«اق جول» 2025-2027 جىلدارعا ارنالعان بيۋدجەت جوباسىن قولدامادى. ءبىز پورتال وقىرماندارىنا پارتيا توراعاسى ازات پەرۋاشەۆتىڭ بايانداماسىن ۇسىنىپ وتىرمىز:

ازات پەرۋاشەۆ، ءماجىلىس دەپۋتاتى، «اق جول» پارتياسىنىڭ توراعاسى:

- پرەزيدەنت ق.توقاەۆ «ادىلەتتى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق باعدارى» اتتى 2023 جىلعى جولداۋىندا بىرنەشە ماڭىزدى ءتاسىلدى اتاپ كورسەتكەنىن ەسكە سالعان دۇرىس دەپ سانايمىز. ءۇزىندى كەلتىرە كەتەيىن:

«قازىرگى كەزەڭدە ەلىمىزدىڭ قۋاتتى وندىرىستىك نەگىزىن قالىپتاستىرۋ جانە ەكونوميكالىق ءوزىن-ءوزى قامتاماسىز ەتۋ ەڭ ماڭىزدى مىندەت».

«جاڭا وندىرىستىك ساياسات ارقىلى ءبىز دامۋدىڭ باسقا ساپالى ۇلگىسىنە كوشۋىمىز كەرەك» جانە ت.ب.

بىراق ءىس جۇزىندە ۇسىنعان بيۋدجەت جوباسىندا بيۋدجەت ساياساتىنىڭ باعىتتارىندا دا، قۇرالدارىندا دا ەرەكشە وزگەرىس بولعان جوق.

ءيا، كەيبىر پارامەتر بويىنشا پروتسەنت وزگەرگەن بولار، الايدا ول جاقسى جاققا قاراي ەمەس.

بىراق جەكە پايىزداردى ەمەس، پرەزيدەنت ايتقانداي نەگىزگى تاسىلدەردى، ەكونوميكالىق مودەلدى وزگەرتۋ كەرەك.

ونىڭ ورنىنا ۇلتتىق قور قارجىسىنىڭ تاۋسىلۋىن عانا كورىپ وتىرمىز.

ەگەر بيىل قاراجات الۋدىڭ ۇلعايۋىن بۇرىن-سوڭدى بولماعان سۋ تاسقىنىمەن جانە بۇلىنگەن ينفراقۇرىلىمدى قالپىنا كەلتىرۋگە جۇمسالعان شىعىندارمەن اقتاۋعا بولاتىن بولسا، ودان ارعى ترانسفەرتتەر كوپ كۇمان تۋدىرادى.

ماسەلەن، 2025 جىلى 3 تريلليون 300 ميلليارد تەڭگە كولەمىندە نىسانالى ترانسفەرت تارتۋ جوسپارلانۋدا.

وسى ورايدا، وسىدان تۋرا ءبىر جىل بۇرىن ءۇش جىلدىق بيۋدجەتتى تالقىلاعاندا ءسىز بەن ءبىز، ارىپتەس دەپۋتاتتار، ۇكىمەتتىڭ 2025 جىلدان باستاپ ۇلتتىق قوردان بەرىلەتىن نىسانالى ترانسفەرتتەردەن تولىق باس تارتۋ تۋرالى جوسپارىن قولداعانىمىزدى ەسكە سالۋدى قاجەت دەپ سانايمىز.  ءبىز بەكىتكەن ءۇش جىلدىق بيۋدجەتتە 2025, 2026 جىلداردا بۇل باعاندا 0 سانى تۇر.

ال، ەندى ءنولدىڭ ورنىنا، اياق استىنان 3,3 تريلليون شىعىن.

وسى ورايدا، قر بيۋدجەتتىك كودەكسىنىڭ 23 ب.تەك ەكى جاعدايدا عاناۇلتتىق قوردان نىسانالى ترانسفەرت جاساۋعا رۇقسات ەتەدى: ەكونوميكا قۇلدىراعان كەزەڭدە داعدارىسقا قارسى باعدارلامالاردى، قارجىلاندىرۋدىڭ بالاما كوزدەرى بولماعان جاعدايدا الەۋمەتتىك باعدارلامالار مەن ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى قارجىلاندىرۋ ءۇشىن.

الايدا، ۇكىمەت داعدارىسقا قارسى باعدارلاماسىن دا، وزگەلەردىڭ بارلىعى باقىلاپ وتىرعان داعدارىستىڭ بارى تۋرالى دا مالىمدەگەن جوق.

ال، ءبىزدىڭ ويىمىزشا، قارجىلاندىرۋدىڭ بالاما كوزى بار جانە "اق جول" فراكتسياسى ءاردايىم بيۋدجەتتى تالقىلاعان كەزدە سول تۋرالى ايتىپ كەلەدى. ءىرى مۇناي-گاز جوبالارى بويىنشا ءونىمدى ءبولۋ تۋرالى كەلىسىمدەردىڭ (وبك) شارتتارىن جاريا ەتىپ، قايتا قاراۋدان، بانكتەرگە ءادىل سالىق سالۋدان باستاپ - كۆازيمەملەكەتتىك كومپانيالار مەن "سامۇرىق-قازىنا" قورىنىڭ قازىرگىدەي 10-12% ەمەس، جوق دەگەندە 70% دەڭگەيىندەگى اقىلعا قونىمدى كىرىسىن بيۋدجەتكە اۋدارۋىنا دەيىن.

تاعى ءبىر ايتا كەتەتىن جاعداي، بىلتىر ءبىز ۇلتتىق قوردىڭ اكتيۆتەرىن 2025 جىلى 80,7 ميلليارد دوللار كولەمىندە جيناقتاۋدى قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى ۇكىمەتتىڭ جوسپارىن بەكىتتىك.

ەندى ءبىز 2025 جىلى ۇلتتىق قوردا 80,7 ەمەس، 62,2 ملرد بولاتىنا كەلىسۋىمىز كەرەك ەكەن، ياعني، 18,5 ميلليارد دوللارعا از.

الايدا، 18,5 ملرد دوللاردىڭ قايدا كەتكەنىن جاريا ەتىلمەيدى، ۇلتتىق قورداعى مۇنداي جەتىسپەۋشىلىك قايدان شىقتى، وعان ناقتى كىم جاۋاپ بەرەدى؟

يا، بىلتىرعى جىلى بيۋدجەت جوباسىن باسقا ۇكىمەت ازىرلەگەن دەپ سىلتاۋراتۋعا بولاتىن شىعار، بىراق، "اق جول" فراكتسياسىن مۇنداي تۇسىندىرمەلەر قاناعاتتاندىرمايدى.

مينيسترلەردىڭ تەگىنە قاراماستان، مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق ساياساتى ءبىرىزدى بولۋى كەرەك، وعان قوسا ۇكىمەتتىڭ بۇرىنعى دا، بۇگىنگى دە قۇرامى ءبىر پارتيادان جاساقتالعان.

وعان قوسا، ۇكىمەت سۇيەنەتىن پرەزيدەنتتىڭ جىل سايىنعى جولداۋلارى ءبىر-ءبىرىن جوققا شىعارمايدى، كەرىسىنشە، تولىقتىرىپ، دامىتىپ عانا وتىرادى.

جالپى مەملەكەتتىك قارىزدىڭ وسۋقارقىنىدا سۇراقتار، ءتىپتى الاڭداۋشىلىق تۋدىرادى.

نەسيەلەردى وتەۋ جانە ولارعا قىزمەت كورسەتۋ شىعىنى 2025 جىلى بىردەن 20% ارتىپ، 6,1 ترلن تەڭگەنى قۇرايدى. بۇل رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ بارلىق تۇسىمدەرىنىڭ 38%-ىن (ۇلتتىق قوردان تۇسەتىن ترانسفەرتتەردى قوسپاعاندا) قۇراپ، مەملەكەتتىڭ تولەم قابىلەتتىگىنىڭ تاۋەكەلىن ارتتىرادى.

الايدا، قارىزعا بىرەۋدىڭ اقشاسىن ۋاقىتشا العانمەن، ءاردايىم ءوزىڭنىڭ اقشاننان ماڭگىلىككە قايتاراسىڭ.

بۇل رەتتە بيۋدجەت جوباسىندا قارىز قاراجاتىن قانداي مولشەرلەمەمەن، قانداي مەرزىمگە، قانداي كوزدەن تارتۋ جوسپارلانىپ وتىرعانى تۋرالى اقپارات اشىلماعان. بۇل بيۋدجەت تاپشىلىعىن جابۋدى قوسا العاندا قارىز الۋدىڭ اشىق ەمەستىگىن كورسەتەدى.

ۇلتتىق قور جاعدايىنداعىداي، مۇنداي ءتاسىل مەن مۇنداي تابەتتى بەكىتىپ، ياعني، زاڭداستىرىپ بەرۋدى ۇسىنۋ بەلگىلى ءبىر كۇمان تۋدىرادى.

«اق جول» دەمپارتياسىن، اسىرەسە، قۇلدىراپ كەتكەن شىعىنعا جۇمسالاتىنشىعىستىڭ ۇلعايۋىمەن كىرىس بازاسىن قۇرايتىن قارجىلاندىرۋدىڭ قىسقارۋى اراسىنداعى الشاقتىقتىڭ ءوسۋى الاڭداتادى.

وسىلايشا، الەۋمەتتىك سالاعا شىعىستى 15%-عا – 2024 جىلعى 9,9 تريلليوننان 2027 جىلى 11,4 تريلليونعا دەيىن ارتتىرۋ ۇسىنىلدى.

ال، ناقتى سەكتوردى قارجىلاندىرۋدى كەرىسىنشە 30 پايىزعا دەرلىك – 3,1 تريلليوننان 1,8 تريلليونعا دەيىن قىسقارتۋدى ۇسىنىپ وتىر.

مۇنىڭ ءبارى ەكونوميكانىڭ نەگىزگى پرينتسيپىنە قايشى كەلەدى. ءوندىرىستىڭ سيممەتريالىق ءوسىمىنسىز شىعىندى ۇلعايتۋ - ينفلياتسيالىق بومبا جانە يمپورتقا تاۋەلدىكتى نىعايتۋ سانالادى.

دەمەك، ۇلتتىق بانك بازالىق مولشەرلەمەنى كوتەرۋدى جالعاسىپ، نەسيەلەر بويىنشا توناۋشىلىق پايىزدار ساقتالىپ، مۇنداي پايىزدىق مولشەرلەمەدەگى ينۆەستيتسيا ءتيىمسىز بولىپ، تەڭگە باعامى تۇراقسىز بولاتىنىن بىلدىرەدى.

ءبىزدىڭ ويىمىزشا، مۇنىڭ بارلىعى پرەزيدەنت ايتقان قۋاتتى وندىرىستىك نەگىزدى قالىپتاستىرۋ، ەكونوميكالىق ءوزىن-ءوزى قامتاماسىز ەتۋ نەمەسە دامۋدىڭ ساپالىق ۇلگىسىنە كوشۋ مىندەتتەرىنە سايكەس كەلمەيدى.

ودان بولەك، مەملەكەتتىڭ بيۋدجەتتىك ساياساتىنداعى مۇنداي اۋىتقۋدىڭ زاڭدى سالدارى بايلار مەن كەدەيلەر اراسىنداعى الەۋمەتتىك الشاقتىقتىڭ ودان ءارى ۇلعايۋىنا اكەپ سوعادى.

شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قولداۋ ءتاسىلى دە وتە پارادوكسالدى جانە تۇسىنىكسىز بولىپ كورىنەدى.

وسىلايشا، باسىم جوبالاردى كرەديتتەۋ ءۇشىن (087-باعدارلاماسى بويىنشا) قارجىلاندىرۋ 2025 جىلعى 198 ملرد تەڭگەدەن 2027 جىلى 263 ملرد تەڭگەگە، ياعني، 30%-دان استامعا دەيىن وسەدى.

بۇل رەتتە قارجىلىق قولداۋ شاراسىن الاتىن كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنىڭ سانىن بيىلعى 2024 جىلداعى 7 مىن سۋبەكتىدەن 2025 جىلى 1 مىنعا جانە 2027 جىلى 1300-گە دەيىن، ياعني، بىردەن 6 ەسەگە دەيىن قىسقارتۋ ۇسىنىلادى!

ەگەر باسىمدىقتى وزگەرتۋ جانە كەز كەلگەن كاسىپكەرلەردى قولداۋدان ىرىكتەلگەن، اسىرەسە سەرپىندى جانە قۋاتتى كاسىپورىنداردى قارجىلاندىرۋعا كوشۋ تۋرالى ايتاتىن بولساق، بۇل قايشىلىقتىڭ تۇسىندىرمەسى بولار ەدى.

بىراق بۇل بولجامدى ءدال وسى كاسىپورىنداردىڭ جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرۋ جوسپارلارى جوققا شىعارادى. بيىلعى 3 مىڭنان 2027 جىلى 1100 جۇمىس ورنىنا دەيىن - ءبىر كاسىپورىنعا 1 جاڭا جۇمىس ورنىنان دا از.

بۇل سەرپىندى نەمەسە ەرەكشە ماڭىزدى جوبالار ەمەس، بارلىعى بۇرىنعىداي. بىراق ەندى 7 مىڭ كاسىپورىن ەمەس، 1 مىڭ، ەسەسىنە 7 ەسە كوپ قاراجات الادى.

بۇل «تاڭداۋلىق» كەيبىر تاڭداۋلىلار ءۇشىن باسەكەگە كەلمەيتىن ارتىقشىلىق تۋعىزاتىنى انىق جانە قۇجاتتا اتىمەن جوق باعدارلامانى رەتتەۋدى تەڭشەۋدى قاجەت ەتەدى.

جالپى، ۇسىنعان قۇجاتتا يدەيالاردىڭ عانا ەمەس، شىن مانىندە وزگەرىس جاساۋعا دەگەن ەرىك- جىگەردىڭ دە ازدىعى انىق كورىنىپ تۇر.

ءبىز بىرقاتار سالالاردا ءپوزيتيۆتى ناتيجەگە قول جەتكىزگەن ۇكىمەتتىڭ ەرىك-جىگەرىن كورىپ وتىرمىز، ول تۋرالى، مىسالى، كەشەگى ۇكىمەت جيىنىندا دا ايتىلدى.

الايدا، جوعارى اتالعان قايشىلىق بۇل ناتيجەنىڭ قالىپتاسقان جاعدايعا بايلانىستى عانا بولىپ جاتىر دەگەن وي قالىپتاستىرادى، ونىڭ باستى كەپىلى بيزنەستىڭ تاباندىلىعى مەن ىسكەرلىگى.

جوعارىدا ايتىلعانداردىڭ نەگىزىندە «اق جول» فراكتسياسى ۇسىنىلعان بيۋدجەت جوباسىن قولداي المايدى.

ۇكىمەتتىڭ پراكتيكالىق جۇمىسى مىنا قاعازدا جازىلعان جوبادان گورى، بۇدان دا ناتيجەلى بولادى دەپ ۇمىتتەنەمىز.

Abai.kz