«اق جول» فراكتسياسىنىڭ سالىق كودەكسى بويىنشا ۇستانىمى

وندىرىسشىلەر مەن كاسىپكەرلەردىڭ مۇددەسىن قورعاي وتىرىپ «اق جول» دەمپارتياسى سالىق كودەكسىن تالقىلاۋدىڭ بارلىق كەزەڭىندە ۇكىمەتتىڭ كونسترۋكتيۆتى وپپونەنتى بولىپ كەلەدى.

دەگەنمەن، اۋىر بولسا دا، مەملەكەت مۇددەسى ءۇشىن ماڭىزدى شەشىمدەر قابىلداۋىمىز كەرەك.

ماسەلەن، «اق جول» نارىقتىڭ جەكەلەگەن سۋبەكتىلەرىنە باسەكەدەن تىس ارتىقشىلىقتار قالىپتاستىراتىن نەگىزسىز جەڭىلدىكتەردىڭ قىسقارتىلۋىن قولدايدى.

ودان بولەك: بانكتەر، ءىرى ءوندىرۋشى كومپانيالار، ويىن بيزنەسى سەكىلدى جوعارى تابىستى سالالار ءۇشىن سالىقتى ارتتىرۋ بويىنشا اتالمىش زاڭ جوباسىنا ۇسىنىستار جولدادىق. وعان قوسا بۇل جەردە بىردەن ەكى باعىت بويىنشا وزگەرىس ەنگىزگەن ءتيىمدى بولماق: شيكىزات ەكسپورتى ءۇشىن ققس قايتارۋدى قىسقارتۋ، سونداي-اق، تۇتىنۋشى  باعاسىنا ەش اسەر ەتپەيتىن كورپوراتيۆتى تابىس سالىعىن ارتتىرۋ ارقىلى.

ودان بولەك، «اق جول» فراكتسياسى يمپورت پەن كونترابانداعا قارسى كۇرەستەن تۇسەتىن ققس-ءتى ارتتىرۋ ماسەلەسىن ۇدايى كوتەرىپ كەلەدى (مىسالى، 26 اقپان، 26 ناۋرىز بەن 2 ساۋىردەگى دەپۋتاتتىق ساۋالدار).

ءبىز، سونداي-اق، بۇعان دەيىنگى جىلداردا ۇكىمەت تاباندىلىقپەن باس تارتىپ كەلگەن سارالانعان سالىق مولشەرلەمەلەرىن ەنگىزۋ تۋرالى شەشىمى ءۇشىن مەملەكەت باسشىسىنا ريزاشىلىعىمىزدى بىلدىرەمىز.

ماسەلەن، سالىقتىڭ فيسكالدى عانا ەمەس، مولشەرلەمەنى تومەندەتۋ ارقىلى سەرپىن بەرەتىن فۋنكتسياسى دا بار. سوندا عانا بيزنەس “توناۋعا” تۇسپەيتىن، مەملەكەت باعىتتاعان جاققا بەت الادى.

وسى تۇرعىدان العاندا، ءبىز كەشە باسقا فراكتسياداعى ارىپتەستەر قارسى بولعان وڭدەۋ ونەركاسىبى ءۇشىن كتس-ءتى 10%-عا تومەندەتۋ تۋرالى ۇكىمەتتىڭ ۇستانىمىن قولدايمىز. مۇنداي ءتاسىلسىز مۇناي-گاز، تاۋ-مەتاللۋرگيالىق، ەنەرگەتيكالىق ماشينا جاساۋ، جەڭىل جانە تاماق ونەركاسىبى، قۇرىلىس جانە جول تەحنيكاسىنىڭ ءوندىرىسى، يرريگاتسيالىق جۇيەلەر جانە ت.ب. سالالارعا ينۆەستيتسيا تارتۋ مۇمكىن ەمەس. ۇكىمەت قابىلداعاننىڭ وزىندە ءبىز بۇل نورمانى  قورعاۋعا دايىنبىز.

الايدا، ودان ءارى ۇكىمەتپەن كەرەعار پىكىرلەرىمىز جالعاسىن تابادى.

قوعامنىڭ الەۋمەتتىك ءال-اۋقاتىنا تىكەلەي اسەر ەتەتىن تاۋارلار مەن قىزمەتتەرگە نولدىك جۇكتەمە قولدانۋى كەرەك. بۇل ازىق-تۇلىك، كيىم-كەشەك پەن اياق كيىم، بالالار تاۋارلارى، ءدارى-دارمەك پەن مەديتسينالىق قىزمەتتەر، كوممۋنالدىق تولەمدەر مەن الەۋمەتتىك تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى.

مىسالى، مەديتسينالىق قىزمەتتەر جالاقى قورىنان قالىپتاساتىن ءمامس-تەن جانە تابىس سالىعى ۇستالىپ قويعان ازاماتتاردىڭ جالاقىسىنان تولەنەدى.

ال بۇل قاراجاتقا سالىقتى قايتا ەنگىزۋ دەگەنىمىز – قوسارلانعان سالىق.

جالپى، ققس-تى تۇتىنۋشى تولەيدى، ال، بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندىقتار تابىسىنىڭ 50 پايىزدان استامىن تەك ازىق-تۇلىككە جۇمسايدى.

وعان ينفلياتسيا،تاريفتەر ءوسىمى مەن ۇكىمەت ەنگىزگىسى كەلەتىن 10% ققس-تى قوسساڭىز، حالىقتىڭ باسقا ەشتەڭەگە اقشاسى جەتپەيدى.

ەلدىڭ كوبى جالاقىدان جالاقىعا دەيىن ازەر كۇنەلتىپ، قارىزدىڭ قامىتىنان قۇتىلا الماي ءجۇر.

دەمەك، الەۋمەتتىك ماڭىزدى تاۋارلار مەن قىزمەتتەر ءۇشىن ققس-تىڭ نولدىك مولشەرلەمەسى قاجەت.

سالىق سالىناتىن وزگە توپ – ەكونوميكامىزدىڭ تەحنولوگيالىق دەڭگەيىن ايقىنداپ، ارى قارايعى دامۋ باعىتىن بەلگىلەيتىن باسىم سەكتورلار ءۇشىن دە ققس مولشەرلەمەسى ءدال سونداي سارالانعان بولۋى كەرەك. بۇل ماشينا جاساۋ، جابدىقتار جاساۋ، IT-تەحنولوگيالار، فينتەح، ونەركاسىپتىك قۇرىلىس. ەۋروپالىق وداقتىڭ تاجىريبەسىنە سۇيەنسەك، مۇنداي سالالار ءۇشىن ققس ادەتتە جالپى بەلگىلەنگەن مولشەرلەمەنىڭ ۇشتەن ءبىرىن قۇرايدى.

ءبىز جالپى مولشەرلەمەنىڭ كەم دەگەندە جارتىسىن ۇسىنىپ وتىرمىز، ياعني، 8%.

كەلەسى. ۇكىمەتتىڭ ققس شەگىن جىلىنا 15 ميلليون تەڭگەگە دەيىن تومەندەتۋ تۋرالى مالىمدەمەسىنەن كەيىن-اق «اق جول» فراكتسياسى مۇنداي قادامعا جول بەرۋگە بولمايتىنىن مالىمدەدى. ءبىز ققس شەگىن جىلىنا 78 ملن تەڭگە (20 مىڭ اەك) دەڭگەيىندە ساقتاۋ تۋرالى ۇسىنىس جاسادىق، ونى جۇمىس توبى 6 ناۋرىزدا ۇكىمەت قورىتىندىسىنا جىبەردى.

اينالىم 15 ملن.تەڭگە/جىل، ال، پايداسى 10-15% بولعاندا، بيزنەستىڭ تازا تابىسى بۇكىل ەڭبەك ۇجىمىنا شاققاندا ايىنا 150-200 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى. ال، وندا كەم دەگەندە 3-5 ادام جۇمىس ىستەسە، ولاردىڭ جالاقىسى 50-70 مىڭ تەڭگەگە دەيىن قىسقارادى، ياعني، ەڭ كەدەيلىك شەگىنەن دە تومەن (308 مىڭنىڭ 38%-ى). بۇل بيزنەستىڭ جابىلۋ نەمەسە كولەڭكەگە كەتۋ قاۋپىن تۋدىرادى.

ال، بيزنەستىڭ تابىسى كەمىندە 3 قىزمەتكەردىڭ ءومىر سۇرۋىنە مۇمكىندىك بەرۋى ءۇشىن جىلدىق اينالىم ايىنا كەمىندە 6-7 ميلليون، نەمەسە جىلىنا شامامەن 80 ميلليون تەڭگە شاماسىندا بولۋى كەرەك.

«اق جول» فراكتسياسى بۇل ءتاسىلدى تاباندى تۇردە جاقتايتىن بولادى.

كورىپ وتىرعاندارىڭىزداي، ۇكىمەت ۇسىنىپ وتىرعان 40 ملن شەگى دە ماسەلەنى شەشپەيدى.

ودان بولەك، قۇرمەتتى جۇمانعارين مىرزا جاڭا عانا شەكتى مەجە 40 ملن بولعاندا بيۋدجەتتىڭ 400 ملرد تگ جوعالتاتىنىن ايتتى، بىراق، بۇل دا شىندىققا جاناسپايدى. بۇل جەردەگى شىعىن 100 ملرد-تان اسپايدى، وعان قوسا بۇل جۇكتەمە وليگارحتارعا ەمەس، ونسىز دا كۇنىن ارەڭ كورىپ جۇرگەن شاعىن بيزنەسكە تۇسەدى.

تاعى ءبىر ماسەلە – زاڭدى تۇلعالارمەن جۇمىس (B&B) ءۇشىن جەڭىلدەتىلگەن رەجيمگە ققس ەنگىزۋ بولەك ەسەپتەۋلەر جۇرگىزىپ، بۋحگالتەريا جالداۋ قاجەتتىلىگىن تۋعىزادى, بۇل شاعىن بيزنەستىڭ كوپشىلىگى ءۇشىن قولجەتىمسىز، سوندىقتان، قاتەلىكتەر مەن سالىق ورگاندارىنىڭ جۇيەلى تۇردەگى بوپسالاۋىنا اكەلەدى.

بۇل باسى ارتىق تالاپ دەپ سانايمىز، ول جەڭىلدەتىلگەن سالىق سالۋ يدەياسىنىڭ ءوزىن جوققا شىعارادى.

ءبىز، سونداي-اق، جاڭا ققس مولشەرلەمەسىن ەنگىزۋگە اسىقپاۋدى ۇسىنامىز.

ءيا، «پارلامەنت جانە ونىڭ دەپۋتاتتارىنىڭ مارتەبەسى تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭنىڭ 15-بابىنىڭ 4-تارماعىنا سايكەس مەملەكەتتىك كىرىستەر مەن شىعىستارعا قاتىستى ۇسىنىستار ۇكىمەتتىڭ وڭ قورىتىندىسى بولعان جاعدايدا عانا قارالۋى مۇمكىن.

سوندىقتان، ققس-تىڭ باسقا مولشەرلەمەسى تۋرالى ۇسىنىستارىمىزدىڭ قابىلدانبايتىنى ايدان انىق.

دەگەنمەن، ەكونوميكالىق عىلىمدا سالىقتاردىڭ شامادان تىس سالىنۋى كەرى اسەر بەرىپ، بيۋدجەت كىرىسىنىڭ قىسقارۋىن تۋدىرۋى مۇمكىن ەكەنىن كورسەتەتىن «لاففەر قيسىعى» تەورياسىنىڭ بارى بەلگىلى.

سوندىقتان، «اق جول» فراكتسياسى الەۋمەتتىك سالداردى جەڭىلدەتۋ جانە بيزنەستى وسىنداي جاعدايلارعا بەيىمدەۋ ءۇشىن ققس-تىڭ جاڭا فورماتىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن جىلىنا 1%-عا ۇلعايتۋ تۋرالى ۇسىنىس ەنگىزدى.

«اق جول» فراكتسياسى بارلىعى 100-گە جۋىق ۇسىنىس ەنگىزدى, ونىڭ ىشىندە سالىقتىق اكىمشىلەندىرۋ، جالعان مامىلەلەر مەن بيزنەستى بولشەكتەۋ، «پيلوتتىق جوبالار» جەلەۋىمەن ساياساتتى تالقىلاۋدى قاساقانا اۋىستىرۋعا جول بەرمەۋ جانە ت.ب. بار.

«اق جول» فراكتسياسى جوبا بويىنشا الداعى جۇمىس بارىسىندا وسى جانە باسقا دا ۇستانىمدارىن قورعايتىن بولادى.

سالىقتىق وزگەرىستەردى بيۋدجەتتىك ۇدەرىستەردى قاتار قاتاڭداتۋمەن, سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەسۋمەن، مەملەكەتتىك ورگاندار مەن كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردىڭ ءتيىمسىز شىعىندارىن ازايتۋمەن، وليگارحتارعا تولىققاندى سالىق سالۋمەن  بىرىكتىرۋ كەرەك دەپ سانايمىز.

بۇكىل الەم بيۋدجەت شىعىستارىن، ەڭ الدىمەن، مەملەكەتتىك اپپارات شىعىندارىن قىسقارتىپ جاتىر. ءتىپتى اقش ونداعان جىلدار بويى امەريكالىق ساياساتتى جۇزەگە اسىرىپ كەلگەن USAID اگەنتتىگىن جاۋىپ تاستادى.

ۇلىبريتانيادا جاقىندا ۇكىمەت جانىنداعى 300 اگەنتتىكتىڭ جابىلىپ، ولاردىڭ مىڭداعان قىزمەتكەرلەرى قىسقارتىلعانى تۋرالى حابارلاندى.

ال، ءبىزدىڭ ۇكىمەت مينيسترلىكتەر، اكىمدىك پەن ۇلتتىق كومپانيالار جانىنداعى قانشا ۆەدومستۆو مەن ەنشىلەس مەكەمەلەردى جاپتى؟ بىرەۋىن دە جاپپاعان. پرەزيدەنت تالاپ ەتكەن 25%-دان قانشا شەنەۋنىك قىسقارتىلدى؟ بىرەۋى دە قىسقارتىلمادى.

ال، الەم قازىردىڭ وزىندە جاڭا جاھاندىق داعدارىسقا دايىندالۋدا، بۇل ءبىزدىڭ شەنەۋنىكتەر ءۇشىن، ءار كوكتەمدەگىدەي، كۇتپەگەن سىي بولاتىن سياقتى.

سوندىقتان، «اق جول» فراكتسياسى جوعارىدا اتالعان ماسەلەلەردى شەشپەي، ۇسىنىلعان سالىق رەفورماسى جۇيەلى ەكونوميكالىق جاڭعىرتۋعا ۇلاسپايدى ءارى ءتيىمسىز بولادى دەپ ەسەپتەيدى.

ازات پەرۋاشەۆ،

ءماجىلىس دەپۋتاتى، «اق جول» پارتياسىنىڭ توراعاسى

Abai.kz