بۇگىنگى مەملەكەتىمىزدىڭ العاشقى نەگىزىن قالاعان جانىبەك پەن كەرەي سۇلتاندار تورە-تۇعىن. ودان كەيىنگى حاقنازار حان، قاسىم حان، ەسىم حان... بەرىرەكتەگى سايىپقىران ابىلقايىر حان، ابىلاي حان بۇتكىل عۇمىرىن ات جالىندا وتكىزگەن-ءدى قازاق جۇرتىنىڭ تاعدىرىن ويلاپ. بۇلار دا تورەلەر بولاتىن. باسى كىم ءۇشىن جوعالىپ ەدى سويى تورە ءباھادۇر كەنە حاننىڭ؟! قازاقتى ءوز الدىنا ەل قىلام دەپ «الاش وردا» ۇكىمەتىن قۇرعان  دانا كوسەم ءاليحان بوكەيحانوۆ تا تورە-ءتىن. «ايتەكە بي» – بيعوجين مىقتاپ قاتەلەسىپ، بەتالدى لاققان! وسيەتى ناقتى شىندىقپەن قابىسپايدى، «امانات- بولجامىنىڭ» تەرىس بوپ شىققانىن تاريحتان كورىپ وتىرمىز. اقيقاتىندا بۇعان تەك ورەسى تايازدار عانا سەنەدى. كەمەل ويلى ايتەكە بي مۇنداي پارىقسىز سوزبەن ەل اراسىنا ارەكە كىرگىزبەسى انىق.

          «داستاننىڭ» بوستەكى، قيسىنسىز سوزدەرمەن قۇراستىرىلعانىن ادەبيەتشى-عالىم سەرىكباي قوساننىڭ تالداۋىمەن بەكىتە تۇسەيىك، ول: «...ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى سيرەك قورىنداعى 863, 853, 766- ءنومىرلى بۋمالارىندا ساقتاۋلى قوجابەرگەن، سەگىز سەرى شىعارمالارىنىڭ قولجازبالارى ماتىندىك جاعىنان دا، پوەتيكالىق جاعىنان دا ەش سىن كوتەرمەيتىن ءدۇبارا دۇنيەلەر ەكەنىن تاريحشىلار مەن ادەبيەتشىلەردىڭ ءبىرى بىلسە، ءبىرى بىلمەيدى. «ەلىم-اي» داستانىنىڭ ماتىنىندە ورەسكەل قايشىلىقتار ءورىپ ءجۇر. مىسالى:

بۇگىنگى مەملەكەتىمىزدىڭ العاشقى نەگىزىن قالاعان جانىبەك پەن كەرەي سۇلتاندار تورە-تۇعىن. ودان كەيىنگى حاقنازار حان، قاسىم حان، ەسىم حان... بەرىرەكتەگى سايىپقىران ابىلقايىر حان، ابىلاي حان بۇتكىل عۇمىرىن ات جالىندا وتكىزگەن-ءدى قازاق جۇرتىنىڭ تاعدىرىن ويلاپ. بۇلار دا تورەلەر بولاتىن. باسى كىم ءۇشىن جوعالىپ ەدى سويى تورە ءباھادۇر كەنە حاننىڭ؟! قازاقتى ءوز الدىنا ەل قىلام دەپ «الاش وردا» ۇكىمەتىن قۇرعان  دانا كوسەم ءاليحان بوكەيحانوۆ تا تورە-ءتىن. «ايتەكە بي» – بيعوجين مىقتاپ قاتەلەسىپ، بەتالدى لاققان! وسيەتى ناقتى شىندىقپەن قابىسپايدى، «امانات- بولجامىنىڭ» تەرىس بوپ شىققانىن تاريحتان كورىپ وتىرمىز. اقيقاتىندا بۇعان تەك ورەسى تايازدار عانا سەنەدى. كەمەل ويلى ايتەكە بي مۇنداي پارىقسىز سوزبەن ەل اراسىنا ارەكە كىرگىزبەسى انىق.

          «داستاننىڭ» بوستەكى، قيسىنسىز سوزدەرمەن قۇراستىرىلعانىن ادەبيەتشى-عالىم سەرىكباي قوساننىڭ تالداۋىمەن بەكىتە تۇسەيىك، ول: «...ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى سيرەك قورىنداعى 863, 853, 766- ءنومىرلى بۋمالارىندا ساقتاۋلى قوجابەرگەن، سەگىز سەرى شىعارمالارىنىڭ قولجازبالارى ماتىندىك جاعىنان دا، پوەتيكالىق جاعىنان دا ەش سىن كوتەرمەيتىن ءدۇبارا دۇنيەلەر ەكەنىن تاريحشىلار مەن ادەبيەتشىلەردىڭ ءبىرى بىلسە، ءبىرى بىلمەيدى. «ەلىم-اي» داستانىنىڭ ماتىنىندە ورەسكەل قايشىلىقتار ءورىپ ءجۇر. مىسالى:

                                         «ەدىل مەن جايىق جاقتان كوش كەلەدى،

                                          كوش باس سايىن ءبىر توپ نار بوس كەلەدى» ء(ۇش پايعامبار. قۇراست. ا.نىسانالى – الماتى، 1992. 159-بەت) – دەپ كەلەتىن جولداردىڭ شىنايىلىعى كۇمان تۋدىرادى. نەمەسە وسى بەتتەگى:

                                         «... باسىنان الاتاۋدىڭ كوش كەلەدى،

                                          كوشكەن سايىن جورعالار بوس كەلەدى».

           سونداي-اق، 162-بەتتەگى «باسىنان قاراتاۋدىڭ كوش كەلەدى،// كوشكەن سايىن تايلاقتار بوس كەلەدى» دەگەن جولداردىڭ تاريحي شىندىققا دا، قاراپايىم قيسىنعا دا مۇلدە جاناسپايتىن وعاش تۇستار بار.  ...قارالى كوش قوجابەرگەن جىراۋ جازىپتى-مىس دەگەندەي، الاكول، الاتاۋ ياكي بولماسا ەدىل-جايىقتان ەمەس، قاراتاۋدىڭ باسىنان كەلگەنى، قازاق تايپالارىنىڭ سىردى جاعالاي وڭتۇستىككە – ورتا ازيا باعىتىنا قاراي بەت العانى باسى اشىق ماسەلە. سونىمەن بىرگە، كوش جاعالاپ جالعىز كەلە جاتقان تايلاق – ول تۇيە مالى ەمەس، وبراز ارقىلى ورنەكتەلگەن...  ەنەسىنەن ايرىلعان مۇڭلىق ءسابي، شاپقىنشىلىقتىڭ زاردابىنان جاپا شەككەن، جانى جارالى جەتىمەك»، – دەيدى (قاراڭىز: عاسىر جۇمباعى نەمەسە سەگىز سەرى كىم؟// «قازاق ادەبيەتى».№37. 15.09. 2006 جىل).

          حالىق كومپوزيتورى، اقىن مەرالىۇلى مۇحيت بابامىزدىڭ دا «اينامكوز» اتتى الاشقا جاقسى ءمالىم تۋىندىسىنداعى: «اينامكوز سەن قايداعى، مەن قايداعى،// بىرەۋدىڭ مەن دە  وزىڭدەي بوزتايلاعى»، – دەگەن سوزدەرى ءجاسوسپىرىمدى، بالاڭ جىگىتتى بەينەلەگەن. سونداي-اق الگىندە كەلتىرىلگەن «شۋماقتاردا» باياندالعانداي قازاقتىڭ شىعىستان باتىسقا، باتىستان شىعىسقا قاراي قاراما-قارسى جوڭكىلە بوسۋى دا مي اينالدىراتىن تۇسىنىكسىز جايت.

         تاعى دا جالعاستىرايىق.        

                                      جىرىما كوڭىل اۋدار ازاماتىم،

                                      ۇناسا مەنىڭ ايتقان ناسيحاتىم.

                                      قوجا، مولدا، يشاندار ارتىن قىسىپ،(!)

قورجىنعا سالىپ قويسىن شاريعاتىن...

انەكەي! قوجا، مولدا، يشاندارعا «ارتتارىڭدى قىس، شاريعاتتارىڭدى

قورجىندارىڭا سالىپ قوي» دەيدى «قوجابەرگەن». سوۆەت تۇسى بولسا، ناعىز اتەيست شال!

                                      قىزدارىم، كەلىندەرىم، توپ قۇرىڭدار،

ەرلەرشە كيىنىڭدەر، ساي تۇرىڭدار.

ۇرىستا ءول، مازاق بولما، بەرىلمەڭدەر.

قالماقتى سەلەبەمەن شاپقا ۇرىڭدار...(!)

         اڭعال «قوجابەرگەن» كەلىندەرى مەن قىزدارىنا «سەلەبەنى قالماقتىڭ تەك شابىنا عانا ۇرىڭدار» دەيدى. بيعوجين ۇيقاس ىزدەيمىن دەپ «قوجابەرگەندى» ىڭعايسىز كەپكە تۇسىرگەن!

           كلاسسيك جازۋشى، تەكستولوگ-عالىم مۇحتار ماعاۋين دە ءبىز تالداپ وتىرعان «قوجابەرگەن» «جىراۋدىڭ» وسى «ەلىم-اي» «داستانىمەن»، وزگە دە «شىعارمالارىمەن» تانىسقان، مۇنداي شالدىر-شاتپاقتارعا كوپ باس قاتىرماي ءسوزدىڭ توقەتەرىنە بىلاي كوشەدى: «... قوجابەرگەن اتىنا قاتىستى باسقا ءبىر نۇسقالار كەيىنگى كەزدىڭ جاماۋىنىڭ استىندا قالعان. ارشىپ الۋ مۇمكىن ەمەس. ءسويتىپ قوجابەرگەنمەن قوشتاستىم»، – دەپتى الگى «تولعاۋ-جىرلاردان» ءبىرجولا تۇڭىلگەن ول (قاراڭىز: م.ماعاۋين. «مەن».عۇمىرباياندىق حامسا.// «جۇلدىز».№8, 1998 جىل).

         مۇحتار اعا ماعاۋيننەن اسىرىپ نە ايتپاقپىز. جۇرتقا ايگىلى حالىق ءانى «ەلىم-ايدىڭ» ءماتىنى مەن بيعوجين شىعارعان «ەلىم-اي» «داستانى» ءماتىنىنىڭ اراسى جەر مەن كوكتەي! بۇعان كوپ ساۋاتتىلىقتىڭ قاجەتى شامالى. بۇدان ءارى قاۋزايتىن ەشتەڭەسى دە جوق، التىن ۋاقىتتى تەككە زايا عىپ. «داستان» تالداۋعا تۇرمايدى!

          جاقسى، وسى كوشەبە كەرەي «قوجابەرگەن» «جىراۋدىڭ» باسقا «تۋىندىلارىن» تەكسەرىپ كورەيىك. بالكىم ءجونى ءتۇزۋ ءبىر شىعارماسىن كەزدەستىرىپ قالارمىز. ء«ۇمىتسىز – شايتان»... مىڭ اقتارىپ، ءجۇز توڭكەردىك. الدەنەشە رەت مۇقيات ءسۇزىپ شىقتىق. ءۇمىت اقتالمادى. وزگە دە «جىرلارى» «ەلىم-اي» «داستانى» سىقىلدى شالدىر-شاتپاق بىردەڭەلەر شەتىنەن. ولەڭ دەۋگە كەلمەيدى. ەندى سولارىنان ۇسىنايىق دالەلگە.

                                         حاقنازاردىڭ تۇسىندا

                                         قازاقتىڭ ءحالى جاقسارعان.

                                         تۇتاس كۇيدە ءۇش ءجۇزدى (؟)

                                         كوپ جىل بويى باسقارعان.

                                      ...جىل سايىن ەگىپ ەگىندى،

                                         ناندىق (؟) استىق مول العان.

                                         ارپا، سۇلى كوپ شىعىپ،

                                         اتتاردىڭ جەمى مولايعان...(؟)

          ءوستىپ توقتاۋسىز جالعاسا بەرەدى. مۇنىڭ دا پوەزياعا ءتان كوتەرىپ تۇرعان پوەتيكالىق جۇگى جوق. سالماقسىز، ءمانسىز بوس سوزدەر ىلعي. حVIII عاسىر جىراۋلارىنىڭ ءتىل ۇلگىسىنە مۇلدە ماڭايلامايدى. دالەلىمىز جالقى بولماسىن، تاعى دا ايعاق بەرەيىك.

                                     ...دەنساۋلىقتىڭ قادىرىن،

                                        ناۋقاستانساڭ بىلەرسىڭ.

                                        اسىل مەنەن جاسىقتى،

                                        باعالاساڭ بىلەرسىڭ.

                                     ...دينار اقشا قادىرىن،(؟)

                                        تارىققاندا بىلەرسىڭ.

                                        تۋىسقاننىڭ قادىرىن،

                                        زارىققاندا بىلەرسىڭ، – دەپ شۇبىرتىپ كەتە بەرەدى «قوجابەرگەن» «جىراۋ». كوزى قاراقتىنىڭ شىدامى جەتپەيدى ءارى قاراي وقي بەرۋگە.

           «سوقىر تاۋىققا ءبارى بيداي». سوندا «جارىق دۇنيە قادىرىن، ءتۇن باتقاندا بىلەرسىڭ،// ايلى ءتۇننىڭ قادىرىن تاڭ اتقاندا بىلەرسىڭ» دەپ اۋىزعا تۇسكەندى ساندىراقتاپ ايتا بەرسە پوەزيا دەپ تۇسىنەدى ەكەن «قوجابەرگەنتانۋشىلار».       

         بيعوجيننىڭ قولجازبالارى قولىمىزدا، ونىڭ «ولەڭ» شىعاراتىن «اقىن» ەكەنىن كۋالاندىراتىن. تالدىقورعان جاقتا بيعاش دەگەن جەردە جۇرگەنىندە ءسارۋار ەسىمدى ايەلگە ارناعان «ولەڭىندە»:

                                        «ۋاقىتشا جەتىسۋدان العان جارىم،

جاۋدىراپ ەكى كوزىڭ قالاسىڭ دا.

شاشىلىپ بۇل كەزدەردە قولدا بارىڭ،

جار تاستاپ، قاراتاي ەلىڭە باراسىڭ دا»،  – دەيدى.

  تۋرا جوعارىداعى «ەلىم-اي» «داستانى» ستيلىنە كەلەدى. ءبىر ادامنىڭ، بيعوجيننىڭ قولىنان شىققانىن بۇل دا ناقتىلاپ تۇر.

  بەيادەپ ارەكەتتىڭ ورىن الۋ سەبەبى مىنا جايلارعا بايلانىستى: 1960-70 جىلدارى ۇعا  م.و. اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى قورىنا ەل ىشىنەن فولكلورلىق مۇرالاردى جيناپ تاپسىرۋشىلار ەڭبەگىنە مەملەكەت ارنايى قارجى بولگەن. اقشاعا قاتتى قىزىققان قاراتاي بيعوجين دە حالىق اراسىنان ەسكى زامان «تۋىندىلارىن» جيناي باستايدى. بىراق باسقا جولمەن. باسقا ادىسپەن. ول «حالىق ولەڭ-جىرلارىن» ءوزى شىعارادى جانىنان. جانكىسى جىراۋ بوپ. جاناق اقىن بوپ. ءبىرجان سال، تاعى باسقالارى بوپ. «شىعارمالارىنىڭ» كەيىپكەرى قىپ «سەگىز سەرى» دەگەندى الادى. باتىس ايماقتا تۋعان «ماقپال – سەگىز» اتتى داستاننان. بۇرمالاپ. «سەگىز سەرىنىڭ» «اتاسى» «قوجابەرگەن» «جىراۋ» دەگەندى جانە ويلاپ تابادى. كەرەيدىڭ اباق اتاسىنان تارايتىن شىن قوجابەرگەن باتىردى تاعى بۇرمالاپ. بيعوجين وسى «اقىن» «باباسىنا» ءوزى جانىنان قۇراعان جاڭاعى كۇلدىبادام «ەلىم-اي» «داستانىن» تاڭادى، سول شىعاردى دەپ. مەرزىمدى باسىلىمدار ارقىلى ناسيحاتتايدى. سوۆەت تۇسىندا ء«تورتىنشى بيلىككە» كۇدىك كەلتىرۋ مۇمكىن ەمەس ەدى، ولار جاريالاعانداردىڭ ءبارىسى اقيقات بوپ سانالاتىن. وتىرىكتىڭ اۋەلگى ءورىس الۋى وسىلاي. ودان الگى قويىرتپاقتى م.و. اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى قورىنا وتكىزەدى. جاقسى بىلەتىندەر، تۋىستارى قاراتاي بيعوجين تۋعاننان كەمتار كىسى-تۇعىن دەپ كۋالىك بەرەدى. كۇنكورىس قامىنداعى مۇقتاجدىقتان ءھام مۇگەدەكتىگىنەن ول وسىنداي بەيادەپ ىسكە بارعان.

  كوشەبە كەرەي «قوجابەرگەن» «جىراۋدىڭ» «ەلىم-اي» «داستانىن»، «ونىڭ» باسقا دا «جىر-تولعاۋلارىن» ۋاعىزداپ جۇرگەندەر اراسىندا اقىندار دا بار. ولار دا جوعارىداعى شاتپاقتاردى پوەزياعا سانايدى. سوندا ءسوز ونەرى تۋراسىنداعى بۇگىنگى اقىندارىمىزدىڭ تانىم-تۇيسىگى وسىنداي بولسا، بالدىر-باتپاقتاردى شەدەۆر تۋىندى دەپ قابىلداعان بيزنەسمەندەرگە، زاڭگەرلەرگە، تاريحشىلارعا نە كىنا؟! ءال-فارابي بابامىز پوەزياعا قالام تارتاتىنداردى ءۇش توپقا بىلاي بولەدى: ء«بىرىنشىسى – تۋمىسىنان اقپا-توكپە، اعىل-تەگىل دارىندار; ەكىنشىسى – تۋعاننان سوڭ جەتىلگەن، ولەڭ ونەرىنىڭ بارلىق قۇپياسىمەن جەتە تانىس «ويلامپاز» تالانتتار; ءۇشىنشىسى – تۋما قابىلەتى دە، تابيعي تانىم-دارىنى دا جوق، جوعارعى ەكەۋىنە ەلىكتەۋمەن عانا جۇرەتىندەر»،- دەپتى (قاراڭىز: قابدولوۆ ز. ءسوز ونەرى – الماتى: «قازاق ۋنيۆەرسيتەتى»، 1992 جىل، 52-بەت). دەمەك، «ەلىم-اي» «داستانىن» اسىل مۇراعا جاتقىزىپ جۇرگەن «اقىنداردىڭ» انىقتاماداعى ءۇشىنشى توپتان ەكەنى ايقىن اڭدالىپ تۇر. سورپا-سۋىن عۇمىر بويى فيلولوگيا ماماندىعىنان ايىرعان عىلىم دوكتورلارى دا الگى دۇمبىلەز دۇنيەنى ءمىنسىز ولەڭگە سانايدى. جاقسى مەن جاسىقتى، التىن مەن مىستى ايىرا الماعان. بىراق مۇنىڭ سەبەبىن ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ 2011 جىلى قازاقستان حالقىنا جاساعان «بولاشاقتىڭ ىرگەسىن بىرگە قالايمىز» اتتى جولداۋىنداعى:«200 عىلىمي كەڭەستەر كانديداتتار مەن دوكتورلاردى قالىپتان قۇيعانداي ەتىپ جاساپ شىعارىپ جاتىر. 60 كانديداتتىڭ 1-ءى جانە 37 دوكتوردىڭ 1-ءى عانا عىلىمعا بارادى. وسى جىلدان باستاپ ول كەڭەستەردىڭ جۇمىستارى توقتاتىلادى»، – دەگەن دەرەكتەرى جان-جاقتى ءتۇسىندىرىپ تۇر.

  ء بارىن دە قويايىقشى. ەڭ قينايتىنى «قوجابەرگەن» «جىراۋدىكى» دەلىنەتىن شاتپاقتاردىڭ مەكتەپتەردە بالالارعا وقىتىلا باستاۋى. بۇرمالاناعان جالعان نارسەنىڭ ءسابي ساناسىنا ءسىڭىرىلۋى. تەرىس باعىت سىلتەنۋى. ەندىگى ايتپاعىمىز جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ 7-كلاسىنا ارنالعان «قازاق ءتىلى» وقۋلىعىنا قاتىستى. كەمىستىگى جەتەرلىك. ءبارىن سارالاپ جاتپايمىز، وقۋشىلارعا تالعامسىزدىق پەن وتىرىكتى ۇيرەتۋگە جول اشىپ تۇرعان ءبىر عانا ءماتىندى تالداپ كورسەتەيىك تاعى دا. (قاراڭىز: قازاق ءتىلى. 7-كلاسس وقۋلىعى.(قۇراست. س.يساەۆ، گ.قوسىموۆا) الماتى، «اتامۇرا»، 2003 جىل)

   الدەكىمدەردىڭ جانىنان شىعارىپ كوشەبە كەرەي «قوجابەرگەن» «جىراۋعا» تەلىگەن «بابا ءتىلى» اتتى ولەڭسىماقتىڭ (4-بەتتە) شۋماقتارىندا بىلاي دەلىنەدى:

                                        «بابا ءتىلىن قادىرلە،

                                        بولاشاقتان تۇڭىلمە.(؟)

                                        اينالايىن بوزداقتار،

                                        ارالاس تىلگە ۇڭىلمە!»(؟)

   بۇعان سەنسەك، قازاق ءتىلىنىڭ مۇشكىل جاعدايى بۇدان بىرنەشە عاسىر بۇرىن، دالىرەك ايتساق، حاندىق داۋىردە باستالعان، سوۆەت وكىمەتى تۇسىندا ەمەس.

  «ولەڭنىڭ» كەلەسى شۋماعىندا:

                                        «ميدى ويات، جاميعات،

                                        قازاقشا التىن، جەزىڭدى،(؟)

                                       قازاقشا جازباي جۇرگەندى،(؟)

                                       تۇزەت قۇرىپ تەزىڭدى»،(؟) – دەيدى.

ء   دۇبارا تىركەستەرگە قۇرىلعان بۇل شاتپاقتاردى شاكىرتتەرگە ولەڭ دەپ ۇسىنىپ وتىرعان «عالىمدارعا» ايتار ءسوزىمىز جوق، كوركەمدىك ساپا تۇرعىسىنداعى بار تانىم-تۇسىنىگى وسى بولسا؟! سونىسىنا قاراماي ول «عالىمدار» بۇرىنعى اقىن-جىراۋلاردىڭ مۇرالارىنا تورەلىك ايتاتىنىن قايتەرسىڭ...

  ودان كەيىن بىلاي دەيدى الگى «ولەڭ» ماتىنىندە:

                                         «حات جازىسساڭ ءوزارا،(؟)

                                         جەتىلدىر، قازاق، ءسوزىڭدى.(؟)

                                         جات الدىندا ەز بولماي،(؟)

                                         بەرىك ۇستا ءوزىڭدى».(؟)

  بۇدان ءارى ءسوز قوزعاۋدىڭ ءوزى ارتىق، وعان تۇرمايدى! قىسقاسى، 7-كلاسقا ارنالعان «قازاق ءتىلى» وقۋلىعىنا ەنگەن «بابا ءتىلى» اتالاتىن شاتپاق فولكلورلىق ءتىل ۇلگىلەرىنە ءھام ونداعى باياندالعان جايلار حVIII عاسىرداعى قوعام شىندىعىنا ەشقانداي جاناسپايدى. كوركەمدىكتەن جۇرداي، سىن كوتەرمەيتىن دۇمبىلەز دۇنيە. (كەيىن بىلدىك، وسى «ولەڭدى» اتالعان وقۋلىقتىڭ سوڭعى باسىلىمىنا گ. قوسىموۆا قايتا ەنگىزىپتى.)                                               

  سونداي-اق، اناۋ-مىناۋ ەمەس، الماتى قالاسى ا.بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى №139 مەكتەپ-گيمنازيادا «قوجابەرگەن» – بيعوجيننىڭ «ەلىم-اي» «داستانى» ساباق بوپ وتىلگەن. (قاراڭىز: م. داستانوۆا. قوجابەرگەن مۇراسىنداعى ەرلىك پەن ەلدىك تاقىرىبى. «قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى» جۋرنالى، №2, 2001 جىل)

  قازاق ايتقان ەكەن: «دۇمشە مولدا ەل بۇزار، قيسىق اربا جول بۇزار»، – دەپ، سونىڭ ەڭ كوكەسى وسى بوپ تۇر...

  پىكىرىمىزدى تۇيىندەيىك. ەلگە ەجەلدەن ءمالىم حالىق ءانى «ەلىم-ايدىڭ» ءماتىنى مەن شوڭ ۇستاز ى. ءالتىنساريننىڭ «كيرگيزسكايا حرەستوماتيا» اتتى (1879 جىل، ورىنبور) كىتابىندا تاڭبالانعان باعزىلىق ويلاۋ فورمالارىن، ءسوز ساپتاۋ ۇلگىلەرىن، تاريحي دەرەكتەردى ت.ب. الدەكىمدەردىڭ جەكە بەيادەپ ارەكەتتەرى ءۇشىن ءوڭىن اينالدىرىپ بۇرمالاۋعا، كوركەمدىك ءباسىن ءتۇسىرىپ بۇلدىرۋگە ەشكىمنىڭ حۇقى جوق. بۇل رۋحاني-مادەني قۇندىلىقتارىمىز قر «مادەنيەت تۋرالى»، قر «اۆتورلىق قۇقىق جانە ساباقتاس قۇقىقتار تۋرالى» زاڭدارى نەگىزىندە ءتيىستى قۇزىرلى ورىندار تاراپىنان قورعاۋعا الىنۋى كەرەك.

  «قوجابەرگەن» «جىراۋدىكى» دەلىنەتىن ىرعاعى، ۇيقاسى، ماعىناسى ت.ب. ەش كەلىسپەگەن ولەڭسىماقتار وقۋشىنى وتىرىككە، تالعامسىزدىققا ۇيرەتەدى. بۇنداي شالدىر-شاتپاقتاردى ۇلگى ەتكەن ۇرپاقتىڭ ويلاۋى دا، ءتىل مادەنيەتى دە ونى ۋاعىزداۋشىلار ورەسىنىڭ دەڭگەي-دارەجەسىندە قالىپتاسپاق. ءسوز تانيتىن، تۇسىنىگى جوعارى قاۋىمدى ويلانتىپ قينالتاتىن دا وسى جاي. تاريحقا، ءتىل مادەنيەتىنە زور نۇسقان كەلتىرەتىن، كەسىر-كەساپاتى مول «قوجابەرگەن» «جىراۋ» –  بيعوجيننىڭ «ەلىم-اي» «داستانىن»، وزگە دە «شىعارمالارىن» قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى مەكتەپ وقۋلىقتارىنان جانە جوعارى وقۋ ورىنى باعدارلامالارىنان الىپ تاستاۋى، وقىتۋعا تۇبەگەيلى تىيىم سالۋى ءتيىس دەپ سانايمىز.

ءبورىباي كارتەن

جوعارى ساناتتاعى مۋزىكا مامانى،

قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ماگيسترى

اقتوبە قالاسى

سوڭى

Abai.kz