قازاق حالقىنىڭ تاريحىندا رۋحاني كوشباسشى، باتىر تۇلعالاردىڭ ورنى ەرەكشە. سولاردىڭ ءبىرى 114 جىل بۇرىن (1910-1982) 24 جەلتوقساندا تۋىلعان – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى، داڭقتى قولباسشى جانە جازۋشى باۋىرجان مومىشۇلى.

ول ءوزىنىڭ ەرلىگىمەن عانا ەمەس، ۇلتتىق ءپاتريوتيزمدى دارىپتەۋىمەن، قازاق رۋحانياتىن نىعايتۋعا قوسقان ۇلەسىمەن تانىلدى. ماسكەۋ شايقاسىنىڭ قاھارمانى بولعان باۋىرجان مومىشۇلى حالقىمىزدىڭ باتىرلىق داستۇرلەرىن جاڭعىرتىپ، كەلەر ۇرپاققا ۇلتتىق رۋحتىڭ بيىك ۇلگىسىن كورسەتىپ كەتتى.

باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ ءومىر جولى ەلدىڭ باسىنا اۋىر كۇن تۋعان كەزەڭدە باستالدى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە ول ماسكەۋدى قورعاۋ شايقاسىندا جاۋجۇرەك قولباسشى رەتىندە تانىلدى. كەڭەس اسكەرىنىڭ قاتارىندا ءجۇرىپ، تاكتيكالىق شەبەرلىگى مەن قايسار مىنەزى ارقىلى ۇزدىك قولباسشىعا اينالدى. ونىڭ اسكەري ەرلىكتەرى – باتىرلىق پەن ءپاتريوتيزمنىڭ جارقىن كورىنىسى.

باۋىرجان مومىشۇلى سوعىس مايدانىندا ءتارتىپ پەن باتىلدىقتى ۇستاندى. ول ءوزىنىڭ ساربازدارىنا تەك قانا جەڭىس ءۇشىن كۇرەسۋدى ۇيرەتىپ، رۋحىن نىعايتۋعا ۇلكەن ءمان بەردى. ونىڭ: «ءتارتىپسىز ەل بولمايدى، تارتىپكە باعىنعان قۇل بولمايدى» دەگەن ناقىل ءسوزى ءالى كۇنگە دەيىن حالىق جادىندا.

باۋىرجان مومىشۇلى تەك باتىر عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ۇلتتىق رۋحتىڭ ساقتاۋشىسى بولدى. ول قازاق حالقىنىڭ سالت-داستۇرلەرىن، ءتىلىن جانە مادەنيەتىن ەرەكشە قۇرمەتتەدى. ونىڭ «ۇشقان ۇيا» اتتى اۆتوبيوگرافيالىق ەڭبەگى قازاقى تاربيەنىڭ قانشالىقتى ماڭىزدىلىعىن پاش ەتەدى. بۇل شىعارمادا باتىردىڭ بالالىق شاعى، اتا-اناسىنىڭ ونەگەلى تاربيەسى مەن قازاق حالقىنىڭ قۇندىلىقتارى كەڭىنەن باياندالعان.

باۋىرجان مومىشۇلى قازاق ايەلدەرىنىڭ قوعامداعى ءرولى تۋرالى دا تەرەڭ وي قوزعاعان. ول ايەل-انانىڭ قاسيەتىن جوعارى باعالاپ، جاستاردى ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ ماسەلەسىن نازاردا ۇستادى. باۋىرجان مومىشۇلى ءوزىنىڭ شىعارمالارىندا پاتريوتيزم مەن ۇلتتىق رۋحتىڭ ماڭىزدىلىعىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى.

ونىڭ جازۋشىلىق ەڭبەكتەرى قازاق ادەبيەتىنە عانا ەمەس، بۇكىل الەمدىك مادەني مۇراعا قوسىلعان اسىل قازىنا بولىپ تابىلادى. ونىڭ سوزدەرى تەك اسكەري ورتادا عانا ەمەس، بەيبىت ومىردە دە حالىقتى جىگەرلەندىرىپ وتىردى.

سوعىستان كەيىنگى جىلدارى مومىشۇلى جاستارمەن كەزدەسۋلەر وتكىزىپ، ەلدى پاتريوتيزمگە تاربيەلەۋ ىسىنە بەلسەندى اتسالىستى. ول: «ەل دەگەندە ەزىلىپ، جۇرت دەگەندە جۇمىلىپ قىزمەت ەتۋ – ەر جىگىتتىڭ ءىسى» دەپ، ەلگە ادال قىزمەت ەتۋدىڭ ۇلگىسىن كورسەتتى.

باۋىرجان مومىشۇلى – قازاق حالقىنىڭ رۋحاني ۇستازى، ۇلتتىق ماقتانىشى. ونىڭ ءومىر جولى مەن ەڭبەگى – جاستارعا ونەگە، ءپاتريوتيزمنىڭ ناعىز ۇلگىسى. باتىردىڭ ەسىمى تاريح بەتتەرىندە التىن ارىپتەرمەن جازىلىپ، كەلەشەك ۇرپاقتىڭ ساناسىندا ماڭگى ساقتالادى.

باعلان تاشيموۆ

Abai.kz