اۆستراليا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ (ANU) عالىمدارى الەمدە ەكى اپتا سايىن ءبىر ءتىل جوعالىپ كەتەتىنىن انىقتادى. بۇل مادەني ارتۇرلىلىكتى ايتارلىقتاي ازايتادى. ءوز زەرتتەۋلەرىندە ولار بۇگىندە بار 7 مىڭ ءتىلدىڭ 40%-دان استامى جويىلۋ قاۋپىندە ەكەنىن جانە بولجامدارعا سايكەس، 21 عاسىردىڭ سوڭىنا قاراي ولاردىڭ سانى بەس ەسە ازايۋى مۇمكىن ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

سونىمەن قاتار، رەسەي عىلىم اكادەمياسىنىڭ ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، رەسەيدە قولدانىلاتىن 152 ءتىلدىڭ 138-ءى جويىلۋ الدىندا تۇر. سولتۇستىك جانە ورتالىق امەريكانىڭ، باتىس افريكانىڭ جانە سولتۇستىك اۆستراليانىڭ تىلدەرى دە جويىلىپ كەتۋ قاۋپىندە.

عالىمدار بۇگىندە كەڭىنەن قولدانىلاتىن تىلدەردىڭ دە الداعى ونجىلدىقتاردا جويىلىپ كەتۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتەدى. ولاردىڭ جوعالۋى تەك تىلدىك جوعالۋ ەمەس، سونىمەن بىرگە ۇرپاقتار بويى جيناقتالعان ءبىلىم مەن مادەني بايلىقتان ايىرىلۋ.

تىلدەردىڭ جويىلۋى ءارتۇرلى فاكتورلارعا بايلانىستى. تىلدەر كەنەتتەن نەمەسە تابيعي اپاتتاردان دا، بىرتە-بىرتە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق وزگەرىستەردىڭ ناتيجەسىنەن دە بولادى. كەيبىر تىلدەر باسقالارىن ىعىستىرىپ، بەدەلدى جانە سۇرانىسقا يە بولادى، بۇل ازشىلىقتاردىڭ انا تىلدەرىن جوعالتۋىنا اكەلەدى.

عالىمداردىڭ پىكىرىنشە، بۇل تەندەنتسيا مادەني مۇراعا ۇلكەن زيان كەلتىرەدى، ويتكەنى تىلدەر ءداستۇردىڭ، تاريحي جادىنىڭ جانە بىرەگەي دۇنيەتانىمنىڭ تاسىمالداۋشىسى.

قازاق ءتىلىنىڭ تارتىمدىلىعى مەن باسەكەگە قابىلەتتىلىگى، اسىرەسە، ءتىلدى ءبىلۋ كاسىبي ءوسۋ مەن جەكە تابىستىڭ ماڭىزدى فاكتورىنا اينالعان جاستار اراسىندا ايتارلىقتاي ارتىپ كەلە جاتقانىن اتاپ وتكەن ءجون.

سونداي-اق وتاندىق كومپانيالار ماركەتينگتىك ناۋقاندارىن قازاقتىلدى تۇتىنۋشىلارعا باعىتتاي باستادى، بۇل وسى سالاداعى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ وڭ ناتيجەسىن كورسەتەدى. جاقىندا قازاقستان پرەزيدەنتى توقاەۆ الەمدە سويلەيتىن ءتىلدىڭ سانى بويىنشا 79-شى ورىندا تۇرعان قازاق ءتىلىنىڭ جويىلىپ كەتۋ قاۋپى جوق ەكەنىن باسا ايتتى.

اسىرەسە، قيىن-قىستاۋ كەڭەستىك جىلدارداعى ءتىلدىڭ ساقتالۋىنا ەرەكشە ۇلەس قوسقان قازاق زيالىلارىنا، ونىڭ ىشىندە جازۋشى، جۋرناليست، ۇستاز، عىلىم، مادەنيەت قايراتكەرلەرىنە العىسىن ءبىلدىردى.

ءتىلدىڭ ودان ءارى تابىستى دامۋى ءۇشىن، مەملەكەت باسشىسى ايتقانداي، عىلىمي-ءبىلىم بەرۋ ينفراقۇرىلىمىن جاڭعىرتۋ، وقۋ ورىندارىندا قازاق ءتىلىن وقىتۋ جۇيەسىن جەتىلدىرىپ، مۇعالىمدەردىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ قاجەت. توقاەۆتىڭ پىكىرىنشە، ءتىل بولاشاعى مەن مەملەكەتتىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىنىڭ كىلتى بولاتىن تسيفرلىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋعا ەرەكشە نازار اۋدارۋ كەرەك.

سونىمەن قاتار، توقاەۆ ادەبيەت، مۋزىكا، كينو جانە كومپيۋتەرلىك ويىندار سياقتى سالالاردا قازاقتىلدى كونتەنتتى دامىتۋعا مەملەكەت قولداۋ كورسەتەتىنىن مالىمدەدى. دەگەنمەن، ونىڭ ايتۋىنشا، قازاق ءتىلىن ناسيحاتتاۋ باسقا تىلدەردى، ونىڭ ىشىندە ەل ءۇشىن دە ماڭىزدى ورىس ءتىلىن دامىتۋمەن قايشى كەلمەۋى كەرەك.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ،

تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، س. سەيفۋللين اتىنداعى قازاق اگروتەحنيكالىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى

Abai.kz