قادىرى كەتكەن كادرلاردىڭ كەساپاتى
«كادرلار ءبارىن شەشەدى!»، - دەگەن ءسوز قاندىقول ديكتاتور ءستاليننىڭ اۋزىنان شىققان دەيدى. ول سۇمىرايدى قانشاما جەك كورسەك تە، وسى ويدىڭ راس ەكەنىن ەسكى قازاقستان تۇسىندا تۇسىنگەندەي بولدىق. وكىنىشكە وراي، بۇل قاناتتى ءسوز جاڭا قازاقستان تۇسىندا دا وزەكتى بوپ وتىر.
كەشە عانا ءوز جولداۋىندا پرەزيدەنت توقاەۆ تيتىمدەي ۇياتى مەن نامىسى بار كەز كەلگەن ۇكىمەت ءوز ەركىمەن وتستاۆكاعا كەتەتىندەي اۋىر سىن ايتىپ ەدى.
پرەزيدەنتتىڭ سول سوزدەرىن كەلتىرەيىك.
«قازىر ناقتى سەكتورعا نەسيە ءالى دە ويداعىداي بەرىلمەي جاتقانىن اشىق ايتۋىمىز كەرەك. شاعىن جانە ورتا بيزنەستى جەتكىلىكتى قارجىلاندىرۋ ماسەلەسى دە شەشىمىن تاپقان جوق».
بانكتەر ءبىر كۇندىك پايدانىڭ جەتەگىندە كەتىپ، تەك قانا تۇتىنۋشىلىق نەسيە بەرۋمەن اينالىسىپ كەتكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز. بيلىك ءجيى مىسال ەتىپ كەلتىرەتىن مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن ەكونوميكالىق جوبالارعا ارنالعان قىرۋار قارجى سوندا قايدا كەتىپ جاتىر؟ وسىنىڭ بارىنە جاۋاپ بەرەتىن ۇلتتىق بانك پەن ءتيىستى مينيسترلىكتىڭ جاۋاپكەرشىلىگى تۋرالى نەگە ايتىلمايدى، ءتيىستى شەندىلەر نەگە جاۋاپقا تارتىلمايدى؟
«اشىعىن ايتۋىمىز كەرەك، بىزدە رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگى ورىندالماي جاتىر. بۇل – بۇرىنعى جانە قازىرگى ۇكىمەت جۇمىسىنداعى ۇلكەن ولقىلىق. مۇنداي جاعداي ءجيى قايتالانسا، تۇپتەپ كەلگەندە، ەلىمىزدىڭ دامۋىن تەجەيدى. سوندىقتان وعان جول بەرمەۋ قاجەت».
بيۋدجەتكە تىكەلەي جاۋاپتى قارجى مينيسترلىگى اي قاراپ وتىر ما؟ شايناپ بەرگەندى جۇتا المايتىن ول نە كادرلار؟
«الايدا كەيبىر اكىمدەر قوسىمشا كىرىس كوزىنە يە بولعان سوڭ، ونى ەلگە پايداسىز ىسكە شاشىپ، ءتيىمسىز جۇمسايتىن بولدى. اسا ماڭىزدى ەمەس مىندەتتەر مەن جوبالارعا قارجى بولە باستادى».
ول اكىمدەر كىم؟ ولار تارتىپكە شاقىرىلدى ما؟ قارجى قات قازىرگى قىسىلتاياڭ كەزەڭدە ولاردىڭ وسىلايشا، ءوز قالاۋىنشا وڭدى-سولدى اقشا شاشۋى بارىپ تۇرعان باسسىزدىق، كەرەك دەسەڭىز، قىلمىس ەمەس پە؟!
«جاڭا سالىق كودەكسىن ساپالى ازىرلەۋ ءۇشىن ونى قابىلداۋ مەرزىمىن كەلەسى جىلعا اۋىستىرۋعا بولادى دەپ سانايمىن».
ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك، ساياسي ماڭىزى اسا زور سالىق كودەكسىنىڭ جاڭا جوباسىن مينيسترلىكتەر مەن ۆەدومستۆولار اراسىندا تالقىلاپ، وسى كۇنگە دەيىن ءوزارا ورتاق كەلىسىمگە كەلە الماي جاتقان ول قاي شەندىلەر؟ نەلىكتەن ول زاڭدى قابىلداۋ كەلەسى جىلعا شەگەرىلىپ وتىر؟ ول جايباسارلىققا كىم كىنالى؟
«كولەڭكەلى ەكونوميكا ۇلەسىنىڭ جوعارى دەڭگەيدە قالۋى قارجى سالاسىنداعى احۋالدى ۋشىقتىرىپ تۇر».
كولەڭكەلى ەكونوميكانى جويۋ ىسىنە قاي مينيستر جاۋاپتى؟ ول قۇبىلىستىڭ ارتىندا وليگارحتار مەن كلاندار تۇرعانى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. الدە ولار سول مينيسترلەردىڭ اۋزىنا قۇم (نەمەسە باسقا نارسە مە؟) قۇيىپ وتىر؟
«ەلىمىزدە مەملەكەتتىك كاسىپورىنداردى باسقارۋ ساياساتى ءالى دە ءتيىمسىز ەكەنىن مويىنداعان ءجون».
مەمكاسىپورىنداردى باسقارىپ وتىرعان قاي مينيسترلىك؟ الدە «سامۇرىق-قازىنا» ما؟ ولاردىڭ جۇمىسى نەگە سونشالىقتى ءتيىمسىز بولىپ وتىر؟
«ارنايى كوميسسيا 2 ميلليون ءىرى قارا جانە 3 ميلليوننان استام ۋاق مال ساندا بار، ساناتتا جوق ەكەنىن انىقتادى. ەگىن شارۋاشىلىعى سالاسىندا دا وسىنداي جايتتار بار ەكەنى بەلگىلى بولدى. شىن مانىندە، مۇنىڭ ءبارى – مەملەكەتتەن سۋبسيديا الۋ ءۇشىن جاسالعان كوزبوياۋشىلىق».
جالعان اقپار بەرۋدىڭ ناقتى فاكتىلەرىنە جول بەرگەن قاي مينيسترلىكتەر مەن ۆەدومستۆولار؟ مىناۋ دەگەنىڭىز سۇمدىق تسيفرلار عوي! كىمدەر جاۋاپقا تارتىلدى؟
پرەزيدەنت ايتقان وسى جانە حالىق ايتىپ جۇرگەن مەملەكەتتىك باسقارۋداعى باسقا دا كوپە-كورىنەۋ، كوزگە ۇرىپ تۇرعان كەمشىلىكتەر مەن ولقىلىقتار جەتكىلىكتى!
جاڭا قازاقستان يدەياسى جاريالانعانىنا ءبىراز ۋاقىت بولدى. ياعني، 2019 جىلدان بەرى تاعايىندالعان مينيسترلەر مەن اكىمدەردىڭ ءبارى – جاڭا قازاقستاننىڭ كادرلارى.
وكىنىشكە وراي، وسى كادرلار قاتارىندا بەرەكە جوق. كەشە عانا تاعايىندالعان مينيسترلەر مەن ولاردىڭ ورىنباسارلارى كوپ ۇزاماي ورنىنان كەتىپ جاتادى. «كيلاسىڭ، كيتاسىڭ، راسسترايۆات ءيتاسىڭ!» دەگەن ءازىل-شانى ارالاس ءبىر ءسوز ەسكە تۇسەدى وسىندايدا.
سول كادر تۇراقسىزدىعى جاڭا قازاقستاننىڭ ءبىر سيپاتىنا اينالعان سىقىلدى. ول ءوزى ونشا جاقسى ءۇردىس ەمەس!
ارينە، مەملەكەتتىك قىزمەتكە جاستار تارتىلۋى ءتيىس. ونى ەشكىم دە جوققا شىعارا المايدى. بىراق تا، ءوز سالاسىنا قاتىستى اۋدان، قالا، وبلىس دەڭگەيىندە ءتيىستى ومىرلىك ءھام وندىرىستىك تاجىريبەدەن وتپەگەن جاستاردى بىردەن رەسپۋبليكالىق ورگان نە مەكەمەنىڭ باسشىسى ەتىپ تاعايىنداۋ دۇرىس پا؟
مەملەكەتتىڭ ىشكى شارۋالارىنا سىرتقى ىستەرمەن عانا اينالىسقان ديلپوماتتاردىڭ كوپتەپ كەلۋى دە بىرجاقتى كادرلىق شەشىم دەپ سانايمىن. مەملەكەتتىك قىزمەتتە قۇددى ءبىر سولاردىڭ كاستاسى پايدا بولا باستاعان سىقىلدى. ول دا پرەزيدەنت ءوز جولداۋىندا ايتقان ادىلەتتىك جانە مەريتوكراتيا قاعيداتتارىنا تومپاق كەلەتىن ءۇردىس.
ەستىگەن قۇلاقتا جازىق جوق، باياعى جارتاس – ءبىر جارتاس سول قالپىندا ەكەن: بەلگىلى ءبىر لاۋازىمعا تاعايىندالۋدا جەرشىلدىك، رۋشىلدىق، تامىر-تانىستىق، پاراقورلىق ورىن الىپ جاتقانى تۋرالى ەستىپ، ءبىلىپ جاتامىز.
ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ەسكى قازاقستان تۇسىنداعى كادرلىق ولقىلىقتار جاڭا قازاقستان تۇسىندا جويىلا قويعان جوق، كەرىسىنشە، جاڭاشا سيپات الىپ، مەملەكەتتىڭ تۇراقتى دامۋىنا كەسىرىن تيگىزەتىندەي دەڭگەيگە كوتەرىلىپ بارادى. مۇنىڭ ءبارى، ياعني قادىرى كەتكەن كادرلاردىڭ كەساپاتى جۇرتشىلىقتىڭ جاڭا، ادىلەتتى قازاقستان يدەياسىنا دەگەن سەنىمىنە ءوز كولەڭكەسىن ءتۇسىرىپ جاتىر دەپ سانايمىن.
ءامىرجان قوسان
Abai.kz
