ۋكرايناداعى بۇگىنگى جاعداي ەكى ساياسي دۇنيەدەن حابار بەرەدى. ءبىرىنشىسى، كەڭەس وداعىمەن باتپانداپ كىرگەن اۋىر سىرقاتتىڭ (ەكونوميكالىق، يدەولوگيالىق، پسيحولوگيالىق) يمپەريا قول استىندا بولعان ۇلتتاردىڭ بويىنان ءالى دە شىعىپ ۇلگەرمەگەندىگى. ەكىنشىسى، رەسەيدىڭ كەڭەس يمپەرياسىن قايتا قۇرعىسى كەلەتىندىگى.

ءبىرىنشى جاعدايعا كەڭىرەك توقتالار بولساق، ۋكراينا قوعامىنداعى ساياسي، يدەولوگيالىق، قۇقىقتىق، ماتەريالدىق تەكە-تىرەستىڭ ۇزاققا سوزىلۋى، اقىرى بيلىك پەن حالىقتىڭ مايدانعا شىعۋىنا اكەلدى. ونىڭ باستى سەبەپكەرى: ا) يانۋكوۆيچ باستاعان «ايماقتىق پارتياسىنىڭ» رەسەيدەگىدەي باسقا پارتيالارمەن بيلىكتى بولىسكىسى كەلمەگەندىگى; ءا) يانۋكوۆيچتىڭ دە رەسەيگە سۇيەنە وتىرىپ، پۋتين سياقتى جەكە، دارا بيلەۋدەن دامەسىنىڭ بارلىعىن ءبىلدىرىپ قويعاندىعى، ونىڭ دالەلى - جەكە بيلىككە دەم بەرەتىن وتباسى بيزنەسىنىڭ كۇشەيۋى، ياعني يانۋكوۆيچتىڭ بالاسىنىڭ باسقارعان كومپانيالارىنىڭ ءوزى پرەزيدەنت بولعان جىلدارى ەك-ءۇش ەسە بايۋى; ب) ۋكراين قوعامىنىڭ ورىستارمەن ارالاس وتىرعان شىعىس ايماعىنىڭ ءتۇرلى تاريحي جاعدايلارعا بايلانىستى ورىستارعا ءىش تارتاتىندىعى، وسىلاردىڭ دەم بەرۋىمەن «ايماقتار پارتياسىنىڭ» ۋكراين ساياسي ساحناسىندا ۋاقىتشا بولسا دا، بەلگىلى دەڭگەيدە ءرول ويناۋى.

ۋكرايناداعى بۇگىنگى جاعداي ەكى ساياسي دۇنيەدەن حابار بەرەدى. ءبىرىنشىسى، كەڭەس وداعىمەن باتپانداپ كىرگەن اۋىر سىرقاتتىڭ (ەكونوميكالىق، يدەولوگيالىق، پسيحولوگيالىق) يمپەريا قول استىندا بولعان ۇلتتاردىڭ بويىنان ءالى دە شىعىپ ۇلگەرمەگەندىگى. ەكىنشىسى، رەسەيدىڭ كەڭەس يمپەرياسىن قايتا قۇرعىسى كەلەتىندىگى.

ءبىرىنشى جاعدايعا كەڭىرەك توقتالار بولساق، ۋكراينا قوعامىنداعى ساياسي، يدەولوگيالىق، قۇقىقتىق، ماتەريالدىق تەكە-تىرەستىڭ ۇزاققا سوزىلۋى، اقىرى بيلىك پەن حالىقتىڭ مايدانعا شىعۋىنا اكەلدى. ونىڭ باستى سەبەپكەرى: ا) يانۋكوۆيچ باستاعان «ايماقتىق پارتياسىنىڭ» رەسەيدەگىدەي باسقا پارتيالارمەن بيلىكتى بولىسكىسى كەلمەگەندىگى; ءا) يانۋكوۆيچتىڭ دە رەسەيگە سۇيەنە وتىرىپ، پۋتين سياقتى جەكە، دارا بيلەۋدەن دامەسىنىڭ بارلىعىن ءبىلدىرىپ قويعاندىعى، ونىڭ دالەلى - جەكە بيلىككە دەم بەرەتىن وتباسى بيزنەسىنىڭ كۇشەيۋى، ياعني يانۋكوۆيچتىڭ بالاسىنىڭ باسقارعان كومپانيالارىنىڭ ءوزى پرەزيدەنت بولعان جىلدارى ەك-ءۇش ەسە بايۋى; ب) ۋكراين قوعامىنىڭ ورىستارمەن ارالاس وتىرعان شىعىس ايماعىنىڭ ءتۇرلى تاريحي جاعدايلارعا بايلانىستى ورىستارعا ءىش تارتاتىندىعى، وسىلاردىڭ دەم بەرۋىمەن «ايماقتار پارتياسىنىڭ» ۋكراين ساياسي ساحناسىندا ۋاقىتشا بولسا دا، بەلگىلى دەڭگەيدە ءرول ويناۋى.

ەكىنشى ماسەلەنىڭ بەتىن اشار بولساق، كەڭەس وداعى ۋكرايناسىز ءبىر قاناتى قايىرىلعان سامۇرىق سياقتى. يانۋكوۆيچ باسقارعان ۋكرايناعا رەسەي ءوز ەكونوميكالىق جاعدايىنىڭ كۇردەلىلىگىنە قاراماستان «تۋىسقان حالىقتان ەشتەڭە ايامايمىز» دەگەن «ادەمى» سوزبەن 15 ميلليارد دوللار بەرۋگە كەلىسكەن ەدى. بۇل قارجىلاي كومەكتىڭ ساياساتقا ەشقانداي قاتىسى جوق، تازا تۋىسقاندىق كوڭىلدەن تۋعان وي دەگەن رەسەي ەندى، «ۋكرايناعا باسقا بيلىك كەلسە 15 ميللياردتىق كەلىسىمدى قايتا قارايمىز» دەپ الدىڭعى ءسوزىن جوققا شىعارۋدا. ءسويتىپ، رەسەيدىڭ ۋكرايناعا «شىنايى دوستىق كومەگىنىڭ» ارتىندا ءبىز ايتقان ەكىنشى ماسەلەنىڭ جاتقانى بەلگىلى بولىپ قالدى. ءتىپتى، ۋكرايناداعى 16 قاڭتارداعى ادام قۇقىعىن شەكتەيتىن زاڭداردىڭ قابىلدانۋى رەسەي اقىل-كەڭەسىمەن بولۋى دا مۇمكىن. حالىق دەگەن ايقايلايدى دا قويادى انە، «بولوتنىيلىقتار» بىزگە نە ىستەي الدى دەگەن سياقتى.

سوڭعى كۇندەرى رەسەيدىڭ وقىمىستى ەليتاسىنىڭ ورىس شوۆينيزمىنە ۋلانعان بولىگى ۋكراينا ءىسىن رەتتەۋگە اسكەر كىرگىزۋدەن تايىنباۋ كەرەكتىگىن، ايتۋدا. قالاي دەگەنمەن، ولاردىڭ تىكە ارالاسۋىنا كەدەرگى بولىپ تۇرعان، ەۋروپا مەن امەريكاندىقتاردىڭ قاتاڭ ۇستانىمدارى ەكەندىگى بەلگىلى. امەريكانداردىڭ سوچي وليمپياداسى قاۋىپسىزدىگىن سىلتاۋ قىلىپ، ەكى اسكەري كەمەسىن قارا تەڭىز ايماعىنا كىرگىزۋى دە، ورىستاردى «سابىرعا شاقىرۋدىڭ» ساياسي تاسىلىنە ۇقسايدى.

ەندى، ۋكرايناداعى بولىپ جاتقان وقيعادان قازاقتار قانداي ساباق الۋى كەرەك، ونىڭ بىزگە قاتىسى بار ما دەگەنگە كەلسەك. ەڭ الدىمەن، وسى ۋاقىتقا دەيىن اقشالارىن قاپتاپ، حاتتاپ بولىپ، قازاقستاننىڭ بيلىك تالاسىنا دايىن وتىرعان، قارجىلارى بەيبىت ەلدى الدەنەشە توڭكەرىسكە (قىرعىزستان دالادا قالادى) اكەلۋگە جەتەتىن ء«تۇرلى ويداعى» بىرنەشە كلاننىڭ بارلىعى، قازاق زيالى قاۋىمىن (ول بار بولسا) ۋكراين وقيعالارىنا وزگەشە قاراۋدى مەڭزەيدى. ەكىنشىدەن، ءالى دە قازاقستان حالقىنىڭ بۇعاناسىنىڭ قاتىپ ۇلگەرمەگەندىگى دە، تالاي ويلارعا جەتەلەيدى. قازاقستاننىڭ كوممۋنيزم يدەولوگياسىنا سۇيەنگەن كەڭەس وداعى سياقتى قۇرعاق تا نازىك حالىقتار دوستىعىنا تىم يەك ارتاتىندىعى دا قورقىنىشتى ەسەلەي تۇسەدى. ول ءتاسىلدىڭ كەڭەستەر وداعىنا قالقان بولماق تۇگىل، قۇرعاق يلليۋزيا تۋعىزىپ، شىندىقتان الىستاتىپ، اقىرى تۇبىنە جەتكەنى بەلگىلى. سوندىقتان، ۋكرايناداعى وقيعالار قازاقستان مەملەكەتتىلىگىنىڭ جالعىز سۇيەنىشى، بەرىك تۇعىرى  - قازاقتاردىڭ وزدەرىنىڭ وڭتۇستىك، سولتۇستىك قازاعى نەمەسە «شالا قازاق»، «ناعىز قازاق» بولىپ جىكتەلۋىن، ونىمەن قويماي ءۇش جۇزگە ءبولىنۋىن توقتاتاتىن كۇن جەتكەندىگىنەن حابار بەرەدى. سونىمەن قاتار، ءوز ارامىزداعى بىرلىكتى، ونىڭ قاعيدالارىن (تىلدىك، ۇلتتىق يدولوگيالىق، دىلدىك) بيلىكتىڭ جاسامايتىندىعىن، شىنايى بىرلىكتى حالىقتىڭ ءوزى عانا جاساي الاتىندىعىنا ءبارىمىزدىڭ كوزىمىزدى جەتكىزە تۇسۋدە. ولاي بولسا، باسقا كۇن تۋا قالعانداي جاعداي بولا قالسا، كلانداردىڭ قاقپاقىلىندا، سولتۇستىك كورشىمىزدىڭ اياق استىندا قالماۋىمىزدى بۇگىن ويلاپ، ۋكراين وقيعالارىنان تەرەڭ ساباق الۋىمىز قاجەت-اق.

Abai.kz