تاريحتىڭ قايتالاناتىن ادەتى بار، اسىرەسە وتكەننىڭ ىزدەرى ساباقسىز قالعان كەزدە. ىشكى قايشىلىقتار مەن سىرتقى ساياساتتاعى قاتە ەسەپتەر سالدارىنان كۇيرەگەن، ءبىر كەزدەرى قۇدىرەتتى دەرجاۆا بولعان كەڭەس وداعىنىڭ تاعدىرى رەسەيدىڭ بولاشاعىنىڭ ستسەناريىنە اينالۋى مۇمكىن جانە بۇل قايتالانۋدىڭ بەلگىلەرى بارعان سايىن ايقىن بولا باستادى.

اۋعانستان مەن ۋكراينا – بۇل پروتسەسستى تەزدەتكىش كۇشتەر

1979 جىلى كسرو اۋعانستاندا اسكەري وپەراتسياسىن باستادى. ول كەزدەگى كرەمل باسشىلارى جىلدام جەڭىسكە جانە جاعدايدى باقىلاۋعا سەنىمدى بولدى. الايدا 10 جىلعا جۋىق سوزىلعان سوعىس 12 مىڭنان استام كەڭەس جاۋىنگەرىنىڭ ءومىرىن قيدى. بۇل جاي عانا گەوساياسي اۆانتيۋرا ەمەس، بۇل تەرەڭ مورالدىق جانە ەكونوميكالىق جەڭىلىس بولدى.

بۇگىندە رەسەي ۋكرايناعا قارسى كەڭ اۋقىمدى سوعىس جۇرگىزۋدە. قازىردىڭ وزىندە قازا تاپقان جانە جارالانعاندار سانى ميلليوننان استى. بۇل ەندى جەرگىلىكتى قاقتىعىس ەمەس، قوعام ءۇشىن اقتاۋى قيىنعا سوعاتىن ۇزاققا سوزىلعان، قاجىعان قىرعىن.

سانكتسيالار جانە وقشاۋلاۋ

اۋعانستانداعى ينتەرۆەنتسيا ءۇشىن كەڭەس وداعى حالىقارالىق وقشاۋلانۋعا ۇشىرادى. اقش پەن ونىڭ وداقتاستارى ەكونوميكالىق شەكتەۋلەر ەنگىزىپ، 1980 جىلى ماسكەۋدە وتكەن وليمپياداعا بويكوت جاريالادى. بىراق سول جىلدارداعى سانكتسيالاردىڭ اۋقىمى رەسەيگە قارسى سالىنعان قازىرگى شەكتەۋلەرمەن سالىستىرعاندا قۋاتتى ەمەس.

2022 جىلدان بەرى رەسەي 38 مىڭنان استام سانكتسياعا ۇشىرادى، بۇل يران، سولتۇستىك كورەيا جانە كسرو-نىڭ وزىنەن دە كوپ. بۇل شارالار نەگىزگى سەكتورلارعا اسەر ەتتى: ەنەرگەتيكا، بانك ءىسى، تەحنولوگيا جانە ەكسپورت. رەسەي باياۋ، بىراق ءسوزسىز الەمدىك نارىقتارعا، ينۆەستيتسيالار مەن تەحنولوگيالارعا قول جەتكىزۋدەن ايىرىلىپ، ەكونوميكالىق توقىراۋعا ۇشىراۋدا.

مۇناي – قارۋ...

1980 جىلدارى كەڭەس وداعىنىڭ اۋعانستانداعى ارەكەتتەرىنە نارازى ساۋد ارابياسى مۇناي ءوندىرۋدى كۇرت ارتتىردى. ناتيجەسىندە «قارا التىننىڭ» باعاسى قۇلدىراپ، كەڭەس وداعىنىڭ نەگىزگى تابىس كوزىنە قاۋىپ ءتوندى. بيۋدجەت جارىلىپ، تاپشىلىق ءوسىپ، ەنەرگيا ەكسپورتىنا تاۋەلدى ەكونوميكا قۇلدىراپ جاتتى.

بۇگىندە جاعداي ايناداعىداي دەرلىك قايتالاندى. وپەك+ كارتەلىنە كىرەتىن ساۋديالىقتار ءوندىرىستى قايتادان ۇلعايتىپ جاتىر. مۇناي باعاسى تومەندەپ، رەسەيلىك مۇنايدىڭ پايداسى ازايىپ بارادى. ونىڭ ۇستىنە، ماسكەۋ ءۇندىستان مەن قىتايعا مۇناي ساتۋعا ءماجبۇر بولعان جەڭىلدىكتەردى ەسكەرسەك، كىرىس بارعان سايىن سيمۆولدىق سيپاتقا يە بولۋدا.

ىشكى پاراللەلدەر

كسرو تەك سىرتقى قىسىمنان عانا ىدىراعان جوق. ونىڭ ىشىندە توقىراۋ، تسەنزۋرا، جەمقورلىق پەن ەكونوميكالىق تيىمسىزدىك ءوز اسەرىن ەتتى. بارلىق وسى ەرەكشەلىكتەر قازىرگى رەسەيدە بارعان سايىن ايقىن بولا باستادى: تسەنزۋرانىڭ كۇشەيۋى، ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋى، «ميدىڭ اعىلۋى» جانە ايماقتىق نارازىلىقتىڭ ءوسۋى. جاعداي سول رۋحتا دامي بەرسە، ءبىز تەك كۇتە الامىز: رەسەي كسرو-نىڭ مۇراگەرى رەتىندە ءوز جولىن قايتالاۋى مۇمكىن – كۇيرەۋ جولىن.

كيەلى كىتاپتا مىنا سوزدەر بار: «بولعان نارسە بولادى، ال جاسالعان نارسە ورىندالادى، كۇن استىندا جاڭا ەشتەڭە جوق».

تاريحتىڭ تىكەلەي كوشىرمەلەرى جوق، بىراق قايتالاناتىن جاعدايلار بارشىلىق. رەسەي قاۋىپتى تراەكتوريادا، ول كسرو-نىڭ ءومىر سۇرۋىندەگى سوڭعى جىلدارىنداعى قورقىنىشتى جولىن قايتالاپ كەلەدى. كەڭەس وداعىنىڭ تاعدىرى قايتالانا ما، ول قوعام مەن رەسەي بيلىگىنىڭ قورىتىندى جاساي بىلۋىنە بايلانىستى.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ،

تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، س. سەيفۋللين اتىنداعى قازاق اگروتەحنيكالىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى

Abai.kz