باسى: «ءدىن» دەپ جۇرگەن، ەكى دوس، ۇرىسپاڭدار!

ءدان –  ۇرىق، ول تاستاعان جەردە ءوسىپ ونەدى

بيسميللاي راحماني راحيم.

مەن  2019 جىلى مەككەدە 13-14 جاستار شاماسىنداعى يمام ماعديدىڭ رۋحىمەن تىلدەستىم. ماعدي تۋعان جوق.  ول سول جاراتىلعان جاس كۇيى ءتىرى قالعان جان. ول وزگەرگەن جوق. ول ادامعا پەردەمەن قاراعان، تىكەلەي قاراماعان. ولگەندە ونىڭ جانازاسى شىققانىن ەشكىم كورمەگەن. ارعىبەت پەردەسىنە ءوتىپ كەتە بەرگەن. بىراق كوككە كەتكەن جوق. جەردە. ول يسا كەلگەن سوڭ عانا ازان شاقىرىپ كوككە كەتەدى.

قۇرانداعى: «قۇراندى پاش ەتەتىن رۋحتار ءتىرى»، – دەگەنگە ناقتى دالەل – وسى ماعدي. ول كوبەيگەن جوق، سول جۇرەر جولىمەن قالدى. ول باسقا تۇردە كەلمەيدى. سەبەبى، ول ىلىممەن جۇرگەن عىزىر ەمەس، عىزىردىڭ – جەردەگى توعىز دوسىنىڭ ءبىرى. عىزىر – ادام، ءىلىم العان پايعامبار.  عىزىردىڭ كەلۋى مەن ماعديدىڭ تىلەۋىن سالىستىرساڭ جەر مەن كوكتەي. عىزىر تىلەمەيدى، اللانىڭ ءامىرىن ورىندايدى. ماعدي تىلەيدى، اللادان سۇراپ بەرەدى. اللا نە ايتادى – سونى قابىل الادى، جەتكىزەدى، ىسكە اسىرادى.

ماعدي اللانىڭ ءامىرىنسىز جەرگە ورالمايدى. (بۇنى ۇعۋ ءۇشىن «ءانبيا» سۇرەسىنىڭ 66-70 اياتىن ءىلىمي ءتۇسىنىپ وقۋ كەرەك). بىراق رۋح رەتىندە احيرەتكە دەيىن ءوز قىزمەتىن اتقارادى. مەن ماعديدىڭ ءوزى جايلى جانە ونىڭ اللانىڭ 99 ەسىمىنىڭ العاشقى 20 ەسىمىنە بايلانىستى تۇسىرگەن سىي پاراعىن ءوز اۋزىنان جازىپ الىپ، باسپادان شىعاردىم («عىزىردىڭ جەردەگى توعىز دوسى»، «ءۇش قيان» باسپاسى، 150-162 بەتتەر). زىكىريا، وسى كىتاپتى ءبىر شولىپ شىقساڭ ماعدي (سەنشە ءمادى) تۋرالى باسقا الەمدە بولار ەدىڭ، ءوزىن  ماعديمىن دەپ جاريالاعان  اللا ترا دانيلوۆ يگور ميحايلوۆيچ تۋرالى پىكىرىڭ دە باسقاشا وزگەرەر ەدى. قولدان قۇداي جاساۋدىڭ قاجەتى جوق، ول ءبارىبىر عىزىر بولا المايدى. بۇل – قازىر ءپىر بولىپ تانىلىپ جۇرگەن قۇربانالى مەن مەنىمشە قازىرگى ناعىز ياسساۋيتانۋشى سماتۋللا ماعزۇم دا ەسكەرەر جايت...

مۇنى ايتىپ وتىرعانىم مەن رۋحتىڭ شاقىرتۋىمەن وزدەرىڭە جاقىن وتىرارداعى ءمورلى مەكەن «تۇيە تارتقان» دەگەن  جەرگە بارىپ, وزىمە «سارى كىتاپتى» ارناتتىم. سول جەردە  ءياسساۋيدىڭ «بابالىق سوزدەرى» مەن جاماعاتقا پىرلىك جولدى ۇسىنعان ءال-ءفارابيدىڭ ءىلىمىن الدىم. فارابي پىرلىك جولدى ۇسىنسا، ءياسساۋي اۋليەلىك جولدى تۇتىنعانىن ءىلىمشى رەتىندە ۇقتىم. وسى جەردە ءىلىم ىزىمەن جازىلعان مىنا اڭگىمە سەندەرگە ءبىر سىلكىنىس اكەلەر دەگەن وي كەلىپ وتىر.  

قاجى احمەت ياسساۋي:  «...مەنىڭ توپىراعىم، تۋعان جەرىم، قازاعىم. قازاق – نەگىزى بۇل دىنگە بايلانىستى ايتىلعان ءسوز. ادام بالاسى اللانىڭ كىتاپتارىن الا باستاعان كەزدە، ادام اتا كوكتەن ءتۇسىپ، جەر كوكتى ارالاپ، ودان تاراعان ۇرپاق، ءار تايپاعا ءبولىنىپ، ىزدەرىن جەر بەتىنە سالا باستاعان كەزدە، ادام زاتىنىڭ سويلەسۋى قازىرگىدەي ەمەس، بىرىمەن ءبىرى  ويىمەن حابارلاسىپ وتىرعان.  ولار ويىمەن سويلەيتىن. بىرىنە ءبىرى جاقىنداسۋدا دا نەمەسە قارسىلىقتا دا، الگى اداممەن ارالاساتىنىن نە ارالاسپايتىنىن تەز سەزەتىن. سول تۇستا ادام اتا: «ادام بالاسىنا جاقسىلىق قاي جەردە كوبىرەك؟» – دەپ تولقىپ سۇراعان. سول سۇراعان جەرگە تارتىلعان تايپالار بولدى بۇلار.  بۇل مەنىڭ ارىستانبابتان سۇراعان سۇراعىما العان جاۋابىم. سوندا سول تايپالاردىڭ باسىنىڭ بىرىگە باستاۋ كەزىن «قازاق» دەپ اتاعان. دىنگە بىرىگۋ. ول كەزدە بۇل حالىق ءدىننىڭ دىڭگەگى بولادى دەپ ەشكىم بىلمەگەن. بىراق ادام اتا ءوز ۇرپاقتارىنا مىنا ءسوزدى ايتىپ كەتكەن: «...سول اللانىڭ بار ەكەنىن مويىنداپ باسىن قوسقان ۇرپاعىما، تايپالارعا، اللا ءوزىنىڭ كوپ مەيىرىمىن توگەدى...».

سول ۇرپاقتان تۋىلىپ وسكەن مەن دە قازاقتىڭ تامىرى بولدىم. نەگىزى قازاق، ءدىن ادام اتاعا بەرىلگەننەن باستاپ ءدىن دارىعان تايپالاردان قۇرالعان. قۇران ارابقا تۇسكەنىمەن، ءدىندى ءبىزدىڭ حالىق مەيىرىممەن قابىل العان.  ءبىز – سونداي ۇرپاقتانبىز. ادام اتا: « قاي ۇرپاعىم ءبىر ءبىرىن اللانىڭ جولىندا سەزەتىن تايپا بولسا، ولار ءبىر ەل بولادى»، – دەگەن. قازاق  دەپ سودان قالعان. بۇل – نەگىزى حالىققا بەرىلگەن كوكتىڭ، عايىپتىڭ تاڭباسى. قازاق ول ات ەمەس، ول –تاڭبا. اللا تاعالانىڭ بىرىككەن وسى تايپالار مەن رۋلارعا بەرگەن تاڭباسى. بۇل حالىقتا ەرەكشەلىك كوپ، قانىندا ساتقىنشىلىق جوق. بۇل ەلدى باسقا حالىق ەش قاشان سوندىرە المايدى، تىكەلەي اللادان تاڭبالانعان حالىق. ءدىن ۇستانۋدا دەڭگەيى جوعارى بولادى. قازاققا ءدىندى اللا توپىراقتارىنا ءسىڭدىرىپ، رۋحتارىنا بەكىتىپ كەتكەن.  مىنە – ارىستانبابتىڭ ماعان بەرگەن حابارى. مەن بۇل سۇراقتى قازاق ماسەلەسىندە قويعان جوقپىن، ماعان ءۇيىپ توگىپ الىپ كەلگەن ءبىلىم ماسەلەسىندە قويعانمىن. سول كەزدەگى بەرگەن جاۋابى: «سەن سياقتى تالاي ياسساۋيلەر تۋادى، بىراق تۇجىرىمى – سەن... تالاي رۋلار تۋادى، بىراق وزدەرىنىڭ ءبىر بەرەتىن، باعىتى، نۇكتەسى بار. ءالى تالاي رۋ، ۇرپاق بولادى، سونىڭ بىرەگەيى – قازاق»،  – دەدى ارىستانباب.

قۇدىرەتى كۇشتى قۇداي سول سەبەپتى ونى ماعان قۇرانمەن بەردى. قورقىپ قۇراندى اشاتىنمىن. قۇراندى ءبارىڭ دە قورقىپ اشىڭدار...».

قۇدايدىڭ قۇتى دارىعان ءياسساۋيدىڭ  اۋليەلىگىنە بۇدان دا تەرەڭىرەك دەن قويالىق. بۇل رەتتە مۇحاممەد پايعامباردان جەتكەن شىندىق، ومىرگە وزىنەن 300 جىل كەيىن كەلەتىن احمەتكە (ياسساۋيگە) قۇرما ءدانىن  جەتكىزۋدى ارىستانباب ساحاباعا اماناتتاۋى كىمگە قانداي وي سالادى؟  ءدان –  ۇرىق، ول تاستاعان جەردە ءوسىپ ونەدى. پايعامبار اماناتتاعان سول قۇرما ءدانى – اقيرەتكە دەيىن ءدىن  يەسى بولاتىن قازاق  ەلىنە، سول جەردە ومىرگە كەلەتىن ۇرپاق احمەتكە جەتۋى اماناتتالعان. نەگە؟..

قۇرما جايلى ءياسساۋيدىڭ ءوزى نە دەيدى: «جۇرتىما قۇرما جەتكەندە، «اللا ساعىندىم»، – دەگەنىم، سول قۇرمانىڭ ءيسى بويىمدى الدى. ول بەلگى ەكەن. قۇرمانى بەرگەنى – بىلىممەن اللاعا بەت بۇرۋىم كەرەك ەكەن. سول ءدام دە، تۇز دا وزىمدە بولىپتى...

... ءبىر داۋىس: «ءسىزدى تىڭدايىق، رۋح»، – دەدى. «كىم ماعان سويلەگەن؟». دالاعا سۇيرەلەپ كەتتى بالشىعى يلەنگەن. قادالىپ كىرىپ جاتىر تىكەنى جەردىڭ دە قاتىپ قالعان. «ايتارىڭ بار ما، كىمسىڭ ماعان سويلەگەن؟» جۇلىپ الدىم كەۋدەمدى، ءالى ەسىمدە، بالامىن، كەلگەن ادام قاريا ەكەن، قولىنا ۇستاعان قۇرماسى بار، اۋزىنان سىلەكەيىمەن دەمدەپ شىعارىپ، ماعان دەم قىلىپ ۇسىنعان.

– بابا بولساڭ ارىستانباب، كەلسەڭ ماعان، قاسيەتىڭ ارتىق مەنەن دارىعان، كەۋدەڭ سەنىڭ ءىرى عوي، ءبىر قولتىعىڭدا ارەڭ تۇرمىن، مەن بولسام كىشكەنتاي عانا بالا، نە سۇرايدى ەكەن اللا سەن ارقىلى مەنەن؟  – دەدىم وعان.

– سەن كىشكەنتايسىڭ، كورىپ سەنى راحاتتانامىن، كوزىڭ تۇنىق، سۇلۋسىڭ عوي، ەي، بالام! مىنا تيتتەي عانا دانەك، اللادان حابار ساعان، ونى سەنىڭ قاسيەتتى پاعامبارىڭ اللادان سۇراپ العان. مۇنى سالعان راحمەت ايت ون سەگىز مىڭ عالامعا، انا شەتتەن، ءدىننىڭ نۇرى توگىلگەن جەردەن، قاراما-قارسى قارا جەردەن سەنى تاڭداپ العان. الاقانىڭدى اش، شىراعىم، ايتارىڭ بار ما ماعان؟

– اسىعىسپىن اتا،  قولىما ءدانىڭدى ۇستاتا سال، سوسىن قاراپ الارمىن. بولسا دا بۇل قۇرما عوي، سۇيەگى دە قاتىپ قالعان ەكەن، سىرتىنداعى ەتىن جەپ ءبىتىپسىز عوي، اتا، – دەدىم وعان.

– سەن تۋعاندا – اكەڭ دە ءالى تۋماعان، بۇل حاباردى الۋدى ۇزاق كۇتتىك، بەرەرىڭ، ايتارىڭ  بار ما ماعان؟ – دەدى ول سوندا. قاراپ تۇرعان كوزىندە توگىلگەن جاسى بار، مەيىرىمدىلىكپەن، جاقسىلىقپەن قاراعان.

– بارلىق ءنار سەندە قالعان، ىشىڭنەن ءوسىپ شىقسا، ءدانى مەنىكى، كورە جاتارمىز، قازىر اشىلمايدى بۇل، نە ايتامىن، بالامىن عوي، – دەپ جۇگىرىپ بارا جاتىپ سويلەگەم. سونداعى ءسوزىم جۇرەگىن ونىڭ قاق جارعان. پىر ەتىپ ۇشتى ول قۇسقا ۇقساس، قۇستا تا ولاي وزگەرىپ ونبەس، كەتپەس ولاي كوزدەن تاسا بولىپ. بۇرىلىپ مەن قاراسام جوق بولعانى الگى تاۋ ادامنىڭ.

ۇيگە دىرىلدەپ جەتىپ، اياق قولىم تارتىلىپ اۋىرىپ جاتتىم. ءبىلىپ الىپتى باسقا دا قاسيەتتىلەر مۇنى، مەنەن بۇرىن ءبارى ۇيگە جيىلعان.

– مىنا بالا اللا حابارىن الىپتى، ەلگە نۇر جاۋدى، – دەپ جينالىپ العان. كۇللى دۇنيە جاتتى وقىپ تىلەۋىن، اللاعا جىلاعان. وزگەردىم سودان، وتىرعان جەرىم  مامىق سياقتى. «ودان باسقا دۇنيە بار دوستان ساعان ايتامىن، ەڭىرەپ جىلار سەرتىم بار، اللا سۇلۋ قاشان دا، ەڭ جاقسىسىن تاڭداعان، پايعامبارىم بىلگەن ەكەن، مەن بىلسەم دە سول ۋاقىتتا، بۇيرىعى بۇگىن بولعان ەكەن. مىنا قۇرمانىڭ ءدامى تارقاسىن، «ءلا يلاھا يللاللاھ» دەگەندە ءونىپ شىعادى زىكىرىڭ كوككە»، – دەدى ماعان.

سول ءتۇنى، بويدان قالماعان ۇلكەن ءبىر قاسىرەت، جانىمدا جالماڭداعان. «اللا، باسىپ ءجۇرمىن مىنا جەردى، ءبىز ءۇشىن مۇنى ءوزىڭ سايلاعان. ادامداردىڭ ءار قايسىسى بەكەر تىرلىككە كەتۋدە، ىشكەندەرى شاراپ، ايتقاندارى وتىرىك، ءبىرىنىڭ دۇنيەسىن ءبىرى تارتىپ العان. بۇلار ونەگە ەتىپ كورسەتەر ءسوزدى جاي عانا قابىل ەتىپ جاتىر. قاسيەتتى قالىپ ەتىپ قاداشى ءار قايسىسىنا. وتىرىپ مەن زىكىر سالامىن...». سول تۇنگە سالعان العاشقى وسى زىكىرىم مەنى مىڭ ەسە ءوسىرىپ، كوككە اپارىپ قايتقان.

ءيا، بالام، قۇلاق اسىپ ءسوزىمدى تىڭدا جاۋتاڭداعان، ءياسساۋي بەرەدى ءبىلىمدى جان-جاقتان كەلىپ جاتقان. وسى زىكىردى ەستىگەن اناۋ اقساق تەمىر وتىرا قالىپ جىلاعان، بالاداي كوز جاسى اققان.«ءياسساۋي، نە دەيسىڭ ماعان؟» – دەگەندە، ىشىنەن شىققان دۇنيە – «ءلا يلاھا يللاللا» بولعان...

ە، اللام، كەلتىردىڭ سەن ماعان، اينالاما وتىرعىزعان، كۇللى پەرىشتەم قولتىقتاسقان، وتكىزبەيدى تيتتەي دە سىزات ءسوزدى، زىكىرىم بىتكەندە ولار دا قۋانىپ قارسى العان. كوگىڭدە دايىنداپ تۇرعان بارلىق  دۇنيە، سىن كوزىمەن ماعان قاراعان. «ءياسساۋيدىڭ زىكىرى كەلە جاتىر» دەپ باسىن يگەن.

ەندى ۇقتىم قۇرمانىڭ ماعان كوكتەن دايىندالعانىن، اللام. ونداي بولماسا بولماس ەدى يسمايىلدىڭ دا، يسانىڭ دا اناسىنا سالىنعان قاسيەت. «قۇرمانى جە»، – دەپ بەكەر ايتپاپسىڭ سەن، اللام. بۇل دۇنيە بىزگە جەتكەن اناۋ مەككەڭنەن قادىرلى. ە، اللام، سۇيىكتى پايعامبارلارىڭنىڭ تىلەگەن تىلەگەنىن سەن ورىنداعان. «بارىنە دە سۇراسا قۇرمانىڭ جاقسىسىن بەرەمىن»، –  دەيسىڭ. مۇمكىن دە دوستىم ۇقپاي تۇرسىڭ، ەسىڭدى جيساڭ قادىرمەندى بۇل دۇنيە، بۇل اللانىڭ حابارى ساعان. سول قۇرمانى جەگەندە سەن: «ءلا يلاھا يللاللاھ» دەپ ايت»، – دەپ تۇرعانداي، اللام. ايتاتىن شىعارسىڭ، بالام: «كەۋدەمدە جانىم باردا ءتۇسىندىر»، – دەپ. وقتاي بولعان بۇل دۇنيەم، مەن ءبىر حابارسىز قالعان، ءار قايسىسى تالاسادى، مەنىڭ بەت پەردەمدى اشقان. سويلەسكىسى كەلمەيدى ارقايسىسى مەنىمەن، كوزىمدى شۇقىپ العىسى كەلىپ تۇرعان. بىراقتا ىشتەرىندە ساقتايدى ءسوزدى، «سەن جاقسىسىڭ»، – دەپ ونىسىن ايتا الماعان. «مەن كۇتپەيمىن ولاردىڭ ماقتاۋىن، ءسوزىمدى عانا ايتامىن»، – دەيسىڭ كەيدە، بالام. وتىرىك ەمەس، سەنىڭ ءسوزىڭ ماعان، كەلتىرىپ تۇرادى اللا تاعالام جاقسىلىقتى جان-جاقتان. بويىڭدا بولسىن قاسيەت، جوعالتپا ونى ەشقاشان، «ءلا يلاھا يللاللاھپەن» ءار زىكىرىڭ تامىرلانعان. بۇل دۇنيە جەر كوككە تارقاعان.

«ءيا، قۇدىرەتى كۇشتى قۇدايىم، ءار قايسىسىنىڭ جۇرەگىنە سەن نۇر سالعان. بەلگى بەرسەڭ كورسەتشى مىنا قارا نيەتكە، جەردى قازىپ كورگە كەتكەن، ويلانسىن دەپ ولارعا ايتقام. ءىشى تارلار قۋانسا، اقىماقتار «جىندى» دەگەن. ەسى بارلار ەڭىرەپ جىلاعان; «ە، قۇدايىم، تەرەڭدەتپە مەنى. كورگە كەتىپ بارا جاتىر مىنا ادام، مەن ءۇشىن بۇل قايتالاپ جاتىر، ءدىن جاقسىلىعىن مۇحاممەدتەن كەيىن دىنىمەن ەڭىرەپ جىلاپ سۇراعان»، – دەيدى.

«ەي،- دەيسىڭ بە سەن، بالام، تورىڭە تالاي باردىم، «ي» ءارىپىن سوندا قۇداي كورسەتكەن ماعان، تۇسكە كىردىڭ»، – دەيسىڭ. (مەنىڭ كورگەن ءتۇسىمدى ايتىپ جاتىر.-ب.ا.). دۇنيەنىڭ باسى «ي»-دەن تۇرعان، ول يسلام جوعارىعا ورنالاسقان، «ءيا سين» ەكەن، ي ءارىپى بولىپ باس يگەن ساعان.  ياسساۋيدەن باستادىم، حابارىن الدىم قابىرىن ارالاعان...

– الا المادىم سىرىن اتانىڭ... دەدىڭ. اقتارامىن ءار كىتاپتى، بىرىنەن ءبىرى كوشىرىپ العان. «ايتار ما ەكەنسىڭ، بابا، كۇتەمىن ءالى سەنىڭ ءسوزىڭدى»، – دەپ كەلىپ كەتتىڭ كەيدە ماعان. ءسوزىم مەنىڭ ايتار توبەڭنەن ساعان، جەر قازىلىپ سالىنعاندا زىكىر بولدى دەپ ەسكەرتكەم. 40-تان استام ادام وتىرسا دا، 400 ادام وتىرىپ سالعانداي زىكىر بولعان. قولتىقتاسادى پەرىشتەم، جەر قۇنارلى، اللانىڭ ايتقانىن ورىنداعان. جەر سەنىڭ كوزىڭە قاتىپ تۇرعان شىعار، وندا جان بار، قۇراندى قايتالاعان. توقتامايدى، ولگەنىڭ ارتىق – ارتىق كۇنا جاساعاننان. «ەڭىرەپ جىلاعاننىڭ بۇل دۇنيەدە قاسىرەتىن بوساتادى»، بىلسەڭ ۇلى ءسوزىمنىڭ العاشقىسى ساعان. ە، اللا- دەپ دۇعا قىلىپ سۇراعان، ءار قايسىسى سىقىرلاتىپ زياراتتاپ جول باسقان. «ءولى، مۇنىڭ كومەگى جوق»، – دەيدى، ءار ادامعا سەبەپ قانا ونىڭ ءبىر ۇشقىنى ۇشىپ جاتقان، قاعىپ كەتسە ارۋاعى، قالارسىڭ ءادىرام سەن، بالام. قاقپاسىن قۇدايىم، قاقسا دا وزگەرتىپ الاسىڭ سۇراپ اللادان. ال، ارۋاققا بەرىلگەن ءبىر-اق دەم وتسە ادامعا قاتەرلىكپەن، ونى ەشكىم قايتارىپ الا-الماعان...

– ەي، ارىستان، باپسىڭ ماعان، الىپ كەلدىڭ ءداندى، ۇلكەن ءىرى الاقانىڭا سالعان. «جۇلدىم بۇگىن تاڭەرتەڭ ءتىس اراسىنان، مىناۋ قۇرما ساعان»، – دەدىڭ بالاداي الداپ تۇرىپ، كوزىمدى ىزدەدىڭ، ساعىنىپ سەن قاراعان. «اماناتىڭ بار ما؟» – دەپ ايتادى تۇنىق كوزىڭ. سۇراۋىم سول كەزدە سولاي بولار، «اتىمدى ايتىپ سۇراعاندارعا، جەتكىز مەككەگە»، – دەپ مەن سۇراعام.

سەن دە، (ماعان ايتۋدا.-ب.ا.) رۋح قاناتىنا جارماسىپ باردىڭ مەككەگە، جارىعىم. وتىردىڭ تورىندە، ءوزىڭ بە، رۋحىڭ با سەنى الىپ بارعان. ءالى دە بولسا سول كەزدىڭ اسەرىن بۇگىنگىمەن سالىستىرماعىن. «وسى عۇمىرىمدا قۇراندى ۇيرەت، اللا!» – دەدىڭ سەن ايقايلاپ جىلاعان. جانىڭا سەنىڭ سول ءسوزدى  سىركىرەتىپ سالعان. ە، قۇدايىم، بەكەر ەمەس ارقايسىسىڭا ايتقان; «پارىز قىلدىم موينىڭا، سويلەسەمىن سەنىمەن، ول سەن ءۇشىن بەرىلگەن جاقسىلىعىم، ايتقان كۇنى سوزىڭمەن الىپ كەلگىن، ارقالاپ كەتپە قارىزدى، وكىنەسىڭ الدىما جەتكەندە»، – دەگەن. مەككەگە كەلمەي كەتسەڭ، شەشەر مە ەدىڭ سول كەزدە، مۇمكىن سول كۇن دوزاق بولار ما ەدى ساعان دايارلانعان. جەتكەن سوڭ شەشكەن شىعار قۇدايىم قايتادان، جانناتقا قايتادان جول سالعان. وندا قاقپا  بار بەسىك سياقتى ورنالاسقان، ارقايسىسىنىڭ كۇناسىن تازالاپ تەرەڭدەتىپ، كوككە اپارعان. ول جەردە اللا بەرەدى بارلىق دۇنيەنى، بالام. «وزگەرتەسىڭ مىنا ادامدى، دوعارىڭدار»، – دەۋى مۇمكىن، دوزاققا دايىندالعان جازۋىڭدى وشىرە سالاتىن ءبىر قۇداي عانا...

سودان جەتتىڭ، قارعام، قابىرعاڭ قايىسقان، ءار قايسىسىمەن تالاسىپ، ءدىننىڭ ۇشقىرىن ىزدەپ جاتقان. ءوزىڭ دىندە وتىرسىڭ قابىرعاڭ ءبۇتىن ءدان بولىپ، ءدىندى ايتىپ جاتقان. «ءسوزىمدى كەلىستىرە الامىن با، قايتىپ سويلەيمىن»، – دەيسىڭ اللادان. ەندى ءسۇيدىڭ قۇدايدى، اللا سۇلۋ، اللا مەيىرىمدى، قارعام. اللانىڭ جاقسىلىعى جەرگە، كوككە، بارلىق دۇنيەگە سالىنعان. قاناتىمەن ۇشىپ بارا جاتقان قۇستىڭ ءوزى راحاتتانادى، اۋاسىمەن تابىسقان، «ە، قۇدايىم، «ءلا يلاھا يللاللاھ» دەپ ولار دا قاناتىن قاققان. ولار تۇگىلى باسقا دۇنيە دە بار، بالام، ءوسىپ جاتقان اناۋ اعاشتاي تامىرلانعان. ءبارى كوككە قاراپ تۇرار ەدى جەتكەن جەرىنە دەيىن، «سەن مەنى توقتاتقانعا دەيىن، سەنى عانا ماداقتايمىن»، – دەپ ايتىپ جاتقان. ونداي بولسا ءار دۇنيەنىڭ اتقارىپ جاتقان دۇنيەسى بار، قورقادى ولار، جان بىتىرەدى اللام، كۇللى اعاشقا، ويتكەنى ولار قۇراننان قۇرالعان. سونداي قاسيەتتى سەنىڭ قۇدايىڭ ولارعا جاراتقان. توپىراققا باراسىڭ قۇندىزداي بولىپ قاپتالعان، سۇلۋ بولىپ تۇرار ەدىڭ، ەگەردە جاستاي وسىنى ۇقساڭ، قارعام...

ۇعا الماساڭ سۇرايدى اللام وتىرعىزىپ الدىنا العان، «جەرىڭ قايدان، كورمەدىڭ بە سەن، قاسيەتتى سوڭعى پايعامبارىڭ سەنىڭ اتىڭدى ايتىپ سالعان»، – دەپ. «كورمەدىم»- دەپ قالاي ايتاسىڭ، كوزىڭ سوقىر بولعان جوق، «وسى ۋاقىتتا سوقىر بولىپ كەلدىڭ الدىما، كوزىڭ باردا نەگە قارامادىڭ؟ ميىڭ باردا ، كىتاپتى نەگە اشپادىڭ، ارقايسىسىڭا ۇيرەتىلگەن تىلمەن بىرگە بەرىلگەن ءبىلىم بار ەمەس پە؟» – دەپ اللا سۇرايدى قايتادان. «بۇزدىم باسىمدى، – دەيسىڭ بە، قارعام. – ىستەمەدىم جولىمدى جامان، جيىپ العىم كەلدى مىنا تورگە، جاقسىلىعىمدى ءبۇتىن، مىنگىم كەلدى جاقسىسىن، جەگىم  كەلدى استىڭ قىمباتىن، ۋاقىتىم جەتپەدى ساعان، الىسىپ ءجۇردىم ارقايسىسىمەن»، – دەيسىڭ بە، شىراعىم. قولىڭا العان جوقسىڭ ءوزىڭدى، ءناپسىڭ سەنى قيناعان. شىرىلداعان جانىڭ، ءشىرىپ بارا جاتقان الماداي ۇعا المادىڭ، قارعام. وسى كۇنگە وكىنەر ادامدارعا ايتارىم سول، «نە دەيسىڭ، ءياسساۋي؟» – دەگەندەرگە بەرگەن جاۋابىم سولارعا. «ارتىق بىلگەندە نە تاباسىڭ، كور قازىپ تىرىدەي جەرگە تۇسكەندى ۇقپاساڭ. ارتىق سويلەپ نە تابارسىڭ، «ءلا يلاھانى» ايتپاساڭ، ارتىق الىپ نە تاباسىڭ، جەتىمگە قول سوزباساڭ. ەي، ارتىق قاراپ قايتەسىڭ، اينالاڭدى كورمەسەڭ. حاقتىڭ ءسوزى بىلاي: «مەن سەنى جاراتقان، كەلمەيدى قولىڭنان پاندەم ەشتەڭە ەش قاشان، مەن سەنى جاراتتىم ماداقتاۋ ءۇشىن مەنى، ءدىنىڭدى ۇستا، باقىتتى بول»، – دەپ ايتقان. «بەرەرىمدى سالىپ قويدىم ءتىلىڭنىڭ ۇشىنا، ۇزارتپاعىن، جاۋىپ ۇستا اۋزىڭدى، مەن بىلەمىن نە ايتپاق ەكەنىڭدى»، – دەيدى اللا تاعالام، اسسالامۋ ۋا الەيكۋم.

اللا تاعالام، ءار سۇرەدە ءار ادام تۋرالى ايتادى، جاسىرىن تۇردە دە سول وزىڭمەن حالقىڭا بارار، بارىن ايتقان شىعارمىن، رۋحتاردىڭ ءسوزىن قولپاشتاپ جۇرگەن ساعان. ءتىرىنىڭ ءىسى ءار قايسىسىنىكى وسىلاي بولسا، تەك اللاعا تابىنار ەدىڭدەر ءبارىڭ. ماعان كەلىپ ارىستانبابىم كورسەتپەسە، الاقانىنا سالماسا، قولتىعىنا قىسپاسا، اينالامدى قورشاعاندار ايتىپ تۇرماسا، سىيلار ما ەدىم ارۋاقتى، قورعار ما ەدىم ءدىنىمدى، سۇيەر مە ەدىم پايعامبارىمدى. كوزىڭ اشىلعان شىعار. باسقالار دا اشىلىپ قالسىن ارى قاراي، ۇقسىن، ىزدەنسىن، ءبىزدى كورىپ جولدان تايماسىن. «نەگە كەتتى بۇل جەر قازىپ؟» – دەپ باتىل سۇراعان تەك تەمىر عانا بولدى. بىراق، ونىڭ سول ءىسىن ارى قاراي ەشكىم ىزدەپ ءىزىن دە قايتالاماعان. ساعان – بۇل ءبىلىمنىڭ ازىعى، جارىعىم، قازبالاپ سەن الىپ جاتقان. مۇمكىن دە ويلانارسىڭ بۇل دۇنيە بەكەر بەرىلىپ جاتقان جوق ساعان...».

قۇراننىڭ ءوز قورعانى بار. ءدىننىڭ دە

ەندى  قۇرانداعى «ساف» سۇرەسىنە نازار اۋدارالىق; «سول ۋاقىتتا ءماريام ۇلى عيسا (ع.س.); «ءاي، يزرايىل ۇرپاقتارى! شىن مانىندە مەن، سەندەرگە اللانىڭ ەلشىسىمىن، الدىمداعى ءتاۋراتتى راستاۋشى جانە مەنەن كەيىن كەلەتىن احمەت اتتى پايعامبارمەنەن شۇيىنشىلەيمىن»، – دەگەن ەدى. بىراق ولار (ول، ايتىلعان) پايعامبار، ولارعا اشىق دالەلدەرمەن كەلگەن كەزدە; «بۇل اشىق جادى»، – دەدى. يسلام دىنىنە شاقىرىلعاندا، اللاعا قارسى وتىرىك جالا جاپقاننان كىم زالىمىراق؟ سونداي-اق، اللا، زالىم قاۋىمدى تۋرا جولعا ءتۇسۋدى ءناسىپ ەتپەيدى. ولار اللانىڭ نۇرىن اۋىزدارىمەن (ۇرلەپ) سوندىرگىلەرى كەلەدى. الايدا كاپىرلەر قانشا جەردەن جاقتىرماسا دا، اللا ءوز نۇرىن تامامدايدى. (ياعني ءدىنىن تولىق ءتۇسىرىپ، كۇللى الەمگە تەگىس جايادى)».(6-8 ايات).

قۇراننىڭ ءوز قورعانى بار، ءدىننىڭ دە. ۇققان ۇعادى، ۇقپاعانعا ۇقتىرۋ مىندەت ەمەس. دەگەنمەن، يسا پايعامباردى ومىرگە اكەلۋدە اللا الدىمەن اناسى ماريامدى  دايىندادى. مىنە، وسى جول ءبىزدىڭ قاجى احمەت ومىرگە كەلەردە دە قايتالاندى. ونى اناسى قاراشاشتىڭ مىنا ءىلىمى راستايدى; «...قاراشاش انا كىمدى دۇنيەگە كەلتىردى؟  ءياسساۋيدى. كىشكەنتاي عانا، كىشكەنتاي عانا بەتى قاجىعۇمىر، تۋعاننان تىرباڭداپ اسىعىستىعى مەن جىلدامدىعىنا سالىپ جۇگىرگەنىندە جەل اياق بولىپ جەتە المايتىنمىن. سويلەگەنى بالپانا، استى جەرگە تاستامايتىن. اتاعا باتاداي قارايتىن. ەلدىڭ بالاسى، ءدىننىڭ بالاسى ول، ءار ءسوزدى شىبىقتايتىن. تورىندە وتىرىپ ءسوزىن قىلىقتايتىن. ءار دۇنيەنىڭ بيىگىندە ساۋابىن كورە بىلەتىن. ولە ولگەنشە ەكى دۇنيەدە ءدىن بار ەكەندىگىن دالەلدەگەن. ول بىزگە اللا ءناسىپ ەتىپ بەرگەن سونداي اسىل جاراتىلىس. ونداي جان دۇنيەگە كەلەردە اناسى ەرەكشە بولۋى كەرەك ەمەس پە. انالار تاڭدالادى قۇدايدان. ءدىنىن ۇستاناتىن، ۇستايتىن جاقسىلار تۋادى انادان. اللانىڭ ازانى شاقىرىلىپ جاتقاندا ۇيقىلى وياۋ باس ۇرىپ جاتاتىن ساجدەگە. «بالاداي بىتكەن يمان»، – دەيتىنمىن مەن وعان.  سول كەزدە كىم بىلگەن اللا ءامىر ەتىپ ارىستانبابتى وعان ۇستاز ەتىپ قويعانىن. قاتتى قۇشىرلانىپ سۇيۋدەن قورقاتىنمىن. سەبەبى، قۇداي ونى جاقسى كورگەن سوڭ. مەن باتا المايمىن. قاتالدىعى اكەمنىڭ – مەنىڭ تازالىعىمدى جوعالتپاعان. بالاعا دەگەن مەيىرىمدىلىگىم ۇلكەندەردىڭ الدىندا  توسەلگەن سوڭ عانا ماعان بۇل دارىعان. اتاسى مەن اپاسى شاراداي كوزبەن قاراپ; «بۇل بالا كيەلى بالا بولىپ كەلدى»، – دەدى. «حالقى جىلاتسا دا وسى بالانىڭ رۋحى حالقىنىڭ تىلەۋىن تىلەيدى»، – دەپ اتاسى ايتىپ كەتكەن ماعان. سەندەر ويلايتىن شىعارسىڭدار، «اۋليە – انا بولۋ ول جاي ءوزىنىڭ بىلگەنىمەن، بىلىمدارلىعىمەن» دەپ. جوق، ول ەمىزىپ وتىرعان بالاسى ەمبەي قويعاندا ويلانىپ جىلايتىن – انا. مامىقتا جاتسا دا، جاستىعى قيسايىپ كەتسە دە – ويلايتىن انا. ەلىنىڭ باسىنا كۇن تۋىپ، بالاسى قىرىلىپ جاتسا، تۇنگە تۇرىپ قۇدايدان جىلاپ سۇرايتىن دا – انا. حالىقتىڭ اناسى – اۋليە. حاھتىڭ بۇگىنگى ءسوزى وسى ساعان. ءيىرىپ سويلەر ءپىر انانىڭ بار مەندە رۋحى.

ءپىر باتىما انا كەلدى: «جىلادى ما بالاڭ؟ – دەيدى. – قارامايمىن ارتىما، اشىق داۋىس انانىڭ بەلگىسى. جىبىرلاپ، جاۋاپ بەر سوزىمە؟» – دەپ ءتۇرتىپ كەتتى يىقتان. كوزگە كورىنبەيتىن ءپىر – انا باتاسىن كەلىپ بەردى بالاعا; «جىلاسىن، اشسىن كەۋدەسىن. ول كەۋدە ەكى جاققا اشىلادى. ءبىرىنشىسى – اناسىنا، ەكىنشىسى – قۇدايىنا.  ونداي  بولسا، وتە قاتتى مىقتى بولۋىڭ كەرەك. قۇدايعا اشىق، وزىڭە اشىق بالانى، پىرىڭە بۇرۋىڭ كەرەك. سول سەبەپتى – اناسىڭ سەن. «اكەڭ جاقسى ما؟» دەگەننەن بۇرىن، «قۇداي جاقسى ما؟» – دەسەڭ، «ءيا»، – دەيدى بالاڭ. ونداي بولسا تىرلىگىڭدە سەن ۇلكەن كىلتتى ۇستاپ تۇرسىڭ. ماعاناسىن ءتۇسىندىڭ بە، «جانناتتىڭ كىلتى – انادا» دەگەننىڭ. سەبەبى، سەن – اناسى، بالاڭا ءبىرىنشى ءپىردى تانىتاسىڭ. ونسىزدا قۇدايدى ءسۇيىپ تۇرعان قۇلدى قۇدايىنا جاقىنداتتىراسىڭ. سول دۇنيەگە جەتۋ ءۇشىن جۇرەگىڭنەن مەيىرىم ماحابباتىڭدى، توزىمدىلىگىڭدى بەرەسىڭ. ءسويتىپ سەن ءدىندى قۇرايسىڭ. اللانىڭ شاپاعاتىنا يە بولاسىڭ. ەركەككە ونى قۇداي بەرگەن جوق. ەركەك – ءامىر، ول – دىڭگەك.  ۇلىڭ دا – ءپىرىڭ. حاقىڭ جوق ونى تومەن سالۋعا. سەبەبى، اللا ادام اتانى ءبىرىنشى جاراتقان. مەيلى، قىرىق جىل قىرعىن سوعىس بولىپ جاتسا دا، ءيا اللا اۋدارىپ تاستاسىن جەردى، ءبارى ءبىر ول وزگەرمەيدى. ءپىر ادام قالپىندا ءبارىبىر العاشقى بولىپ قالادى.

بۇگىن سەن جازىپ جاتقان اسىل كىتاپقا اللا نە دەپ ءمور باسىپ بەردى ساعان. «مەن قالاعان شەكسىز ماحابباتىمدى حاۋا اناعا بەردىم»، – دەدى. ەندى ءتۇسىندىڭ بە نە ءۇشىن بالاڭ قۇدايدى ءسۇيىپ تۋاتىنىن. اللا ءار پەندەسىنە ءوزىنىڭ ماحابباتىن بەرەدى. ونداي بولسا، ءپىردىڭ بەلىنە اللانىڭ نۇرى تۇسەدى. انانى سيلاۋ كەرەك. اناڭ – اقىل ويىڭ. سەبەبى، ول سەنىڭ شىراعىڭ. ول سەنىڭ نۇر شاپاعاتىڭ. سەنى تامشىدان وندىرگەن ءۇش قاراڭعىڭ. ودان باسقا جاقىن جوق، قۇدايعا ءبىر تابان جاقىن جەتكىزەتىن سول عانا. جاڭبىر بولىپ جاۋىپ، تامىرلانىپ وسكەن جوقسىڭ، ءيا جەر بولىپ، جەردىڭ استىنان شىققان جوقسىڭ. بۇل – اللا ءسوزى، بالام. ارتىق باسقا ءسوز جوق ساعان. بارلىق انا وسى دۇنيەدە، نۇرىن جىكتەپ جەتكىزىپ، اقيرەتكە دەيىن حالىققا نۇر بەرۋ ءۇشىن جاراتىلعان. مەنىڭ ۇلىما ءسوز تاراتىپ رەتتەۋ ناعاشىدان كەلگەن.

– اناشىم، سەن ءسوز سويلەسەڭ ماعان، تاقپاقتاپ ايتسام، ۇيقاستىرسام اللانىكى. جارىسامىز با؟.. – دەيتىن ماعان.

– حاھتىڭ سوزىمەن جارىسا المايمىن، حاھ وزىپ كەتەدى دەيتىنمىن. حاھتى قۋىپ جەتكەن كىم؟ جارىسساڭ – جارىس دىندە باۋىرلارىڭمەن قۇدايعا جەتۋ ءۇشىن. ناعاشىسى – قوجالاردان، قانىمىزداعى  ءدىنىمىزدىڭ تۋىن كوتەرگەن ارابتاردان. تىرەگى – قازاقتان. بولسا، قاراشاش اناسى، ناعاشىدان العان بولسا، قاسيەتىن، كىمگە سۇيەنىپتى – اللانىڭ ءامىرى كوكتەن بەرگەن. سوڭعى قۇراندى اللا پايعامبارىمىزعا بەرگەن. حاھتان كەلسە، اسىل تاس نۇرىڭ عانا جالعاسادى.

بۇگىن ءتۇستىم، ءدىنسىز كەتىپ جاتىرسىڭدار بىرىڭە ءبىرىڭ قاراماي. جانباي جاتىپ، جەتپەي سونگەن شىراق بولدى قازاعىم. زارى بار مەنىڭ ۇلىمنىڭ ايتقان ءوز كەزىندە; «جەتپەيدى قۇلاقتارىنا، قۇدايدان باسقا كىم بار بۇلارعا، جەتكىزشى»، – دەپ جىلايتىن ماعان. بۇل دا – قۇدايدىڭ ءسوزى. ءامىرى ەدى اللانىڭ ايتقان. سوندىقتان كۇللى انالار تىلەڭدەر اللادان. جەر بەتىندەگى مۇسىلمان انالار. وقىڭدار ەلدىڭ تىرلىگى ءۇشىن «اياتىلى كۇرسىنى» ىڭىلداپ» دەدى اللا، ول دەرتكە شيپا، قاراعىم. ايتارىم سول. كەلەمىن تاعى، قۇلىنىم.  بەتكەي بولار ءبىر ءسوزىڭ، قۇدايدىڭ ءنارى بار سەندە. ءتۇر سيپاتىڭ قۇرانمەن اشىلعان...

اللا، ارتىق بەردىڭ دارا قىلىپ وسى كۇنگە، سەن مەنى ساراپتاپ سالدىڭ، اللا. اق شاڭىراق، اقمەشىتتە بەرەمىن باتا، بۇگىن بەر دەسەڭ ءوزىڭ. مۇمكىن ساقتاعان شىعارسىڭ قاسيەتىن انانىڭ. اق داستارحان دەيدى قۇداي، اقتىڭ قادىرىن بىلگەن اق بولادى دىنگە. سوزىڭدە سەنىڭ بولماسىن ءبىر ىرتكى، قۇدايسىز اياق باسقان انا وڭبايدى. دوزاققا كۇرت كەتەدى. بولماسىن قاسىرەت جاندارىڭدا. قابىل بولسىن باتام...». (22.07.2020 ج).

وسى ورتاعا سالعان ويدى ودان ءارى جانداندىرۋعا كوكتەن تۇسكەن پاراقتار اراسىنان  مىنا  ايان ۇزىندىلەرىن دە قوسقىم كەلەدى.

ءياسساۋي عۇلاما; «...مەنىڭ جەر استى مەشىتىن سالۋىما، سوعان تۇسۋىمە، سودان قايتىپ شىقپاۋىما، رۋحتارمەن سويلەسۋىمە نە ىقپال بولدى؟ سوعان كۇش بەرىپ كىرگىزگەن قانداي ىقپال; ول – قانىم، سۇيەگىم، جاراتىلىسىم. ونداي بولسا، مەنىڭ توپىراعىم، مەنىڭ قازاق قانىم،  مەنىڭ تامىرىم، وسىنى اپارىپ ەكتى عوي. توپىراقتان شىققانىمدى ۇمىتتىرماعان اتا- بابامنىڭ بويىنداعى دارىعان قاسيەتى اللا تاعالامدى مويىنداۋدا جەڭىلدىك بەردى. ولاردىڭ دارالىعى مەن دانالىعى، ولاردىڭ ماعان دەگەن ماحابباتى، انام مەن كورشىمنىڭ، دوسىمنىڭ، ماعان عاشىق بولعانداردىڭ، مەنىڭ ءسوزىمدى ءسوز دەگەن تۋىستاردىڭ، ولاردىڭ ادەمىلىگى مەن بەرگەن اسى; «جەپ ال مىنا قۇيرىق مايدى»، – دەپ سالعان، بەيتانىس بابالارىمنىڭ، اتالارىمنىڭ ۇرعان قامشىسى ەمەس پە مەنى سوعان كىرگىزگەن. قۇيىنداي ۇشىپ كەلە جاتقاندا، اتىمنىڭ  تۇرىپ قالاتىنى، سونى توقتاتقان كىسىلەرىم ەمەس پە. سەكىرىپ تۇسكەندە شالدىرىپ جىبەرەتىن اپالار ەمەس  پە. ايعايلايىن دەسەڭ تانىمايتىن باۋىرلارىڭ «كوكە» دەپ قۇشاقتاعانداعى كىشكەنتاي ىنىلەرىمنىڭ ماعان دەگەن ماحابباتى مەن ۇيالىپ تۇرعان قىزداردىڭ عاشىقتىعى ەمەس پە. سونداي بار دۇنيە، بولعان دۇنيە كەتىپ قالسا نە بولاسىڭدار؟ سونداي دۇنيە كەتىپ بارا جاتقان سوڭ جالعانداعى تىرلىكتە مەنىڭ قارنىم اشتى. ارقام قىسىلدى. كورە الماۋشىلىق باستالدى. جىبەرتپەيتىن بولدى ءبىرىن ءبىرى. جىكتەپ بولە باستادى. جاعىمپازدانا باستادى. كىم كىمدى بولە باستادى، جامانعا شاپان كيگىزدى، جاقسىنى كورگە تىعا باستادى. سولار مەنى ءدىن –اقپاردى ساقتاۋعا قۇدايعا  بەتىمدى بۇرعىزدى. ءسوزدى ۇقتىڭ با؟ ويلاندى ما بىرەۋى بۇگىنگە دەيىن، ويشىل ادامداردىڭ، نەگە، قالاي بارعانىمدى. ويلانعان جوق. «جاۋابىن ءوزى بەرەدى، كورگە الىپ كەتتى», – دەدى. شىعارادى عوي كوردەن اللام، جاسىرمايدى كوردەگىنى دە قۇداي، ءبىلىپ تۇرسىڭ، قاراعىم.

...«سارى كىتاپ» زارلايدى، كوز جاسپان كىرگەن... ءوستىپ ءسوزدى باستادىم، بۇل مەنىڭ شاكىرتكە بەرگەن جاۋابىم بولعان، بالام.

– «ەي، دۇنيەڭ تۇگەل، نەڭ بار ەدى كورگە تىعىلار، اللا تاعالا ەستىپ جاتىر  ما ەكەن وسى ادامدى؟- دەپ ايتىپ جاتىر اماناتىن ءبىر اتاڭ»،  – دەپ جەتكىزدى ماعان.

– سول اتا مەنى جوعالتىپ جاتىر. ويلانسىن  ول ادام، اقىلسىز بولعان سوڭ جاقسىسىن كورگە تىققانىن، – دەدىم. سەن شال; «كوزىڭ سوقىر بولىپ، بەرەر باتاڭدى بىلمەسەڭ، انا اققان جاس قايدان شىققانىن كورىپ تۇرىپ ايتپاساڭ، كورگە كەتپەي قايدا كەتەدى ول ادام...–  دەدىم.

«ىشتەن شىققان جاۋ جامان»، – دەپ نەگە سويلەيسىڭ؟ بىلە تۇرا نەگە سەن، قىزعا دا، اپكەگە  دە، باۋىرعا دا «مەن – ءدىنمىن» دەپ ايتا المادىڭ. سوسىن كەتتىم كورگە، كور – مەن ءۇشىن  مەشىت. بۇل دۇنيەدە ارۋاقتار اڭىراپ جىلاپ جاتىر. سول كەزدە دە جىلاعان. بۇگىن مەن كەشە  بولعان جوق ءبىر مەزەتتەي، شىراعىم. ءالى دە تۇر زارلاعان، اقىرىن جەردى تىڭداساڭ ىڭىرسىعان جاستان باسقا ەشتەڭە ەستىمەيسىڭ. تازالارىنا: «شىعىڭدار، قونىڭدار»، –  دەپ جاتىر، بالام. سەبەبى، ءبىز قۇراندى جەردىڭ استىنا الىپ كەتتىك قوپارىلماسىن دەپ, قاراعىم. ونى دا قوپارىپ جاتىرسىڭدار. «نە دەيدى ءياسساۋي؟» – دەسە، وسىنى ايتقىن; «ءسوزى بار اتانىڭ ايان بەرگەن ماعان، ەستىپ العىن، ايتا بەرمە ونىڭ ءبىلىمىن، سونداي بولعىن»، – دە وعان. ويمەن شىققان سوڭ بۇگىنگى ءسوز ۇنادى دەمە. وسى سوزبەن قالامىن دە. سوعان ۇقساس بولعىن. «اللانىڭ جانى اشىسىن»، – دەيتىن اتا-باباڭ.  بىراق، بارىڭدى سال. بويىمداعى قاسيەت مەيىرىمدىلىكتەن باسقا بەرەرىم جوق وعان.

«سارى كىتاپتىڭ» زارلايدى بۇگىنگى بەتى ساعان. قۇدىرەتى كۇشتى قۇداي وسى كىتاپتى دارىتىپ بەرىپتى، ەل جۇرتىما قابىل بولسىن، بالام. عالىمدار وتىرار; «وي، شىركىن، ءياسساۋيدىڭ ءسوزى، وي، ءابۋ ناسىردىڭ ءسوزى، ۇلىقتىڭ ءسوزى قانداي!» – دەپ. ەي، شاڭىراق ۇستانعان، ۇلىقتىڭ ۇلىعى قۇداي تۇر عوي، تاپقىن قۇراننان.  مەن مۇمكىن ءتىرى بولسام سەن تىڭداماس پا ەدىڭ، «جىندى» دەر ەدىڭ. قۇلىنىم، ءدىن تىرەگى – قۇداي.  ءوز دىنىنە ءوزى تىرەۋ اللام. «قوسىل ماعان»، – دەپ سويلە. «مەندەي بول»، – دە، بالام.

وسىنى ۇمىتپاعىن، شاكىرتىمە دە وسى ءسوزدى سالعانمىن، نۇر ما قۇدايدىڭ ءسوزى، نۇر تەك قۇدايدان. ادامدى نۇر دەمەگىن،  ونىڭ نۇرى بۇگىن بار، ەرتەڭ سونەدى ۇستاي الماسا. بىتپەيتىن شەكسىز نۇر تەك اللادان. ءوزىنىڭ نۇرىن اللا سەنگەنىنە بەرەدى. بۇل ساعان نۇر، بالام. وزگەدەن كورمەيسىڭ نۇردى. وزىڭنەن الىپ كەتپەسە. سونى الۋعا بەرىپ قانا باراسىڭ. ونداي بولسا، ادام بەرىپ تە جاتىر، الىپ تا جاتىر ەمەس پە. ون ءتورتىنشى سۇرەنىڭ جەتىشى اياتىن ايتقان قۇداي ماعان. اش قۇراندى. اسسالامۋ ۋا الەيكۋم،

- «يبراھيم» سۇرەسى. جەتىنشى ايات; «ەگەر بەرگەنىمە شۇكىرلىك ەتسەڭدەر ونى تاعى دا مولايتامىن. ال ەگەر كۇپىرلىك جاساساڭدار تارتقىزار جازام توتەنشە قاتاڭ بولادى». – دەدى ءتاڭىرى كەزىندە ولارعا.

جاپ. ماعان ءتاڭىر نە بەردى؟ ارىستانبابتان ءىلىم بەردى. مەن وعان، «شۇكىرشىلىك» دەدىم. سونى الدىم، جەتكىزدىم. مەنىڭ اياتىم وسى – شۇكىرشىلىك. ءياسساۋيدىڭ اياتى – شۇكىرشىلىك. اللا ماعان ارىستانبابتى جىبەردى. «سوعان شۇكىر دەمەيسىڭ بە؟» – دەدى. «دەمەسەڭ، وندا الىپ الامىن»، – دەدى. مەن سونى جالعاستىردىم. مىنە، وسى ايات ءومىر بويى مەنى جولدا ۇستادى».

بۇل – ءياسساۋيدىڭ «سارى كىتاپقا» ەنگەن ءبىر عانا ءدارىسى، تولىق دارىستەرىمەن ۇستازى ارىستانبابتىڭ العى سوزىمەن جارىق كورگەن سول; «قاجى احمەت ياسساۋي; سارى كىتاپ» جيناعىنان تانىسۋعا بولادى. («ءۇش قيان» باسپاسى، 2020 جىل).

«...ياسساۋي رۋحپەن رۋحتى قوندىرا بىلگەننەن  كەيىن عانا  جەردىڭ استىنا كەتتى. ول اللانىڭ رازىلىعىمەن ءدىن ءۇشىن كەتتى. ءدىن وزىنە عانا ەمەس، وزگەگە كەرەك ەكەندىگىن بىلگەسىن، اللانىڭ ەكى دۇنيەدە ءبىزدىڭ جانىمىزدا جۇرگەنىن دالەلدەۋ ءۇشىن كەتتى. ول جارتى  ءومىرىن جەر استىندا اللامەن تىلدەسۋگە ارنادى. ارنادى دەگەنمەن دە – اللا وعان ونى ارناتتى.  ياسساۋي اللانىڭ بەرگەن ۋادەسى بولماعاندىقتان «سارى» قىلىپ سونى كىتاپ ىشىندە ساقتاپ كەتكەن. وعان كىتاپتى بەرىپ وتىرعاندا 926 رۋح قونعان. رۋح شاقىرىپ، اللاعا اماناتتاپ، سول كىتاپپەن قاۋىشۋ بىزگە پارىز. بۇل ءسوزدى قازىعۇرتتاعى  (25.10.2020 ج) «جەتى كامىل ءپىر مەن عايىپ ەرەن 40 شىلتەن اۋليە» مەكەنىندەگى  ءپىر كەنجەسى بەكتىڭ; «بۇل ورايدا ءدىندى ەكى دۇنيەنىڭ تەڭدىگىن كورگەن ءياسساۋيدىڭ رۋحىنا امانات ەتىڭدەر»، – دەگەن دۇعاسى دا بەكىتەدى. ءدىندى ىزدەگەن قازاق  ءال-فارابي جولىن ونەگە تۇتسا كەرەك. ول ءدىن جولىندا، ءىلىم ىزدەپ ءجۇرىپ الىستاعى شام شاھارىندا كوز جۇمبادى ما؟ ءوزارا ايتىسقانشا بىرىگىپ ءتانى جاندارىڭدا جاتقان ياسساۋي رۋحىن ىزدەڭدەر. (ۇكىمەت تۇركىستان قالاسىنا ەرەكشە مارتەبە بەردى عوي، بالكىم قالادا ياسساۋي اكادەمياسى اشىلار، سونى فارابي ىزدەگەن دانالار ۇيىنە اينالدىرۋ كەرەك، بۇل شاڭىراقتىڭ الەمدىك دەڭگەيدەگى وقۋلىعىن ءبىز;  «ءىلىم – ەرەكشە عىلىم». قر ۇعا پرەزيدەنتىمەن بولعان كەزدەسۋدەن سوڭ عايىپتان جەتكەن «ءدىني ءىلىم – ەرەكشە عىلىم» كىتابىن سۇيىنشىلەۋ» («ءتورتىنشى بيلىك» گازەتى، №10. 31.05.2017 ج) دەپ جەتكىزىپ قويعانبىز. سوعان مۇرىندىق بولارسىڭدار).

(جالعاسى بار)

باقتىباي اينابەكوۆ،

ىلىمگەر – جازۋشى

Abai.k