نەمەسە ەۋروپارلامەنت سايلاۋىندا «قايتا ورلەپ» جاتقان ۋلتراوڭشىلداردىڭ ۋى مەن ۋىتى تۋرالى

سونىمەن، كەشە وتكەن ەۋروپارلامەنت سايلاۋىندا وسى ماتەريكتە ۇردىسكە اينالىپ بارا جاتقان وڭشىل يدەولوگيا بۇرىنعىدان گورى كوپ داۋىس جيناپ، مورالدىق جەڭىسكە جەتتى.

قازىرگى زامان وڭشىلدارىنىڭ ءوزارا وزگەشەلىكتەرى مەن ايىرماشىلىقتارى بارشىلىق: ءار ەلدىڭ سالتى باسقا، ءيتى - قارا قاسقا. دەسەك تە، وسى باعىتتاعى ساياسي كۇشتەردى بىرىكتىرىپ وتىرعان بىرنەشە قاعيدات بار.

الدىمەن، ولاردىڭ ءبارى يمميگراتسياعا قارسى. الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە بۇرق ەتىپ جاتقان سوعىستار مەن قاقتىعىستار، ءسوزسىز، سول ايماقتا ەميگراتسيالىق كوڭىل-كۇيلەردىڭ كۇشەيۋىنە اكەپ سوقتى، جانە دە ول باس ساۋعالاعان جۇرت باسقا ەمەس، ءدال وسى ەۋروپا جاققا جوڭكىلە كوشىپ، جاقسى ءومىر ىزدەۋدە.

ەكىنشىدەن، وڭشىلداردىڭ دۇنيەتانىمىنا ەۋروسكەپتيتسيزم ءتان، ياعني ولار ەۋروداقتىڭ ودان سايىن بىرىگىپ، ىنتىماقتاسا ءتۇسۋىن قالامايدى. ۇلتتىق دەڭگەيدەن جوعارى قۇرىلىمداردى ولار ءوز ەلدەرىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن شەكتەيتىن قاۋىپ-قاتەر دەپ قابىلدايدى.

ۇشىنشىدەن، جانە دە بۇل ساياسي ۇستانىمنىڭ ءبىرشاما بولاشاعى بار دە سانايمىن، وڭشىلدار ءوز ريتوريكاسىندا «قاراپايىم حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن قورعاپ»، ليبەرالدى قۇندىلىقتار ۇستانعان نەگىزگى پارتيالارمەن باعدارلامالىق باسەكەلەس. ايتپاقشى، وسى سەبەپتەر بىزگە تانىمال ماكرون، شولتستار باسقارعان پارتيالار مەن ولاردىڭ جەكەباس جاعدايى قيىنداي تۇسەرى حاق. وركەنيەتتى ەلدەردە «وتىرساڭ، وڭشىل، تۇرساڭ، سولشىل» دەگەن بىزدەگىدەي پارتيالىق يدەولوگياعا دەگەن تۇرپايى كوزقاراس جوق: بىزدە پارتيالار نە بيلىكتىك نە وپپوزيتسيالىق بوپ بولىنەدى، ولاردىڭ يدەولوگياسىنا ەشكىم دە قاراپ جاتقان جوق. يا بولماسا، بىزدەگى ساياسي پارتيالار قالتاسى قالىڭ نە جوعارى قىزمەتتە بولعان جەكە تۇلعانىڭ ماڭايىنا جينالعان، سونى ءپىر تۇتقان تار توپشىلدىقتىع جەتەگىندە كەتەدى.

ءيا، ەۋروپارلامەنتتىڭ دەنىن قۇرايتىن، سول ارقىلى بۇل قۇرىلىمنىڭ باستى ساياسي شەشىمدەرىنە تىكەلەي ىقپال جاسايتىن ءداستۇرلى پارتيالار تاعىنان تايا قويعان جوق. بىراق، ولاردىڭ جايلى جاعدايىن قيىنداتاتىن وڭشىل تەندەنتسيا مىقتاپ ورنىعىپ جاتقانى دا راس. سايلاۋ ناتيجەسىنىڭ ستاتيستيكاسى دا سونى راستايدى.

ارينە، ءارتۇرلى ەلدەردەن جينالعان وڭشىلدار ەۋروپارلامەنتتىڭ ىشىندە تىزە قوسىپ، بىرىكسە، ەۋروپانىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىن انىقتاۋعا ىقپال جاساپ، ونى تۇبەگەيلى وزگەرتە الاتىن الىپ كۇشكە اينالۋى مۇمكىن ەدى. ماسەلەن، بۇگىندە ەۋروپالىق وڭشىل تسەنتريستىك حالىقتىق پارتياسى ەۋروپارلامەنتتە ىقپالدى كۇشتىڭ ءبىرى.

الايدا ونداي كەلىسىمدەر بولاتىنى ۇلكەن كۇمانىم بار. و جاقتاعى وڭشىلدار قۇددى ءبىر قازاقستاننىڭ وپپوزيتسياسى سەكىلدى: تۇنىپ تۇرعان امبيتسيا مەن ءوز ارىپتەستەرىن مەنسىنبەۋ. وعان قوسا، راديكالدى، ۋلترالىق سيپاتى بار يدەولوگيالار ساياق جۇرگەندى ۇناتادى، ۇجىمدىق تىرلىك ولارعا جات كەلەدى.

«ءجا، مۇنىڭ ءبارى بىزدەن جىراقتاعى الەم ماتەريگىندەگى سايلاۋ، بىززە نە قاتىسى بار؟» دەگەن ساۋال دا جوق ەمەس.

مەنىڭشە، بۇل وزگەرىستەر بىزگە دە اسەر ەتپەك.

ونىڭ سەبەپتەرىن ايتايىن.

بىرىنشىدەن، قازاقستان ءوزىنىڭ سىرتقى ساياساتىندا رەسەي مەن قىتايعا وبەكتيۆتى تۇردە تاۋەلدى بولسا دا (الپاۋىت كورشىلەرمەن ءتىل تابىسىپ، داۋ-دامايسىز. ۇرىس-كەرىسسىز ءومىر ءسۇرۋ – كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ تاعدىرلىق مىندەتى، ايتپەسە، ءىس ناسىرعا شابۋى مۇمكىن!), ۇجىمدىق ەۋروپامەن ءتاۋىر قارىم-قاتىناسسىز دامي المايدى. ونىڭ ەكونوميكالىق ءھام گەوساياسي، گۋمانيتارلىق شارتتارى بار. ەندى بۇل بايلانىستارعا «وڭشىل تۇزەتۋ» بولۋى مۇمكىن.

ەكىنشىدەن، بۇگىندە دۇنيەجۇزىلىك قاۋىمداستىقتى قاق جارىپ وتىرعان - ۋكراينا مەن رەسەي اراسىنداعى سوعىسقا دەگەن كوزقاراس. وسى سايلاۋدا ساياسي رەۆانش الا جازداعان ەۋروپا وڭشىلدارىنىڭ بۇل كۇيىپ تۇرعان ماسەلەگە قاتىستى ۇستانىمى بەلگىلى جانە ول قازىرگى جالپىەۋروپالىق پىكىرگە ساي ەمەس: ولار كوبىنە-كوپ پرورەسەيلىك پوزيتسيا ۇستانىپ وتىر. بۇل دەگەنىڭىز – ەندى ەۋروپارلامەنت مىنبەسىندە ماسكەۋدى قورعاشتاپ، سونىڭ سويىلىن سوعاتىن كۇشتەر ءسوز الىپ، اگرەسسوردى ايىپتايتىن، وعان قارسى سانكتسيالار مەن تىيىمدار جاريالايتىن شەشىمدەرگە تۇزەتۋ ەنگىزە الادى دەگەن ءسوز.

وڭشىلاردىڭ ەۋروسكەپتيتسيزمىن ەسكەرسەك، ەندىگى جەردە قازاقستاننىڭ ەۋروپامەن بايلانىسىنىڭ ەپيورتالىعى بريۋسسەلدەن گورى ەۋروپالىق مەملەكەتەردىڭ ءوز استانالارىنا اۋىسۋى مۇمكىن.

ۇشىنشىدەن، وڭشىلداردىڭ ەۋروپاداعى «قايتا ورلەۋى»، قاراپ وتىرساق، ماسكەۋدىڭ دە قولتىعىن سۋ بۇركىپ، سونى سەرپىن بەرىپ جاتقانداي. پۋتيننەن باستاپ، مينيستر، گۋبەرناتورلارى، پروپاگاندورىنا دەيىن جەر استىنان جەتى قويان تاپقانداي، ءبىر-بىرىنەن ءسۇيىنشى سۇراپ جاتىر. مۇنداي ەيفوريا رەسەيدىڭ نەويمپەريالىق ساياساتىنىڭ ودان سايىن ءورشي تۇسۋىنە ىقپالىن تيگىزبەي قويمايتىنى دا تۇسىنىكتى. وركەنيەتتى الەمنەن الاستاتىلعان كرەمل قوجايىنى ەندىگى جەردە وڭشىلداردىڭ جەتەكشىلەرىن ماسكەۋگە شاقىرا باستاسا، قايران قالماۋىمىز كەرەك. مۇنىڭ ءبارى كرەملدىڭ پوستسوۆەتتىك كەڭىستىكتەگى ستراتەگياسى مەن تاكتيكاسىنا جاڭاشا سيپات بەرۋى لازىم.

سوڭعى ماسەلە ساياساتتان گورى كۇندەلىكتى تۇرمىس-تىرشىلىگىمىزگە قاتىستى بولسا كەرەك. وڭشىلدار جالاۋ ەتكەن كسەنوفوبيا، وزگە ۇلتتاردى جەك كورۋ سياقتى انتيگۋمانيستىك يدەولوگيا ەۋروپا ەلدەرىندە وقىپ، جۇمىس ىستەپ جاتقان قازاق جاستارىنىڭ ومىرىنە اسەر ەتۋى ابدەن ىقتيمال.

وسى ماسەلە ءوزىمدى وتە-موتە تولعاندىرادى، ول جاقتا جۇرگەن بالالارىمىز پالە-جالەدەن اۋلاق بولسىنشى!

ءامىرجان قوسان

Abai.kz