گازاداعى حاماستىڭ تۋننەلدەر جەلىسى سەكىلدى زىميان زاڭدارمەن شىرماپ تۇرىپ ۋزۋرپاتسيالانعان مۇنداي مەملەكەت ەشبىر الەمدە جوق شىعار...

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ
مەملەكەتتiك كەڭەسشىسى
ە.ت. قارين مىرزاعا!

قۇرمەتتى ەرلان تىنىمبايۇلى!

ءوزىڭىز وتە جاقسى بىلەسىز، ءبىزدىڭ قازاقتا «قاسقىر دا قاس قىلمايدى جولداسىنا!» - دەگەن كيەلى ءسوز بار. ءتىپتى، يت ەكەش ءيتتىڭ ءوزى اسىراعان يەسىنە ادال بولاتىنى تاعى بار. وعان قاراعاندا، ادام بالاسىنىڭ ءجونى بولەك قوي. بۇل – تۋرالى ءسال كەيىنىرەك.

شەت جاعاسىن باق پەن الەۋمەتتىك جەلىدەن كورىپ جاتقان بولارسىز، مەنىڭ «قازاقستان – ۋزۋرپاتسيالانعان مەملەكەت» اتتى كولەمدى ماقالامنىڭ قاتارىنان ءۇش بىردەي گازەتكە باسىلعانىنا ءبىر ايدىڭ ءجۇزى بولايىن دەدى.

كەشە سول ماقالام تۋرالى بەرىك ءۋاليۇلىنا «اتامەكەن كەتسە، ونىڭ ورىنىنا پاراسات كەلەدى...» دەگەن اتپەن ارنايى «اشىق حات» جازىپ،  جاريالادىم. جانە ول «اشىق حاتىمدى» بەرىك مىرزانىڭ وزىنە دە جىبەردىم.

مىنە، سول ماقالام مەن «اشىق حاتىمدى» سىزگە دە جولداپ وتىرمىن. بۇل – بەرىك ءۋاليۇلىنا سەنبەگەندىگىم ەمەس، ماقالام ءسىزدىڭ دە قولىڭىزدا بولسىن، رەتىنە قاراي، ارىپتەستەرىڭىزبەن اقىلداسا وتىرىپ، پرەزيدەنتىمىزدىڭ نازارىنا ۇسىنسىن دەگەنىم.

قۇرمەتتى ەرلان تىنىمبايۇلى!

ءيا، ءسىزدىڭ ماعان وكپەلەپ جۇرگەنىڭىزدى جاقسى بىلەمىن. جاسىراتىنى جوق، مەن دە سىزگە حاتتى رەنجىدىم. ءوزىمنىڭ جەك باسىمنىڭ مۇددەسى ءۇشىن ەمەس، بەل اسىپ كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ تاعدىرى مەن ولارعا قاراتا قولدان جاسالعان كەدەرگىلەردىڭ ارت-ارتىنان انتالاپ كەتكەنىنە، وعان ءسىزدىڭ قارسى تۇرۋعا قاۋقارسىزدىق تانىتقانىڭىز ءۇشىن قاپا بولدىم.

ونىڭ ار جاعىندا، ءسىز باس بولىپ جوباسىن جاساعان  كونستيتۋتسيالىق رەفورمانىڭ شيكىلىگىنە بايلانىستى دەگەندەي...

شىنتۋايتىنا كەلگەندە، ءوز باسىم ءسىزدى وكپەگە قيسام دا، وزگەگە قيمايمىن!

مىنە، ءوزىڭىز دە كورىپ وتىرسىز، ءسىز باس بولىپ جوباسىن جاساعان  كونستيتۋتسيالىق رەفورما قازاقستاندى قۇلىباەۆتاردىڭ ۋزۋرپاتسياسىنان الىپ شىعا العان جوق. ۋزۋرپاتسيانى بىلاي قويىپ، وسى جولعى سۋ تاسقىنىنا دا توتەپ بەرە المادى.

قاراڭىز، «جاڭا جاعدايداعى قازاقستان: ءىس-قيمىل كەزەڭى» اتتى 2020 جىلعى جولداۋىندا پرەزيدەنت: «نەگىزگى پروبلەما اتقارۋشى بيلىكتىڭ ءار قادامىنىڭ زاڭمەن شەكتەلىپ، ادىمىنىڭ اشىلماۋىندا بولىپ وتىر. ءبىز مينيسترلەر مەن اكىمدەرگە زور تالاپ قويامىز، بىراق ولاردىڭ وكىلەتتىكتەرى زاڭدار مەن قاۋلىلاردىڭ ناقتى نورمالارىنىڭ اياسىندا شەكتەلەدى. بۇل جاعداي مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ عانا ەمەس، پارلامەنتتىڭ دە جۇمىسىن قيىنداتادى...»، - دەپ ەدى عوي.

بۇل – ماقساتتى جانە ماقساتسىز تۇردە قۇلىباەۆتاردىڭ ىقپالىمەن جاسالعان، قازاقستاننىڭ اياعىن العا باستىرماي تۇرعان دەرت ەدى. قاسىم-جومارت كەمەلۇلى سول دەرتتى ءدوپ باسا بىلگەن بولاتىن.

ارادا، 2022 جىلى كونستيتۋتسيالىق رەفورما جاسالدى. ءبىز ءسىز باس بولىپ جوبىسى تۇزىلگەن سول كونستيتۋتسيالىق رەفورما قازاقستاندى مەڭدەتكەن وسى دەرتتەن الىپ شىعادى دەپ ويلادىق.

«اشىعىن ايتۋىمىز كەرەك، ۇكىمەت بيىل ەلىمىز تاپ بولعان سىن-قاتەرلەرگە قارسى ءتيىمدى جۇمىس ىستەي المادى. قويىلعان مىندەتتەر تولىققاندى ورىندالعان جوق. ال كەيبىر باعىتتار بويىنشا مۇلدە جۇمىس جاسالعان جوق. مىسالى، ابدەن ەسكىرگەن، قاجەتى جوق نورماتيۆتىك اكتىلەردى جويۋ كەرەك ەكەنى وسىعان دەيىن دە بىرنەشە رەت ايتىلدى، ۇكىمەتكە ءتيىستى تاپسىرمالار دا بەرىلدى. سونىڭ كەسىرىنەن مينيسترلەر جانە مەكەمە باسشىلارى وزدىگىنەن ارەكەت ەتىپ، جەدەل شەشىم قابىلداي المايدى...»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى 2022 جىلعى 12 جەلتوقساندا وتكەن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا.

جارايدى، «ءسۇف دەي سالىپ، كوزىڭ قالاي؟» دەگەن جاراماس دەپ، مۇنى كونستيتۋتسيالىق رەفورمانىڭ الدىنداعى جاعدايعا جاتقىزايىق.

بىراق، پرەزيدەنت تە، ءبىز دە «...مينيسترلەر جانە مەكەمە باسشىلارى وزدىگىنەن ارەكەت ەتىپ، جەدەل شەشىم قابىلداي المايدىمەن» سول كونستيتۋتسيالىق رەفورمادان كەيىن قۇلانتازا قوشتاسۋىمىز كەرەك ەدى عوي.

جوق، قاسىم-جومارت كەمەلۇلى 2023 جىلى 19 ساۋىردە وتكەن ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن جينالىسىندا سويلەگەن سوزىندە: «وكىنىشكە قاراي، اكىمدەر سونى بىلە تۇرا، الداعى قيىندىقتاردى ۋاقتىلى باعامداي المايدى. جاۋاپكەرشىلىكتى وزىنە الىپ، دەر كەزىندە شەشىم قابىلداۋدان قاشادى...»، - دەپ بۇل ءسوزدى تاعى قايتالادى.

ءبىر قىزىعى، «...مينيسترلەر جانە مەكەمە باسشىلارى وزدىگىنەن ارەكەت ەتىپ، جەدەل شەشىم قابىلداي المايدى» بۇنىمەن دە توقتاعان جوق.

«مينيسترلىك، ونىڭ باسشىلارى ءوز قىزمەتتىك مىندەتتەرىنە سەلقوس قارايدى. نە ىستەۋ كەرەك ەكەنىن بىلمەيدى. شۇعىل شەشىمدەر قابىلدامايدى. سوندىقتان وسىنداي اپاتتار ورىن الىپ وتىر»، - دەپ «سەمەي ورمانى» ورتىنە بايلانىستى جينالىستا (12. 06.2023) بۇل ءسوزدى قاسەكەڭنىڭ تاعى ايتۋىنا تۋرا كەلدى.

قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ كوستەنكو شاحتاسىنداعى اپاتقا بايلانىستى قۇرىلعان جەدەل شتابتىڭ وتىرىسىندا ايتقان: «پرەزيدەنت ءار وقيعا سايىن كەلىپ، تاپسىرما بەرەدى دەپ كۇتىپ وتىرۋعا بولمايدى» (28 قازان، 2023 جىل), - دەگەن سوزىنەن دە سول باياعى پرەزيدەنت ايتپاسا، ءبارىبىر «...مينيسترلەر جانە مەكەمە باسشىلارىنىڭ وزدىگىنەن ارەكەت ەتىپ، جەدەل شەشىم قابىلداي المايتىنى» اپ-انىق كورىنىپ تۇردى.

تىلەككە قارسى، «...مينيسترلەر جانە مەكەمە باسشىلارى وزدىگىنەن ارەكەت ەتىپ، جەدەل شەشىم قابىلداي المايدى» بۇنىمەن دە بىتپەپتى. «قۇزىرلى مەكەمەلەر، ياعني اكىمدىكتەر، توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى، سۋ رەسۋرستارى مينيسترلىگى بىرلەسىپ جۇمىس جاسامايدى. جاۋاپكەرشىلىك الۋدان قاشادى. جۇمىستى ءبىر-بىرىنە سىلتەپ وتىرادى…»، - دەگەن ءدال وسىعان ۇقساس ءسوزدى بيىلعى سۋ تاسقىنى كەزدىندە پرەزيدەنتتىڭ اۋزىنان جانە ەستىدىك.

«جامان ايتپاي، جاقسى جوق!»، قۇداي بەتىن ارى قىلسىن، تاعى ءبىر جامان جاعداي بولا قالسا، مەملەكەت باسشىسى «...مينيسترلەر جانە مەكەمە باسشىلارى وزدىگىنەن ارەكەت ەتىپ، جەدەل شەشىم قابىلداي المايدىنى» تاعى ايتانىنى انىق.

ويتكەنى، 2022 جىلى ءسىز باس بولىپ جوباسىن جاساعان كونستيتۋتسيالىق رەفورما ەڭ الدىمەن سول پرەزيدەنت ۇنەمى ايتىپ كەلە جاتقان «...مينيسترلەر جانە مەكەمە باسشىلارىنىڭ وزدىگىنەن ارەكەت ەتىپ، جەدەل شەشىم قابىلداۋ» ماسەلەسىن شەشە العان جوق!

قاسىم-جومارت كەمەلۇلى 2020 جىلعى جولداۋىندا ايتقانداي، نەگىزگى پروبلەما ءالى كۇنگە دەيىن اتقارۋشى بيلىكتىڭ ءار قادامىنىڭ زاڭمەن شەكتەلىپ، ادىمىنىڭ اشىلماۋىندا بولىپ وتىر.

ءبىز مۇنى اشىق مويىنداۋىمىز كەرەك!

باسىن اشىپ ايتايىن، مەن پرەزيدەنتتىڭ يگى باستامالارى مەن تاريحي شەشىمدەرىن جوققا شىعارۋدان اۋلاقپىن.

بىراق، ول باستامالار مەن شەشىمدەردى ەسكى كونستيتۋتسيامەن دە باستاۋعا، جاساي بەرۋگە بولاتىنىن باسا ايتقىم كەلەدى. «Abai.kz» سايتىنا شىققان «ءبىز – توقاەۆشىلدارمىز!» اتتى ماقالامدا ونىڭ شەت جاعاسىن ايتتىم دا.

رەتى كەلىپ تۇرعاندا ايتا كەتەيىن، «قاڭتار» قىرعىنىنىڭ الدى-ارتىندا وسى ساياسي رەفورما تۋرالى ءبىز دە ءوز ويىمىزدى ورتاعا سالىپ، ۇسىنىسىمىز بەن بولجامىمىزدى ايتقامىز.

«قۇلىباۆتان قۇتىلماي، پارلامەنتكە كۇن جوق!» (4 قازان، 2021 ساعات 11:18) اتتى ماقالامىزدا ايتقان: «ەگەر، پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ زاڭ شىعارۋ ىسىنە كومەسكى جولمەن ارالاسۋى شەكتەمەسە، تيمۋر قۇلىباەۆ تىزگىنىن تارتپاسا، ءتۇبى حالىق اتقا ءمىنۋى مۇمكىن. ويتكەنى، ۆەدومستۆولىق، سالالىق، وڭىرلىك جانە باسقا دا مەملەكەتتىك اۋقىمنان تىس مۇددەلەردى قاناعاتتاندىرۋ ماقساتىندا تيمۋر قۇلىباەۆتىڭ ىقپالىمەن قابىلدانعان قيسىق زاڭداردىڭ كەسىرىنەن حالىق ابدەن قينالدى، ءتوزىمى تاۋسىلىپ بارادى. حالىق قوزعالعان جاعدايدا، پارلامەنت تۇرماق، اقوردانىڭ جاعدايى قيىنداپ كەتۋى مۇمكىن!»، - دەگەن بولجامىمىز اينىماي كەلدى. كوردىڭىز، حالىق قاڭتاردا اتقا ءمىندى، قان توگىلدى.

وكىنىشكە وراي، ءسىز باس بولىپ جوباسىن جاساعان 2022 جىلعى كونستيتۋتسيالىق رەفورما، جوعارىدا ايتتىم، قازاقستاندى قۇلىباەۆتاردىڭ ۋزۋرپاتسياسىنان الىپ شىعا العان جوق!

ەگەر، وسى بەتى كەتە بەرەتىن بولسا، قاسىم-جومارت كەمەلۇلى ەندىگى قالعان بەس جىلدىق پرەزيدەنتتىك مەرزىمى دە سول باياعى «...مينيسترلەر جانە مەكەمە باسشىلارىنىڭ وزدىگىنەن ارەكەت ەتىپ، جەدەل شەشىم قابىلدامايدىمەن» زۋ ەتىپ ءوتىپ كەتۋى مۇمكىن.

سول ءۇشىن، تاعى دا قايتالاپ ايتامىن، مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋ رەفورماسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ تۇسىندا جاسالۋى كەرەك!

قاسەكەڭ كەتسە، قۇلىباەۆتار تاعى قۇدايعا اينالادى دا، سوڭى جانە  قانتوگىسكە الىپ بارادى...

قۇرمەتتى ەرلان تىنىمبايۇلى!

ءسىز قازاق ساياساتىنىڭ اسپانىنا جاپ-جاس كەزىڭىزدە دەموكرات، پارلامەنتاريزمشى رەتىندە جۇلدىزداي جارقىراپ شىققان جىگىتسىز. دەموكراتيا مەن پارلامەنتتىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ اتاسى بولعان اقش-تىڭ ۆاشينگتونداعى امەريكا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ارنايى شاقىرىلعان پروفەسسورىسىز.

مەنىڭ تاڭ قالاتىنىم – ءسىزدىڭ قۇلىباەۆتار جاعىنان قازاقستاننىڭ ۋزۋرپاتسيالانعان مەملەكەت ەكەنىن بىلە تۇرىپ، 2022 جىلعى ساياسي رەفورما كەزىندە مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىنە زارەدەي بولسا دا وزگەرىس ەنگىزۋگە ارەكەت ەتپەگەنىڭىز!

مەن ءسوزىمنىڭ باسىندا قاسقىر مەن يت تۋرالى تەككە ايتقام جوق، ءسىز ەكەۋىمىز جانە ءسىزدىڭ اينالاڭىزداعى جىگىتتەردىڭ ءبارى قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ جاناشىر – جاقىندارىمىز. ول كىسىگە ءبىز كومەكتەسپەسەك، ايتىڭىزشى، كىم كومەكتەسەدى؟!

سول قۇرىپ قالعىر ۋزۋرپاتسيالانعان جۇيە قاڭتار قىرعىنىمەن توقتاماي، بيىلعى سۋ تاسقىنىنا تاعى ۇرىندىردى.

قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ ءوزى ايتقانداي، اكىمدەر سونى بىلە تۇرا، الداعى قيىندىقتاردى ۋاقتىلى باعامداي المايدى. جاۋاپكەرشىلىكتى وزىنە الىپ، دەر كەزىندە شەشىم قابىلداۋدان قاشادى. ءتىپتى، سوڭعى جۇيەنىڭ جوباسىن جاساعان ءسىز دە سۋدان اق، سۇتتەن تۇنىق بولىپ شىعا بەرەسىز. بار جاۋاپكەرشىلىك قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ عانا موينىنا جۇكتەلۋدە.

ەگەر، اقش-تىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى فرانكلين دەلانو رۋزۆەلت قايتا ءتىرىلىپ كەلىپ، قازاقستاندى باسقارسا، جارتى جىلعا جەتپەي جىندانىپ كەتەرى حاق!

سەبەبى، قاي ەسىكتەن كىرىپ، قاي تەسىكتەن شىعاتىنان تەك وزدەرى عانا بىلەتىن حاماس-تىڭ گازاداعى تۋننەلدەر جەلىسى سەكىلدى، زىميان زاڭدارمەن شىرمالىپ تۇرىپ ۋزۋرپاتسيالانعان مۇنداي مەملەكەت، ءاي، ەشبىر الەمدە جوق!

بۇكىل دۇنيەجۇزى تانىعان، الەمدىك دەڭگەيدەگى تۇلعا رەتىندە مويىندالعان قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ پرەزيدەنتتىك تاعدىرىنىڭ سول قۇلىباەۆتار جاعىنان ۋزۋرپاتسيالانعان مەملەكەتكە تاپ بولعانىنا مەنىڭ ءىشىم ۋداي اشيدى!

قۇلىباەۆتار وزدەرىنە جاۋدىرعان حالىقتىڭ قارعىسى مەن سىلەسىنىڭ سوڭىن وسى بەتى قاسەكەڭە ارقالاتىپ كەتە مە دەپ، زارەم ۇشادى!

قۇرمەتتى ەرلان تىنىمبايۇلى!

وسى جاعدايدىڭ ءبارىن كورىپ، ءبىلىپ تۇرىپ، قاسەكەڭنىڭ جاناشىر ىنىلەرى بولعان ءسىز بەن ءبىزدىڭ جىلتىراپ وتىرىپ الىپ، كوبىك ءسوزدى كوپىرتە بەرگەنىمىز ەندى جاراسپايدى.

ەگەر، قازاقستاننىڭ ۋزۋرپاتسيالانعان مەملەكەت ەكەنى ايتىلماسا مەيلى ەدى. ال، ايتىلعان سوڭ، ونىڭ پرەزيدەنتكە جەتپەۋى – اعامىزعا جاسالعان قيانات بولىپ تابىلادى!

مەن سىزدەن، ارىپتەستەرىڭىزبەن اقىلداسا وتىرىپ، وسى ماقالامدى قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ نازارىنا ۇسىنۋىڭىزدى سۇرايمىن.

قۇرمەتپەن، اۋىت مۇقيبەك،

«قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى

Abai.kz