعۋدا جاتقان جامەنكە باستاعان توپ شاقىرۋمەن جۇرسە دە، شاقىلداعان مىلتىق، ساقىلداعان سولداتتىڭ ايداۋىمەن قاراقولعا قاراي جول الدى. وسى توپتىڭ ىشىندە قۇسىق رۋىنان جامەنكە، قوجبانبەت رۋىنان ايتباي، بوزىم رۋىنان ۇزاق، شىبىل رۋىنان  ابدىحالىق، جارتى رۋىنان شولاق، ەسپەر، داركەمباي، كاربوز، اۋباكىر قاتارلى جيىنى 18 ادام ەدى. بۇلاردىڭ ەڭ ۇلكەنى جامەنكە بولسا، ەڭ جاسى ابدىحالىق بولىپ،  جامەنكە، ۇزاق، ەسپەر، داركەمباي تورتەۋى ويازبەن توتەلەي تىلدەسىپ ءبىتىم جاسالاتىن كەڭەسكە قاتىناسىپ تۇراتىن توبە بيلەر ەدى. ەرلىكتەرىن ەلى جەرى ءۇشىن ىستەتىپ، تايسالماي تارتىسىپ  ەگەسكە تۇسكەن ەل باسىلارىنىڭ قاراقول تۇرمەسىندە قىرعىن تاپقانىن وقىرمان قاۋىم ۇلى جازۋشىمىز مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «قيلى زامان» شىعارماسىنان وقىعان بولار. مەن سول «قيلى زاماندى»  تولىقتاۋشى دا توناۋشى دا ەمەسپىن. سول زاماننىڭ سارقىتى ەسكىنىڭ كوزى بولىپ قالعان  قادىرمەندى قاريالاردان سول جىلدارى بولعان ناقتىلى ۋاقيعالاردى تىڭداۋشىمىن. قولىما «قيلى زاماندى» الىپ وقىپ وتىرعاندا، ويىمدى وياتىپ، ەستىگەنىمدى ەستەلىك رەتىندە قالدىرۋدى ءجون كوردىم. ەگەر وسى جازعانىم ەلدىڭ قاجەتىنە جاراپ جاتسا، الدىمەن «قيلى زامان» كىتابىن ءبىر رەت قايتالاپ وقىپ شىعۋىن وتىنەر ەدىم. سولداتقا بالا الۋ مەن بالا بەرمەۋ تۋرالى بولىپ وتكەن قارقارا جينالىسىنىڭ ناتيجەسى قاراقول تۇرمەسىندەگى ارىستاردىڭ قىرعىنىمەن اياقتالعاندىعى، ءسويتىپ البان ەلىنىڭ سول كەزدەگى بي، جاقسىلارىنان ارىسى الاش، بەرىسى البان رۋىنىڭ قارالى سەميالاردىڭ قاندى جاستارىن توگىپ، شىعىستى بەتكە الىپ قىتايعا كوشكەنى، جارىم عاسىر تىنىش وتكەن زاماننان كەيىنگى العاشقى ۇرەيلى ۇركىن بولدى. ەركىنەن ايىرىلىپ ەڭسەسى تۇسكەن ەل جوڭكەرىلە كوشكەندە، بوزداعىنان  تىم ەرتە ايىرىلعان، ابدىحالىقتىڭ ۋىزداي جاس كەلىنشەگى وزەگى ورتەنىپ، جانى كۇيىپ، زار ەڭىرەپ مىناداي جوقتاۋ ايتتى:

«كەشەگى قانداي ەدى ابدىحالىق،
تۇراتىن ەكى كوزى وتتاي جانىپ.
ەندىگى كورگەن كۇنى نە بولادى،
ارتىندا كەمپىر-شال مەن بالا قالىپ؟
اۋعان ەل، اداسقان قاز، مەكەنى جوق،
بەلگىسىز تۇراقتايدى قايدا بارىپ.
ارتىما قاراي-قاراي موينىم تالدى،
باراسىڭ تۋعان جەرىم قايدا قالىپ؟!
قىرقىنان جاڭا شىققان جالعىز ۇرپاق،
وڭگەردىم قۇنداعى مەن الدىما الىپ.
قۇرىقول قۇرالدىمەن بەلدەسكەندە،
كەلسەڭ كەل، مەندە سەندەي ەر دەسكەندە.
ايعايلاپ العا شىقتىڭ كوزگە ءتۇسىپ،
ويازبەن جامەنكە اتام ەگەسكەندە
ارۋاق بوپ توپىراقتا قالعانىڭ- اي،
جوڭكىلىپ جۇگىن ارتىپ ەل كوشكەندە.
ەل كوشتى، ەلمەن بىرگە ءبىز دە كوشتىك،
ءۇي جىعىپ تۇڭىلىكتىڭ باۋىن شەشتىك.
زار جىلاپ، جوقتاۋ ايتىپ، ءتىرى قالدىم،
ارۋاعىڭ جاتىرمەكەن ءۇنىمدى ەستىپ.
ويلاپەم وسى كۇندى كورەمىن دەپ،
ويلاندىم ولە المادىم ولەم دەپ.
قوش بولعىن اتامەكەن، قالعان ارۋاق،
ايتۋىم ەكى تالاي كەلەمىن دەپ.
اسىلىم قالعانىڭ-اي مۇردە بولىپ،
بارادى ەلىم قايدا كىرمە بولىپ؟!
دەمەسەم جاننان كەشتىم جاس بالانى،
قاسىڭدا قالار ەدىم بىرگە بولىپ...

ايتسا ايتقانداي ەدى. ابدىحالىق سول جىلى 25 جاستا بولىپ، ەل كوزىنە ەرەسەن ءتۇسىپ جۇرگەن حالىقشىل، باتىل دا، باتىرلىعىنا سۇيىنگەن ەل ونى بولىس سايلاعان ەكەن. كوشىپ كەتكەن ەمەس، بوسىپ كەتكەن ەلدىڭ جۇرتى، ۇلتى وقىعانعا وي سالارلىق ءبايىت ەمەس پە؟! كۇڭىرەنگەنىن كۇيگە قوسىپ، ارمانىن انگە قوسىپ وكسىگىن ولەڭمەن ايتاتىن ەلىمىز عوي قاشاندا. ءار داۋىردە بولىپ وتكەن ەلەۋلى ۋاقيعالاردى  ۇمتىلماس  جىر ەتىپ  سوڭىنا قالدىرىپ كەتكەن. سولاردىڭ تولىعى بولماسا دا توزىعى بۇگىنگە شەيىن ەل اۋزىندا ەمىس-ەمىس ايتىلىپ كەلەدى. «قارقارا قازاعى قالماي ۇركە كوشىپتى» دەگەن سۋىت حابار روسسيا وكىمەتىنە تەز ءمالىم بولدى. ءالى دە بەرگى جاققا مىقتى كورىنىپ تۇرعان پاتشانىڭ بۇيرىعى بويىنشا ەندىگى ەلدى توقتاتىپ قالۋ ءۇشىن قازاقتىڭ وزىنەن ادام جىبەرىپ ۇگىت ايتۋعا ومبى، سەمەيدەن ەرتە وقىپ وكىمەت ىسىنە ەرتە ارالاسقان ادامداردان التاۋىن وكىل رەتىندە قارقاراعا قاراي اتتاندىردى. بۇرىن دا  وكىمەت ىسىمەن ءبىر-ەكى رەت كەلىپ، قايتقان جەرگە دە، ەلگە دە تانىس جىگىتتەر، قانشا ۋاقىت جۇرگەنى بەيمالىم ەل كوشكەن قۇلازىعان  جۇرتقا  پەشىن  مەزگىلىندە جەتىپ كەلەدى.

ەل الدەقاشان كوشىپ كەتكەن. بوساعادا بولىسىز قالعان مۇلىك، بۇرقىراعان كۇل، كيىزى الىنىپ، كەرەگەسى قالعان ۇيلەردىڭ ۇڭىرەيگەن قاڭقاسى، ورەدە شالا كەپكەن قۇرت پەن ىرىمشىك، كوشەرىندە جول ازىققا كوپتەپ سويىپ العان ۇساق مالدىڭ تەرى-تەرسەگى، اقتارىپ تاستاعان مالدىڭ ىشەك-قارنى، وعان ۇيمەلەپ قارىق بولعان قارعا-قۇزعىن عانا كورىنەدى. سوناۋ الىستان بوزداعان ءبىر تۇيەنىڭ اششى داۋسى ەستىلەدى. ەسكى جەر وشاقتا ءبىر قانشىق يت ءتورت كۇشىگىمەن قالىپتى. «يت يەسى ءۇشىن» دەگەن راس قوي، اۋىلى كەتسە دە باۋىرىنداعى بالاسى مەن جۇرتىن قيماي قالعان بەيشارا كۇتۋسىز كەلگەن قوناقتارعا ۇياسىنان ۇرە شىققاندا، باۋىرىن جاڭا جازىپ كەلە جاتقان بالپاناقتارى دا سوڭىنان ەرە شىقتى. اتتارىنىڭ اۋىزدىعىن الىپ، تۇساپ قويعان جىگىتتەر ەندى جايعاسىپ، تىنىعىپ الۋعا وتىرعاندا، يت ۇرگەنىن توقتاتىپ، ورەدەگى قالعان قۇرت پەن ىرىمشىككە قاراپ الىپ جەي الماعان سوڭ شوقشيىپ وتىرا كەتىپ اسپانعا قاراپ ۇزاق-ۇزاق ۇلىدى. ەلگە قاراي كوڭىلدى كەلگەن جىگىتتەر وسى ءبىر ايانىشتى ءحالدى كورە وتىرىپ، بىرەۋى مىنا ءبىر ولەڭدى باستاپ ايتسا دا، سوڭىن ايتۋعا ءداتى شىداماي كوڭىلى بوساپ كەمسەڭدەپ وتىرىپ قالىپتى. بىراق بىرىنەن سوڭ ءبىرى جالعاستىرىپ تولىقتىرىپ ايتقان ەكەن.

ولەڭدى باستاعان جىگىت:

قوزى ەتى، سارى قىمىز، بوز بەتەگە -اي،

2-جىگىت:

باقتايماي مەكەنىنەن ەل كەتەرمە- اي.

3-جىگىت:

ءبىر سۇمدىق وسىنداي دا بولماي قويماس،

نوسەرلى جاۋىن جاۋار سەل كەتەردە-اي.

4-جىگىت:

تۋعان ەل وسى بويدا كەتە بەرسە،

بىزدەردى جۇرتقا تاستاپ، ەڭىرەتەر-اي!

5-جىگىت:

قۋ دالا قۇلازىعان قالدىق ەلسىز،

ەل كەلىپ، بالا تۋىپ، ەرجەتەر مە-اي؟!

دۇنيە ويپىل-تويپىل بوپ بارادى،

قازىرشە پالەن دەۋگە كوز جەتەرمە-اي، – دەپ التاۋى دا سولقىلداپ جىلاپ بارىپ توقتاعاندا، اسىلىندا وسى ەلدەن العان العاشقى جىگىتتىڭ اقجال اتى كىسىنەپ قويا بەرەدى.

– ءجا، جىگىتتەر! – دەپتى العاشقى جىگىت. ەندىگى ولەڭدى ءوزىم ايتىپ، ءوزىم اياقتايىن. سەندەر تىڭداۋشىم بولىپ قۇلاق سالىڭدار! – دەپ:

«ا-حا-حاۋ، سۇرجەلگەنشە» دەگەن اۋەنگە سالىپ مىنا ولەڭدى ايتقان ەكەن:

«اقجال ات نەنى ءبىلىپ كىسىنەدى؟

حايۋاندا ادام جانىن تۇسىنەدى.

ەلسىزدە تۇيە بوزداپ، يت ۇلىسا،

ەرىكسىز ويعا قايعى تۇسىرەدى.

اقجال ات الىپ ەدىم قۇنانىڭدا،

سەن مەنەن ەل قايدا، – دەپ سۇرادىڭ با؟

ەرۋ بوپ ەكەۋمىزدە جاتار ەدىك،

ەل كەتپەي، تۇرسا بۇگىن تۇراعىندا.

جاعالاپ جول كەلۋشەد اقجارمەنەن،

اۋىلدى ارالاۋشى ەم اقجال مەنەن.

وتكەن جاز وسى اۋىلدا ءبىر توي بولىپ،

ءبىر تاڭعا ايتىسىپ ەم مارجانمەنەن.

سول مارجان، مارجان دەسە مارجان ەدى،

دەمەگىن مارجان دەسە ارزان ەدى.

مەن ەمەس، مەن سەكىلدى تالاي جاندى،

كوكسەتكەن كوڭىلىندە بار جان ەدى.

ول ءوزى ارجاقتاعى سۋان قىزى،

جىگىتى قارقارانىڭ الجانى ەدى.

مارجاننىڭ ءۇيى كەتىپ، جۇرتى قاپتى،

ورەدە شالا كەپكەن قۇرتى قاپتى.

باسپانا ءۇشىن كيىزىن تۇگەل الىپ،

كەرەگە، ءۇي ءىشىنىڭ مۇلكى قاپتى.

بوسقان ەل جەتتى مە ەكەن، جولدا مەكەن،

ءيرىلىپ نە بولماسا قولدا ما مەكەن؟

ەگەردە شەكارادان امان وتسە،

ارۋاعى قايسى اتانىڭ قولدادى ەكەن.

اركىمنىڭ قانداي ىستىق تۋعان جەرى،

امالسىز تاستاپ كەتتى البان ەلى.

ەتەرمە باۋىرمالدىق ءحالى قالاي،

ول جاقتا بار دەۋشى ەدى نايمان ەلى؟

جىگىتتەر تۇر قايتالى، جۇرتتى باقپاي،

وتىرمىز جۇرتتى سيپاپ، اۋىل تاپپاي.

سەندەر ءۇشىن مەن كۋا بولامىن دەپ،

بىزگە قاراپ تۇرما ەكەن كۇندە باتپاي»، – دەپ ولەڭىن توقتاتىپ، قايتقاندارىندا ءبىر نەشە ورەنىڭ قۇرتىن جيىپ، كۇشىكتەگەن ءيتتىڭ ۇياسىنىڭ الدىنا تاستاپ قايقان ەكەن» -دەپ ايتىپ وتىرۋشى ەدى قايران قارقارانىڭ قارا شالى نۇرداۋلەت قاريا. امال بار ما؟ وسى كىسى التى جىگىتتىڭ اتىن ءوز بالالارىنىڭ اتىنداي جاتقا ايتىپ وتىراتىن. كەزىندە جازىپ تا العانمىن. قول جازبالارىم ورتەنگەندە، ولاردىڭ اتى جازىلعان قاعازدا ورتەنىپ كەتىپتى. جاتتاپ العان وسى ولەڭدەر عانا ەسىمدە ەكەن.

بوزداپ وتكەن  بوز جىگىت – بولتىرىك

حالىقتىڭ باسىنان وتكەن تاۋقىمەتتى الاپات جىلداردىڭ اششى شىندىعىن ءبىر كەزدەرى اۋىل ادامدارى وتىرا قالسا بولدى اڭگىمە ەتىپ تە، ولەڭ-جىر، قيسا-داستان ەتىپ تە ايتىپ، بالا-شاعانىڭ قۇلاعىنا قۇيماقتاي قۇيىپ وتىرۋشى ەدى. زەيىندى، زەردەلى بالالار جاتتاپ الىپ، ءبىر-بىرىنە ىلعي ايتىپ جۇرەتىن. مەنىڭ دە سول بوز بالا شاعىمدا،  دامەن شالبايۇلى دەگەن جىگىتتىڭ دومبىراعا قوسىپ ايتىپ وتىرعان ءبىر ءبايىتى ەسىمدە قالعان بولاتىن. دامەننىڭ ايتۋى بويىنشا، قىزىلبورىك رۋىنان شىققان بولتىرىك دەگەن اقىن كوپ ولەڭدى وتىرىك كە قۇراستىرىپ ايتسا دا، مىنا ءبىر ولەڭدى شىرىلداپ تۇرعان شىندىققا ايتقان ەكەن:

«بالاسى بايدىبەكتىڭ البان ەدى،
قوي، جىلقى قارقارانى العان ەدى.
قارقارا تەكەسپەنەن جەرىمىز بار،
جىلقىعا انىق قىزىر شالعان ەدى.
اق پاتشا ەكاتيرينا زۇلىم ايەل،
الدىمەن قازاق جەرىن جالماپ ەدى.
قاراتىپ ەلدى تۇگەل العان پاتشا،
ادامعا بۇگىن سالىق سالعان ەدى.
نيكولاي بالا بەر دەپ ايتقاننان سوڭ،
قىتايعا البان ۇركىپ بارعان ەدى.
ايىرعان مال مەن باستان ءبىر-اق جىلدا،
وپاسىز مىناۋ نەتكەن جالعان ەدى.
باسىمنان وتكەن ءىستى بايانداسام،
دەمەڭدەر مىناۋ قانداي زار جاق ەدى.
اسىنىڭ اسىل تاۋى – جايلاۋ، قىستاۋ،
كوكتەۋىم اعىندى وزەن ارجاعى ەدى.
مۇزارتتىڭ قاماۋىندا جاتقانىم دا،
جىلاعان بوز بالانىڭ ارمانى ەدى.
قورشاعان ءبىزدى ءيىرىپ كوپ اسكەردىڭ،
ىشىندە كوپ ساندىسى قالماق ەدى.
بەرمەسەڭ جوسىنىڭ دەپ قالاعانىن،
حالىقتى قايتا ايداپ سالماق ەدى.
«مالىمدى ال، باسىمىزدى قويابەر» دەپ،
جالىنعاننان باسقا ءسوز قالماپ ەدى.
قونىسىن قورلىق كورىپ بوساتقان ەل،
ارتىنا قايتىپ ءتىرى بارماق ەدى؟
وسىمەن تۇگەل بەردىك قالاعانىن،
ىشىنەن مال-مۇلىكتىڭ جاراعانىن.
قۇدىرەت باسقا سالسا كورەدى ەكەن،
قاسقىرداي ادامدى ادام تالاعانىن.
دۇرە باستىق دەيدى ەكەن وزدەرىنشە،
قۇيرىقتى جالاڭاشتاپ ساباعانىن.
الارمانعا ايلا كوپ دەگەندەيىن،
قورقىتۋدىڭ ىستەدى بار امالىن.
اش بۇرلىعىپ، ىڭىرسىپ جاتقاندارعا،
ارپانىڭ ۇلەستىردى قارا نانىن.

لاباسى قالدىڭ كەيىن قابانمەنەن،
مەن كەتتىم اتتى جاياۋ شابانمەنەن.
الباننىڭ توپتان وزعان سان جۇيرىگى،
جابىمەن بىردەي بولدى سابان جەگەن.
ءبىر جىلدىڭ ءتورت مەزگىلى سەكىلدەنىپ،
قۇبىلعان باسقا ءتۇستى زامان دەگەن.
تۋعان جەر، قالدىڭ كەيىن قارابۇلاق،
كەتىپتى البان بابا سەنەن ۇزاپ.
قولىندا قالماق شەرىك پەندە بولدىق،
قاماۋدا قاتىنمەنەن بالا جىلاپ.
ايتەۋىر ولمەگەنگە شۇكىرلىك  قىپ،
وتىرمىز جاقسىلىقتى الدان سۇراپ.
تورعايداي توزىپ كەتكەن قايران ەلدىڭ،
كىم يە بولار ەكەن باسىن قۇراپ.
وسەرباي قالدىڭ كەيىن سۋىقتوعاي،
قالاڭدا جاساۋشى ەدى سارت پەن نوعاي.
بۇرالعان تال شىبىقتاي بايدىڭ قىزى،
ساتۋعا بولىپ وتىر قويدان دا وڭاي.
كۇبىرتى قۋرايلىنىڭ اراسانى،
كوپتىكتەن ادام قويداي اداسادى.
ساپىرعان سارى قىمىز قايران البان،
ارپاعا ات جەيتۇعۇن تالاسادى.
ءبارىنىڭ كورگەن كۇنى مىناۋ بولسا،
بىرەۋگە بىرەۋ قايتىپ قاراسادى.

***

اق سارايدىڭ مىرزاسى،
جاتۋشى ەلىم كەرىلىپ.
قۇداي بەرگەن ەكى اياق،
ءبىر باسۋعا ەرىنىپ.
سارىبۇلاقتان مەن كوشتىم،
ەلمەن بىرگە جەلىگىپ.
سارىشىعانعا كەلگەندە،
مەن كوزىمە جاس الدىم.
اسىنىڭ تاۋى كورىنىپ.
ار جاعىندا ەلىمنىڭ،
تالايى قالدى ءبولىنىپ.
زاماننىڭ ارتىن باقتى ما،
قالدى ەكەن ولار نە ءبىلىپ؟
بەلدەسكەن ەكى ورىستىڭ،
بىرەۋى قالار جەڭىلىپ.
الباندى قۇداي قور قىلدى،
شەكاراعا ايداتىپ،
پەندە قىلدى پەندەگە،
قولدارىن ارتقا بايلاتىپ.
ساۋاتىم جوق جازۋعا،
وتىرمىن ءتىلدى سايراتىپ.
كوشىپ كەلدىم تەكەسكە،
كۇرەدەن ءوتىپ اينالىپ.
وتىرمادىم دارياعا،
جارىم ايداي جايلانىپ.

***

سۋاسۋدىڭ باسىنان كوشىپ ءتۇستىم ىلەگە،
جەردىڭ ءجونىن ايتپاسا، بىلمەگەن جان بىلە مە؟
دەنساۋلىقتان باسقانى قۇدايدان اسا تىلەمە.
مالاي بولىپ ىستەدىك سارت پەن دۇڭگەن، سىبەگە.
قارسىلىق قىلساڭ ەرىكسىز ايدايدى دۋتىڭ كۇرەگە.
بارىپ قالساڭ كۇرەگە ، قۇيرىقتى توسە دۇرەگە.

***

ات جالىنان مال تاپساڭ،
بەكەر ەمەي نەمەنە.
اكە-شەشەڭ بار بولسا،
مەكەڭ ەمەي نەمەنە.
الدىڭدا اعاڭ بار بولسا،
كوكەڭ ەمەي نەمەنە.
ارتىڭدا ءىنىڭ بار بولسا،
نوكەر ەمەي نەمەنە.
مۇنىڭ ءبارىن سايراعان،
بوكەڭ ەمەي نەمەنە.

1916 جىلى ۇركىنگە بايلانىستى وقيعالار مەن قيسا، ءبايت، ولەڭدەردىڭ كوبى ءوز كەزىندە جازىلماي قالىپ، تەك قۇيما قۇلاقتار دا بەرەن-ساران ساقتالىپ قالعاندارى عانا ايتىلىپ جۇرگەن. ءداۋىردىڭ وتۋىمەن ولاردا ۇمىت بولىپ باراجاتىر. اسەتتىڭ: «مەنەن دە سورلى اقىن ءوتتى مە ەكەن، ءبىر ءسوزى باسپا ورنىنا بەرىلمەگەن» دەپ ارمانداعانىنداي، قايران ىرىسكەلدى، بولتىرىك قاتارلى بۇلبۇل اقىندار دا باسپا بەتىن كورمەك تۇگىلى، سول زاماننىڭ زاپىرانىن ىشكە جۇتىپ، ءبىر اۋىز جىلى سوزدە ەستي الماي سۇم ومىردەن ءوتتاۋ شىركىن!

قۇدايبەرگەن سايدۋاقاسۇلى باقى بي تەگىنىڭ «مەن تانىعان شىندىق» كىتابىنان دايىنداعان ءالىمجان ءاشىمۇلى.

Abai.kz