قادىرمەندى وقىرمان! وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، "قازايتىس" سايتىنىڭ رەسمي ەلەكتروندى پوشتا جاشىگىنەن داۋرەن قۋات مىرزاعا قوقان-لوققى جاساعان، وتباسى مۇشەلەرىنە قاۋىپ توندىرگەن حات كەلگەن ەدى. وسى جايت قازاق باسپاسوزىندە قىزۋ تالقىلانىپ جاتىر. "اققا قۇداي جاق". "اباي" پورتالىنىڭ اۆتورلارى دا وي-پىكىرلەرىن ورتاعا سالدى. 

قۋاندىق شاماحايۇلى، جۋرناليست:

حالىق الدىندا اشىق ايىپتاپ، ءتيىستى جازاسىن بەرگەنى ءلازىم

قادىرمەندى وقىرمان! وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، "قازايتىس" سايتىنىڭ رەسمي ەلەكتروندى پوشتا جاشىگىنەن داۋرەن قۋات مىرزاعا قوقان-لوققى جاساعان، وتباسى مۇشەلەرىنە قاۋىپ توندىرگەن حات كەلگەن ەدى. وسى جايت قازاق باسپاسوزىندە قىزۋ تالقىلانىپ جاتىر. "اققا قۇداي جاق". "اباي" پورتالىنىڭ اۆتورلارى دا وي-پىكىرلەرىن ورتاعا سالدى. 

قۋاندىق شاماحايۇلى، جۋرناليست:

حالىق الدىندا اشىق ايىپتاپ، ءتيىستى جازاسىن بەرگەنى ءلازىم

مەنىڭ بايقاۋىمشا، Kazaitys.kz سايتى ماڭىنداعى جىگىتتەردىڭ كوبى بۇرىن «نامىس» دەپ اتالىپ، كەيىن جابىلعان، كىلەڭ ايعاي مەن سۇرەڭ، ۇردا جىق ماقالالارى باسىمداۋ بولعان ءبىر جۋرنالدىڭ ماڭىندا جۇرگەن جىگىتتەر سەكىلدى عوي. جالپى، ازاماتتاردىڭ پوزيتسياسىن عانا ەمەس، مىنەز-قۇلقىن، وي ءورىسىن جازعان ماقالاسىنا قاراپ تانۋعا بولادى. بۇل تۇرعىدان كەلگەندە، سول ءبىر مۇرتسىز ءھام ساقالدى جىگىتتەردىڭ بەيتاراپتىلىقتان گورى سىڭار ەزۋلىككە كوبىرەك تىم ءۇيىر ەكەندىكتەرى اڭعارىلعانداي بولىپ تۇرادى. ەندى، ءىشىنارا تاۋىرلەرى دە بار شىعار، بالكىم، مەنىڭ كوزىمە تۇسپەگەن بولار. ال، ەندى پىكىرتالاستىڭ سوڭى ايبار شەگۋگە، قورقىتىپ-ۇركىتۋگە ۇلاسىپ جاتسا، ول – بارىپ تۇرعان ناداندىق ەمەي نەمەنە؟! وسىنىڭ وزىنەن-اق وزگەنىڭ قارسى پىكىرىنە توزبەۋشىلىكتى، بىرەۋدىڭ كوزقاراسى مەن پوزيتسياسىن سىيلاماۋشىلىقتى، ديالوگتان گورى دويىرعا قاراي ۇمتىلاتىن ورتاعاسىرلىق جابايىلىقتى كورۋگە بولادى. ونىڭ سىرتىندا دەموكراتيا مەن ءسوز بوستاندىعىنىڭ مادەنيەتىن بىلمەيتىن، ءپۋبليتسيستىڭ ەتيكاسىنان بەيحابار رۋحاني سوقىرلىقتىڭ جانە بەيكاسىبيلىكتىڭ بەلگىسى. جالپى، بىزدە باق، پورتال اتاۋلىنىڭ كوبەيۋىنىڭ جاقسى جاقتارى كوپ بولعانىمەن جاعىمسىز تۇستارى دا قىلاڭ بەرىپ جاتىر. ەركىن پىكىر، الۋان ءتۇرلى وي قوعامدىق دامۋعا ءوزىنىڭ ەلەۋلى ۇلەسىن قوسا الادى. بىراق، كىم كورىنگەن قاجەتتى-قاجەتسىز شيماي-شاتپاقتارىمەن جۇرتتىڭ باسىن قاتىرىپ، مەزى قىلاتىن بولسا، ونىڭ كەرى تۇستارى دا بولماي تۇرمايدى. ونداي جاندايشاپ دورەكى جازعىشتار «ايتتىم ءبىتتى، كەستىم ۇزىلدىگە» سالىپ وزدەرىن قوعامدىق پىكىردىڭ قوجايىنى سەزىنىپ، تىم استامسىپ كەتەتىندەرى بار. داۋرەن قۋاتقا سەس كورسەتىپ، قوقاڭ-لوققى جاساپ جۇرگەندەر ءدال سونداي دۇمبىلەز انايى جازعىشتار. وندايلاردى دەر كەزىندە اشكەرەلەپ، اياۋسىز سىنعا الىپ، جونگە سالعان ابزال.

مەنىڭشە، بۇل ارەكەتكە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىلمىستىق ءىس قوزعاي الادى. ارنايى كودەكس تە بار. ونىڭ سىرتىندا ەلىمىزدىڭ نەگىزگى زاڭى كونستيتۋتسيا بويىنشا دا ازاماتتارىمىزدىڭ جەكە باسىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك بەرىلگەن عوي. داۋرەن قۋات ءوزىنىڭ كاسىبي قىزمەتىن ءمىنسىز اتقارىپ جۇرگەن ازامات. ول سوندا ءوزىنىڭ قوعام الدىنداعى پارىزىن وتەگەنى ءۇشىن نەگە قايداعى ءبىر نادان تاعىلاردان ءسوز ەستىپ، قۇقاي كورىپ جابەرىلەنۋى كەرەك؟! ازاماتتىڭ قۇقىعىن بۇزىپ، ارىپتەسىمىزدىڭ وزىمەن قاتار وتباسىنا قاۋىپ ءتوندىرىپ وتىرعان مۇنداي سوراقىلىق ءبارىمىزدى دە الاڭداتۋعا ءتيىس. ەگەر ءۇنسىز قالا بەرسەك، ول بۇزاقىلار ودان ارى ەسىرىپ كەتەرى انىق. سوندىقتان، قۇقىق قورعاۋشىلار ونى دەرەۋ تاۋىپ حالىق الدىندا اشىق ايىپتاپ، ءتيىستى جازاسىن بەرگەنى ءلازىم.

سول ارقىلى ولاردى دەموكراتيالىق مادەنيەتكە، وزگەنىڭ وي، پىكىرىن سىيلاۋعا، وركەنيەتتىلىككە شاقىرۋىمىز كەرەك. ولار دا ءوز كەزەگىندە كىنالارىن كوپ الدىندا اشىق مويىنداپ، ات-شاپان ايىپتارىن تولەپ، اياققا جىعىلۋلارى كەرەك. ەگەر وعان كونبەسە، ونداي پورتالدىڭ بارىنان جوعى ارتىق. زاڭدىق نەگىزدەرگە سۇيەنە وتىرىپ جاۋىپ تاستاعان ورىندى بولادى.

سەرىك ەرعالي، مادەنيەتتانۋشى:

بۇعان ءاتۇستى قاراماي، اقپاراتتىق-پسيحولوگيالىق لاڭكەستىك رەتىندە رەاكتسيا بەرۋى كەرەك

«اباي-قازايتىس» تارتىسىن قوعامداعى ەلەۋسىز نارسە دەپ، ءتىپتى، ەكى سايتتىڭ باسشىلىعى اراسىنداعى جايت رەتىندە «بايقاماۋعا» بولار ەدى... ەگەر دە «قازايتىس» پوشتاسىنان داۋرەن قۋات (ونى باس رەداكتور ەمەس، ازامات رەتىندە قارايىق) تاراپىنا قوقان-لوققى، پسيحولوگيالىق باسقىن بولماعاندا. بۇل – ءبىر كوشەدەگى جاي عانا باسبۇزاردىڭ قىلىعى ەمەس، قازاق قوعامىنداعى ۇدەرىس پەن ءۇردىستى قامتىيتىن جايت. جانە دە وسى وقيعا قارساڭىندا «اۋعاندىق» قوس باتىردىڭ اڭگىمەگە ساياسي ءمان بەرىپ، ءوز دەڭگەيىنە قويۋى - كوپتەن بولماعان ساياسي ارەكەت ءارى كاسىپقوي ساياساتپەن اينالىسپاسا دا، ەل مەن ۇلتقا لاڭ سالار جاعدايدى دەر كەزىندە كورە بىلگەندەرى، حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەي العاندىعى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، اباي.كز سوڭعى ايتىس تۋرالى ماتەريالدى باسقاندا دا ءوزىنىڭ تۇجىرىمداماسىنا سايكەس، قوعامدىق پىكىردى ءدوپ باسىپ جاريا ەتتى. وعان باس رەداكتور داۋرەن قۋاتتىڭ جەكە كوزقاراسىنىڭ ەشبىر قاتىسى جوق! ەسى دۇرىس كەز كەلگەن باسشى ءوز باق-نىڭ تۇجىرىمداماسىنا (كونتسەپتسيا) سايكەس بارىنشا وبەكتيۆتى ماتەريالدى جاريا ەتۋگە ءارى قاقىلى، ءارى مىندەتتى. ايتپەسە، ونداي باق-نىڭ ەشكىمگە كەرەگى بولماي قالادى. ال، تارتىس تۋدىرعان ماقالادا موڭكيتىندەي نارسە بولسا دا، جاعادان الاتىنداي، زاڭ بۇزىپ، بىرەۋگە شانتاج جاساۋعا يتەرمەلەيتىن ەشتەڭە جوق. وعان ءدال سونداي ماقالامەن، جۇرتتىڭ ۋاجىمەن، پىكىرىمەن قارسى تۇرۋ كەرەك ەدى، سوعان ساۋات پەن مادەنيەت، ادەپ قاجەت ەدى. جىگىتتەر باقان مەن قالامدى شاتاستىرىپ الىپتى... ءسوزىمنىڭ باسىندا كەلتىرگەنىمدەي، بۇل قوعامداعى ءۇردىس پەن ۇدەرىستىڭ سالدارى بولعاندىقتان، ەلدىڭ بيلىگى بۇعان ءاتۇستى قاراماي، اقپاراتتىق-پسيحولوگيالىق لاڭكەستىك رەتىندە رەاكتسيا بەرۋى كەرەك. ءتيىستى زاڭ قابىلدانىپ، قوعامداعى ۇرەي مەن باسقىن تۋعىزار فاكتورلاردىڭ الدىن الاتىن جۇيە قاجەتتىگى قارالسىن. ءبىر جاعىنان قوعامعا اقپارات تاراتاتىن كوزدەردىڭ ساۋاتى مەن مادەنيەتى، تازالىعى، ادەپتىگىن ارتتىراتىن شارالار جاسالۋى كەرەك.

مىرزان كەنجەباي، اقىن:

نە وزدەرى توقتاتۋى كەرەك، نە حالىق بولىپ توسقاۋىل قويۋىمىز كەرەك

ايتىس حالقىمىزدىڭ ەڭ قاسيەتتى ونەرىنىڭ ءبىرى ەدى. ايتىس دەسە ءا.كەردەرىنىڭ نۇرىم مولدامەن، كەمپىربايدىڭ شوجەمەن، ءسۇيىنبايدىڭ كۇنبالامەن، مايلىقوجانىڭ قۇلىنشاقپەن ت.ب ايتىستارى ەسكە تۇسەدى. ايتىس ەشۋاقىتتا قازىرگىدەي جوسپارلى تۇردە وتكىزىلىپ وتىرعان ەمەس. قازىر ايتىس ونى ۇيىمداستىرۋشى مەن الدىن الا دايىندالىپ كەلەتىن ايتىسكەرسىماقتاردىڭ بيزنەسىنە اينالعالى كوپ بولدى. بۇل تۋرالى تالاي ايتتىق تا، جازدىق تا.  بۇعان دەيىن م. اۋەزوۆ، م. بايدىلداەۆ، ءا. قوڭىراتباەۆ سىندى عۇلامالار تالاي كوتەرگەن ايتىستىڭ ءجۇرسىن ەرمانوۆ اتاسى اتاندى. بۇگىنگى ايتىستى ايتىس دەگەننەن گورى ۇيدەن دايىندالىپ كەلگەن سالعىلاسۋ دەسە بولادى.

 ەندى بەكبولات تىلەۋحانوۆ ايتىسقا ارالاسا باستادى. بەكبولات ءاپ دەگەننەن قازانعاپتىڭ «كوكىلىن» «قايران دا مەنىڭ ەدىلىم» دەپ، ادايلاردىڭ «كوگەنتۇپ» دەگەن كۇيىن «كۇلدىر-كۇلدىر كىسىنەتىپ» دەپ ءوزىنىڭ اندەرى قىلىپ ايتىپ، ونەرگە، ارۋاقتارعا قيانات جاساۋدان باستادى. ونى مەن تەلەديداردا ءبىر كەزدەسۋدە وزىنە ايتقانمىن. جاقىندا ونىڭ ع.قۇرمانعاليەۆتىڭ ءانىن «جەكەشەلەندىپ» العانى تۋرالى ماسقارا ماقالا شىقتى. ول ۇرلىعى دالەلدەندى. ءبىر تاڭ قالاتىنىم: وسىلار وزدەرى تۋرالى ادام ۇيالاتىن قانشا پىكىرلەر جاريالانىپ جاتسا دا تۇك بولماعانداي ەلدىڭ الدىنا شىعىپ، الدەبىر كوسەمدىكتەردى ايتىپ وتىرادى. سولارعا قاراپ، ەلىمىزدى ارسىزدىق پەن ۇياتسىزدىق جايلاپ بارا ما دەپ تە قورقامىز. مۇندايلارعا سىن ايتساڭ، ءبورىنىڭ ارتىنداي شۋىلداپ شىعا كەلەدى. ەندى داۋرەن قۋاتتى بالا-شاعاسىمەن قوسىپ قورقىتۋى ابدەن مەيماناسى تاسىپ، تويىنعاندى كوتەرە الماۋدىڭ ناقتى دالەلى عوي دەيمىن. جالپى، ءان-كۇيىمىزگە، كيەلى ونەرىمىزگە قيانات جاساۋدى بەكبولاتتار نە وزدەرى توقتاتۋى كەرەك، نە حالىق بولىپ ولارعا توسقاۋىل قويۋىمىز كەرەك.

ۇلاربەك دالەي، اقىن:

بۇل - ۇلى قازاقيانىڭ بولاشاعىنا قاۋىپ توندىرەتىن بارىپ تۇرعان جەكسۇرىن ۇستانىم

بۇل باستابىندا «اباي.كز» سايتىندا جارىق كورگەن التاي بۇحارباەۆتىڭ ماقالاسىنان كەيىن تۇتانعان داۋ عوي. كوپ وتپەي «قازايتىس» سايتىنان داۋرەن قۋاتقا قارسى «دەدىڭ-اي اۋ، داۋرەن قۋات» دەگەن دالەلسىز ماقالا جارىق كوردى. جارىق كوردى دە، قانشاما ادامنىڭ نازارىن اۋداردى ءھام قارسىلىعىن تۋدىردى. ونى جازىپ وتىرعان ادامدار شىنىمەن اللانىڭ اق جولىن ۇستانعان، شىنىمەن ادامدىق جولىنا بەكىنگەن بولسا، داۋرەن قۋاتقا، اباي اتانىڭ جولىن ۇستانعان، كۇللى قازاقيانىڭ مۇڭىن مۇڭداعان «اباي.كز» سايتىنا ءتىل تيگىزبەگەن بولار ەدى. ولار شىنىمەن اقيقاتتى، اللانى سىيلايتىن بولسا، ەش كىناسى جوق داۋرەنگە «مۇندار»، «انتۇرعان» دەپ ءتىل تيگىزبەگەن بولار ەدى.

ويتكەنى، سول «قازايتىس» سايتىنىڭ ايتقانى شىن بولسا، داۋرەن قۋات وسىناۋ سايت اتىن جامىلعان ساقالدىلارعا، سالافيتتەرگە: «سەندەردىڭ يدەولوگيالارىڭدى دارىپتەيمىز، قازاقتىڭ سالت-داستۇرىنە جالعاستى قارسى تۇرامىز» دەپ قاشان انت بەرىپتى؟!

ولار الدىمەن، سوعان جاۋاپ بەرۋى كەرەك.

كەلەسى ءبىر باسا نازار اۋداراتىن نارسە  ء(ۇشىنشى ءبىر توپتىڭ ارانداتۋى بولۋى مۇمكىن دەگەن وي دا كەلەدى ەكەن.) ولارعا، «قازايتىس» سايتىنا داۋرەن قۋاتتىڭ جەكە پوشتاسىنا حات جازىپ، ۇرەي تۋدىراتىنداي، جەكە ومىرىنە، وتباسىنا شۇيلىگەتىندەي قۇقىقتى كىم بەرىپتى؟ بۇل دەگەنىمىز، دەموكراتتىق، زايىرلى باعىت ۇستانعان، ەلباسىمىزدىڭ ساياسي باعدارىنا نىق سەنىم ارتىپ (بيلىكتىڭ كەيبىر قاتە قادامدارىن ەسەپكە الماعاندا), ەرتەڭگى كۇنگە باتىل قادام تاستاعان وسىناۋ ۇلى قازاقيانىڭ بولاشاعىنا قاۋىپ توندىرەتىن بارىپ تۇرعان جەكسۇرىن ۇستانىم، پسيحولوگيالىق قىسىم ەكەنى داۋسىز!

«قازايتىس» سايتىنىڭ ءھام «اباي.كز» سايتىنىڭ ارتىندا قانشاما حالىق تۇرعانىن كوزى اشىق، كەز-كەلگەن ادام باعامداپ وتىر.

ءسوزدى قىسقارتا كەلگەندە، «كوزىڭدى كەڭىرەك اش، سابىرعا كەل، قازايتىس! «بەرەكەسى كەتكەن ەلدى بەس قاراقشى بەلدەن باسادى»، ەل ىشىنە بۇلىك سالماي، سىرتقى جاۋعا ورتاق قارسى تۇرايىق!»  دەگىم كەلەدى.

Abai.kz