ينتەرنەت-كونفەرەنتسيا: بەرىك ابدىعالي (باسى)
كونفەرەنتسيا قوناعى – بەرىك ابدىعالي وقىرماندار تاراپىنان قويىلعان ساۋالداردىڭ ىشىندەگى ماڭىزدى دەگەن سۇراقتاردى جيناقتاي كەلىپ، جالپى جاۋاپ بەرە كەتۋدى ءجون ساناپتى. ماسەلەن، بەرىك مىرزا قازاق قوعامى تۋرالى ايتا كەلىپ: «دەگەنمەن تەگەۋرىندى ساياسي ۇلتتىق فاكتور قالىپتاسقان جوق. ۇلتشىلدار جينالۋدا، قۇرىلتاي وتۋدە، بىراق ولاردىڭ ۇندەۋىنە، ۋاجىنە، ارەكەتىنە ءازىر جاپپاي قولداۋ جوق. ول ءۇشىن بۇل ۇدەرىس ساياسي ۇيىمداستىرۋشى فاكتورعا اينالۋى كەرەك. سول جولدا ىزدەنىس بار، ءتۇرلى قيمىل سەزىلەدى، قوعامدىق اشىتقى بار...» دەيدى.
كونفەرەنتسيانىڭ كەزەكتى بولىگى ادەتتەگىدەي سۇراق-جاۋاپ ۇلگىسىندە بەرىلەتىن بولادى.
Abai.kz
قۇرمەتتى اعايىن!
نيەت-پىكىرلەرىڭىزگە، پايىمدى ساۋالدارىڭىزعا الدىن الا العىسىمدى بىلدىرەمىن. جانە دە ءماسليحاتىمىزدىڭ ءبىرىنشى بولىگى رەتىندە باستى ءارى ماڭىزدى سۇراقتاردىڭ كەيبىرىنە جالپىلاي جاۋاپ بەرە كەتكەندى ءجون كوردىم.
قازاق قوعامى
كونفەرەنتسيا قوناعى – بەرىك ابدىعالي وقىرماندار تاراپىنان قويىلعان ساۋالداردىڭ ىشىندەگى ماڭىزدى دەگەن سۇراقتاردى جيناقتاي كەلىپ، جالپى جاۋاپ بەرە كەتۋدى ءجون ساناپتى. ماسەلەن، بەرىك مىرزا قازاق قوعامى تۋرالى ايتا كەلىپ: «دەگەنمەن تەگەۋرىندى ساياسي ۇلتتىق فاكتور قالىپتاسقان جوق. ۇلتشىلدار جينالۋدا، قۇرىلتاي وتۋدە، بىراق ولاردىڭ ۇندەۋىنە، ۋاجىنە، ارەكەتىنە ءازىر جاپپاي قولداۋ جوق. ول ءۇشىن بۇل ۇدەرىس ساياسي ۇيىمداستىرۋشى فاكتورعا اينالۋى كەرەك. سول جولدا ىزدەنىس بار، ءتۇرلى قيمىل سەزىلەدى، قوعامدىق اشىتقى بار...» دەيدى.
كونفەرەنتسيانىڭ كەزەكتى بولىگى ادەتتەگىدەي سۇراق-جاۋاپ ۇلگىسىندە بەرىلەتىن بولادى.
Abai.kz
قۇرمەتتى اعايىن!
نيەت-پىكىرلەرىڭىزگە، پايىمدى ساۋالدارىڭىزعا الدىن الا العىسىمدى بىلدىرەمىن. جانە دە ءماسليحاتىمىزدىڭ ءبىرىنشى بولىگى رەتىندە باستى ءارى ماڭىزدى سۇراقتاردىڭ كەيبىرىنە جالپىلاي جاۋاپ بەرە كەتكەندى ءجون كوردىم.
قازاق قوعامى
«قازاق قوعامىنىڭ بۇگىنگى حالى اۋىر. قازاقتار – دارمەنسىز. قازاقتار ءوز ءتىلىن نەگە قاجەتسىنبەيدى؟...» دەگەن تۇرعىداعى كۇيرەك ساۋالدارعا قاتىستى. «حالىق قۇلدىراپ بارادى، قاۋقارسىزدىق بيلەپ بارادى. قازاق ءتىلىنىڭ ورتاسى تارىلىپ بارادى» دەگەن سىڭايداعى پايىمدار بۇرىنعى «زار-زاماندى» ەسكە تۇسىرگەندەي ەكەن. شىن مانىندە حالىقتىعىمىز قۇلدىراپ بارا جاتقان جوق. كەرىسىنشە، ۇلتشىلدىعىمىز، قازاقى پاتريوتتىعىمىز قوعام دامۋىنان العا وزىپ كەتتى. بار ماسەلە - قوعام مەن مەملەكەت دامۋى سول تالاپقا جەتە الماي وتىرعانىندا، ساي بولماۋىندا. قوعام تالابى ءبىزدىڭ شىنايى دامۋ قارقىنىمىزدان شاپشاڭىراق بولىپ كەتتى.
بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا تىلدىك ورتا اناعۇرلىم العا باستى. تەلەارنالاردى الايىقشى، قانشاما قازاقتىلدى جاڭا فورماتتار، ونىمدەر، تەلەارنالار دۇنيەگە كەلۋدە! جاستار الەۋمەتتىك جەلىنى جاۋلاۋدا، جاڭا ادەبي تولقىن بوي كورسەتە باستادى. قازاقى شوۋلار جول بەرمەيتىن كۇيدە. انشىلەر قانشاما مولايدى... وسىنىڭ ءبارى قازاقتىعىمىزدىڭ كەرى كەتكەندىگى ەمەس قوي، العا باسۋ بار. بىراق ءبارىبىر تالاپ پەن ناتيجەنىڭ اراسالماعى الشاق، زامان تالابىنا جەتۋگە ءالى دە مەملەكەت پەن قوعام تاراپىنان كوپ ەڭبەكتەنۋ كەرەك. ۋاقىتقا ءبىراز ەسە جىبەرىپ الدىق، اتالمىش جايت - سونى ەڭسەرۋ قاجەتتىگىن كورسەتەتىن كۇيرەكتىك دەر ەدىم.
جالپى مەن بۇل جايعا شۇكىرشىلىكپەن قارايمىن. سەبەبى بۇل تالاپ، كۇيرەكتەنۋ – ءبىزدىڭ ۇلتشىلدىعىمىزدىڭ ءوسۋ دەڭگەيىن كورسەتەتىن ينديكاتور. قازاق قوعامى العا باسىپ، ۇلتتىق پاتريوتيزم وزەكتەنىپ، قوعامدىق ساياسي، مادەني-رۋحاني تالاپ ءوسىپ كەلە جاتقاندىعىنىڭ ايعاعى وسى.
تىلدىك تالاپ بۇرىنعىداي جاي عانا جىلاپ-سىقتاۋ ەمەس، كازىر بۇل قۇقىقتىق-ساياسي تالاپقا ۇلاسىپ كەلەدى، زامانعا ساي ارەكەتكە كىرىسۋ العا شىعۋدا. ىقپال ەتۋ ءۇردىسى بوي كورسەتە باستادى. بۇل جاعداي بولاشاقتا ۇلكەن ساياسي فاكتورعا اينالۋى ءسوزسىز جانە سوعان العىشارت جاسالۋدا.
دەگەنمەن تەگەۋرىندى ساياسي ۇلتتىق فاكتور قالىپتاسقان جوق. ۇلتشىلدار جينالۋدا، قۇرىلتاي وتۋدە، بىراق ولاردىڭ ۇندەۋىنە، ۋاجىنە، ارەكەتىنە ءازىر جاپپاي قولداۋ جوق. ول ءۇشىن بۇل ۇدەرىس ساياسي ۇيىمداستىرۋشى فاكتورعا اينالۋى كەرەك. سول جولدا ىزدەنىس بار، ءتۇرلى قيمىل سەزىلەدى، قوعامدىق اشىتقى بار...
ۇلتتىڭ مىنەزىن كورسەتەتىن ۇلتتىق مايدان جالاڭ باستامالار مەن يدەيالارعا ەمەس، ماڭىزدى نارسەلەرگە سۇيەنىپ قۇرىلۋى كەرەك. ول مايدان ءبىزدىڭ سىرتقى ورتامەن باسەكەلەستىككە ساي ەكەنىمىزدىڭ كورىنىسىندەي اسەر ەتۋى كەرەك. تالپىنىپ جۇرگەن جىگىتتەردىڭ بەتىن ءبىر باعىتقا ۇيلەستىرىپ، ساپالىق مىنەز كورسەتەرلىك ارەكەتكە كوشكەن جاقسى. بۇرىن جازعان «قازاق ميسسياسى» پايىمىم دا وسىعان ساياتىن. تولىققاندى ۇلت بولىپ قالىپتاسۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك دەگەن ماسەلەگە باس قاتىرۋ ماڭىزدى. ءبىرىنشى كەزەكتەگى ماسەلە – تەك ءتىل ماسەلەسى ەمەس، ۇلتتىق مىنەز بەن نامىس. تىلمەن بىرگە جىگەر، مىنەز، نامىس ماڭىزدى، سوندا ءتىل مەن ءدىن وزىنەن ءوزى قالپىنا كەلەدى.
ۇلتتىق الجۋازدىق تۋرالى
ال، الەۋمەتتىك الجۋازدىقتى مەملەكەتتىڭ نە بيلىكتىڭ قاساقانا ساياساتىنا قاتىستى قاراستىرۋعا بولمايدى. ەلدە «بولماسىن» دەگەن ساياسات بار دەۋ – ءۇستىرت، قاتە پايىم. قازاقتىڭ ەكونوميكالىق-الەۋمەتتىك السىزدىگى، شارىقتاپ دامي الماۋى ىشكى دامۋ ۇردىسىنە قاتىستى نارسە. وسىنداي تاريحي احۋالدىڭ سىرەسكەن توڭى بىردەن ءجىبي الماۋىنان.
سايىپ كەلگەندە، قازاقى ورتانىڭ الەۋمەتتىك-قوعامدىق بەلسەندىلىگى ونىڭ دامۋ قارقىنى مەن دەڭگەيىنە قاتىستى جايت. بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتان سوڭ ءبىز بۇل الجۋازدىقتى ەڭسەرەتىنىمىزگە كۇمانىمىز بولماسىن. بىراق سوعان تالپىنۋ، ەڭسەرۋگە كىرىسۋ بارىنشا ەنجار قارقىندا بولىپ وتىر. بەرمەستى تارتىپ الاتىنداي ارىن كەرەك. جۇمىس ىستەيمىن دەگەن قازاققا اۋىلدا دا، قالادا دا مۇمكىندىك بار.ۇكىمەت، مەمەلكەت تاراپىنان قولداۋلاردىڭ ءتۇر-ءتۇرى بار، سونى يگەرە الماي وتىرمىز. ءبىز سول كۇردەلى ۇدەرىستەن قاشقاقتاپ جەڭىل جولىنا كوبىرەك الاڭدايتىن سىقىلدىمىز.
قازاقتىڭ تويلارىنا قاراپ، ولاردى ەلدەگى باسقا جۇرتتان بەيشارا، ارتتا قالعانداي سەزىنۋ – مەنىڭشە ءدۇدامال نارسە. بۇل دا ءبىزدىڭ كەشەگى كەمتارلىعىمىزدان قالماي كەلە جاتقان ستەرەوتيپ سەزىم دەپ ويلايمىن. قازاقتىڭ بۇگىنگى كاسىپكەرلىگى، ىجداعاتتىعى باسقالاردان كەم ەمەس.
ارينە، تاريحي جاعىنان العاندا ءبىزدىڭ حالىق وتىرىقشى ومىردەگى باسەكەگە ءازىر بولماۋى بەلگىلى، سوعان قاراماستان سونى يگەرگەن حالىقتاردان قالماۋى، جىلدام ۇيرەنۋى الگىندەي كۇيرەك سەزىمگە بوي الدىرۋعا تۇراتىنداي ەمەس، قاناعاتتانۋعا ساي كەلەتىن اقۋال.
ۇلتتى قايراۋعا الگىندەي قىتىققا تيۋ بولماسا جىلامساقتانۋدىڭ قانشالىقتى قاجەت ەكەندىگىن ويلانۋ كەرەك. بالكىم، باسقاشا بيازى دا ءتيىمدى ادىستەر قاجەت بولار...
اسىرەۇلتشىلدىق
ەلدەگى رەسۋرستاردى ەڭ اۋەلى قازاق حالقىنا بەرەيىك دەگەن تالاپ تا حالقىمىز ءۇشىن ادىلەتتى دەۋگە بولمايدى. ءبىزدىڭ حالىق ەلدەگى ماتەريالدىق يگىلىكتەرگە مەملەكەت قۇراۋشى رەتىندە يە بولۋعا ءتيىستى بولعانىمەن، باسقاسىنان ارتىق جاعدايعا يە بولۋعا قۇقىلى دەۋگە بولمايدى. قازاق حالقى ونداي باسىم جاعدايعا يە بولاتىنداي شاراسىز ەمەس. مىسالى، مۇنايدان تۇسكەن قارجىنى قازاقتار اراسىندا ءبولىسىپ، سورىپ جاتا بەرسەك، ناعىز ەنجار دا كەمتار، باسەكەگە قابىلەتسىز حالىققا اينالىپ شىعا كەلەمىز. ارابتار سەكىلدى شاريات جولىندا ەمەسپىز.
ارينە، ءتۇرلى اۋماقتىق، ەكولوگيالىق باسقا دا سايكەس جاعداي جاسالۋىن، الەۋمەتتىك ادىلەت ورناۋىن كوتەرگەن دۇرىس. بىراق ۇلت دەڭگەيىندە مۇنداي ساياساتتى قولعا الساق، ەلدەگى ەكونوميكالىق-الەۋمەتتىك اقۋالدى شيەلەنىستەرمىز، حالقىمىزعا كەرى اسەرىمىز تيەدى.
جاس بۋىننىڭ، ۇرپاقتىڭ كازىرگى تالپىنىسى مەن الىنىپ جاتقان اسۋلار ءبىزدىڭ ۇلتتىڭ باسەكەگە بارىنشا قابىلەتتىگىن پاش ەتۋدە. بىراق وسىنى جۇيەگە، مادەنيەتكە، تاربيەگە اينالدىرۋىمىز كەرەك. سوندا ءبىز باسقالار قىزىعى دا، قىزعانا دا، سىيلاي دا قارايتىن ۇلتقا اينالامىز.
ۇلتقا ءتان مىنەز ماسەلەسى
ەلدەگى قازىرگى جاعداي قازاق ءتىلىنىڭ ەركىن اينالىسقا تۇسۋىنە جول اشىپ وتىرماعانى ءمالىم. بىراق ءبىزدىڭ تاراپتان سونى ەڭسەرەتىندەي قوعامدىق قۇرىلىمدار جاساقتاپ، جۇيەلى كىرىسۋ جاعى وسال. زيالى قاۋىمنىڭ تەگەۋرىندى ىقپالى سوزبەن عانا شەكتەلۋدە. ۇلتقا ءتان ماسەلەلەردى جەرىنە جەتكىزىپ اشىپ، ونى ساياساتقا اينالدىرا ءبىلۋ، قوعامعا مويىنداتۋ، شەشىم قابىلداۋعا ءماجبۇر ەتۋ سەكىلدى ناتيجەلەر مەيلىنشە از بولىپ وتىر.
وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن اشارشىلىققا قاتىستى ءبىرشاما ارەكەت ەتكەنبىز، قازىر سول ازداپ العا باستى، استانامىزدا وعان ارنالعان ەسكەرتكىش قويىلدى، مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ موينى بۇرىلدى. ارينە بۇل باسى عانا. وسىنداي دەڭگەيدەگى الاش تاقىرىبى دا سول جولدا. بىراق ءالى مويىندالعان جوق. تاريحىمىز دا ەلدەگى وزەكتى ماسەلە رەتىندە ەندى عانا قويىلىپ وتىر. ول دا قوعامدىق تاراپتىڭ، باقتىڭ، زيالى قاۋىمنىڭ، عالىمداردىڭ اسەرىنەن بولىپ وتىرعان جايت.
وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن كەنەسارى تاقىرىبىن قوزعاعانىمىزدا، ءبىر ساياسي ءپوپۋليزمدى بەتكە العانىمىز جوق، بولماسا رەسەيگە قىر كورسەتۋ ەمەس، قازاقتىڭ بولاشاعىنا كەرەكتى مىنەز قالىپتاستىرۋ ەدى; اتا-بابالارىمىز مىناداي بولىپ ەدى دەگەندەي ۇلتتى ويلاندىرۋ، جاس ۇرپاقتىڭ تاربيەسىن سونداي ايبىندىلىققا بۇرۋ بولاتىن. قازىرگى الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى، باقتارداعى قوزعالىپ جاتقان تاقىرىپتار مەن دەڭگەلەرگە قاراعاندا ۇلتىمىزدىڭ بويىنا ەگەمەن ەلگە ءتان مىنەز قالىپتاسۋ ۇستىندە ەكەنىنە كوزىم جەتىپ وتىر.
ءتىل توڭىرەگىندە
ەلدەگى ورىس ءتىلىنىڭ باسىمدىعى بيلىككە نەمەسە جەكەلەگەن لاۋازىمدى ادامدارعا قاتىستى الساق، مەنشە قاتتى قاتەلەسەمىز. جارايدى، ۇكىمەت قازاقشا سويلەي الماي جاتىر دەيىك. ال، وڭكەي قازاق بالالارى جينالعان بالاباققا نە كورىندى؟ قالالارداعى قازاق مەكتەبىندەگى ءتىل اقۋالى دا بەلگىلى: ساباقتان باسقا كەزدە ءوزارا ورىسشا ءتىل قاتىسادى. ولاردى زورلاپ قازاقشا سويلەتە الامىز با؟ ولارعا زاڭمەن، ەرەجەمەن ورىس تىلىندە سويلەۋدى تىيا الامىز با؟ اتا-انالاردىڭ وزدەرى دارمەنسىز.
ءوز بايقاۋىمشا ورىسشا سويلەسۋگە قۇمار بولاتىن بالالار ءۇشىن ول ءتىلدىڭ نە قۇدىرەتى بار؟ نەگە ولاي؟ بۇنى جاي عانا پىكىرتالاس تاقىرىبى ەتۋ جەتكىلىكسىز، ارنايى زەرتتەۋ كەرەك، عىلىمي وسىنداي ارەكەت قانا بىزگە ناقتى نە ىستەۋ كەرەكتىگىن الدىمىزعا جايىپ سالار ەدى. مۇنى سوتسيولينگۆيستيكا مىقتاپ مۇقيات زەرتتەۋى كەرەك.
ەلدەگى بارلىق تەلەارنالار مەن راديولاردى قازاقشاعا كوشىرۋگە بولادى، بىراق بىزگە ول قادام ناتيجە بەرە مە، كوزدى جۇمىپ مۇنداي شەشىمدەر ەش ەلدە قولعا الىنبايدى، ەڭ اۋەلى الدا عىلىم ءجۇرۋى كەرەك، سولاردىڭ الدىنا ماسەلە قويىپ، شەشىم شىعارۋعا قاجەتتى ۇسىنىستى كۇتكەن ابزال. تىلگە دەگەن قۇلشىنىستىڭ، موتيۆاتسيانىڭ ەرەسەكتەردەن باستاپ، بالا بۋىنعا دەيىنگى ارالىقتا نەگە قالىپتاسپاي وتىرعانىنا عىلىمي تۇردە جاۋاپ الىپ، سوسىن ناقتى كىرىسۋ كەرەك. ءتىل – سالدار، ماسەلەنىڭ سەبەبى – وزىمىزدە.
شىندىعىنا كەلسەم، مەن ەشبىر ءتىلدىڭ، سونىڭ ىشىندە ورىس ءتىلىنىڭ جاۋى ەمەسپىن. تىلگە جاۋىعىپ نەم بار؟ كەرىسىنشە دامىعان تىلدەردى قۇرمەتتەيمىن. مەنىڭشە، ءبىز ورىس ءتىلىنىڭ ءوزىن قازاق ءتىلىنىڭ دامۋىنا پايدالانا الماي وتىرمىز. ءبىز ونىڭ قىزمەتىن قازاق تىلىنە، ەلدىڭ دامۋىنا، مەملەكەتتىڭ دامۋىنا جەگە الماي وتىرمىز. ويتكەنى، ورىس ءتىلى تەك قانا ورىستار مەن ورىس تىلدىلەردىڭ سويلەيتىن ءتىلى ەمەس، ول قانشاما عىلىمي-ادەبي رەسۋرستىڭ ءتىلى دەپ قاراساق، ءبىزدىڭ تىلگە ودان كەلەتىن پايدانى بايقاعان بولار ەدىك. ءورىستىلدى ادەبيەتتەردى، ەڭبەكتەردى سول تىلدەن نەگە قازاق تىلىنە قوتارماسقا؟ سوعان ءالىمىز جەتەدى عوي، اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعاننان گورى. ودان اۋدارۋ ءتىپتى قىمباتىراق ەكەنى بەلگىلى.
پرەزيدەنتتىك قوردا جۇرگەنىمىزدە ءبىراز نارسەنى باستاپ ەدىك، وكىنىشكە وراي ونى جالعاستىرىپ، سوڭىنا جەتۋ مۇمكىن بولمادى.
ەۋرازيالىق وداق تۋراسىندا
بۇل وداقتى قازاقتى قايتا بودان ەتۋ تەتىگى رەتىندە قارايتىندارمەن تولىق كەلىسە المايمىن. ءبىزدىڭ ونداي كەرى كەتۋىمىز مۇمكىن بولسا، ول تەك قانا ءوزىمىزدىڭ كەمشىلىگىمىزدەن. ەگەر ءبىزدىڭ ىشكى قۋاتىمىز بەن رۋحىمىز نىعايسا، قانداي وداق تا قورقىنىشتى ەمەس. ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزگە قاۋىپ توندىرەتىن رەسەيدەن گورى مەن ءوزىمىزدىڭ ەگەمەندىككە سايكەستىگىمىزدەن، تاۋەلسىزدىكتى ءتاۋ ەتەرلىك قۇندىلىققا اينالدىرۋ جاعدايىمىزدىڭ وسالدىعىنان كورەمىن.
ءبىزدى سىرتتان ساقتاپ تۇتاستاندىراتىن فاكتورلار: ءتىل، رۋحانيات، ءدىن. الگىندە تىلگە قاتىستى ايتقان جاعداي وسى ماسەلەگە دە قاتىستى: ءتىل ماسەلەسىنىڭ شەشىلۋى اۋىسا بەرەتىن بيلىكتە ەمەس وزىمىزدە بولسا، قايتادان بودان بولماۋىمىز دا وزىمىزگە عانا بايلانىستى جايت.
مىناداي ءبىر بەلگىلى اڭگىمە بار: الىپ جىلانعا قويان جۇتىلعاندا قاشۋدىڭ ورنىنا شىرىلداپ كەلىپ اۋىزىنا سڭگىپ كەتەدى ەكەن. سول سەكىلدى بىزدە دە رەسەيدىڭ جوق اگرەسسياسىن سوزگە اينالدىرۋ كوپ تە، وعان قارسى ارەكەت، جوبا، ءىس بايقالمايدى. تەك ويبايلاۋ باسىم.
ورىستاردىڭ ءبىزدى قايتا تاۋەلدەندىرۋ ارەكەتى ايقىن دەي المايمىن. ءيا ونداي پيعىلدارى بار، بىراق سوعان باس الىپ كىرىسىپ جاتقان ارەكەتتى مەن سەزىنبەيمىن. ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان ەگەمەن ەلگە ءتان ارەكەت بولماعاسىن، ارينە ول سونداي سيپات الاتىنى ءسوزسىز. ونداي ارەكەت بيلىككە عانا ەمەس، ۇلتقا ءتان بولۋى كەرەك. ۇلت ونداي بوداندىققا دايىن ەمەستىگىن ىلعي دا بايقاتىپ وتىرۋى ماقۇل.
شىن مانىندە مەن رەسەي ساياساتىن باقىلاپ وتىرام، ولاردى قازاقستان مەن ورتا ازيا سونشالىقتى قىزىقتىرمايدى. تاجىكستاندا اسكەرى تۇرعاسىن عانا كوبىرەك سولاي الاڭدايتىنى راس، ال نەگىزىنەن ورىستاردى قىزىقتىراتىنى - ۋكراينا، بەلارۋس، كاۆكاز، بالتىق ەلدەرى. ويتكەنى، ولار ەۋروپاعا جاقىن، ىقپالى كۇشەيىپ كەتە مە دەپ جاسقانادى. ءبىز - رەسەي ءۇشىن سونشالىقتى وزەكتى تاقىرىپ ەمەسپىز. ونى جاڭالىقتارىنان دا بايقاۋعا بولادى، بىزگە ونداي اقپاراتتىق جەردە سونشالىقتى تەرەڭ دە كەڭىنەن ۋاقىت بولمەيدى. مۇنى مەن جالاڭ ايتىپ وتىرعانىم جوق، رەسەيدىڭ بىزدەگى ەتنيكالىق سالا بويىنشا ىقپالىن ارنايى زەرتتەپ ديسسەرتاتسيا قورعادىم. ءيا، گەوساياسي تۇرعىدا ءبىزدى باقىلاۋعا الۋ پيعىلى جوق ەمەس. ال ءبىزدى قوسۋعا، جىمقىرۋعا، قىمقىرۋعا سونشالىق قۇلىقتى دەۋگە بولمايدى.
ەگەر ءبىز باسقانى بەتتەتپەيتىندەي رۋحانياتىمىزدى بەكىتىپ الساق، بۇل جاعىنان الاڭداۋعا ورىن قالمايدى. ال، ءوز جونىنە جورعالاپ بارا جاتقان جىلاندى كورگەن سايىن دىرىلدەسەك، بالكىم سونىڭ تابەتىن اشاتىن ءيىس شىعارىپ، شاقىرىپ الارمىز...
ال الەم بۇگىندە ەكونوميكالىق وداقسىز، بايلانىسسىز بولا المايدى، ماسەلە سونى ءوز پايدامىزعا جاراتا الۋىمىزدا. ارينە رەسەيمەن اراداعى تەڭسىزدىك جويىلعان جوق، ول الپاۋىت مەملەكەت. دەسەك تە، ءبىزدىڭ ءوز كەمشىلىگىمىزدەن سول وداقتان بىزگە قاۋىپ كوبىرەك تونەدى، رەسەيدىڭ شىنايى قاۋپىنەن گورى. ماسەلەن، بىزدەگى ءتۇرلى دەڭگەيدەگى بيلىكتىڭ بار ءىس پەن قارىم قاتىناستى ورىس تىلىندە جۇرگىزۋى دە ءبىزدىڭ رەسەيگە يكەمىمىزدى بالكىم ايگىلەپ تۇرعان بولار، ەگەر سول جاعىنا جوندەسەك، سولتۇستىكتەگى كورشىنىڭ بىزگە دەگەن تابەتى بولا قويۋى نەعايبىل.
وزدەرىڭىزگە ءمالىم، ءبىز جەلتوقسان، كەنەسارى، الاش تاقىرىپتارىن قوزعاعاندا ءبىز الدىمەن رەسەيگە قارسى ۇلتتىق يممۋنيتەت تۇزگىمىز كەلدى. 2006-2008 جىلدارى ادەيى قولعا العاندا جەلتوقساندى، اشارشىلىقتا ميلليونداعان حالقىمىزدىڭ قىرىلعانىن بەتىنە باسىپ، ونىمەن تەڭ سويلەسۋگە ساياسي اقۋال ازىرلەۋگە بەت بۇرعان ەدىك. ول مەملەكەتتىك دەڭگەيدە بولسا قۇبا قۇپ، بىراق قوعامدىق دەڭگەيدە ءجۇرىپ جاتىر. كازىر سول باستامانىڭ ناتيجەسى بايقالادى. سول رۋحتا تاربيەنىڭ شەتىن كورگەن جاڭا بۋىن سونداي كەساپاتتىڭ قايتالانۋىنان قورقادى جانە رەسەيگە وڭاي بەرىلەتىن ۇرپاقتىڭ ازايعانىن بىلدىرۋدە. بۇل ۇلتتىق مىنەزدىڭ قالىپتاسۋىنا ماڭىزدى رەفلەكس دەپ ويلايمىن.
ەندىگى ساتىدا حالىقتىڭ رەسەيگە دۇشپانكوزدىگىن ارتتىرۋعا ەمەس، ءوزىمىزدىڭ سونداي قاۋىپكە قارسىلىعىمىزدى، يممۋنيتەتىمىزدى ارەكەت جۇزىندە قالىپتاستىرۋ كەرەك. كەزىندە 90-جىلدارى انتيوتارلىق «ازات»، «نەۆادا-سەمەي» قوزعالىستارى سەكىلدى ەندى «انتيگەپتيل» سەكىلدى قوزعالىستاردىڭ بولۋى زاڭدى، ول تاريحي سپيرالدىڭ كورىنىسى. بۇل ەندى رەسەيگە ەسە جىبەرۋگە قارسىلىق. بىراق بىزگە ساپالىق مىنەز كەرەك.
الەمدىك ۇدەرىستە ساياسي-ەكونوميكالىق وداقتاردان قورىقپايتىن، سونداي ورتاق كەڭىستىكتە بالىقشا سەزىنەتىن ۇلت قانا ەندى امان قالاتىن بولادى. سوندىقتان وداقتان قورقۋمەن ءومىر سۇرمەي، قانداي وداق بولسا دا ۇلتتى دايىنداۋمەن شۇعىلدانعان ءجون. ءوز باسىم، بولاشاقتا قازاقستان ەۆرووداق مۇشەسى بولۋىن قالايمىن.
قۇرمەتتى دوستار! بۇل وي-پايىمدى جالپىلاما جاۋاپ دەپ قابىلداي تۇرىڭىزدار. سۇراق-جاۋاپتى كەلەسى بولىمگە قالدىردىم.
بەرىك ابدىعالي
Abai.kz
