2013 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا «رەيتينگ.kz» زەرتتەۋ اگەنتتىگى رەسپۋبليكا تاۋەلسىزدىگىنەن باستاپ ۇكىمەت باسشىلارىنىڭ كاسىبي جانە ىسكەرلىك قاسيەتتەرىنە قاتىستى وبەكتيۆتى باعا بەرۋ ءۇشىن ساراپشىلار اراسىندا ساۋالناما جۇرگىزدى.

2013 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا «رەيتينگ.kz» زەرتتەۋ اگەنتتىگى رەسپۋبليكا تاۋەلسىزدىگىنەن باستاپ ۇكىمەت باسشىلارىنىڭ كاسىبي جانە ىسكەرلىك قاسيەتتەرىنە قاتىستى وبەكتيۆتى باعا بەرۋ ءۇشىن ساراپشىلار اراسىندا ساۋالناما جۇرگىزدى.

ساۋالناماعا رەسپۋبليكانىڭ ساياسي جانە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ۇردىستەردى زەرتتەپ جۇرگەن جوعارى تاجىريبەلى 36 ساراپشى قاتىستى.                          قر ۇكىمەت باسشىلارىنىڭ كاسىبي جانە ىسكەرلىك قاسيەتتەرىن باعالاۋ ءۇشىن 11 نەگىزگى ولشەمدەرىنىڭ ماڭىزدىلىعى ەسەپكە الىندى. ءاربىر ولشەم 7 بالدىق جۇيەمەن («1» - ەڭ تومەن، «7» -ەڭ جوعارى) باعالاندى.

زەرتتەۋ ناتيجەلەرى ورتاشا بالداردى انىقتاۋ ارقىلى SPSS باعدارلاماسىمەن ەسەپتەلدى. قر پرەمەر-مينيستەرلەرىنىڭ جالپى رەيتينگىسىن ەسەپتەۋ ءۇشىن زەرتتەۋ ناتيجەلەرىنە اريفمەتيكالىق امالدار (قوسۋ مەن ورتاشا اريفمەتيكالىق بالداردى شىعارۋ ارقىلى «سالماقتار») قولدانىلدى.

زەرتتەۋ ناتيجەسى بويىنشا تۇلعالاردىڭ كاسيبى قۇزىرەتىنىڭ دەڭگەيى تومەندەگى كەستەدە انىقتالدى:

ساراپشىلاردىڭ باعالارىنا سايكەس، ۇشتىك كوشباسشىلار انىقتالدى. ولار:

1. يمانعالي تاسماعامبەتوۆ (3,20 بالل).
2. اكەجان قاجىگەلدين (2,83 بالل).
3. قاسىم-جومارت توقاەۆ (2,82 بالل).

ءبىرىنشى ورىنعا قازىرگى استانا قالاسىنىڭ اكىمى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ يە بولدى. اتاپ كەتەرلىك ءبىر ءجايت، تاسماعامبەتوۆتىڭ كوشباسشى اتانۋى پرەمەر لاۋازىمىنداعى ناتيجەلەرىمەن بايلانىستى دەپ تۇسىنۋگە بولمايدى. سەبەبى باسقا تۇلعالارعا قاراعاندا ونىڭ قىزمەتى اسا ۇزاققا بارمادى. بالكىم، ونىڭ سول لاۋازىمدا كوپ وتىرسا، وندا ءبىراز جاعىمسىز بەينەلەرگە يە بولار ەدى.

ونىڭ جوعارى كورسەتكىشتەرگە جەتۋى مىناداي ماڭىزدى فاكتورلارعا قاتىستى:

• ءالى كۇنگە دەيىن يمانعالي تاسماعامبەتوۆ استانا ەليتاسىنداعى ەڭ ىقپالدى وكىلدەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە ەسەپتەلەدى.
• پرەمەر تاسماعامبەتوۆتىڭ حالىق اراسىنداعى ەڭ جوعارى سەنىمگە يە بولۋى ونىڭ ءتۇرلى داۋلاردا كورىنۋىن ەسكەرمەدى.
•  ساراپشىلارعا تاسماعامبەتوۆتىڭ ءوزىنىڭ ۇستانىمىن قورعاۋداعى قاتالدىعى مەن قابىلدانعان شەشىمدەر ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى وزىنە الۋ قابىلەتى ۇنايدى (ناتيجەسىندە پرەمەر لاۋازىمىنان كەتتى).

جالپى بۇل فاكتورلار تاسماعامبەتوۆتى ساياسي اۋىر سالماقتىلار اراسىنداعى بولاشاعى بار دەگەنگە مەگزەيدى. دەگەنمەن دە، ساراپشىلاردىڭ كوزقاراستارى ءبىر فاكتىنى عانا ەسكەرمەيدى. ول – قازاقستاندىق شىندىقتا بولاشاعى بار ساياساتكەر ءبىر مەزەتتە ساياسي «اتىپ الۋدىڭ» ءبىرىنشى ۇمىتكەرى دە بولا الادى. وعان ءبىر مىسال - الەۋمەتتىك جەلىلەردە جانە باق-تا تاسماعامبەتوۆتىڭ مۇراگەرلىك بەينەسى تۋرالى اڭگىمەلەر كەڭ تالقىلانۋدا.

اكەجان قاجىگەلديننىڭ قاسىم-جومارت توقاەۆتان وزۋى ستاتيستيكالىق قاتەلىك شەگىندە جاتىر. ال جالپى، قاجىگەلديننىڭ رەيتينگىسىنە «كەلەشەگى» ولشەمى بويىنشا تومەن باعالار دەڭگەيى اسەر ەتتى.  ەگەر دە، بۇل ولشەمدى زەرتتەۋ اياسىنان الىپ تاستاعان ۋاقىتتا اكەجان قاجىگەلدين قازاقستاندىق پرەمەر-مينيسترلەر اراسىندا ەڭ مىقتى بولار ەدى.

ساراپشىلاردىڭ باعالارى بويىنشا، قاجىگەلدين «ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ دامۋىنا جەكەلەي قوسقان ۇلەسى»، «داعدارىسقا قارسى باسقارۋ قابىلەتتەرى»، «ۇكىمەت جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ»، «اشىقتىق دەڭگەيى» ولشەمدەرى بويىنشا كوشباسشى اتاندى. بۇل ولشەمدەر جوعارى رانگىدەگى مەملەكەتتىك مەنەدجەرلەردىڭ جەتىستىگىن ايقىندايدى.  

ساراپشىلاردىڭ كوزقاراسى بويىنشا، قاجىگەلدين قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قازىرگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جەتىستىگىنىڭ ءپىشىنىن سالدى. ومىرلىك ماڭىزى بار ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك رەفورمالار كەشەنىن وتكىزدى. ونىڭ كوبىسى پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە نوۆاتورلىققا تەڭەلدى. ءسويتىپ، قاجىگەلديننىڭ پرەمەر رەتىندەگى جەتىستىگى وزىنە قارسى وينادى. بۇل فاكتور قازىرگى پرەزيدەنتكە قارسى جالعىز عانا باسەكەلەس بولۋىنا ىقپال ەتتى. 

قاسىم-جومارت توقاەۆقا كەلەتىن بولساق, كوشباسشىلار ۇشتىگىنە تىكەلەي قازىرگى كەلەشەگىنىڭ جوعارعى باعالارى ارقاسىندا ەندى. سەنات توراعاسى رەتىندە نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ فورمالدى مۇراگەرى بولا وتىرىپ، ول قازىرگى پرەزيدەنت تاراپىنان جوعارى دەڭگەيدە سەنىمگە يە بولعانىن كورسەتىپ وتىر.

پرەمەر-مينيستر توقاەۆ ورتاشا شارۋاقور رەتىندە جانە جەمقورلىققا قاتىستى ورتاشا كۇدىكپەن ەستە قالدى. ول باسقا قاراستىرىلىپ وتىرعان پرەمەرلەر (سەرىك احمەتوۆتان باسقاسى، سەبەبى ول ءۇشىن ءبارى الدا) اراسىندا ء«تۇرلى جانجالداردا كورىنۋى» ولشەمى بويىنشا ەڭ تومەنگى باعالارعا يە بولدى.  

توقاەۆتىڭ ديپلوماتتىعى مەن ادەپتىلىگى، ەكونوميكالىق مۇددەلەردىڭ جوقتىعى ناتيجەسىندە ونىڭ بەينەسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ فورمالدى مۇراگەرى رولىنە ساي كەلەتىن قازاقستاندىق ەليتاداعى ىڭعايلى ءارى ىمىراشىل تۇلعا رەتىندە قالىپتاستى. 

سونداي-اق، «قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتتاعى كوپ ۆەكتورلىق» تۇجىرىمداسىنىڭ اۆتورى رەتىندە، ىقتيمال مۇراگەر تۇرپاتىندا گەوساياسي ويىنشىلار اراسىندا اسا اللەرگيا قوزدىرمايدى

پرەمەر-مينيستر قىزمەتىندە كوپ وتىرۋىنا قاراماستان، كءارءىم مءاسءىموۆ ساراپشىلاردىڭ ورتاشا باعالارىنا يە بولدى. بۇعان ونىڭ الەۋەتتى اۋىر سۇراقتاردان اۋلاق ۇستاۋى ىقپال ەتتى. ءماسىموۆ – قابىلداناتىن شەشىمدەر ءۇشىن وزىنە جاۋاپكەرشىلىكتى الۋ قابىلەتى بويىنشا پرەمەر-مينيسترلەر اراسىندا ەڭ سوڭعى ورىندارىندا تۇر. قىزىعى سول، وسى قاسيەتتىڭ جوقتىعى ساياساتكەر رەتىندەگى ونىڭ بولاشاق دەڭگەيى ارتپاق.

پرەمەر-مينيستر رەتىندە ءماسىموۆتىڭ كادرلىق ساياساتىنداعى سالعىرتتىعى ۇلكەن قامكوڭىلدىك تۋدىردى. ونىڭ ىشكى ەليتالىق توپتارعا جاعۋى مەن ساياسي باسەكەلەستەر اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى ۋشىقتىرماۋ ۇمتىلىسى قازىرگى ۇكىمەت جۇمىسىندا ماسەلەلەردىڭ جينالۋىنا، ءتۇرلى مەكەمەلەر مۇددەلەرىنىڭ تەڭدەسپەۋىنە اكەلىپ سوقتى.

ءبىر قىزىعى، كارىم ءماسىموۆتىڭ مۇنداي ءجۇرىس-تۇرىس ادەتى پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىلىعىندا دا ساقتالىپ تۇر. سونىمەن قاتار، وسىنداي جاريا ەمەس قىزمەت قازىرگى ۋاقىتتا ۇيلەسىمدى بولىپ شىقتى جانە ول ساياسي ىقپالدىلىقتىڭ وسۋىنە اكەلىپ سوقتى.

قازىرگى پرەمەر-مينيستر سەرءىك احمەتوۆ رەيتينگتىڭ كوشباسشىلارىنان الدەقايدا قالىپ وتىرسا دا، ولارعا قاراعاندا، ونىڭ ءالى دە مينيسترلەر كابينەتىنىڭ جۇمىس ساپاسىنا ىقپال ەتۋ مۇمكىندىگى بار. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، سوڭعى جيىرما جىلدا ۇكىمەت جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ بويىنشا احمەتوۆتىڭ ۇكىمەتى ەڭ ناشار دەپ تانىلدى. 

سەرىك احمەتوۆتىڭ كادرلىق ساياساتى داۋ-جانجالداردى ازايتۋعا باعىتتالادى. سەبەبى تۇيتكىلدى ماسەلەلەرى كوپ مينيسترلەرگە تيمەيدى. سونىمەن بىرگە ونىڭ ماڭىزدى تەحنيكالىق ورىندارعا ءوزىنىڭ ادامدارىن جوعارلاتۋ ارقىلى ەكونوميكالىق توپتامادا ىقپالى الدەقايدا كۇشەيدى.

سەرىك احمەتوۆتىڭ جۇمىسىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى – اشىقتىق دەڭگەيىنىڭ تومەندىگى مەن مينيسترلەر كابينەتى جۇمىسىنداعى ساتسىزدىكتەر ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى الۋ قابىلەتسىزدىگى.  سونىڭ سالدارىنان احمەتوۆ پرەمەر-مينيستر رەتىندە جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان ەكونوميكالىق ساياساتتاعى سىنداردى وزىنە قابىلداي الماي وتىر. بۇل اۋىرتپالىقتى ءالى پرەزيدەنتتىڭ ءوزى الىپ كەلەدى.

احمەتوۆ پرەزيدەنت سىنىنا وراي ەش ارەكەت جاساماي وتىر. ماسەلەن، ىشىمدىكتەر اكتسيزدەرىن 2015 جىلعا دەيىن ۇلعايتپاۋ شاراسىندا پرەزيدەنت سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ كورىنىسىن سەزدى. بىراق تا ۇكىمەتتىڭ وسىعان وراي ەش ارەكەتى بايقالمادى.

ۇكىمەت ساتسىزدىكتەرىنىڭ (اسىرەسە الەۋمەتتىك سالادا) جينالۋى سەرىك احمەتوۆتىڭ كەلەشەگى بويىنشا تومەنگى باعالارىمەن بايلانىستىرۋعا بولادى. مينيسترلەر كابينەتىنىڭ باسقا سالالارىنداعى الەۋمەتتىك شەشىمدەر، ويلاستىرىلماعان باستامالار تولقىنى احمەتوۆتى «ازاپ تۇلعاسىنا» اينالدىرۋدا. سوڭعى وتكەن ۆيتسە-پرەمەرلەر روتاتسياسى، اسىرەسە، الەۋمەتتىك سالادا، تۇككە تۇرعىسىز. وسى ورىندا حالىقپەن قىزمەت ەتە الاتىن، ايماقتارعا ءجيى شىعىپ تۇراتىن، كاسىپوداقتارمەن بىرلەسە وتىرىپ قىزمەت ەتەتىن مىقتى بەدەلدى تۇلعا بولۋى ءتيىس. ال قازىرگى ۆيتسە-پرەمەر گۇلشارا ابدىحالىقوۆادا مۇنداي قاسيەتتەر جوق. ءسويتىپ، الەۋمەتتىك سالانىڭ «وتىرىپ قالۋى» احمەتوۆ ۇكىمەتىنە كەرى اسەر تيگىزەرى انىق.  

وسىعان مەملەكەتتىك بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى تاراپىنان احمەتوۆتىڭ ۇكىمەتىنە اقپاراتتىق شابۋىلى دالەل بولا الادى. بۇعان دەيىن قىزمەت ەتكەن پرەمەرلەردىڭ ەشبىرى دە مۇنداي توسىن سىيعا تاپ بولماعان ەدى.  

سونىمەن قاتار، ساراپشىلار احمەتوۆتىڭ ۇكىمەت جۇمىسىنداعى ساتسىزدىكتەرىنىڭ جالپى سانىنا سىن كوتەرمەيتىن دەڭگەيدە دەپ باعالامايدى. سوندىقتان دا قازىرگى پرەمەر-مينيستردە قاتەلىكتەردى تۇزەۋ ءۇشىن ۋاقىتى بار.

رەيتينگتىڭ اۋتسايدەرلەرى بولىپ نۇرلان بالعىمباەۆ، دانيال احمەتوۆ پەن سەرگەي تەرەششەنكو تانىلدى. اتالمىش تۇلعالار قازىرگى تاڭدا قازاقستاندىق بەلسەندى ساياساتىنان الشاق. دانيال احمەتوۆ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسياسىندا ماڭىزدى ورىنعا وتىرسا، نۇرلان بالعىمباەۆ پەن سەرگەي تەرەششەنكو بيزنەس ورتاسىندا ءجۇر.

ەسكەرەتىن ءبىر ءجايت، سەرگەي تەرەششەنكو مەن نۇرلان بالعىمباەۆقا قاتىستى ساراپشىلاردىڭ باعالارىن سول ۋاقىتتاعى قيىن ەكونوميكالىق جاعدايلارمەن تۇسىندىرۋگە بولادى. ال دانيال احمەتوۆتىڭ باعالارىن مۇنايدىڭ الەمدىك باعاسىنىڭ ءوسۋى مەن قازاقستاندا مۇناي شىعارۋدىڭ ۇلعايتىلۋىمەن بايلانىستىرۋعا بولادى.

كەزىندە نۇرلان بالعىمباەۆ باتىس قازاقستاندىق ەليتاسىنىڭ ساياسي كوشباسشىسى رەتىندە كورىنۋ تالپىنىسى بولعان. بىراق كەيىن بۇل ورىندى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ نەمەسە اسلان مۋسين سياقتى اۋىر سالماقتىلارعا بەردى. ونىڭ مۇمكىندىكتەرىنىڭ ازايۋى ءىرى مۇناي شىعاراتىن كومپانيالارعا مۇناي قىزمەتىن بەرۋگە باعىتتالعان «كاسپي حابى» جوباسىن (اقتاۋ قالاسى) ىسكە اسىرۋداعى ساتسىزدىگىنەن كورۋگە بولادى.

دانيال احمەتوۆتىڭ پوزيتسيالارىنىڭ السىرەۋى جەمقورلىققا قاتىستى داۋلاردان باسقا، «ەۋرازيالىق توپتىڭ» ىقپالدىلىق دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋىمەن، ولاردىڭ قازاقستاندىق ەكونوميكادان شىعۋىمەن بايلانىستى.

سەرگەي تەرەششەنكونىڭ قاراپايىم مۇمكىندىكتەرى الەكساندر سۋتياگينسكيدىڭ «بيوەتانول» اق زاۋىتىنداعى داعدارىسى كەزىندە بايقالدى. اتالمىش زاۋىتتىڭ 30% اكتسياسى وعان تيەسىلى بولاتىن. كاسىپورىندى ازىق-تۇلىك ءسپيرتىن شىعارۋعا قايتا وزگەرتۋ ارقىلى ساقتاپ قالۋعا بولار ەدى. بىراق تا زاۋىت قوجايىندارى بۇل ماسەلەنى شەشە المادى. دەمەك، مىناداي قورىتىندى جاساۋعا بولادى. تەرەششەنكو ەلدىڭ ساياسي ەليتاسىنان عانا شىعىپ  قويمادى، سونىمەن  قاتار بيزنەس ورتادا شەكتەۋلى لوببيستىك مۇمكىندەرىنىڭ بارى انىقتالدى.

جالپى قورىتىندىلار

باستى قورىتىندى – قر ۇكىمەتىنىڭ بىردە-ءبىر باسشىسى جوعارى بالداردى يەلەنبەدى (3,5-7 ارالىعىندا). مەملەكەتتىك مانساپتا ەكىنشى ورىنعا يە بۇل لاۋازىمنىڭ جۇمىسىن ساراپشىلار قاۋىمداستىعى قاناعاتسىز دەپ باعالادى.

جانە مىناداي زاڭدىلىق – قازاقستاندىق ەليتاداعى پرەمەر-مينيسترلەردىڭ ورنى مەن ءتۇرلى داۋ-جانجالداردا كورىنۋ ولشەمدەرىنىڭ باعالارىنىڭ بايلانىسى انىقتالدى. ياعني، تۇلعانىڭ ساياسي سالماعى ارتقان سايىن، ونىڭ باسەكەلەس توپتار تاراپىنان سىن وبەكتىسىنە اينالادى.

ءتىپتى، «ەليتادا مويىندالۋى»، «كاسىبي قاسيەتتەر»، «ۇكىمەت جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ»، «داعدارىسقا قارسى باسقارۋ قابىلەتى» بويىنشا جوعارى بالدارعا يە بولعان كوشباسشىلاردىڭ جالپى رەيتينگتەگى باعا اسا جوعارى بولمادى.

اسىرەسە، ساراپشىلار سوڭعى ونجىلدىققا اسا ءمان بەردى. 2003 جىلدان باستاپ قازىرگى كۇنگە دەيىن (دانيال احمەتوۆ، كارىم ءماسىموۆ، سەرىك احمەتوۆ) كەيبىر ماسەلەلەر سوزىلمالى سيپاتتاماعا يە بولدى:

• مينيسترلىك پەن اكىمشىلىكتەردىڭ بولىنگەن قارجىنى يگەرمەۋى. نۇرسۇلتان نازارباەۆ 10 جىل بويى اتالمىش ماسەلەنى شەشۋ تۋرالى تاپسىرما بەرگەن ەدى. بىراق تا اتالمىش تاپسىرماعا قادام جاسالمادى.
• قازاقستاننىڭ ەشبىر ۇكىمەتى جەكە جوبالار مەن ءتۇرلى سالالىق دامۋ باعدارلامالارىن جۇزەگە اسىرۋدا مەملەكەتتىك شىعىننىڭ نەگىزدىلىگىن باعالاۋ ماسەلەسىن شەشپەدى. ۇكىمەتتەگى بۇرىنعى قۇرامنىڭ جۇمىس ناتيجەلەرىن ساراپتاۋ ماسەلەسى كوتەرىلگەن جوق.  
• بىردە-ءبىر ۇكىمەت مەملەكەتتىك باعدارلامالار مەن دامۋ ستراتەگيالارىن جۇزەگە اسىرۋ ساپاسىن ساراپتاۋ ماسەلەسىن شەشە المادى. ەسكى باستامالاردىڭ ساتسىزدىگى جاڭا جوبالار مەن باعدارلامالاردى تۋدىرادى. بىراق جاساقتاۋ ادىستەمەسى، جۇزەگە اسىرۋى مەن باقىلاۋى سول قالپىندا قالدى. دەمەك، جاڭا جوبالار دا ساتسىزدىككە ۇشىرايدى. ماسەلەن، ۇكىمەت ۇدەمەلى-يندۋستريالدىق يننوۆاتسيالىق دامۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ ەكىنشى كوشىن جۇزەگە اسىرۋدى باستايتىنىن جەتكىزدى. بىراق تا، ءبىرىنشى كوشتىڭ ناتيجەلەرى قورىتىندىلانبادى. ەكونوميكاداعى كلاستەرلەر باعدارلاماسى، الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراتسيالارى باعدارلاماسى، «30 كورپوراتيۆتىك كوشباسشى» باعدارلاماسىنىڭ ناتيجەلەرىنە قورىتىندى جاسالماعانىن دا ايتۋ قاجەت.
• كادرلىق ساياساتتا كوپتەگەن ساۋالدار تۋىندادى. سوڭعى ءۇش پرەمەر-مينيستر كادرلىق شەشىمدەردى قابىلداۋدان الشاقتادى: دانيال احمەتوۆ «ەۋرازيالىق توپتىڭ» بەيرەسمي ورنىنا بايلانىستى بولسا، كارىم ءماسىموۆ كەلىسىمپازدىق ساياساتتى ۇستاندى. سەبەبى ساياسي اۋىر سالماقتىلارمەن بايلانىستى ورناتقىسى كەلدى. ال سەرىك احمەتوۆتە تەك ساياسي سالماق جەتىسپەيدى. قازىرگى تاڭدا پارادوكسالدى جاعداي تۋىندادى. كادرلىق شەشىمدەردە پرەمەر-مينيسترلەردىڭ اكىمدەر مەن ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ باسشىلارىنا قاراعاندا ەركىندىگى الدەقايدا از. ال كەيبىر مينيسترلىكتەر «جەكەلەنگەن قۇرىلىمدارعا» اينالدى. ءوز كەزەگىندە ولار ماسەلەلەردى جيناپ جاتىر. ول بولسا، بارشا ۇكىمەت جۇمىسىنا اسەرىن تيگىزىپ جاتىر.
• سوڭعى ون جىلدا پرەمەر-مينيستر لاۋازىمىنا ۇمىتكەرلەردى تاڭداۋ كاسىبي كورسەتكىشتەرمەن قاتار، ولاردىڭ ساياسي دەربەسسىزدىگى كورسەتكىشى كىردى. يمانعالي تاسماعامبەتوۆتەن كەيىن پرەزيدەنت پرەمەرلىككە دەربەستىگى تومەن فۋنكتسيونەرلەردى تاعايىنداۋدى ءجون كوردى. سونىڭ سالدارىنان پرەمەر-مينيستر لاۋازىمىنىڭ ساياسي ىقپالى ازايدى. دانيال احمەتوۆ، كارىم ءماسىموۆ پەن سەرىك احمەتوۆ سىندى تۇلعالاردى تاعايىنداۋ كەزىندە تەحنيكالىق پرەمەر، شارۋاقور جانە تەحنوكراتتار رەتىندە قابىلداندى.
• مينيسترلەر كابينەتىنىڭ جۇمىسىن اقپاراتتىق قولداۋى تومەندەدى. سوڭعى ون جىل ىشىندە قارسى پىكىر بىلدىرۋشىلەردىڭ سىني كوزقاراستارىنا لايىقتى جاۋاپ بەرە الاتىن ساياسي سالماقتىڭ جوقتىعىنان پرەمەر-مينيستلەر اقپاراتتىق كەڭىستىكتە جاعىمسىز اقپاراتتاردىڭ پايدا بولۋ قاۋپىن ازايتۋعا ءماجبۇر بولدى. سىننان قاشۋ ۇمتىلىسى سالدارىنان ۇكىمەت جۇمىسىنىڭ اشىقتىعى تومەندەي باستادى. ال كارىم ءماسىموۆتىڭ پرەمەرلىگى كەزىندە ارنايى جاساقتالعان قىزمەتتەر اقپاراتتىق اعىنمەن ايلا-شارعى جاساۋ قادامدارى بويىنشا شارا قولداندى. پرەمەر-مينيسترلەردىڭ ازاماتتارمەن قارىم-قاتىناس جاساۋدان باس تارتۋى ناتيجەسىندە ۇكىمەتتىڭ ترانسپارەنتتىلىگىنىڭ دەڭگەيى تومەندەدى. بۇل ەكونوميكالىق ساياساتتى ءتۇسىندىرۋ باعىتىندا ىستەپ جاتقان ۇكىمەت پرەزيدەنتكە سالماق تۇسىرگىزدى.

ناتيجەسىندە مينيسترلەر كابينەتى جۇمىسىنداعى كەمشىلىكتەر جۇيەلى، سوزىلمالى سيپاتتاماعا يە بولدى. بىراق ماسەلەلەردىڭ جيناقتالۋ بارىسىندا ۇكىمەت جۇمىسىنىڭ ەۆوليۋتسيالىق وزگەرىستەردىڭ جوقتىعى ەلىمىزدە رەۆوليۋتسيالىق جاعدايدى تۋعىزاتىن جولى بولماق.

تىك اتقارۋشى بيلىكتىڭ ەكى ماڭىزدى فۋنكتسياسىن (مونيتورينگ پەن قابىلداناتىن الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق شەشىمدەردى باقىلاۋ) جۇزەگە اسىرۋدا «وتىرىپ قالۋ» ءۇردىسى بايقالىپ جاتىر. بۇل فۋنكتسيالاردى پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تالداۋ ءبولىمى ءىشىنارا ورىندايدى. ال پرەمەر-ءمينيستردىڭ كەڭسەسىندە اتالمىش ءبولىم جوق. سونداي-اق، ۇلتتىق باعدارلامالار مەن جوبالاردىڭ جۇزەگە اسۋىن تالدايتىن اتالمىش ءبولىمنىڭ جاساقتاۋ قاجەتتىگى انىق. سونىڭ جوقتىعىنان ۇكىمەت پرەزيدەنت اكىمشىلىگى تاراپىنان ءجيى سوگىس الىپ، «ۇرۋعا ارنالعان بالا» كەبىن كيۋدە.

جاعدايدى جاقسارتۋ ماقساتىندا «رەيتينگ.kz» زەرتتەۋ اگەنتتىگى مىناداي ۇسىنىستاردى ۇسىنادى:

• پرەمەر-مينيستر كەڭسەسى قۇرىلىمىندا ۇلتتىق/سالالىق باعدارلامالار مەن جوبالاردىڭ جۇزەگە اسۋىن تالداۋ ءبولىمىن قۇرۋ;
• جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان باعدارلامالار مەن جوبالاردى، شىعىنداردى دايىنداپ قويۋىن تەكسەرۋ ءۇشىن پرەزيدەنت اكىمشىلىگى قۇرىلىمىندا باقىلاۋ-تەكسەرىس ءبولىمىن جاساقتاۋ (كولەڭكەلى ەكونوميكا مولشەرىن ازايتۋ ءۇشىن);
• كادرلىق ساياساتتى جۇزەگە اسىرعاندا ۇكىمەت باسشىسىنا كەڭ ەركىندىك بەرۋ ارقىلى بۇرىس كادرلىق شەشىمدەر ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك شەگىن ايقىنداۋ;
• ۇكىمەت باسشىلارىنىڭ اشىقتىعىن ارتتىرۋ، مينيسترلەر كابينەتىنىڭ نەگىزگى جۇمىستارى مەن باستامالارى بويىنشا بريفينگتەردى ەنگىزۋ.

«رەيتينگ.kz» زەرتتەۋ اگەنتتىگىنىڭ كەلەسى زەرتتەۋ نىسانى  قر پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ جۇمىسى بولماق.

www.agencyrating.kz