1989-شى جىلدىڭ كۇزى. مەنى مەكەمە باستىعى (تەرگەۋ يزولياتورى), ىشكى قىزمەت مايورى البەرت الەكسەەۆيچ فۋنت شاقىردى.

مەن اتالعان مەكەمەدە سول جىلدىڭ اقپانىنان باستاپ مەكەمە باستىعىنىڭ ساياسي جۇمىستار جونىندەگى ورىنباسارى بولىپ قىزمەت ەتەتىنمىن. ا. ا. فۋنت سەمەي وبلىسىنىڭ (قازىرگى اباي وبلىسى) اقسۋات اۋدانىنىڭ تۋماسى. بالالىق شاعى سوندا ءوتىپ، ءتىلى قازاقشا شىعىپ، قازاقي تاربيە العان ازامات بولاتىن. قازاقتىڭ سالت-ءداستۇرىن، ادەت-عۇرپىن بەس ساۋساعىنداي بىلەدى، قۇرمەتتەيتىن. قازاقشا سويلەگەندە مۇدىرمەي سويلەپ، قازاقتان اسىپ تۇسپەسە قالىسپايتىن.

سۋرەت: اۆتوردىڭ جەكە ارحيۆىنەن الىندى.

"ازيزحانىچ، - دەدى مەن ورىندىققا وتىرعان سوڭ، - ءسىز باسقارما باستىعى گەنەرال م.د. قالماتاەۆقا بارىڭىز. ءوتىنىش". "نە بولدى؟ تىنىشتىق پا؟" - دەدىم. "تىنىشتىق. وزىمە دە بارۋعا بولار ەدى. بىراق ءسىز ماعان قاراعاندا ساياساتتىلاۋسىز عوي. جاعداي بىلاي. ءبىر-ەكى اي بولدى. قالاداعى زيالى قاۋىم وكىلدەرى، بەلسەندى ازاماتتار ماعان شىعىپ، مارقۇم قايرات رىسقۇلبەكوۆتىڭ قابىرىن تاۋىپ بەرۋىن سۇراپ، قايتا-قايتا ءوتىنىش جاساپ جاتىر. ولار مەنىڭ قابىردى بىلەتىنىمنەن حاباردار بولسا كەرەك. گەنەرالعا ءتۇسىندىرىپ، الدىنان ءوتىپ كەلىڭىز. ول كىسىگە ەسكەرتپەي، بۇل قادامعا بارۋ ورىنسىز بولار. "جاماندى ايتپاي، جاقسى جوق" قىسپاققا نەمەسە قۋدالاۋعا ۇشىراپ جۇرەرمىن. "باتىرعا دا جان كەرەك" - دەدى.

مۇرات دۇيسەنبىۇلى قالماتاەۆقا كىرىپ، جاعدايدى ءتۇسىندىردىم. گەنەرال: "وتە جاقسى. ەشتەمەدەن قورىقپاسىن. بىرەۋ-مىرەۋ "زۆونداپ" مازاسىن السا، مەنىمەن حابارلاسسىن" - دەدى.

سونىمەن، بەلگىلەنگەن كۇنى امان تىلەۋباەۆ باستاعان ءبىر توپ زيالى قاۋىم وكىلدەرى بار، ءبىز ءبارىمىز زيرات باسىنا باردىق. كوكتەم بولعانىمەن، جەرگە كوك شىقپاعان. قارا سۋىق. جەل وڭمەنىڭنەن ءوتىپ بارادى. بەلگىسىز قابىرلەر كوپ ەكەن. البەرت الەكسەەۆيچ ويلانىپ قالدى. "ول كەزدە مىنا الاڭقايدا ءبىر-ەكى قانا قابىر بولاتىن ەدى" - دەدى قابىرلەردىڭ اراسىندا تۇرىپ. ارى ءجۇردى، بەرى ءجۇردى. كۇبىرلەپ سويلەپ قويادى. "مىناۋ ما ەدى، جوق مىناۋ بولار شاماسى" - دەپ شينەلىن، كيتەلىن شەشىپ ماعان بەردى. كويلەگىنىڭ ەكى جەڭىن بىلەگىنەن جوعارى ءتۇرىپ الدى دا ءبىر قابىرگە جاقىن بارىپ، تىزەرلەپ وتىرا قالىپ، قابىردىڭ شەتىن قولىمەن قازىپ ۇڭگي باستادى. ءبىراز ۇڭگىپ، قولى توپىراققا بىلەكتەن جوعارى باتتى دا، توپىراقتىڭ استىنان ۇزىندىعى 2 مەتردەي تەمىر لومدى سۋىرىپ الىپ شىقتى. قايراتتىڭ قابىرى وسى" - دەدى البەرت الەكسەەۆيچ.

قاسىنا كەلگەن زيالىلارعا: "قايراتتىڭ سوڭىنان ىزدەۋ سالعاندا قابىرىن تابۋعا سەپتىگى تيەر دەپ، مىنا لومدى ءساتىن پايدالانىپ، ەشكىمگە بىلدىرمەي، وسىندا جاسىرىپ كەتكەنمىن" - دەدى داۋىسى دىرىلدەپ البەرت الەكسەەۆيچ. "ت-ۋ-ۋ، تابا الماي قالامىن با دەپ قاتتى قينالدىم عوي. ەندى ءبىر جىلدان كەيىن تابۋىمىز ەكى تالاي بولىپ قالادى ەكەن" - دەدى كيىنىپ جاتىپ. البەرتتىڭ بەتىنە قاراسام، تەر دەگەن بۇرشاق-بۇرشاق بولىپ سىرعىپ تامىپ جاتىر ەكەن.

جۇمىس ورنىنا كەلگەن سوڭ، البەرت الەكسەەۆيچ مەنى كابينەتىنە شاقىرىپ، ەسىكتى ىشىنەن ءىلىپ الىپ، كرەسلوسىنا وتىرا قالىپ، كوز جاسىنا ەرىك بەردى. ەڭكىلدەپ جىلادى. شىداپ تۇرۋ مۇمكىن ەمەس. سابىرعا شاقىرىپ، سۋ بەرىپ، جىلاعانى باسىلعان سوڭ، اۋىر كۇرسىنىپ: "الەكە(بۇرىن ولاي اتامايتىن), بۇگىن بارمىز، ەرتەڭ جوقپىز. قايراتتى قازاقتىڭ ىزدەيتىنىنە سەنىمدى بولدىم. بىراق، قابىر تۋرالى كىمگە ايتارىمدى، كىمگە تاپسىرارىمدى بىلمەي ءجۇر ەدىم. يىعىمنان اۋىر جۇك تۇسكەندەي بولدى. جەڭىلدەنىپ قالدىم. قايراتتى ءوزىم كيىندىرىپ، تابىتقا ءوزىم سالىپ، ءوز قولىممەن جەرلەدىم عوي. تاڭ قىلاۋ بەرىپ. ەلەڭ-الاڭدا زيراتقا باردىق. "باقىلاۋشىلار" كوپ بولدى. پروكۋراتۋرا، ۇقك-ءتىنىڭ وكىلدەرى دە ءجۇردى. كامەراعا ءتۇسىرىپ جاتقانىن بايقادىم. امالىن تاۋىپ، وڭتايلى ءساتتى قولدانىپ تەمىر لومدى توپىراقتىڭ استىنا جاسىرا قويدىم" - دەدى ا.ا. فۋنت. البەرت الەكسەەۆيچ قايرات رىسقۇلبەكوۆ قايعىلى قازاعا ۇشىراعاندا مەكەمە باستىعىنىڭ ورىنباسارى بولىپ قىزمەت ەتەتىن.

البەرت الەكسەەۆيچ فۋنت وسىدان 20 شاقتى جىل بۇرىن گەرمانياعا قونىس اۋدارعان بولاتىن. 7-8 جىل بۇرىن سەمەيگە كەلىپ، قالا ارالاپ، دوس-جاراندارىمەن كەزدەسىپ، زيرات باسىنا قايراتتىڭ قابىرىنە تاعزىم ەتىپ ەدى. قابىر باسىندا تۇرىپ: "ازيزحانىچ، ەندى كەلەمىن بە، كەلمەيمىن بە، ونى ءبىر قۇداي بىلەدى. قايراتتىڭ قايعىلى قازاسى مەنىڭ ەسىمنەن ەشقاشان شىقپايدى"- دەپ، جارىقتىق. ا.ا. فۋنت 5-6 جىل بۇرىن گەرمانيادا دۇنيەدەن ءوتتى.

اليحان وماربەكوۆ

Abai.kz