1 قازاندى  «قارتتار كۇنى» دەپ ەمەس، «ميزام شۋاعى» دەپ اتاعان ءجون.

جازدىڭ اپتاپ ىستىعىنىڭ بەتى قايتىپ، كەشى قوڭىرسالقىن بولا باستايتىن، قىركۇيەك ايىنىڭ سوڭعى كۇندەرى مەن قازان ايىنىڭ ورتاسىنا دەيىن بولاتىن شۋاقتى كۇندەردى، قازاقتار «ميزام شۋاق» دەپ اتايدى. وسى ۋاقىتتا ورمەكشىنىڭ ورمەگى اۋادا ۇشىپ، كۇننىڭ شۋاعىنان كەيبىر وسىمدىكتەر قايتادان كوكتەپ، گۇلدەۋى مۇمكىن ۋاقىت. ميزام شۋاعى كۇزدىڭ التىن تۇسىمەن ەرەكشە نۇرعا بولەنىپ، جىلۋلىعىن توگەدى. بۇل مەزگىلدى ادامدار جازدىڭ سوڭعى شۋاقتى كۇندەرىنەن ءلاززات الۋ دەپ تۇسىنەدى.

ميزام سوزىنىڭ توركىنى اراب-پارسى تىلدەرىندە «تارازى» ماعىناسىن بىلدىرەدى. ياعني ەكى مەزگىلدىڭ تارازىسىنىڭ تەڭەسىپ، كەزەگىمەن جاز مەزگىلىنىڭ كۇزگە اۋىساتىن ءولارا ۋاقىتى.  «ميزام» ءسوزىن اباي دا «عىلىم تاپپاي ماقتانبا» ولەڭىندە:

ءسوز ءمانىسىن بىلسەڭىز،
اقىل – ميزان، ولشەۋ قىل.
ەگەر قيسىق كورىنسە،
مەيلىڭ تاستا، مەيلىڭ كۇل، - دەپ ءسوز ءمانىسىن اقىل تارازىسىنا سالۋدى مەگزەيدى.

بۇل ۋاقىت تابيعاتتىڭ «ميزام شۋاعى» سياقتى ادامنىڭ دا كەمەلىنە كەلىپ، كوگەرىپ، كوكتەپ، جەمىسىن بەرىپ، ءوسىپ، ءونىپ، تولىساتىن  ميزام شۋاعى.  ۇرپاعىن ءوسىرىپ، نەمەرە ءسۇيىپ،  كەلىن جۇمساپ،  ۇرپاعىنىڭ ورتاسىندا شۋاعىن شاشىپ ماساتتانىپ، قىزىعىن قىزىقتاپ  وتىراتىن  ميزام شۋاعى. كازىر «قارتتار كۇنى» دەپ اتاپ جۇرگەنىمىز – كەمەلىنە كەلگەن قازىنالى شاقتا قۇلاققا جاعىمسىز ەستىلەتىن ءمانسىز ءسوز. قازاقتا «قارت» دەپ، ابدەن ەگدە تارتقان، تاياققا سۇيەنىپ، قايراتى كەتىپ،  ەڭكىش تارتقان ادامداردى ايتادى.   «قارتتار كۇنىندە»   زەينەت جاسىنا كەلگەن ادامداردى قۇتتىقتايىن دەسەڭ «مەن ءالى قارت ەمەسپىن» دەپ شامدانىپ جاتاتىنى دا سول. كۇننىڭ شۋاعىنا قۇلپىرعان تابيعات سياقتى  ادام دا كەمەلىنە كەلگەن شاقتا ۇرپاعىنىڭ شۋاقتى جۇزدەرىنە قاراپ ماساتتانىپ وتىرادى.  ءوزىنىڭ وتكەن ءومىرى مەن جەتكەن جەتىستىگى، العان اسۋىنا كوڭىلى تولىپ، كەيبىر وكىنىشتى ساتتەرىن  دە تارازىعا سالادى.

«ميزام شۋاق» شىعىس جانە باتىس سلاۆيانداردا دا  كەڭ تارالعان. گەرمانيادا كۇزدىڭ وسى ءبىر مەزەتىن «كارى ايەلدەردىڭ جازى» دەسە، ورىس حالقى «بابە لەتو» دەپ  اتايدى، بولگاريا مەن سەربيادا «سىعان جازى»، سولتۇستىك امەريكادا  «ءۇندى جازى»، يتاليادا  «اۋليە مارتين جازى»، ال گوللانديادا  «جازدان كەيىنگى جاز» دەيدى ەكەن.  ەندەشە  جازدان كەيىنگى از  ۋاقىتتىق  شۋاقتى، ءلاززاتتى جازداعى 1 قازاندى  «قارتتار كۇنى» دەپ ەمەس، «ميزام شۋاعى» دەگەنىمىز دۇرىس.

الماحان مۇحامەتقاليقىزى

استانا

Abai.kz