فرانتسۋز باسىلىمى «Le Figaro-دا» پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «قازاقستان - فرانتسيانىڭ ستراتەگيالىق جانە سەنىمدى سەرىكتەس» اتتى تاقىرىپپەن ماقالاسى جاريالاندى.

وندا مەملەكەت باسشىسى قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتتا بەرىك دەموكراتيالىق باسقارۋ جۇيەسىن قۇرعانىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق جاسىل ەنەرگەتيكانى، ساندىق تەحنولوگيالار مەن لوگيستيكانى، سونىڭ ىشىندە فرانتسۋز كومپانيالارىمەن تىعىز قارىم-قاتىناستى دامىتۋدى ءسوز ەتتى.

پرەزيدەنت اتاپ وتكەندەي، قازىرگى الەم «بۇرىن-سوڭدى بولماعان گەوساياسي تۋربۋلەنتتىلىك پەن پولياريزاتسيا جاعدايىندا قالىپ وتىر.

«بارعان سايىن بولجاۋعا كەلمەيتىن جاعداي ورىن الىپ كەلەدى. وسى جاعدايدى ەكى ۇلكەن پلانەتارلىق سىن-قاتەر قيىنداتادى: قارقىندى ءوسىپ كەلە جاتقان جاھاندىق جىلىنۋ جانە اۋقىمدى جاپپاي كوشى-قون. بۇل فاكتورلار ءبىر-ءبىرىن ءوزارا كۇشەيتە وتىرىپ، بۇكىل الەم بويىنشا ميلليونداعان ادامدار زارداپ شەگەتىن قيراتۋشى سالدارعا اكەپ سوقتىرادى. سونىمەن بiرگە، وسىنداي داعدارىستار جاعدايىندا باسقارۋدىڭ قازiرگi جۇيەلەرi مەن دەن قويۋدىڭ حالىقارالىق تەتiكتەرi جەتكiلiكسiز تيiمدi بولىپ وتىر»، - دەپ جازدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

پرەزيدەنت توقاەۆ ءوز ماقالاسىندا جاھاندىق داۋ-جانجالدار جاعدايىندا بۇۇ-نىڭ رەتتەۋگى ورگان رەتىندە تىعىرىققا تىرەلگەنىن ايتتى.

«امبەباپ ينستيتۋتتاردىڭ دا تىعىرىققا ءتۇسىپ بارا جاتقانى دا الاڭداتادى. بۇۇ-نىڭ مىسالى وسى داعدارىستى ايقىن كورسەتەدى. جاھاندىق ىنتىماقتاستىقتىڭ نىشانى رەتىندە قىزمەت ەتەتىن بۇل الماستىرىلمايتىن جانە بالاماسىز ۇيىم بۇگىندە ەلەۋلى قيىندىقتارعا تاپ بولىپ وتىر.

ەداۋىر ەكونوميكالىق جانە ساياسي ىقپالى بار ءداستۇرلى بەدەلدى دەرجاۆالار كوبىنەسە حالىقارالىق كۇن تارتىبىندەگى نەگىزگى ماسەلەلەر بويىنشا پىكىر ورتاقتاستىعىنان الشاقتايدى. بۇل كەلىسپەۋشىلىكتەردىڭ سالدارىنان اسىرەسە جانجالدار ۇزاققا سوزىلعان سيپاتقا يە بولىپ، ال ورىن العان داۋلار، ونىڭ ىشىندە بۇۇ-نى شەشۋ تەتىكتەرى سالدۋار بولىپ وتىرعان وڭىرلەردە ەرەكشە سەزىلەدى. «گەوساياسي كوورديناتالار جۇيەسى» ايتارلىقتاي وزگەرىستەرگە ۇشىرادى. بۇل كوپجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ تاسىلدەرىن قايتا قاراۋدى تالاپ ەتەدى»، - دەلىنگەن ماقالادا.

پرەزيدەنت توقاەۆ ماقالاسىندا الەمدىك شيەلەنىستەردى رەتتەۋدە «ورتا دەرجاۆالاردىڭ» ماڭىزدى رولگە يە ەكەنىن اتاپ ءوتىپ، قازاقستاندى «ورتا دەرجاۆا رەتىندە حالىقارالىق قاۋىمداستىق مويىنداۋى كەرەكتىگىن» ايتادى.

«قازاقستان ەكونوميكالىق جانە ساياسي بەدەلى ءوسىپ كەلە جاتقان، ال ولاردىڭ سالماقتى جانە سىندارلى ۇستانىمى جاھاندىق بەلگىسىزدىك جاعدايىندا ارتىقشىلىققا اينالاتىن ورتا دەرجاۆالار توبىنىڭ ءوسىپ كەلە جاتقان ءرولىن مويىنداۋدى جاڭا ناقتىلىقتىڭ نەگىزگى اسپەكتىلەرىنىڭ ءبىرى دەپ اتاپ كورسەتتى.

ءىرى دەرجاۆالار ىمىراعا كەلە الماعان جاعدايدا، ناق وسى ورتا دەرجاۆالار ديالوگ ءۇشىن مۇمكىندىكتەردى قولداي وتىرىپ جانە جاھاندىق ىنتىماقتاستىق قاعيداتتارىنا ادالدىعىن ساقتاي وتىرىپ، وزدەرىنە دەلدال ءرولىن مويىندارىنا ءجيى الا الادى»، - دەپ جازدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

ءارى قاراي پرەزيدەنت توقاەۆ ماقالاسىندا قازاقستاننىڭ حالىقارالىق داۋ-جانجالداردى بەيبىت كەلىسسوز ارقىلى رەتتەۋ پرينتسيپىنەن اينىمايتىنىن، استانا بارلىق تاراپتارعا بەيبىت كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋگە الاڭ ۇسىناتىنىن ايتادى.

«قازاقستان كوپ جىلدار بويى تەڭگەرىمدى سىرتقى ساياساتتى بەلسەندى جۇرگىزىپ كەلەدى جانە الەمدىك ديپلوماتيانى ىلگەرىلەتۋگە ات سالىسا قاتىسادى. ورتا دەرجاۆانىڭ جاڭا مارتەبەسى شىن مانىندە ءبىزدىڭ ەلىمىزگە وسى ماڭىزدى ميسسيانى جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەيدى.

قازىرگى زامانعى سىن-قاتەرلەر مەن قاقتىعىس الەۋەتىنىڭ ءوسۋى جاعدايىندا قازاقستان بىتىمگەرشىلىك پروتسەستەر مەن وركەنيەتارالىق ديالوگتى قولدايدى.

ازەربايجان مەن ارمەنيا اراسىنداعى بەيبىت شارت تۋرالى كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ ءۇشىن الاڭ ۇسىنا وتىرىپ، ءبىز ەكى ەلدىڭ قارىم-قاتىناستارىندا جاڭا بەتبۇرىس اشۋ تالپىنىسىن بارىنشا قولدايمىز. بۇعان دەيىن استانا سيريا ماسەلەسى بويىنشا كەلىسسوزدەر وتكىزىپ، سونداي-اق يران يادرولىق باعدارلاماسى بويىنشا كوپجاقتى كەلىسسوزدەر الاڭىن ۇسىنعان بولاتىن. قازاقستان سونىمەن قاتار كونفەسسياارالىق ديالوگتى ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن بىرەگەي تۇعىرناما بولىپ تابىلاتىن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ سەزدەرىن تۇراقتى تۇردە وتكىزەدى.

بۇل كۇش-جىگەر قازاقستان مەن فرانتسيانىڭ ورتاق ۇستانىمدارى - ىنتىماقتىڭ، تەڭدىك پەن بەيبىتسۇيگىشتىكتىڭ ورتاق قۇندىلىقتارىن كورسەتەدى»، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

ونان سوڭ پرەزيدەنت ماقالاسىندا جاھاندىق ەكولوگيالىق ماسەلەلەر مەن قازاقستاندا سالىناتىن اەس قۇرىلىسى جانە قازاقستاننىڭ ۋران ءوندىرىسى مەن قازاقستان-فرانتسيا اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق جايى ءسوز بولادى.

«قورشاعان ورتانى قورعاۋ سالاسىندا ءبىز جاھاندىق كليماتتىق كۇن ءتارتىبىن بەرىك ۇستانامىز جانە پلانەتا مەن بولاشاق ۇرپاق الدىنداعى مىندەتتەمەلەرىمىزدى راستاي وتىرىپ، كليمات جونىندەگى پاريج كەلىسىمىن قاتاڭ قولدايمىز. ءبىز مالىمدەگەن 2060 جىلعا قاراي كومىرتەگى بەيتاراپتىعىنا قول جەتكىزۋ ماقساتى قازاقستاننىڭ تۇراقتى دامۋ ماقساتتارىن دايەكتى تۇردە ىسكە اسىرۋىنىڭ تاعى ءبىر دالەلى بولىپ تابىلادى»، - دەپ جازدى مەملەكەت باسشىسى.

ەكولوگيا جانە ورنىقتى دامۋ ماسەلەلەرىندە استانا مەن پاريج One Water Summit باستاماسىن ىلگەرىلەتۋدە. بيىلعى جىلدىڭ جەلتوقسانىندا قازاقستان مەن فرانتسيا سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ بويىنشا ىنتىماقتاستىقتى جانداندىرۋعا ارنالعان فورۋم ۇيىمداستىرۋدى جوسپارلاپ وتىر. بۇل سالا «تازا سۋ جانە بارشاعا ارنالعان سانيتاريا» دەپ تۇجىرىمدالعان بۇۇ-نىڭ ورنىقتى دامۋىنىڭ نەگىزگى ماقساتتارىنىڭ بىرىنە قول جەتكىزۋ ءۇشىن اسا ماڭىزدى مانگە يە بولادى.

قازاقستاننىڭ تاتۋ كورشىلىك قاعيداتىن بەرىك ۇستانۋى ەلدەرگە قازاقستان مەن كاسپي تەڭىزى ارقىلى ازيا مەن ەۋروپانى بايلانىستىراتىن ستراتەگيالىق باعىت - «ورتا ءدالىز» سياقتى جوبالار ارقىلى وڭىرارالىق ينتەگراتسيانى بەلسەندى دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

بۇل رەتتە اڭگىمە ساۋدا جولدارىن كەڭەيتۋ تۋرالى عانا ەمەس، وڭىرلەر اراسىنداعى ءوزارا ءتيىمدى ەكونوميكالىق بايلانىستارعا ىقپال ەتەتىن ىنتىماقتاستىق رۋحىن نىعايتۋ تۋرالى دا بولىپ وتىر. بۇل قادامداردىڭ بارلىعى دا ەۋروپا مەن فرانتسيانىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارادى.

«قازاقستان الەمدەگى ەڭ ءىرى تابيعي ۋران ءوندىرۋشى بولا وتىرىپ، فرانتسۋزدىق اتوم ەنەرگەتيكاسىنىڭ سەنىمدى سەرىكتەسى بولىپ قالا بەرەدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت ماكروننىڭ وتكەن جىلعى قاراشاداعى استاناعا ساپارى كەزىندە قازاقستان مەن فرانتسيا سيرەك كەزدەسەتىن مەتالدار، جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى جانە ازاماتتىق اتوم ەنەرگەتيكاسى سالاسىنداعى ءوزارا ءىس-قيمىلدى دامىتۋعا ءوزارا قىزىعۋشىلىق تانىتتى.

«بۇل ستراتەگيالىق ارىپتەستىكتى كەڭەيتۋ ءۇشىن جاڭا پەرسپەكتيۆالار اشادى. بولاشاقتا ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتىڭ بەرىك نەگىزىن تاۋەلسىز قازاقستانداعى العاشقى اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋ تۋرالى جۋىردا وتكەن جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋمنىڭ وڭ قورىتىندىلارى قالايدى.

ارينە، بۇل جاھاندىق ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا سەپتىگىن تيگىزىپ، الەمدەگى قازىرگى تۇراقسىزدىق جاعدايىندا وتە ماڭىزدى قادام بولىپ تابىلادى. سوندىقتان قازاقستان سياقتى ورتا دەرجاۆالار كوپجاقتى ديالوگتى ىلگەرىلەتۋ جانە جاھاندىق جانە وڭىرلىك تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ءوز مۇمكىندىكتەرىن پايدالانۋى قاجەت»، - دەپ اتاپ ءوتتى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ,

تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، س. سەيفۋللين اتىنداعى قازاق اگروتەحنيكالىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى

Abai.kz