جاپونداردىڭ قانداي سەزىمدە ەكەنىن ۇعۋ ءۇشىن ءبىز الدىمەن ءوز سەزىمىمىزگە بويلاۋىمىز كەرەك.

جاپونيا - ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ەستەلىگىن وسى كۇنگە دەيىن جادىنان وشىرمەگەن از عانا ەل ساناتىندا. ونىڭ ءبىر سەبەبى بۇل ەلدىڭ وتكەن كۇندەر كۇنالارى مەن قىلمىسىنان تولىق ارىلاماعاندىعىندا، تازارماعانىندا بولسا كەرەك. كوپتەگەن جاپوننىڭ ءۇنسىز ىمىراسىنان تۋىنداعان تاريحقا قاتىستى مامىلەسىزدىك قازىرگى جاپونيانىڭ دامۋ باعىتىندا ۇستانىپ وتىرعان نەگىزى بولىپ تابىلادى. ونىڭ جاقسى جاعى دا، كەلەڭسىز تۇستارى دا جەتەرلىك.

الدىمەن جاقسى جاعىنا توقتالايىق. جاپوندىقتار كۇيزەلىسكە بەيىم، باستان كەشكەنىن تالداۋعا اۋەس حالىق. دەگەنمەن ولاردا ءوز تاريحىنىڭ جاسامپازدىعى تۋرالى سەنىمنەن تۋعان مىزعىمايتىن رۋح بار. ونىڭ جاقسى جاقتارىن ماقتانىش ەتەدى، ال جامان جاعىن وبەكتيۆتى باعا بەرىپ، مويىنداي المايدى. جاپوندىقتاردىڭ باسىم بولىگىنە ءتان تاريحي وپتيميزم مەن تابيعي، «ەلىم-جەرىم» دەپ ەڭىرەمەيتىن ءۇنسىز پاتريوتيزم وسىدان شىعادى.

جاپونيانىڭ كورشىلەرى، ارينە، ءبىرىنشى كەزەكتە قىتاي مەن ەكى كورەي مەملەكەتى ودان وتكەن كۇندەردىڭ قاتەلىكتەرىن مويىنداپ، الەم الدىندا كەشىرىم سۇراۋدى تالاپ ەتىپ تۇرتپەكتەپ كەلەدى. ادىلدىك ولاردىڭ جاعىندا، بىراق جاپوندىقتار اقتالۋدى قالامايدى. جاپونيانىڭ ءوز وتكەنىنە وبەكتيۆتى قاراي الماۋى - ازياداعى جاپون ساياساتىنا وزگە مەملەكەتتەردىڭ سەنىمسىزدىگىن تۋدىرادى.

جاپونداردىڭ قانداي سەزىمدە ەكەنىن ۇعۋ ءۇشىن ءبىز الدىمەن ءوز سەزىمىمىزگە بويلاۋىمىز كەرەك.

جاپونيا - ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ەستەلىگىن وسى كۇنگە دەيىن جادىنان وشىرمەگەن از عانا ەل ساناتىندا. ونىڭ ءبىر سەبەبى بۇل ەلدىڭ وتكەن كۇندەر كۇنالارى مەن قىلمىسىنان تولىق ارىلاماعاندىعىندا، تازارماعانىندا بولسا كەرەك. كوپتەگەن جاپوننىڭ ءۇنسىز ىمىراسىنان تۋىنداعان تاريحقا قاتىستى مامىلەسىزدىك قازىرگى جاپونيانىڭ دامۋ باعىتىندا ۇستانىپ وتىرعان نەگىزى بولىپ تابىلادى. ونىڭ جاقسى جاعى دا، كەلەڭسىز تۇستارى دا جەتەرلىك.

الدىمەن جاقسى جاعىنا توقتالايىق. جاپوندىقتار كۇيزەلىسكە بەيىم، باستان كەشكەنىن تالداۋعا اۋەس حالىق. دەگەنمەن ولاردا ءوز تاريحىنىڭ جاسامپازدىعى تۋرالى سەنىمنەن تۋعان مىزعىمايتىن رۋح بار. ونىڭ جاقسى جاقتارىن ماقتانىش ەتەدى، ال جامان جاعىن وبەكتيۆتى باعا بەرىپ، مويىنداي المايدى. جاپوندىقتاردىڭ باسىم بولىگىنە ءتان تاريحي وپتيميزم مەن تابيعي، «ەلىم-جەرىم» دەپ ەڭىرەمەيتىن ءۇنسىز پاتريوتيزم وسىدان شىعادى.

جاپونيانىڭ كورشىلەرى، ارينە، ءبىرىنشى كەزەكتە قىتاي مەن ەكى كورەي مەملەكەتى ودان وتكەن كۇندەردىڭ قاتەلىكتەرىن مويىنداپ، الەم الدىندا كەشىرىم سۇراۋدى تالاپ ەتىپ تۇرتپەكتەپ كەلەدى. ادىلدىك ولاردىڭ جاعىندا، بىراق جاپوندىقتار اقتالۋدى قالامايدى. جاپونيانىڭ ءوز وتكەنىنە وبەكتيۆتى قاراي الماۋى - ازياداعى جاپون ساياساتىنا وزگە مەملەكەتتەردىڭ سەنىمسىزدىگىن تۋدىرادى.

تاريح ماسەلەسىنە قاتىستى ءوز كورشىلەرىمەن ىمىراعا كەلۋ - جاپونيا ءۇشىن وتە قيىن. ولاي بولا قالعان كۇندە، جاپونياعا نانكيندەگى قانتوگىستى نەمەسە كورەي جانە قىتاي ايەلدەرىن جيناپ، جاپون سولداتتارىنا «قىزمەت» كورسەتۋگە ماجبۇرلەگەن ساياساتتى دا تولىق مويىنداپ، ايىپتاۋعا تۋرا كەلەر ەدى. جاپونيا بۇل ماسەلەلەردە رياسىز وكىنىشكە بەرىلە المايدى.

ال گەرمانيا بۇنىڭ بارلىعىنان ءوتتى. وسىنىڭ ناتيجەسىندە مۇمكىن جەكەلەي العان يزرايلدىقتىڭ نەمىستەرگە قارسى وشپەندىلىگى ساقتالعان بولسا دا، گەرمانيا مەن يزرايل مەملەكەتتەرىندە تاريحي وقيعالارعا قاتىستى پروبلەما جوق.

دەگەنمەن رەسەي مەن پولشا اراسىندا بۇنداي تۇسىنىسپەۋشىلىك ساقتالىپ وتىر. ونىڭ سەبەبى - ەلتسيننەن كەيىنگى رەسەي قولباسشىلارىنىڭ دا، جالپى قوعامنىڭ دا پولياك حالقىنا قارسى ستالين رەجيمىندە ورىن العان قىلمىسقا قاتىستى جاۋاپكەرشىلىكتى مويىنداي الماي وتىرعانىندا. كاتىن ماڭىنداعى پولياك وفيتسەرلەرىن جاپپاي قىرۋ وقيعاسىن، جانتۇرشىگەرلىك ازاپتاۋلاردى رەسەي تاراپى اشىق مويىنداپ، تەرگەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە دايىن ەمەس. بۇل جاعىنان ءبىز جاپوندارعا ۇقسايمىز.

جاپونيانىڭ تاريحي جادىنىڭ سيمۆولى بولىپ ياسۋكۋني شىركەۋى سانالادى. ول جەردە جاپونيا ءۇشىن قازا  قۇشقانداردىڭ بارلىعىنىڭ رۋحتارى تىنىشتىق تاپقان. جاپوندىقتار اقتى دا، قارانى دا ياسۋكۋني شىركەۋىندە ەسكە الادى، دۇعا باعىشتايدى. سينتويستىك ءداستۇر وسىنداي، جاپوندىقتار بۇدان ەشقايدا قاشىپ قۇتىلا المايدى. بارلىق ءدىننىڭ ءداستۇرىن قۇرمەتتەي وتىرىپ، ءبىز ياسۋكۋني شىركەۋىندە ورىن العان ءدىني قاعيداعا دا تۇسىنىستىكپەن قاراۋىمىز كەرەك دەپ ويلايمىن. جاپونيانىڭ كوپتەگەن پرەمەر-مينيسترلەرىنىڭ رەسمي ساناتتا ياسۋكۋني شىركەۋىنە كىرۋدەن باس تارتۋى دا جاپوندارعا دۇرىس كورىنەدى.

جاپونيا تاريحي جادىن سانالى تۇردە ساقتاپ وتىر دەۋگە بولمايدى. ءبىر سەبەپ - وعان ەش قاجەتتىلىكتىڭ جوقتىعى. جاپونيادا ءتۇرلى قوعامدىق كوڭىل-كۇي ورىن تەپكەن، جاپونداردىڭ باسىم كوپشىلىگى وتكەنگە ورالۋعا، ورنى بىتپەگەن جارانى تىرمالاۋعا قارسى. بۇعان ءبىر مىسال، قىتايدىڭ ارقاسىندا الەم نازارىندا وتىرعان مەكتەپ وقۋلىقتارى بولىپ تابىلادى. جاپون وقۋلىقتارى وتكەن تاريحقا باعا بەرۋدە «تولەرانتتى» پوزيتسيانى ۇستانادى. مەن ولاردى فيليپپوۆ رەداكتسياسىندا شىققان ءبىزدىڭ وقۋلىقتارعا ۇقساتار ەدىم. بىرجاقتىلىق دەڭگەيى شامالاس. بۇل جاعداي كورشى مەملەكەتتەردىڭ شامىنا تيسە، جاپونداردىڭ وزدەرى بۇعان جەڭىل قارايدى.

ارينە، جاپونيادا ءوز حالقىنىڭ تاريحي جادىن باسقا ەلدەر مەن حالىقتارعا قارسى جەك كورۋ سەزىمىن وياتۋ ءۇشىن پايدالانعىسى كەلەتىن راديكالدى توپتار بار. دەگەنمەن، بۇل توپتار وقشاۋ، قوعامنان تىس ءومىر كەشۋدە.

جاپونيادا ۇلتشىلدىق ۋشىعىپ كەلە مە؟ وسىدان بەس-التى جىل بۇرىن كوپتەگەن ماماندار بۇل سۇراققا «ءيا» دەپ جاۋاپ بەرەر ەدى. ال، قازىر بۇل باعىتتىڭ قايتا تومەندەگەنى بايقالادى. وتە قاتتى تومەندەگەنى. قوعامداعى كوڭىل-كۇيدىڭ ءبىر ءتۇرى رەتىندە ۇلتشىلدىق تولقىنى - تەك جاپونيادا عانا ەمەس، باسقا ەلدەردە دە سينۋسويد تۇرىندە داميدى. جاپونياداعى ۇلتشىلدىق - ءدال قازىر كونستيتۋتسيانى قايتا قاراۋ ءۇشىن نەمەسە ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ ناتيجەلەرىن سانالى تۇردە تالداۋ ءۇشىن جەتكىلىكسىز. بۇنداي تالپىنىستار جاپونيانىڭ سوعىستان كەيىن تاڭداپ العان دامۋ جولىنا سايكەس كەلمەيدى.

جاپوندار وتە ماقساتشىل حالىق، ولاردى ورتاق مۇددەگە بىرىكتىرۋگە بولادى. 1945 جىلعا دەيىن ول مۇددە - الەمدى بىلەكتىڭ كۇشىمەن باعىندىرۋ ەدى. بۇل جەردە جاپوندار جەڭىلىس تاپتى. ەندى ماقسات وزگەردى. سودان بەرى جاپوندار الەمگە دە، وزدەرىنە دە ەكونوميكالىق بەيبىت سايىستا ەلدىڭ الەمدىك كوشباسشىلاردىڭ بىرىنە اينالا الاتىنىن دالەلدەۋگە كىرىستى. جەتىستىكتەر جەتكىلىكتى، جانە ازىرگە ءوزىن-ءوزى دالەلدەۋدىڭ باسقا جولىن ىزدەگەندى توقتاتتى. دەگەنمەن، ارينە، جاپوندىقتاردىڭ تاريحي جادى مىقتى، ءوزىن رەنجىتكەندەردى ۇمىتا قويمايدى.

وسى جەردە سولتۇستىك اۋماقتارعا بايلانىستى پروبلەمانى ايتۋعا بولادى. ارينە، «سولتۇستىك اۋماقتار» دەگەن ءسوزدى قانشا جەردەن تىرناقشاعا الساڭ دا، تەرمين جاپوندىقتاردىكى بولىپ قالادى. ال، ءبىز ءۇشىن ول جاپونيا ءوز قۇقىعىن ءبىلدىرىپ وتىرعان وڭتۇستىك كۋريل ارالدارى.

مەن وزىمە جاۋاپكەرشىلىك الا وتىرىپ، جاپوندارعا بۇل ارالداردىڭ قاجەتى شامالى دەگىم كەلەدى. اسىرەسە قازىرگى كەدەي، ارىپ اشىعان كەيپىندە. وڭتۇستىك كۋريلدى قايتارىپ الا قالسا، ءوز ەلىنىڭ دەڭگەيىنە كوتەرۋ ءۇشىن جاپوندىقتار وعان قارىمتاسىز وتە ۇلكەن قارجى قۇيۋعا ءتيىس بولادى. ال داۋلەتتى جاپونيانىڭ ارتىق اقشاسى جوق. بالكىم ول اقشانى دالاعا شاشپايتىندىعىنان دا داۋلەتتى شىعار.

باسقا جاعىنان الىپ قارايتىن بولساق، كوپتەگەن ەلدەر وزدەرىن بەلگىلى ءبىر ساياساتتىڭ، ادىلەتسىزدىكتىڭ، سىرتتان كەلگەن جاۋدىڭ قۇربانى رەتىندە كورسەتۋگە قۇشتار. جاپوندىقتاردا بۇل «قۇرباندىق سيندرومى» وڭتۇستىك كۋريل ماسەلەسىنە قاتىستى ويانادى. ماسەلەنىڭ ءوز-وزىنەن تۋماعانى تۇسىنىكتى. ول - ساياسي ايلا-امالدىڭ نەمەسە زامانۋي تەرمينگە سالساق، ساياسي تەحنولوگيالاردىڭ جەمىسى. بىراق، جاپونيانى جازعىرماي تۇرىپ، الدىمەن ءوز ەلىمىزدەگى قىرىمدى نەمەسە تاريحي رەسەيدىڭ اۋماعىنان شىعىپ قالعان وزگە دە جەرلەردى مەملەكەتكە قايتارۋ كەرەك دەپ ۇندەۋ تاستايتىنداردىڭ لوگيكاسى نەگە قۇرالعان دەپ ويلاپ كورەيىكشى. جاپوندىقتاردىڭ دا سۇيەنىپ وتىرعان لوگيكاسى وسى. بۇل لوگيكانىڭ قازىر كۇن تارتىبىنە شىعارىلماي، سورەدە جاتقانى دا ىڭعايلى.

ارينە، جاپونداردىڭ بۇقارالىق ساناسىندا بۇل ماسەلە وزگە كورشىلەرىنە قاتىستى اۋماقتىق تالاپتاردان ماڭىزدىراق. ونىڭ ءبىر سەبەبى، رەسەيگە، دالىرەك ايتقاندا كسرو-عا قاتىستى جاپونيا كوپ سەبەپتەرمەن ءوزىن ءجابىر كورگەن تاراپ رەتىندە سەزىنەتىندىگىندە. جاپوندىقتار وزدەرىنىڭ اقش-قا شاپقىنشىلىق جاساعاندارىن جاقسى بىلەدى، بىراق كسرو-نى شابۋىلداعان جوق. كەرىسىنشە كسرو جاپونياعا شاپقىنشىلىق جاسادى. سوعىستان كەيىن جارتى ميلليوننان استام اسكەري تۇتقىندى سىبىرگە ايداپ اكەتتى، حالىقارالىق قۇقىق اتاۋلىنى تۇگەل بۇزىپ، كوپ جىلدار بويى بوساتپاي ۇستادى. ءاربىر ونىنشى اسكەري تۇتقىن اشتىق پەن سۋىقتان، اۋىر جۇمىستان ازاپتانىپ قازا تاپتى. وسىنى ۇمىتپاعان جاپوندار ءبىزدىڭ ەلگە قاتىستى وزدەرىن زابىرلەنگەن تاراپ سەزىنەدى. ال، كورەياعا قاتىستى وزدەرىن، كەرىسىنشە، زابىرلەۋشى سانايدى. سوندىقتان دا قازىرگى تاڭدا كورەيا رەسپۋبليكاسىنا تيەسىلى، بىراق جاپونيا وزىنىكى دەپ ەسەپتەيتىن دوكتو (تاكەسيما) ارالدارى وڭتۇستىك كۋريل ءتارىزدى پسيحولوگيالىق جانە سيمۆولدىق مانگە يە ەمەس.

رەسەي مەن جاپونيا اراسىندا تىكەلەي ۇقساستىقتار ىزدەۋ، ارينە، دۇرىس ەمەس. مۇلدە باسقا ەلدەر، باسقا ۇلتتار، مەنتاليتەتى دە تاريحى دا ءارتۇرلى. سوعىستا جەڭىلىس تاپقان جاپوندىقتاردىڭ قانداي سەزىمدە بولعانىن ۇعۋ ءۇشىن ءوز ەلىمىزدەگى كوپتەگەن ادامداردىڭ قازىر قانداي سەزىمدە جۇرگەنىن ويلاپ كورۋ كەرەك. جاپوندىقتار جەڭىلگەننەن كەيىن قاتتى قورلاندى. ءبىر جاعىنان ءبىز قىرعي-قاباق سوعىستا جەڭىلىس تاپپاعان دا سياقتىمىز. داعدارىستى دامۋ جولىنان سانالى تۇردە باس تارتۋ ارقىلى جەڭگەن دە سەكىلدىمىز. دەگەنمەن، ميلليونداعان ادام وزدەرىن جابىرلەندىك، قورلاندىق دەپ سانايدى. ارينە، بۇل جاعىنان ۇقساستىق ىزدەۋگە بولادى.

جاپوندىقتار وزدەرىنىڭ وكپەسى مەن وكىنىشىن بەيبىت ارناعا باعىتتاي ءبىلدى. ال ءبىز بولساق قورلانۋ سەزىمىن بارىنشا ءوسىرىپ، ايالاپ وتىرمىز، ءالى كۇنگە دەيىن ەسكى ادىستەردى پايدالانىپ الدەنە دالەلدەگىمىز كەلەدى. قازىر جاپپاي قولدانىستا جۇرگەن «تىزەرلەمەي، ورنىمىزدان تۇرايىق» اتتى ۇندەۋ قورلانعان حالىقتىڭ بەينەسىن سانالى تۇردە پايدالانۋ ەمەي، نەمەنە؟ جاپوندار وزدەرىنە قاتىستى بۇنداي ءسوزدى قولدانعان ەمەس. ولار تىستەنىپ الىپ، جۇمىس ىستەدى.

اۋدارعان مادينا وماروۆا.