مەرەكە كۇنى ايەلدى ماقتاۋىمىز كەرەك ەدى. ازاماتىنىڭ قولىنان «Dior»، «Givenchy» مەن «Chanel» سەكىلدى قىمبات ءيىسسۋ الىپ، قۇشاعى گۇلگە تولۋدى ايتپاعاندا، جىلىنا ءبىر كەلەتىن مەيرامىندا قاراپايىم سىيلىق تۇگىلى جىلى ءسوز ەستىپ تە قۋانا المايتىن قىز-كەلىنشەكتەردىڭ بار ەكەنىن ەسكەرىپ، وسى اڭگىمەنى ايتۋعا تۋرا كەلدى. بۇگىندە قوعامدا كورىنىس تاپقان بۇكىل ۇيلەسىمسىزدىكتى ۇكىمەتتىڭ گەندەرىنەن بۇرىن ۇيدەگى انالارىمىزدىڭ، اكەلەرەمىزدىڭ وزدەرى قولدان جاساپ وتىرعانىنا كوڭىل شىركىن كۇننەن-كۇنگە سەنىپ كەلەدى. «قىزىم – قىزعالداعىم» دەپ ءبىر تال، ەكى تال قىزىن جاس قۇراقتاي جەلكىلدەتىپ، توبەسىنەن قۇس ۇشىرماي ەركەلەتىپ وسىرگەنى جاقسى-اق قوي، بىراق «ىزگى ارمانى»، ول تۋعاندا جارق ەتىپ كۇن تۋعانداي بولعان ات ۇستار ەر بالاسى شە – ءدال سونداي مەيىرىم، ءدال سونداي ماحابباتقا بولەنىپ، ەرتە باستان ءبىلىم الۋىنا لايىقتى كوڭىل ءبولىنىپ، دۇرىس باعىت-باعدار بەرۋدە بارىن اياماي كومەك بەرىپ وتىر ما؟ «از كۇندىك قوناقتى» ۇكىنىڭ بالاسىنداي ۇلپىلدەتىپ ايالاعان جاقسى-اق. 

بىراق بۇگىندە كىمنىڭ ۇيىنە بارساڭ دا «جەردەگى جۇماقتى جاسايتىن وسى ەكى قىزىڭ بولادى» (ۇل تابا الماي كەلە جاتقان ايەلدى جۇباتقان ءتۇرى), «بار جاقسىلىقتى وسى قىزداردان كورەسىڭ ءالى» (الدىنان شىعىپ كەلگەندەي), «سەندەردى وسى قىزىڭ باعادى ءالى» (پا، شىركىن), «قىز جاقسى عوي، شىركىن»-مەن (ارينە) باستالعان ورىندى-ورىنسىز كوتەرمەلەۋ مەن ماقتاۋ، ومىردەن بوس قالعان بوتا تىرسەك، بوس بەلبەۋ، ءبىلىمسىز، جۇمىسسىز، كوكجاسىق ەر ازاماتتاردىڭ كوبەيۋىنە اكەلىپ سوعىپ جاتىر. «ەكى قولعا ءبىر كۇرەك جۇمىس ەر جىگىتكە قايدان دا بولسا تابىلادى، كور قازسا دا، جۇك تۇسىرسە دە، اربا يتەرسە دە ولمەيدى». ال قىزى وقىماسا، ديپلومى بولماسا، بارعان جەرىندە بەتىنە شىركەۋ بولادى. مىنە، تاربيەنىڭ ء تۇرى. تاربيە ەمەس، ويلاعانى ءوز ءناپسىسى. ءبىلىمسىز جىگىت – جۇمىسسىز، جۇمىسسىز ادام – تابىسسىز، ال تابىسسىز ەركەكتى قاي ايەل كۇيەۋ دەپ سىيلايدى؟ اقشاسى جوق ەركەكتىڭ ايەلىنىڭ الدىندا ابىرويى بولمايتىنىن اتا-اناسى ەرتەرەك ويلاپ، وقۋ وقىپ، ءىلىم جيناۋىنا بار تەرىن توگىپ، «ەرتەڭ وتباسىن اسىراۋ سەنىڭ مىندەتىڭ»، «ۇلىڭ سەنەن ۇلگى الادى»، «ەلگە پايداڭ ءتيسىن» دەپ وسىرسە، ءدال قازىرگىدەي ەڭسەسى تۇسكەن ەر، ات ۇستىندەگى ايەل كوبەيمەس پە ەدى؟ ءاۋ باستا انانىڭ توڭىرەگىنە توپتاسقان حالىق، ول توپ ۇلكەيىپ،  ۇرپاق جالعاسا كەلە انالار كوبەيىپ، ولاردىڭ اراسىندا باسەكە كۇشەيگەندە، بىرتە-بىرتە كۇشى مول، جۇرتتى اۋزىنا قاراتا الاتىن، ەرلەر توڭىرەگىنە توپتاسقان، پاتريارحات سولاي بەكىپ ەدى، قازىر، مىنە، ماتريارحاتقا ماڭداي تىرەي باستاعانىمىزدى ىشتەي مويىنداۋعا ءماجبۇرمىز. جۇمىسسىز ۇلى جيىرما جىل بۇرىن تاپ ءوزى تون پىشكەنىندەي، اربا سۇيرەپ بازاردا، سىلاق سىلاپ قۇرىلىستا جۇرەدى نەمەسە ەكى اياعىن اسپانعا ءىلىپ، شالقاسىنان ءتۇسىپ ۇيدە جاتادى. مۇنداي جاعدايدا مال تاپقىش كەلىننىڭ ەكى ءبۇيىرىن تايانىپ مىندەتسىپ شىعاتىنى بەلگىلى. قوس ءۇيدى قوسا قوندىرمايتىن شاقار كەلىنمەن قارىم-قاتىناسىن شيرىقتىرىپ الماي، شىمبايىنا باتىرماي، ايالاپ وتىرىپ ايتىپ، شيراتاتىن ەنەدە شىدام، ءتوزىم، سابىر اتىمەن تاۋسىلعان. «باقپاساڭدار قويىڭدار، ءبىر شەشەمدى ءوزىم-اق باعامىن» دەپ دولدانعان ديپلومدى قىز اناسىن دەدەكتەتىپ الا جونەلەدى. بالاسى مەن كەلىنىنە قىر كورسەتكەندەي كەي شەشە قىزىنىڭ جەتەگىندە كەتكەنىمەن قويماي، ورىستىڭ كەميەك سارى كەمپىرى سياقتى جيەنىن «نەمەرەم» دەپ سوعاتىنى بار. ەڭ جامانى، وسىنداي كورىنىس ۇلتتىق وتباسىلىق داستۇرىمىزدە جيىلەپ بارادى. اكە ۇيىندەگى «از كۇندىك قوناق» جات جۇرتقا ۇزاتىلعاننان كەيىن ء«وز جۇرتىنىڭ دا، قايىن جۇرتىنىڭ تىلەۋىن تىلەيتىن، ەكى ەلدىڭ  جاناشىرى» دەپ ودان ءارى اسپەتتەلىپ، مارتەبەسى بيىكتەلە تۇسەتىن ەدى. الايدا ىرگەسىنىڭ مىقتىلىعىنا ماقتاناتىن قازاقى وتباسىلىق ينستيتۋتتىڭ قۇندىلىعى تومەندەپ بارا جاتقانىن وسىنداي مۇجىلگەن تۋىستىق قارىم-قاتىناس مىسالىنان مىڭداپ تاۋىپ الۋعا بولادى. جازىلماعان زاڭ، بۇلجىماس قاعيدالار ميداي بىلىعىپ ارالاسىپ، ءمانىن جوعالتا باستادى. «اۋمالى-توكپەلى زاماندا الا قاپ ارقالاعان ايەل»، «جۇمىسسىز ەركەكتى اسىراعان ايەل»، «بالالارىن تىستەلەپ ءجۇرىپ جەتكىزگەن ايەل»، قويشى، قاھارمان ايەلدىڭ قايسار ەرلىگىن تىزبەلەي بەرسەڭ، تاڭ دا اتپاس. 

تەك وسىنداي اسپانداتۋدىڭ سوڭى، مىنە، قايدا الىپ كەلدى. ءبىر ءۇيدىڭ بەس بىردەي ۇلى بولا تۇرىپ، اكە-شەشەنى باعۋ مىندەتى جاتقا كەتكەن «جالبىرشاشقا» قاراپ قالعانى سول ءۇيدىڭ تۇڭعىش ۇلى مەن كەنجە بالاسىن ەش ويلاندىرمايتىن بولعانى عوي. «جالعىز ۇلدىڭ قولىنان جانىم شىقسىن» دەيتىن، ياكي «وسى كەنجەمنىڭ قولىنان توپىراق بۇيىرتسىن» دەيتىن اتا-انانىڭ كەيبىرى قىزدىڭ بوساعاسىنا بارىپ سىعىرايىپ وتىرۋدى ەش ار كورمەيتىنى، نامىس سانامايتىنى، قازاقى وتباسىلىق قۇندىلىقتىڭ قۇلدىراۋى ەمەي، نەمەنە؟

«شۋاقتى كۇندەر»، «بابالار اماناتى» اتتى كىتاپ جازىپ، مومىشۇلدارىنداي تاۋ تۇلعالى ازاماتتارعا ءيىلىپ قىزمەت ەتكەن زەينەپ احمەتوۆا ايتىپ ەدى ءبىر اڭگىمەسىندە: «ايەل مەن ەركەك تەڭ» دەپ ءجۇرىپ، ۋلى ءداندى كەڭەستىك كەزدە-اق سەۋىپ تاستاعانبىز. قالاي ايتساق تا، قازاق دەيتىن حالىق باقىر باستى ەركەكتى بارىنەن بيىك قويىپ ەدى. كيىز ءۇيدىڭ شاڭىراعىن ەر ادام كوتەرسە، كەرەگەسىن كەرىپ، ۋىعىن شانشيتىن ايەل ەدى. ەشقاشان شاڭىراقتى ايەلگە كوتەرتپەگەن. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ «شاڭىراقتىڭ يەسى – ەر ادام»، «ەر ازامات – باس يە» دەگەن ءسوز. ءبىز ۇلكەن قاريالاردىڭ تاربيەسىن كوردىك. 

ءبىزدىڭ كىشكەنە كەزىمىزدە، سول شاڭىراقتىڭ يەسى جۇمىستان شارشاپ كەلە جاتقاندا، «اكەسى كەلە جاتىر» دەپ كەلىندەرگە ءالى اياعى شىقپاعان نارەستەسىن كوتەرتىپ، الدىنان شىعاراتىن. «بالاسىن كورىپ، مەيىرلەنسىن، شارشاعانىن ۇمىتىپ، ۇيگە جاقسى كوڭىل كۇيمەن كىرسىن» دەگەنى. ەر ادامنان تاراعان شۋاق شاڭىراقتى جىلىتادى. اكەنىڭ قادىرىن تيتىمدەي كەزىمىزدەن باستاپ ءسويتىپ سەزىندىردى عوي بىزگە. ىلگەرىرەكتە ايەل ادامنان ءجون سۇراعاندا ءوز ەلىنىڭ ەمەس، كەلىن بولىپ كەلگەن جەرىنىڭ رۋىن ايتاتىن بولعان. ويتكەنى ول باسقا اۋلەتتىڭ وتىن جاعىپ، سونىڭ ۇرپاعىن ءوسىرىپ وتىر عوي. بىرەۋلەر ايتاتىن بولار: «ۇلى نە، قىزى نە، ءبارىبىر ەمەس پە؟» دەپ. جوق. ءار ۇلتتىڭ ءداستۇرى، اتا سالتى بار. ءبىزدىڭ سالتىمىزدا، ايەل مەن ەركەك تەڭەلگەن جەردە دۇنيەنىڭ شىرقى بۇزىلادى. وسى ءسوز بۇگىنگى كۇنگە دالمە-ءدال كەلىپ تۇر. قازىرگى جاستاردىڭ پسيحولوگياسىن ءبىزدىڭ جاسىمىزداعى ادامدارعا ۇعۋ قيىن. بىراق قۇداي كورەتىن كوز بەرگەن سوڭ بايقايتىنىڭ، قازىر ەركەك پىشىندەس، ەركەك مىنەزدەس ايەلدەر كوبەيدى. بازاردا شاقىلداپ، شاپتىعىپ تۇرعان ايەلدى كورگەندە جۇرەگىڭ تىتىركەنىپ كەتەدى. ويتكەنى ءبىز ەر ادامدى تىم تاپتاپ جىبەردىك. مىڭ جەردەن اقشا تاۋىپ، وتباسىن اسىراپ جۇرسە دە، ول ەركەك بولا المايدى. ۇلى مەن قىزىنا اكە بولا المايدى. ەرلەردىڭ ەسىكتەگى باسىن تورگە سۇيرەي مە، جوق توردەگى باسىن ەسىككە سۇيرەي مە، ءبارى دە ايەلدىڭ پاراساتىنا بايلانىستى. جانباعىستىڭ جاراپازانىن ايتىپ جۇرگەن ادامدار بۇگىندە جاعدايى بار بالاسىنىڭ قولىنا بارىپ تۇراتىندى شىعاردى. «مەنىڭ مىنا ۇلىمنىڭ جۇمىسى بولماي، ومىردەن بوس قالىپ، قينالىپ ءجۇر عوي، وسىنىڭ قولتىعىنان سۇيەپ، دەمەۋ بولايىن، دەم بەرەيىن، تۇسكەن ەڭسەسىن كوتەرەيىن» دەگەننىڭ ورنىنا، ءوزىنىڭ جان تىنىشتىعىن ويلاپ، قىزىنىڭ قولىنا بارىپ تۇراتىن ۇلكەن كىسىلەردى كورگەندە، شىنىندا دا، قىنجىلاسىڭ. بۇل ەندى قازاقتىڭ سالتىندا، داستۇرىندە بولماعان نارسە عوي. قىزىنىڭ قولىنا كىم بارىپ تۇرعان؟ بۇرىنىراقتا جالعىز قىزىنان باسقا ەشكىمى جوق، قۋ باس بولىپ قالعان كەمپىر مەن شال بولماسا، سوقتالداي ۇلى بار كىسىلەر قىزىنىڭ قولىنا بارماعان، كۇنىن سالماعان. ەرتەڭ قايتپاس ساپارعا اتتاناردا دا جانازاعا قىزىڭ ەمەس، ۇلىڭ تۇرادى. وسىنى ويلاۋ كەرەك قوي. ۇلى وتباسى اسىرۋعا شاماسى كەلمەسە، سونداي ەتىپ وسىرگەن ءوزى بەرگەن تاربيەدە ءبىر قاتەلىك كەتكەن بولار؟! قايتالاپ ايتامىن، «كوكەم-اۋ»، «اكەم-اۋ» دەپ جىلاپ تۇرۋعا، جانازاعا ۇلىڭ تۇرۋعا جازسىن! ول ءۇشىن قازاق ۇلىن ۇلداي ەتىپ، قىزىن قىزداي تاربيەلەسىن!»

وسىندايدا ءابدىراشتىڭ جاراسقانىنىڭ «كەنجە بالا» اتتى ولەڭى ويعا ورالادى: 

كەڭەس بەرەر كەمەڭگەر بولماسام دا

قاي بەتىممەن قارايمىن ەلگە سوندا؟

باسقا ەكەن عوي ورىنى قىز بالانىڭ

بايعۇس اپام باس سۇعار اندا-ساندا. 

...ەرتەڭىنە – اپايىم،

مەن جانە اعا –

ارقايسىمىز اتتاندىق ءار قالاعا...

قاقپا الدىندا قول بۇلعاپ قالا بەردى

قالا بەردى كەمسەڭدەپ... كەنجە بالا...

كەنجە بالالارعا قارا شاڭىراق يەسى ەكەنى قۇلاعىنا قۇيتتايىنان قۇيىلۋشى ەدى. بار ىنتا مەن نازار، ىقىلاس وزىنە اۋعاندىقتان، ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى كىشكەنتاي جۇرەگىمەن سەزىنىپ وسەتىن. ەندەشە، قارا شاڭىراقتىڭ بەرەكەسى كەتىپ، قۇتى قاشپاس ءۇشىن دۇنيە-مۇلىك پەن مال-جان تۇگەلىمەن كەنجە بالانىڭ قولىنا ءوتىپ وتىراتىن بۇلجىماس قاعيدامىزعا قىلاۋ تۇسىرمەۋ ءوز قولىمىزدا ەمەس پە، اسىل انا، اياۋلى اپكە، سۇيكىمدى سىڭلىلەر؟!