تاريحشى-ەتنوگراف، جازۋشى-عالىم جاقىپ مىرزاقانمەن سۇحبات...

– جاقىپ بىرلىكۇلى، ءسىز قازىرگى كەزدە قىتاي مەن شەتەلگە بەلگىلى تاريحشى-ەتنوگراف، جازۋشى-عالىمسىز. الايدا، ءسىز العاش قىتايدا تاريحشى ەمەس، ادەبيەتشى، قالامگەر رەتىندە تانىمال بولىپسىز. ادەبيەتكە قالاي كەلدىڭىز؟

– بالا كەزىمدە اڭگىمە تىڭداۋعا قۇمار بولدىم. اكەم – بىرلىك مەنى ەڭبەكقورلىققا، شىدامدى، تاباندى بولۋعا تاربيەلەدى. شەشەم – قۇرمانقان اقىن بولىپ اتى شىقپاسا دا، ولەڭ قۇمار كىسى ەدى. مەنى توي-تومالاققا، اسىرەسە، ايتىستارعا ءجيى اپارىپ جۇرەتىن. ناعاشى اجەم ىسمەر، ەرتەك ايتۋعا وتە شەبەر كىسى ەدى. ناعاشى اعام – قۇرمانالى دومبىرا شەرتەتىن، اسەت پەن تاڭجارىق ولەڭدەرىن جاتقا ايتاتىن. مەن وسى كىسىدەن اسەت، تاڭجارىق ولەڭدەرىن قاعازعا ءتۇسىرىپ الىپ ءجۇردىم. ورتالاۋ مەكتەپ وقىپ جۇرگەن كەزىمدە-اق، مەنىڭ تاريح جانە ادەبيەت پانىنە دەگەن قىزىعۋىم بولەكشە بولدى. ۇستازدارىمنىڭ ساباق وتۋىندە دە ادامدى وزىنە باۋىرۋ قۋاتى بولعانىن ايتۋ قاجەت. مەكتەپتە تاريح مۇعالىمى جۇمان ىبىرايىمۇلىنىڭ دۇنيە تاريحىنداعى ءىرى وقيعالار، قۇلدار، شارۋالار كوتەرىلىستەرى جانە ولاردىڭ كوسەمدەرى جونىندەگى قىزىقتى اڭگىمەلەرى مەنى وزىنە قاتتى باۋىرايتىن. ال ەندى ادەبيەت پانىنەن وقىتۋشىمىز ورازباي كاماليۇلىنىڭ ساباق ءوتۋ ءادىسى تىپتەن بولەك ەدى. ول كەزدە ءبىزدىڭ وقۋلىقتارىمىز تۇگەل دەرلىك قازاقستاننان كەلەتىن. ورازباي مۇعالىم وسى وقۋلىقتاعى ساباق مازمۇندارىنا بىرلەستىرىپ الەم ادەبيەتىنىڭ الىپتارىنىڭ، اسىرەسە، ورىستىڭ ۇلى جازۋشىلارىنىڭ شىعارمالارىن جانە قازاقستان اقىن-جازۋشىلارىنىڭ ءومىرى مەن جاسامپازدىعى تۋرالى مايىن تامىزىپ اڭگىمەلەپ بەرەتىن. جاقسى ۇستاز – اسىل قازىنا-ۇلگى. اسىرەسە، باستاۋىش، ورتا مەكتەپ مۇعالىمدەرىنىڭ ءبىلىمى مەن سالاۋاتى ءوزىنىڭ وقۋشىلارىنا ەرەكشە ىقپال جاسايدى. بۇل – ءوز باسىمنان كەشىرگەن ءومىر تاجىريبەم. 1955 جىلى ىلەنىڭ ءسۇيدىڭ اۋدانىنان ورتا مەكتەپتى ءبىتىرىپ، ۇرىمجىگە كەلىپ شىڭجاڭ ۋنيۆەرسيتەتىنە (ولكەزدە ينيستيتۋت بولاتىن) وقۋعا تۇسكەنىمدە، مەنىڭ تاڭداعان ماماندىعىم – تاريح. ول كەزدە تاريح پەن جاعارافيا ءبىر فاكۋلتەت ەدى. شىڭجاڭ ۋنيۆەرسيتەتى – شىڭجاڭداعى ەڭ ءىرى ءبىلىم ورداسى. ونداعى حانزۋ جانە الەم ادەبيەتى كلاسسيكتەرىنىڭ شىعارمالارىن بار، سول كىتاپتاردى ىنتا-پەيىلىممەن قىزىعا وقىپ، قۇنىعا ۇيرەندىم. مەنىڭ العاشقى تىرناق الدى ادەبي شىعارمالار (ولەڭ، اڭگىمە) جازۋىم دا وسى كەزدە باستالدى.

– ەڭ العاش جازعان ادەبي تۋىندىڭىز ەسىڭىزدە مە؟

– ول ەسىمدە قالماپتى. بىراق، 1956 جىلدان باستاپ ۇيرەنشىك ولەڭ، اڭگىمە جازاباستاعانىدى بىلەمىن.

– ۋنيۆەرسيتەت بىتىرگەننەن كەيىنگى ەڭبەك جولىڭىزدى قاي جەردەن باستادىڭىز؟

– ءبىز 1958 جىلى ينيستيتۋت بىتىرسەك تە، سول تۇستاعى «ستيل دۇرىستاۋ قوزعالىسى» جانە بولات قورىتۋ، تەمىر جول توسەۋ ناۋقاندىرىنا قاتىناسۋ سالدارىنان دەر كەزىندە قىزمەتكە بولىنبەي، 1959 جىلى اقپاندا قىتاي عىلىم اكادەمياسى شىڭجاڭ بولىمشەسىنىڭ تاريح زەرتتەۋ بولىمىنە جۇمىسقا تۇردىم.

– دەمەك، سول كەزدەن باستاپ تاريحي زەرتەۋ جۇمىسىمەن اينالىسقان بولدىڭىز عوي؟

– اكادەميانىڭ تاريحي زەرتتەۋ بولىمىنە كەلىپ ورنالاسسام دا، سول كەزدەگى قوعامدىق جاعدايدىڭ سەبەبىنەن تاريح كاسىبىمەن شۇعىلدانۋ، اسىرەسە، ۇلت تاريحىن زەرتتەۋمەن اينالىسۋ قيىنعا سوعىپ تۇرعان كەز ەدى. ماتەريال تاپشى، قوعامدىق ورتا قيىن جاعدايدا، زەرتتەۋ جۇمىسى تۇرالاعان... عىلىمي زەرتتەۋ ناتيجەلەرىن جاريالايتىن باسىلىم نە عىلىمي جۋرانال دا جوق. سونىمەن، نە كەرەك، سول كەزدەگى اكادەميا باستىعىنىڭ ورىنباسارى، تاريح-ەتنوگرافيا عالىمى گۋ باۋ مەن سەكىلدى جاستاردى شىڭجاڭ ۋنيۆەرسيتەتىنە حانزۋ ءتىلىن ۇيرەنۋگە جىبەردى. ودان كەيىن ىلە-شالا ءۇرىمجىنىڭ قاراتاۋ (قازىر نانشان دەپ اتار ءجۇر) وڭىرىنە قوعامدىق تەكسەرۋگە اتتاندىردى. بۇل بارىستا مەن ءبىر جاعىنان حانزۋ ءتىلىن ۇيرەنىپ، قوعامدىق تەكسەرۋ ەستەلىكتەرىن جازسام، ەكىنشى جاعىنان، بالا كۇنىمنەن قانىما سىڭگەن حالىق اۋىز ادەبيەتىنە دەگەن قۇشتارلىعىم بويىنشا، قارا ولەڭ، ماقال-ماتەلدەر، شەشەندىك سوزدەر، اڭىز اڭگىمەلەر، ت.ب. جيناپ ءجۇردىم. ءسويتىپ، قوعامدىق ءومىردى ۇڭىلە زەرتتەي باستادىم. 1960 جىلى «شىڭجاڭ گازەتى» «كوركەيۋ جولىنداعى عىلىم ورداسى» دەگەن ادەبي وچەركىمدى باستى. 1962 جىلى «شۇعىلا» جۋرنالىنىڭ 5-ءشى سانىندا «جايلاۋ گۇلدەرى» اتتى كولەمدى اڭگىمەم جاريالاندى. دەمەك، ول كەزدە ادەبي شىعارمالاردى جاريالانسا دا، عىلىمي زەرتتەۋ، اسىرەسە، ۇلت تاريحىنا قاتىستى زەرتتەۋ جۇرگىزۋ  قيىن شاق-تۇعىن. سول سەبەپتەن دە مەن قوسىمشا كاسىبىم – ادەبيەت جاسامپازدىعىمەن اينالىسۋعا شىنداپ كىرىستىم. «مادەنيەت زور توڭكەرىسى» دەگەن الاپات باستالعانعا دەيىن «جايلاۋ گۇلدەرى»، «تۋعان جەر ماحابباتى»، «تەكەس دالاسىندا»، «دوسىما حات» سياقتى اڭگىمە-ەسسەلەرىمدى جانە «تۋعان جەر جىرلارى»، «جاڭا قالا» قاتارلى ولەڭدەرىمدى جاريالاپ ۇلگىردىم.

– ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە، ءسىز قىتاي قازاق ادەبيەتىنىدە رومان جانرىنا ءبىرىنشى بولىپ تۇرەن سالىپسىز.  مۇنداي تالپىنىس سىزگە قايدان كەلدى؟

– جاڭا وزىڭە العاشقى قىزمەت جولىمدى قوعامدىق تەكسەرۋدەن باستاعانىمدى ايتىم عوي. سودان كەيىن مەن 1962 جىلدان 1963 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ەكى جىل ىلەدە ءىسساپاردى بولدىم. مۇندا نەگىزىنەن ارحەوگيالاق بارلاۋ مەن ارحەوگيالىق قازبا جۇمىسىنا قاتىستىم. وسىندا جۇرگەندە مەن كوپ ماتەريالدارعا يە بولدىم. ەل ىشىنەن اڭىزعا اينالعان ادامدار تۋرالى ەستىپ،  كوپ تاريحي وقيعالاردى جينادىم. بۇل قوردالانعان ماتەريالدار مەنى ءبىر كەسەك شىعارما جازۋعا تۇرتپەكتەدى. سونىمەن، 1964 جىلى «ساحارا قىرانى» دەگەن اتپەن پوۆەست جازا باستاعام. ۇيىم مەنى سول جىلى قاشقارعا سوتسياليستىك تاربيەگە جىبەردى. 1966 جىلدىڭ كوكتەمىندە، ياعني «مادەنيەت زور توڭكەرىسى» باستالعان كەزدە ۇرىمجىگە قايتىپ كەلدىم. ول كەزدە «بايتال تۇگىل باس قايعى» دەگەندەيىن قولعا قالام الۋدان قالدىق. وسىلايشا «ساحارا قىرانى» اياقتالماي قالدى. 1971 جىلدىڭ سوڭىنان 1972 جىلدىڭ كوكتەمىنە  دەيىن التاي ايماعىنا جۇرگىزىلگەن قوعامدىق تەكسەرۋ جۇمىسىنا قاتىناسۋ بارىسىندا، التاي ءوڭىرىنىڭ ازاتتىقتىڭ قارساڭى مەن ازاتتىقىقتىڭ باستاپقى (1949 جىلدان 1952 جىلدى قامتيدى) جىلدارىنا قاتىستى قىرىۋار ماتەريالدارعا قول جەتكىزىپ، شىڭجاڭ قازاقتىرى جانە شىڭجاڭ حالقى باسىنان كەشكەن تاريحي وقيعالارعا ءوزىم تىكەلەي قانىق بولدىم. ونى 1960 جىلدىڭ باس كەزىندەگى ءۇرىمجى، قاراتاۋ جانە ىلە وڭىرىندەگى قوعامدىق تەكسەرۋدەن جيعان الگى پوۆەسكە قاتىستى ماتەريالدارعا ۇشتاستىرا تولعاندىم. سونىمەن، 1972 جىلى التاي ساپارىنان قايتىپ كەلگەننەن كەيىن ەستىگەن-بىلگەندەرىمدى مۇراعاتتان كورگەندەرىمدى سالىستىرىپ، روماننىڭ كومپوزيتسيالىق قۇرلىسىنا نەگىز قالادىم. 1973 جىلدىڭ قاڭتارىنان باستاپ «ارمان اسۋىندا» دەگەن روماننىڭ العاشقى نۇسقاسىن جازا باستادىم.

– العاش جازباقشى بولعان پوۆەسىڭىز ءسىز جيناعان قىرۋار مەتەريالعا شاعىندىق جاساعان بولدى عوي؟

– دۇرىس ايتاسىڭ. ون جىلدان اسا جيناعان ماتەريالدارىم مولدىعى بۇرىنعى پوۆەست جازۋ ويىمنان اينىتىپ، مەنىڭ رومان جازۋىما ەركىن جول اشتى...

– جاڭا ءبىر سوزىڭىزدە ول كەزدە قولعا قالام الىپ شىعارما جازۋ بىلاي تۇرسىن  «بايتال تۇگىل باس قايعىمەن» بولىپ كەتكەنىڭىزگى ايتىپ قالدىڭىز. «ارمان اسۋىندانى» سوندا ءسىز قالاي  جازدىڭىز؟ 

– تولعاعى پىسكەن جاسامپازدىق ەڭبەككە ءوزىڭ دە تاسقىنداعان جىگەرمەن كىرىسەدى ەكەنسىڭ. ونداي كەزدە سەن باسىڭا تونگەن قاۋىپ-قاتەردەن دە قورىقپايسىڭ. تاپ كەلگەن ارقانداي قيىنشىلىق پەن كەدەرگىنى جەڭىپ شىعۋعا دا بەكىنەدى ەكەنسىڭ. «ارمان اسۋىندانى» جازۋدا مەن وسىنداي كوڭىل كۇيدە بولدىم. سوندىقتان مەن «مادەنيەت زور توڭكەرىسى» سىندى بۇل ويران دا قۇيىنداي تەز ءوتىپ كەتەدى دەپ سەندىم. بىراق ونىڭ قارا بورانى مەن ويلاعانداي ەمەس، ءبىر دە ۇدەپ، ءبىر دە باسەڭدەپ سوعىپ تۇرىپ العان كەزدە ساقتىق كەرەكتىگىن دە ويلادىم. سونىمەن، جازىپ جاتقان رومانىمدى وزگەلەردەن مۇلدە قۇپيا ۇستادىم. العاش بۇل سىرىمدى ءبىر عانا ادامعا، ءوزىمنىڭ ومىرلىك سەرىگىم – نۇرجامال تاۋىربەكوۆاعا ايتتىم. ول مەنىڭ  ويلاماعان جەردەن بالەگە تاپ بولۋىما الاڭداسا دا،  مەنى بۇكىل ىنتا-پەيىلىمەن قولدادى. سول ءبىر سۇركەيلى جىلدارى «ساسىق زيالى» سانالىپ، «تاپتىق قۇرامى جامان» دەپ قارالىپ، ەكەۋىمىز ەكى جاقتا تۇرمىس قيىنشىلىعىنان توزىپ جۇرگەن جاعدايدا دا، ول مەنىڭ «ارمان اسۋىندانى» الاڭسىز جازۋىما جاعداي جاراتتى. مۇنى ايتا بەرسەك، اڭگىمە كوپ. ءتىپتى، قىزمەت عيمىراتىمىزدى سولشىلداردى قولدايتىن اسكەري بولىمدەرگە بوساتىپ بەرىپ، شىڭجىڭ عىلىم-تەحنيكا كوميتەتىنىڭ عيماراتىنا كىرمە بولىپ وتىرعانبىز. كۇندىز مەن ەل قاتارلى داستۇرگە اينالعان ۇيرەنۋلەرگە قاتىسامىن. ال ءار كۇنى كەشتە يەن قالاتىن سول عيماراتتىڭ ءبىرىنشى قاباتىنداعى جۇمىس بولمەمدە، تۇنگى ساعات 12-گە دەيىن تىنباي جازاتىنمىن.

«ارمان اسۋىندانى» وسىنداي قيىن جاعدايدا جازدىم. الايدا الدى تۇرمەگە توعىتىلىپ، ارتى قۋعىن-سۇرگىنگە تاپ بولعان اعا بۋىن نەمەسە ورتا بۋىن باسىم كوپ ساندى اقىن-جازۋشىلارعا قاراعاندا مەنىڭ كۇنىم شىنىندا «ءتاۋىر» ەدى. ماعان جاۋ كوزبەن قاراپ، مەنى تابانعا تاپتاعىسى كەلەتىن سولاقاي بەلسەندىلەرگە ءوزىم سەكىلدى «سەنىمسىز زيالىلار» بىرلەسىپ توتەپ بەرۋگە ءبىرشاما جەتىلىپ قالعان ەدىك...

– «ارمان اسۋىندا» رومانى ارقىلى قانداي قوعامدىق ءومىر سۋرەتتەمەك بولدىڭىز؟

– اتالمىش روماندى جازۋ بارىسىندا، سول ءبىر بۇرىلىس كەزەڭدەگى، ءۇش ايماق (ىلە، تارباعاتاي جانە التاي ايماعى) توڭكەرىسى جەڭىسكە جەتكەن وڭىردەگى ءار ۇلت، ءار تاپتىڭ تيپتىك وكىلدەرىنىڭ وبرازىن زامانىنا ساي سومداپ شىعۋ ەدى. اسىرەسە، ىلە وڭىرىندەگى قازاقتار ءجيى قونىستانعان اۋداندارداعى قوعامدىق قايشىلىقتار مەن كۇرەستەردى ءوز قالپىندا، زامانىنا ساي، ومىردە بار ناعىز ادامداردان ەتىپ جازۋىما تۋرا كەلەتىن. بىراق ولاردى ءداۋىردىڭ ايناسى رەتىندە جازىپ شىعۋ وتە قيىنعا ءتۇستى. ول كەزدە تاريحي شىندىقتى جازۋ، «ۇلت نامىسىن جىرتۋ» دەگەن وتپەن ويناعانمەن تەڭ بولاتىن. وسىلايشا ۇدەي سوعىپ تۇرعان «مادەنيەت زور توڭكەرىسىنىڭ» قارا بورانى قالامىمدى «كىبىرتەكتەۋگە» ماجبۇرلەيتىن. دەگەنمەن مۇنداي كەزدە مەنىڭ زەرتتەۋشىلىگىم جاقسى ەس قاتتى. رومانعا تاريحي استار ەتىپ وتىرعان بۇرىلىس كەزەڭدەگى كۇردەلى دە، بۇراڭ تاريحي وقيعالار ماعان ءبىرشاما قانىق بولاتىن. اسىرەسە، شىڭجاڭنىڭ بەيبىت جولمەن ازات بولۋى، ءۇش ايماق توڭكەرىسىنىڭ قىتاي كومپارتياسىنىڭ باسشىلىعىنداعى قىتاي توڭكەرىسىمەن قالاي توعىسقانى ماعان ايدان انىق ەدى. ەگەر سول ءبىر بۇرىلىس كەزەڭىن تاريحي شىندىققا ساي كوركەم شىعارما ەتىپ شىعا السام، ونى ەشكىمنىڭ دە ءوز بىلگەنىنشە «سىباي» المايتىنىنا كوزىم جەتەتىن.

سۋرەت ماقالا اۆتورىنىڭ جەكە مۇراعاتىنان الىندى

– ەستۋىمىزشە، «ارمان اسۋىندانىڭ» العاشقى قولجازباسى جازىلىپ بولعان كەزدە-اق، شىڭجاڭ حالىق باسپاسى ءسىزدى ىزدەگەن ەكەن. ولار ءسىزدىڭ روماندى جاسىرىن جازىپ جۇرگەنىڭىزدى قالاي ءبىلىپ قويعان؟ 

– 1973 جىلدىڭ سوڭىنالا رومان جازىلىپ بولا بەرە، اسىرەسە، 1950-ءشى جىلداردىڭ  باستارىنداعى كەيبىر تاريحي وقيعالاردى بەدەرلەۋگە تۋرا كەلگەندە ازداپ ءدۇدامال جاعدايلارعا دا كەز بولدىم. سونىمەن وسى ءداۋىر جاعدايىنا قانىق جۇمان ىبىرايىمۇلى (العاشقى تاريح مۇعالىمىم) مەن ابدىرەشيت بايبولاتوۆ اعالارىمنان سول كەزدەگى قوعامدىق، الەۋمەتتىك، ساياسي جاعدايلاردى سۇراستىردىم. «شۇعىلا» جۇرنالىنا جاۋاپتى جۇمىس ىستەپ جۇرگەن جازۋشى اعامىز ابدىرەشيت بايبولاتوۆ 1974 جىلدىڭ كوكتەمىندە روماننىڭ العاشقى نۇسقاسىن جازىپ بولعان كەزىمدە شىڭجاڭ حالىق باسپسىنداعىلارعا ايتقان كورىنەدى. قۇداي وڭداپ، ءدال سول كەزدە دىڭ شاياۋپيڭ ورتالىقتىڭ بيلىگىنە ارالاسىپ، بۇكىل ەل ىشىندەگى احۋال  جاقسارۋىنا ءۇمىت تۋعان-دى. ءبىر كۇنى سول كەزدەگى شىڭجاڭ حالىق باسپاسىنان ءبىر كىسى مەنى ىزدەپ كەلىپ: «ءجا، باۋىرىم، مەن اشىكەن دەگەن اعاڭ بولامىن»، – دەدى. «ءسىزدى سىرتتاي تانيمىن» – دەدىم مەن. «ولاي بولسا مەن سەنى ۇلكەن بۇيىمتايمەن ادەيى ىزدەپ كەلىپ وتىرمىن، سەن رومان جازىپ ءبىتىرىپسىڭ. وسى رومانىڭدى مەملەكەتىمىز قۇرىلعاندىعىنىڭ 25 جىلدىعى، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارنايى شىعارساق دەپ، جوسپارلاپ وتىرمىز. الدىمەن مامان كوپشىلىك وقىپ كورسىن. ەگەر سول توپ «مىنانىڭ جىلىگى تاتيدى ەكەن» دەپ، جاتسا، ونان كەيىن وڭدەپ بىراق بەرسەڭ جاقسى ەمەس پە!؟ ەگەر ولار «جارامسىز» دەپ جاتسا ءسىز دە اسىقپايسىز، ءبىز دە اسىقپايمىز»، – دەدى. مەن كەلىستىم. سونىمەن ورازبەك قاناپين، ءابدىماناپ ابەۋۇلى، قاليوللا نۇرتازاۇلى، سۇلتان يماش، شەريزات ىسقاقۇلى، اشىكەن قاتارلى شىڭجاڭ حالىق باسپاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى مەن اقپارات، ءباسپاسوزدىڭ رەداكتورلارى بار، ونعا تارتا ادام كەلدى. ولار  روماندى ونداعان كۇن وقىپ، ودان سوڭ تالقىلاپ، ءبىر اۋىزدان باسپاعا ازىرلەۋگە قوسىلدى. جالپى باعالاۋلارى جامان بولعان جوق. ولار تەزىرەك وڭدەپ تاپسىرۋىمدى تالاپ ەتتى. وڭدەپ جاتقان كەزىمدە زامان جانە قۇبىلدى، مەن دە ۇلگىرتىپ تاپسىرىپ بەرە المادىم. ءسويتىپ، اۋمالى-توكپەلى ساياسي جاعداي جانە باسقا دا سەبەپتەر سالدارىنان بۇل رومان ءىشىنارا وڭدەلگەن قالپىندا قىزمەت ستولىمنىڭ تارتپاسىندا 4 جىل قۇلپىلاۋلى جاتتى.

– ودان كەيىن نە بولدى؟

– پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءحى كەزەكتى 3-ماجىلىسىنەن كەيىن عىلىم مەن ادەبيەت-كوركەمونەردىڭ كۇندەي جايناعان كوكتەمى تۋدى. وسىنداي تاماشا جاعدايدا شىڭجاڭ حالىق باسپاسى مەنى قايتا ىزدەدى. روماننىڭ وڭدەلگەن نۇسقاسىن تەز تاپسىرۋىمدى ۇسىندى. باسپا جوسپارى 1978 جىلدىڭ  ىشىندە روماندى اۆتور جاعىنان قايتا وڭدەۋدەن وتكىزىپ، رەسىمي ازىرلەپ، 1979 جىلى مەملەكەت مەرەكەسىنىڭ 30 جىلدىعى مەن ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ 25 جىلدىعى سىندى قوس تورقالى تويعا ۇلگىرتىپ، جارىققا شىعارۋ ەكەن.

وسىلايشا 1978 جىلدىڭ كوكتەمىندە، شىڭجاڭ حالىق باسپاسى قازاق رەداكتسياسى عىلاجدەن وسپانوۆتى سول كەزدەگى مەنىڭ جۇمىس مەكەمەم – شىڭجاڭ ۇلتتاردى زەرتتەۋ ورنىنىڭ باسشىلىعىنا جىبەردى. ماقسات – مەنىڭ «ارمان اسىۋىندانى» دەر كەزىندە قايتا وڭدەۋىمە جاعداي تۋعىزۋ. مەنىڭ سول كەزدەگى باستىعىم چىڭحۋا بۇل ءوتىنىشتى قولما-قول قاناعاتتاندىرادى. وسىلايشا مەن روماندى ۇقىپتىلىقپەن قايتا وڭدەۋگە كىرىستىم. 1978 جىلى «ارمان اسۋىندا» رومانى قاتارىنان ەكى رەت وڭدەۋدەن وتكەن سوڭ كۇزدە باسپاعا تاپسىرىلدى. 1979 جىلدىڭ قازان ايىندا ول كىتاپ باسپادان شىعىپ، جىل سوڭىندا تاراپ كەتتى. «ارمان اسۋىندا» سول كەزدىڭ وزىندە-اق، ەل ىشىندە جاقسى باعاسىن الدى. باسپاسوزدە، ەلەكتروندى اقپارات قۇرالدارىندا (حانزۋشا-قازاقشا ەكى تىلدە) جاقسى دارىپتەلدى. اسىرەسە، ادەبيەت سىنشىلارى مەن جۋرناليستەر تاراپىنان  جوعارى باعا الدى.  ەڭ الدىمەن «شىڭجاڭ» (№12, 03.04.1980 ج.) گازەتىنىڭ ءتىلشىسى تيەيىڭنىڭ «العاشقى گۇل اشقاندا» اتتى ماقالاسى (حانزۋ تىلىندە) جاريالاندى. ىلە-شالا «شۇعىلا» (№3 سانىندا، 1980 ج.) جۋرنالىندا ايگىلى ادەبي سىنشىسى، جازۋشى اۋەلقان قاليۇلىنىڭ «ەلىمىز قازاعىنىڭ تۇڭعىش رومانى» اتتى ادەبي-سىن ماقالاسى جاريالاندى. شىڭجاڭ حالىق روديو ستانتسياسى مەن ورتالىق راديو ستانتسياسى تىڭدارمان قاۋىمعا اۋە كەڭەستىگى ارقىلى تاراتتى. ادەبيەتكە شولىركەپ جۇرگەن قالىڭ وقىرمان قۇشاق جايا قارىسى الدى.

– وسى كەزدە ءسىز قانداي كوڭىل كۇيدە بولدىڭىز؟

– شىنىمدى ايتسام، سول كەزدە مەنىڭ قۋانىشىمدا شەك بولمادى. اسىرەسە، مەنىڭ اينالامداعى دوس-جاراندارىم، ادەبيەت شەبىندەگى قالامداستارىم، تۋعان-تۋىستارىم تەگىس مەنىڭ قۋانىشىما ورتاقتاستى. شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتاعان، العىسقا تولى كوپتەگەن حاتتار تاپسىرىپ الدىم. ولار مەنىڭ جىگەرىمدى قايراپ، شابىتىما شابىت قوستى. ادەبيەت جاسامپازدىعى مەن عىلىمي زەرتەۋگە تىڭ تەبىنمەن كىرىسۋىمە كۇش بەردى.

– شىڭجاڭ قازاق روماندارىنىڭ اراسىندا «ارمان اسۋىندا» ءبىرىنشى بولىپ حانزۋ تىلىنە ءتارجىمالانىپتى. مۇنىڭ سىرى نەدە؟

– روماننىڭ حانزۋ تىلىنە اۋدارىلۋىن شىڭجاڭ حالىق باسپاسى ءوزى جوسپارعا كىرگىزىپتى. ءتارجىمالاۋ مىندەتىن قازاق ءتىلىن ارناۋلى ۇيرەنگەن شەبەر اۋدارماشى، ادەبيەت پەن مادەنيەت بىلگىرى ياڭ ءچىڭشۇن مىرزامەن بەلگىلى اقىن، فولكلوريست جۇمان ءابىشۇلى مويىندارىنا الىپتى. ولار 1980 جىلدان باستاپ اۋدارا باستاعان. بۇل روماننان ۇرىمجىدە حانزۋ تىلىندە شىعاتىن «شىڭجاڭ ۇلتتار ادەبيەتى» جانە «شەكارا ءوڭىر» قاتارلى ادەبي جۋرنالدار 1981 جىلى ۇزاق-ۇزاق ۇزىندىلەر جاريالادى. 1982 جىلى «ارمان اسۋىندا» رومانى حانزۋتىلىندە مول تارالىممەن كىتاپ بولىپ شىعىپ، قىتاي وقىرماندارىنا جول تارتتى. ءبىر قىزىعى – سول جىلى كۇزدە مەن قىتاي جازۋشىلار وداعى مەنى رەسىمي مۇشەلىككە قابىلداعانى تۋرالى حابار الدىم. 1979 جىلى شىڭجاڭ جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەلىگىنە قابىلدانعان بولاتىنمىن. ءسويتىپ، مەن 1983 جىلدىڭ سوڭى 1984 جىلدىڭ باسىندا بەيجىڭدە اشىلعان قىتاي جازۋشىلار قوعامىنىڭ IV قۇرىلتايىنىڭ قاتىسۋشىسى بولدىم. ويتكەنى «ارمان اسۋىندانىڭ» حانزۋ تىلىندە جاريالانۋى مەنى ەل ىشىنە كەڭىنەن تانىتقان ەدى.

– اتالمىش روماندى حانزۋ وقىرماندارى قالاي قابىلدادى؟

– وتە جىلى قابىلدادى. ول تۋرالى حانزۋدىڭ كەيبىر ايگىلى جازۋشىلارى مەن ادەبيەت قايراتكەرلەرى جاقسى لەبىز ءبىلدىرىپ، بەدەلدى سىنشىلار ءادىل باعالارىن بەرگەن ەدى. ماسەلەن، ايگىلى موڭعول جازۋشى، كەزىندە قىتاي از ساندى ۇلت جازۋشىلارى عىلىمي قوعامىنىڭ توراعاسى مالشىنحۋ «حالىق گازەتىندە» («Rimin ribau»، 24.12.1984 ج.) جاريالانعان ماقالاسىندا، ەلىمىزدەگى ۇساق ۇلت جازۋشىلارىنىڭ «ارمان اسۋىندا» قاتارلى شىعارمالارىنا توقتالا كەلىپ: «وسىلاردىڭ بارلىعى دا ۇلتتىق ەرەكشەلىك پەن ءداۋىر رۋحىن ۇشتاستىرۋ جاقتارىنداعى تىڭ ىزدەنىس جانە جاسامپازدىق بايقالادى» دەپ جوعارى باعا بەردى. سول كەزدەگى شىڭجاڭ ادەبيەت-كوركەمونەرشىلەر بىرلەستىگىنىڭ ورىنباسار توراعاسى، ايگىلى ادەبيەت سىنشىسى ۋاڭ جۇڭميڭ مىرزا «شىڭجاڭ ۇلتتار ادەبيەتى» (1983 جىلى) جۋرنالىنىڭ ءبىرىنشى نومىرىندە جاريالانعان «ارمان اسۋىندا» رومانىنا باعا» دەگەن ماقالاسىندا لۋشين (لۋشين (1881-1936 ج.) – قىتايدىڭ ۇلى كلاسسيك جازۋشىسى. ءا.ءا.) جانە بەلنسيكيلەردىڭ رومان جونىندەگى تۇجىرىمدارىن العا تارتا كەلىپ: «وسى ءبىر ولشەمنەن كەلگەندە قازاق جازۋشىسى جاقىپ مىرزاقانوۆ جازعان «ارمان اسۋىندا» رومانى ەلىمىز قازاق ادەبيەتى تاريحىندا باستامالىق ماڭىز الادى. سونىمەن بىرگە ول ەلىمىز قازىرگى زامان تاريحىندا دا ءوز سىباعاسىن الۋعا ابدەن تاتيدى...». «مۇنداعى ەڭ ءبىر ماڭىزدى ءتۇيىن مىناۋ. بۇل تۋىندى شىڭجاڭداعى ءۇش ايماق توڭكەرىسىنىڭ تاريحىنا تولىق تۇجىرىم جاساپ، توڭكەرىستەگى ءار ۇلت حالقىنىڭ گومينداڭ كەرتارتپاشىلارىنىڭ ۇستەمدىگىنە قارىسى شايقاستاعى كۇرەس باعىتىنىڭ تەرەڭ ىقپالىن تۇراقتاندىرادى...»، «ارمان اسۋىندا» تەك ىلە ساحاراسىمەن شەكتەلىپ وتىرعان جوق، ونىڭ كوركەمدىك كورىنىسى ءتىپتى دە كەڭ جاتىر. ءابىل، بولات، بەكبوسىن، ءناسىپ قاتارلىلار ىلە قازاق ساحاراسىندا جاساپ وتىراتىمەن، ولاردىڭ قيمىلدارىنىڭ سىر-سيپاتى بۇكىل شىڭجاڭداعى، تۇتاس قىتاي ازاتتىق كۇرەس تاريحىن شارپىپ جاتادى...».  «روماننىڭ ەستەتيكالىق ءبىتىمى جاعىنداعى ىزدەنىستەر ءومىر شىندىعى مەن كوركەمدىك شىندىقتىڭ جوعارى دارەجەدەگى بىرلىگىن اڭعارتادى» دەگەن مازمۇنداعى باعالارى مەن سول كەزدە تانىمايتىن، ءتىپتى رومانىم جايلى اڭگىمەلەسىپ تە كورمەگەن ءبىر ادەبيەت سىنشىسىنىڭ «ارمان اسۋىندانى» مۇقياتتىلىقپەن قايتالاي وقىپ، زەرتتەۋ نەگىزىندە جازعان ءادىل باعاسى دەپ بىلەمىن.

– ەكىنشى رومانىڭىز «تاڭقۋراي» تۋرالى دا بىلگىمىز كەلەدى؟

– مەنىڭ ەكىنشى رومانىم «تاڭقۋراي» وزىمە ەڭ قانىق زيالىلار ومىرىنەن، اسىرەسە، عىلىم سالاسىنداعى زيالىلار تاعدىرىنان جازىلدى. مەن بۇل روماندى جازۋعا اياق استىنان كەلە قالعانىم جوق. 1974 جىلى «ارمان اسۋىندانىڭ» العاشقى قولجازباسى جازىلىپ بولعان سوڭ-اق، ەلىمىز قازاق زيالىلار ومىرىنەن ءبىر كەسەك شىعارما جازۋ جونىندە تولعانا باستادىم. ول كەزدە «مادەنيەت زور توڭكەرىسى» ءالى اياقتاماعان. بۇل تاقىرىپتا قالام تارىتقانىمدا «ستيل دۇرىستاۋدان» تارتىپ «مادەنيەت زور توڭكەرىسى» كەزىنە دەيىنگى سولاقاي ساياسات داۋرەندەگەن كەزدەگى بۇرىن قۇلاق ەستىپ، كوز كورمەگەن دەيتىندەي قيىن تاعدىرعا تاپ بولعان زيالىلاردىڭ بۇكىل ەل حالقىمەن بىرگە باسىنان كەشىرگەن وقيعالارى جەلى بولىپ تارتىلعاندىقتان، ونىڭ ۇستىنە بۇل كەزەڭنىڭ، ياعني قاڭتارداعى ايازداي قاتاڭ ءداۋىردىڭ اياعى نەمەن تىنارى بەلگىسىز بولعاندىقتان قايشىلىققا تولى قيال شۇڭەتىندە تۇنشىعىپ ءجۇردىم. بۇل روماندى جازۋعا، جازعاندا دا كونە سۇردەكپەن ەمەس، تىڭ ۇردىسپەن، سلوۆپەن جازۋعا 1979 جىلى بەكىندىم...

– ءسىزدىڭ جازۋىشىلىقپەن الاڭسىز اينالىسا بەرۋىڭىزگە بولار ەدى عوي، عىلىم  جولىنا ءتۇسىپ كەتۋىڭىزدىڭ سەبەبى نەدە؟

– ءومىر ماعان كاسىپتىك جاقتان ەكى جول تارتتى. بارىنەن دە قىزىعى – مەنىڭ الدىمەن قوسىمشا كاسىبىم ادەبيەت جاسامپازىدىعىندا تابىسقا جەتۋىم. بۇعان مەنىڭ جازۋشىلىقتاعى ەرەكشە تالاتىم سەبەپشى بولدى دەپ ماقتانۋدان اۋلاقپىن. «ارمان اسۋىندا» قىتاي قازاعىنىڭ تۇڭعىش رومنى اتانىپ، مەنى اتاق-ابرويعا بولەگەن جىلدارى، راسىمدى ايتسام نەگىزگى ماماندىعىم تاريحتان ات كەكىلىن كەسىپ، كاسىپتىك جازۋشى بولۋدى دا ويلادىم. شىڭجاڭ جازۋشىلار قوعامى دا مەنى سوعان بەيىمدەپ، بەيجىڭگە ءلۋشۇن ادەبيەت ينيستيتۋتىنا وقۋعا جىبەردى. 1981 جىلى وسى بەيجىڭدە جازاباستادىم، جازعاندا دا كوسىلە، ەركىن جازدىم. مەنى سول ءبىر كەزدە تالانت يەكتەدى دەسەم ارتىق بولمايدى. بىراق 1985 جىلدان كەيىن نەگىزگى ماماندىعىم – تاريح زەرتتەۋگە، اسىرەسە، ۇلتىمىزدىڭ تاريحىمەن ەتنوگرافياسىن زەرتتەۋگە مىقتاپ كىرىسۋىمە تۋرا كەلدى. كەيبىرەۋلەر مەنى «تاڭقۋراي» تارتىس تۋدىرعاننان كەيىن جازۋشىلىقتان سۋىندى دەپ ويلاسا كەرەك... بىراق شىنايى ءومىر ودان وزگەشە. «ات اينالىپ قازىعىن تابادى» دەگەندەي، ازامات تا تولىسقان شاعىندا ۇيرەنگەن ماماندىعىنا ويىسادى ەكەن. ونىڭ ۇستىنە بۇرىنعىداي ەمەس، ساياسات وڭالىپ، تاريح زەرتتەۋگە كەڭ جول اشىلعان كەز تۋدى. زامانا تالابى، جوعارى مەكتەپتە وقىعان جانە قىزمەت بارىسىندا قىر سوڭىنا ءتۇسىپ جيناپ-تەرگەن حالىقىمىزدىڭ مادەنيەتى مەن تاريحىنا، ەتنوگرافياسىنا قاتىستى قىرىۋار ماتەريالدار جانە قوعامدىق ورتا (باياعى ءار ۇلت زەرتتەرمەندەرى جيىلعان اكادەميا) مەنىڭ تاريحي زەرتتەۋگە شىنداپ كىرىسۋىمە اعىتتادى. بىراق شاعىن ادەبي شىعارمالار جازۋىم توقتامادى، كولەمدى ادەبي شىعارما جازۋعا ۋاقىت شىعارا المادىم. وعان 1989 جىلدان بەرگى ىلگەرى-كەيىن باسپادان شىققان قازاق تاريحى، ەتنوگرافياسىنا قاتىستى زەرتتەۋ كىتاپتارىم جانە كوپتەگەن عىلىمي ماقالالارىم كۋا. ونىڭ ۇستىنە ونداعان جىلدار بويى اكادەميادا باسشىلىق قىزمەت وتەۋ بارىسىنداعى قاربالاستىق، اسىرەسە، قازاق تاريحى، ادەبيەتى، مادەنيەتى تاريحىنا قاتىستى ءبىر نەشە مەملەكەتتىك جانە شىڭجاڭ دەڭگەيىندەگى زەرتتەۋ تاقىرىبىنا جەتەكشىلىك ەتتىم. وسىعان وراي باسپادان شىققان بىرنەشە كەسەك عىلىمي ەڭبەكتەرگە دە باس رەداكتورلىق ەتتىم. الايدا، مەن 1962 جىلدان بەرى جازعان اڭگىمەلەرىم مەن ەسسەلەرىمدى «دالا گۇلى» (1984 جىلى) مەن «تاعدىردىڭ تارتۋى» (2010 جىلى) اتتى ەكى جيناققا توپتاستىرىلىپ باسپادان شىعاردىم. بۇل – مەنىڭ ادەبيەتتەن ءبىر جولاتا قول ءۇزىپ كەتپەگەنىمدى بىلدىرسە كەرەك.

– «جىلتىراعاننىڭ ءبارى التىن ەمەس» دەمەكشى، قىتاي قازاق ادەبيەتىنىڭ دامۋىنا  شۇكىرشىلىك ەتسەك تە، كەمشىلىكتەرى دە جەتىپ-ارتىلۋى مۇمكىن. وسى تۋرالى ويىڭىزدى بىلسەك؟

– «سىن تۇزەلمەي ءمىن تۇزەلمەيدى» دەپ اتا-بالارىمىز بەكەر ايتپاعان. قىتاي قازاق ادەبيەتىنىڭ قازىرگى وركەندەۋ بارىسى، جەتكەن بيىگى، شىققان ورەسى جونىندە  كەڭىنەن، جان-جاقتىلى تولعاناتىن كەزەڭگە جەتتىك. ادەبي جاسامپازدىقتا قازىرگە دەيىن باسىلىم كورگەن 70-تەن اسا روماننىڭ كوبىندە ەشقانداي باعا بەرىلگەن جوق. ال اۋىزعا الىنباعاننىڭ ءبارى ناشار، جاراقسىز دەۋگە بولمايدى. سونداي-اق بىرنەشە ادەبي-سىن ماقالا جازىلسا ونى تاڭداۋلى رومان دەۋدەن دە اۋلاقپىز. دەگەنمەن، قالاي دەگەندە دە، اۋىزعا ىلىنگەنى، تالاس-تارتىسقا تۇسكەنى جاقسى.

بۇگىنگى ادەبيەتىمىزگە «شۇكىرشىلىك» ايتاتىن قاقىمىز بار. بىراق كەتىپ جاتقان كەمىستىكتەر دە از ەمەس. ءوز باسىم ءجۇز پايىز جاقسى دەۋ دە، ىلىككە العىسىز قىپ جوققا شىعارۋ دا دۇرىس ەمەس دەگەن ويدامىن. كەزىندە ارنايى عىلىمي تالقى جيىندا وقىلىپ، ودان سوڭ «شۇعىلا» جۋرنالىندا جاريالانعان «رومان جاسامپازدىعى جونىندەگى ويلارىم» اتتى ماقالامدا، ادەبيەت سىنى، اسىرەسە، رومانداردى باعالاۋ جونىندەگى ويلارىمدى ايتقان ەدىم. كەيىنگى كەزدە جازىلعان ادەبيەت سىنى جونىندەگى ەڭبەكتەردە مەنىڭ وسى ماقالامدى «ۇلگى بولاتىن» ادەبي-سىن ماقالالاردىڭ قاتارىنا قويىپتى. مەن ءالى دە وسى ماقالامداعى ويلارىمدا قالامىن. بۇل ارادا بىرەۋىن عانا العا تارتسام، مەن «مادەنيەت توڭكەرىسى» تۇسىندا نەمەسە ول جاڭا اياقتاعان كەزدە جازىلعان، باسپادان شىققان روماندارعا سول ءبىر ءداۋىر تۇرعىسىنان ءادىل باعا بەرۋدى كوتەردىم. ويتكەنى ول شىعارمالارعا سول ءداۋىردىڭ وشپەس تاڭباسى باسىلعان. بۇل ءبىز مويىنداۋعا ءتيىستى «اششى شىندىق». ولار جۇماباي ءبىلالۇلىنىڭ «جونداعى جورىقتارى»، ورازحان احمەتوۆتىڭ «وزگەرگەن ءونىرى»، ورازبەك ءابىلۇلىنىڭ «ۇستازى»، عالىم قاناپياۇلىنىڭ «بۇرقاسىنى»، ءتۇرسىنالى ىرىسكەلديەۆتىڭ «تاسقىنى» جانە باسقالار ادەبيەت تاريحىمىزداعى  ورنى ءبىر بولەك شىعارمالار. ادەبيەتىمىزدىڭ قازىرگى دامۋ، شىققان بيىگى (تريلوگيا مەن ەپوپەيالار دۇنيەگە كەلۋى) تەگىس سول كەزدەگى جەتكەن جەتىستىگىمىزدىڭ زاڭدى جالعاسى.

ەڭ ماڭىزدىسى – دۇرىس، ءادىل كوزقاراس قانا ادەبيەت سىنىمىزدىڭ دۇرىس ارنامەن دامۋىنا جول اشادى. بۇل ءۇشىن ادەبيەت سىنىنداعى ءتۇرلى پەندەشىلىكتەن ساقتانۋىمىز كەرەك.

– «الدىڭعى بۋىن اعالار، كەيىنگى بۋىن ىنىلەر» دەمەكشى، ءوزىڭىزدىڭ سوڭىننان ىلەسكەن جاس اقىن-جازۋشىلار تۋرالى پىكىرىڭىزدى بىلسەك...

– جاس اقىن-جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارىن مۇمكىندىگىنشە كوبىرەك تانىپ-بىلۋگە تىرىسامىن. وتكەنى ولار – بولاشاعىمىز. ارينە، ءبارىن وقىپ وتىرۋعا مۇرشا دا جوق. ال بولاشاعىنان ءۇمىت كۇتتىرىپ جۇرگەن جاس تالات يەلەرىنە ەرەكشە ىستىق ىقىلاسپەن قاراپ، ولاردىڭ شىعارمالارى قولىما تيسە-اق وقيمىن. اتامىز قازاق «وتىزدا وردا بۇزباساڭ، قىرقىڭدا قىردان اسا المايسىڭ» دەپ بەكەر ايتپاعان. قازىر كەيىنگى اقىن-جازۋشىلارىمىزدىڭ الدى بۇكىل ەلگە تانىمال اقىن-جازۋشىلارعا اينالدى. بۇل ءبىزدى نەگە قۋانتپاسقا؟! ولاردىڭ جاسامپازدىقتاعى تىڭ سەرپىنىن، جالىنداعان جىگەرىن كورىپ قۋاناسىڭ. ماسەلەن، پروزانى السىق اكبار ءماجىتۇلى، ءشامىس قۇمارۇلى، اقان سەيىتقامىزاۇلى، شايمۇرات قامىزاۇلى، بولات كارىباەۆ، قۇرمانالى جۇنىسقانوۆ، ماۋلىتقان ابىلعازىۇلى، ەركەش قۇرمانبەكقىزى، قايشا تابارىكقىزى، قىرباق نۇرعاليەۆ ت.ب. بۇلاردىڭ كەيبىرەۋى 3-4 رومان بەرىپ ۇلگىردى. ال كەيبىرەۋىنىڭ جازۋ شەبەرلىگى ءتىپتى ءايبات. ولاردى وزگە ۇلتتار، ءتىپتى، شەتەل تانىدى. بۇلاردىڭ اراسىنداعى ءا.ءماجىتۇلى، ە.قۇرمانبەكقىزى، ق.تاباراكقىزى قاتارلىلار حانزۋ تىلىندە جازىپ كەڭىنەن تانىلعان جانە مەملەكەتتىك سىيلىقتارعا يە بولعان قوس ءتىلدى جازۋشىلارىمىز سانالادى. ولار قازىر باسقا قازاق جازۋشىلارى مەن زەرتەۋشىلەرىنىڭ شىعارمالارىن حانزۋ تىلىنە ءتارجىمالاپ بۇكىل ەلگە جانە وزگە ۇلتتارعا تانىستىرۋدا دا تاماشا تابىستارعا قول جەتكىزدى. ەندى بۇلاردىڭ سوڭىنان شىققان تالاي جاس تالانت يەلەرىمىز تاعى بار...

جاس اقىندارىمىزدىڭ قاتارى مول، ىزدەنىس جولى كەڭ بولعاندىقتان بۇل سۇحباتتا ولار جونىندە ارناۋلى توقتالمايىن. دەگەنمەن مەن بالاپان راباتوۆ، ساۋلەت توقتىباەۆ، ىدىرىس ادىلقانوۆ، تاپەي قايىسقانۇلى، بىلىسپەك ابدىرازاق، قاباي سۇلەيمەنۇلى، سارسەن اقانبەكۇلى، جەڭىسقان ءتۇسىپۇلى، باۋىرجان شورماقۇلى، ازيا ماعىپەرقىزى، سەرىك ءابىلۇلى،  گۇلنار قۋانبەكقىزى، نۇربولات ابدىقادىرۇلى قاتارلى ءبىر توپ ىزدەنگىش جاس اقىن-جازۋشىلارىمىزدىڭ بولاشاعىنان ۇلكەن ءۇمىت كۇتەمىن.

– اڭگىمەڭىزگە راحمەت، اعا!

سۇحباتتى جۇرگىزگەن ءالىمجان ءاشىمۇلى

Abai.kz