بۇدان ءۇش جىل بۇرىن «ۋكراينانى ناتسيستەر جاۋلاپ الدى»، «كيەۆتە امەريكانىڭ بيوقارۋ زەرتحاناسى بار» دەگەن سياقتى قاۋەسەتتەر كرەمل جاقتان جەلدەي ەسىپ ەدى.

پۋتين 2022 جىلى 24 اقپاندا باستاعان ۋكرايناعا جالپى بەتتىك شابۋىلىن – ۋكراينانى فاشيستەردەن تازارتۋ ماقساتىنداعى «ارناۋلى اسكەري وپەراتسيا» دەپ اتادى. ونىسى بۋش بيلىگىنىڭ كەڭەستىك ەسكى اسكەري تەحنيكادان باسقا دىمى جوق ساددام قۇسايىندى «بيولوگيالىق قارۋ جاسادى» دەپ ايىپتاعانى سياقتى كۇلكىلى بولىپ شىقتى.

ءوز حالقى عانا سەنەتىن ساياسي ساندىراقتار ويلاپ تابۋعا ىسىلعان كرەمل ستراتەگتەرى جاڭادان تاعى ءبىر قۋلىق ويلاپ تاۋىپتى.

ۋكراينانىڭ نەگىزگى زاڭى بويىنشا 2024 جىلى ناۋرىز ايىندا زەلەنسكيدىڭ پرەزيدەنتتىك مەرزىمىنىڭ بەسىنشى جىلىندا پرەزيدەنتتىك سايلاۋ ءوتۋى كەرەك ەدى.

سوعىستىڭ سالدارىنىنان ساياسي ناۋقان وتپەي قالدى. ول زاڭدى دا. 10 ميلليون ازاماتى بوسىپ كەتكەن، بەستەن ءبىر تەرريتورياسىنان ايىرىلعان ەلدە سايلاۋ وتكىزۋدىڭ سالدارى اۋىر بولاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. كرەملگە كەرەگى دە سول ەدى. حالىق تۇسىنىستىكپەن قاراعان سوڭ، زەلەنسكي پرەزيدەنتتىك سايلاۋدىڭ سوعىس اياقتالعان سوڭ وتەتىنىن ايتىپ وتىر. تاۋى شاعىلعان كرەمل ونى كەزەكتى ساياسي ويىنعا اينالدىرماق نيەتتە. ناقتىلاپ ايتقاندا زەلەنسكيدىڭ پرەزيدەنتتىگىن جالعاستىرۋىن «زاڭسىز» دەپ، مويىنداۋدان باس تارتىپ وتىر. ونى پۋتين ءوز اۋزىمەن ايتتى دا. سونداعى ماقساتتارى زەلەنسكيدىڭ پرەزيدەنتتىگىنىڭ «زاڭسىزدىعىن» جەلەۋ ەتىپ، ترامپتىڭ باستاماسىمەن بولاتىن كەلىسسوزدەر دە وزىنە كوپ ۇپاي الۋ.

«رەيتەر اگەتتىگىنىڭ» جازۋىنشا ترامپ پەن پۋتيننىڭ كەزدەسۋىنە دايىندىق اياقتالۋعا جاقىن. وتەتىن ورىن دا تالدانىپ قويىلعان. كرەملگە جاقىن دەرەك كوزىنە سۇيەنگەن اتالمىش باسىلىم كەزدەسۋدىڭ ساۋد ارابيا دا، نە بىرىككەن اراب امىرلىگىندە وتەتىنىن جازۋدا. سەبەبى ەكەۋى دە حالىقارالىق گاگا سوتىمەن كەلىسىم جاساسپاعان. حالىقارالىق ىزدەۋدەگى پۋتين ءوزىن قاۋىپسىز سەزىنەدى. ەكى ەل ۋكراينامەن دە دوستىق بايلانىستى ۇزبەگەن.

دەسە دە زەلەنسكيدىڭ ۋكراينا تاراپ قاتىسپاعان كەلىسسوزدەردىڭ قاۋىپتى ەكەنىن مالىمدەگەنى بار. ءوزارا كەلىسسوزدەر زەلەنسكي ۇسىنعانداي اقش پەن رەسەي، ۋكراينا مەن ەۋرووداق ءتورت تاراپتىڭ قاتىسۋىمەن ءوتۋى كەرەك. انىعىندا پۋتين مەن ترامپ زەلەنسكيدى عانا ەمەس، قىتاي توراعاسى ءشيدى دە شەتكە قاعىپ وتىر. قىتاي تارابىنىڭ اق ءۇيدىڭ «رەسەيگە استىرتىن كومەكتەستى» دەگەن ايىپتاۋىن ەلەمەي، بەيتاراپ مايدان ۇستانىپ، ەكى تاراپتى تاتۋلاستىرۋ جوسپارلارىن ۇسىنعانى بەلگىلى.

قىتاي تارابى كۇنى كەشە ترامپتىڭ گازانى باسقارۋعا الۋ باستاماسىن سىناپ، گازالىقتاردىڭ مۇدەسىن قورعايتىنىن جەتكىزدى. الداعى پۋتين مەن ترامپتىڭ كەلىسسوزدەرىنىڭ ناتيجەسىن دە مويىنداۋدان باس تارتۋى مۇمكىن. قىتايعا كەرەگى سوعىستىڭ تەز اياقتالۋى ەمەس، سولعۇرلىم ۇزارا ءتۇسۋى. ترامپ اق ۇيگە كەلگەلى قىتاي وڭتۇستىك-سولتۇستىك امەريكاداعى باسىمدىعىنان ايىرىلا باستادى. كانادا مەن مەكسيكا باستاۋ كوزى قىتاي بولىپ تابىلاتىن حيميالىق ەسىرتكىمەن كۇرەسكە ءبىر جولاتا كىرىستى. پاناما پرەزيدەنتى قىتايدىڭ «ءبىر جول، ءبىر بەلدەۋ» جوباسىنان شىعاتىن بولدى. تاياۋ شىعىس تا باشار اساد بيلىگىنىڭ قۇلاعانى ازداي، ەندى گازانى امەريكا السا، پۋتين ترامپقا بەرىلسە، قىتاي بيلىگىنىڭ «باتىس السىرەپ، شىعىس كۇشەيدى» دەگەن ۇراندارى جەل سوزگە اينالىپ، رەسەيمەن بىرىگىپ گەوساياساتتاعى 100 جىلدىق وزگەرىستى ورناتۋ ارماندارى كۇلگە اينالماق.

زەلەنسكي ءۇشىن دە، جالپى ۋكراينا حالقى ءۇشىن دە پرەزيدەنتتىك سايلاۋ وتكىزەتىن بەيبىت زاماننىڭ تەزىرەك ورناعانى جاقسى.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz