قازاقستان – سان ءتۇرلى ۇلتتىڭ ءبىر شاڭىراق استىندا تاتۋ-ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ورتاق مەكەنى. ءاربىر قازاقستاندىق ءۇشىن «وتان» ۇعىمى تۋعان جەرمەن عانا شەكتەلمەيدى. ول – بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمنىڭ، دوستىق پەن بىرلىكتىڭ سيمۆولىنا اينالعان ەل. ياعني، «قازاقستان – ورتاق ءۇيىمىز» دەگەن ءسوز – جاي عانا ۇران ەمەس، شىن مانىندەگى ومىرلىك قاعيداعا اينالىپ وتىر. وسىعان وراي El.kz اقپاراتتىق اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى وزگە ۇلت وكىلدەرىمەن تىلدەسىپ، ولاردىڭ ەلدەگى بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى ساقتاۋ جولىنداعى ۇلەستەرى جونىندە اڭگىمە ءوربىتتى.

تاۋەلسىزدىك العان ساتتەن باستاپ قازاقستان ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ تەڭ قۇقىقتا ءومىر ءسۇرۋىن باستى قۇندىلىقتاردىڭ ءبىرى رەتىندە قاراستىرىپ كەلەدى. بۇگىندە ەلىمىزدە 130-دان استام ۇلت پەن ۇلىس وكىلدەرى تاتۋ-ءتاتتى ءومىر سۇرۋدە. بۇل – كوپۇلتتى مەملەكەت ءۇشىن ۇلكەن جەتىستىك.

قازاقستاننىڭ بۇل جەتىستىگى كەزدەيسوق ەمەس. ونىڭ نەگىزىندە تەرەڭ ساياسي كورەگەندىك، دۇرىس ۇستانىمدار مەن ساليقالى ىشكى ساياسات جاتىر. وسى ورايدا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءرولى ەرەكشە. ول – ەلىمىزدەگى ۇلتتار اراسىنداعى ىنتىماق پەن بىرلىكتىڭ التىن كوپىرىنە اينالعان بىرەگەي ينستيتۋت.

بۇگىندە اسسامبلەيا قۇرامىندا 500-دەن استام ەتنومادەني بىرلەستىك جۇمىس ىستەيدى. ولار ەلدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە ءوز مادەنيەتتەرىن، سالت-داستۇرلەرىن، تىلدەرىن ساقتاۋمەن قاتار، قازاقستاندىق بىرتەكتىلىكتى قالىپتاستىرۋعا دا ۇلەس قوسىپ كەلەدى.

قحا جۇمىسىنىڭ ارقاسىندا قازاقستاندا ۇلتتار اراسىندا الاۋىزدىق نەمەسە قاقتىعىستار بولعان ەمەس. بۇل – ەلىمىزدىڭ ىشكى تۇراقتىلىعى مەن الەۋمەتتىك تۇتاستىعىنىڭ كورسەتكىشى. اسسامبلەيا ءاربىر ۇلت وكىلىنىڭ ءوز ويىن اشىق ايتۋىنا، مادەنيەتى مەن ءداستۇرىن ناسيحاتتاۋىنا، مەملەكەتتىڭ قوعامدىق-ساياسي ومىرىنە بەلسەنە ارالاسۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.

الەكساندر اۆەركيەۆ - استراحان قالاسىنداعى №2 جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتە مۋزىكا ءپانىنىڭ مۇعالىمى. ول «قازاقستان - ءبىزدىڭ ورتاق ءۇيىمىز» دەي وتىرا، قازاق جەرىندە دۇنيەگە كەلگەنىمەن ماقتاناتىنىن جاسىرمايدى.

«مەملەكەتتىك تىلدە اندەر ورىنداۋ ارقىلى قازاق ءتىلىنىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەسىمدى قوسىپ كەلەمىن. بۇگىندە مەكتەپتە جۇمىس ىستەيمىن. بالالارعا مۋزىكا پانىنەن ساباق بەرەمىن. جۇمىسىم وزىمە ۇنايدى. وسكەلەڭ ۇرپاق ءوز ەلىمەن ماقتانا الۋى ءۇشىن ولارعا بۇگىننەن-اق ەلىمىز، باتىرلارىمىز، قاھارماندارىمىز، اقىندارىمىز تۋرالى كوپ اقپارات بەرۋ كەرەك. بۇل ماقساتتا ءارتۇرلى ادىستەردى قولدانۋعا بولادى. ءوز تاراپىمنان بۇل مالىمەتتەردى بالالارعا مۋزىكا، ءان ارقىلى جەتكىزىپ كەلەمىن»، - دەپ اعىنان جارىلدى مۇعالىم.

ونىڭ ايتۋىنشا، ءان ارقىلى بالا حالقىمىزدىڭ رۋحىن، اتا-بابامىزدىڭ بولمىسىن جۇرەگىمەن سەزىنە الادى.

مۋزىكالىق اسپاپتار ارقىلى ۇلتىمىزدىڭ تاريحىنا تەرەڭىنەن بويلاي الادى»، - دەپ ءتۇسىندىردى ول.

«كوكشەتاۋ قالاسى قۇرىلىس-تەحنولوگيالىق كوللەدجىنىڭ قازاق ءتىلى، بيولوگيا پاندەرىنىڭ وقىتۋشىسى، «سويلە» سپيكينگ-كلۋبىنىڭ جەتەكشىسى الەنا مالكوۆا-سولوپوۆا دا وتانىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ايتا وتىرىپ، قحا تۋرالى ويىن ورتاعا سالدى.

«قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى – ەلىمىزدەگى بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىقتى ساقتاۋدا ەرەكشە ماڭىزدى ۇيىم. ول ءارتۇرلى ۇلت وكىلدەرىن ءبىر شاڭىراق استىنا بىرىكتىرىپ، ءوزارا سىيلاستىق پەن تاتۋلىقتى نىعايتادى. قازىرگى زاماندا مۇنداي قۇرىلىم وتە قاجەت دەپ سەنەمىن. سەبەبى كوپۇلتتى مەملەكەتتە تىنىشتىق پەن كەلىسىم – دامۋدىڭ باستى كەپىلى»، - دەيدى ول.

الەنانىڭ ايتۋىنشا، اسسامبلەيا ارقىلى ءار ەتنوس ءوز مادەنيەتى مەن ءداستۇرىن ساقتاي وتىرىپ، قازاقستاننىڭ ءبىرتۇتاس حالقىنا اينالىپ وتىر.

«مەن بۇل ۇيىمنىڭ قوعامداعى ءرولى زور دەپ ەسەپتەيمىن. سونداي-اق ونىڭ جۇمىسى ەلىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن ماڭىزدى دەپ بىلەمىن»، - دەيدى ءوزى.

ول قحا مۇشەسى رەتىندە ءتۇرلى ءىس-شارالارعا قاتىسىپ، ءارتۇرلى ەتنوس وكىلدەرىمەن ارالاسىپ تۇرادى. اسسامبلەيانى ۇلكەن وتباسىعا بالايدى.

«اسسامبلەيا مۇشەسى رەتىندە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسىپ كەلەمىن. ماسەلەن، نەگىزگى جۇمىسىمنان كەيىن كوكشەتاۋلىقتارعا تەگىن ساباقتار وتكىزۋمەن اينالىسامىن»، - دەپ ءتۇسىندىردى الەنا.

اناستاسيا بوشكوۆا - «ۆيارا» بولگار ەتنومادەني بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى. سونداي-اق، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ مۇشەسى. ول اتا-بابالارىنىڭ ستولىپين رەفورمالارى كەزىندە شەتەل اسىپ، قازاق جەرىنە قونىس اۋدارعانىن ايتادى. بۇگىندە كەڭ ءارى بەرەكەلى قازاق جەرىنە كەلگەنىنە 118 جىل تولىپتى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندا بولگارلاردىڭ بەسىنشى ۇرپاعى ءومىر سۇرۋدە.

«بۇل جەردە اتالارىمىز، اكەلەرىمىز دۇنيەگە كەلدى. بۇل جەردە ءبىز جانە ءبىزدىڭ بالالارىمىز ومىرگە كەلدى. قازاق جەرىندە ءومىر ءسۇرىپ، ءوسىپ-وركەندەپ، ەلىمىزدىڭ يگىلىگى ءۇشىن ەڭبەك ەتىپ كەلەمىز»، - دەيدى ول.

اناستاسيا قازاقستانداعى بولگارلار اراسىندا ارالاس نەكەلەر كوپ ەكەنىن العا تارتادى.

«قازاق وتباسىلارىنا قىز بەرىپ، بولگار وتباسىلارىنا كەلىن تۇسىردىك. ءجۇز جىلدان استام ۋاقىت بويى قازاق حالقىمەن ەتەنە ارالاسىپ، ءسىڭىسىپ كەتتىك. مەن قاشاندا قازاقستاندا تۇراتىن بولگارلار، نەمىستەر، پولياكتار، كورەيلەر ەۋروپا نەمەسە باسقا جەردە تۇراتىنداردان وزگەشە ەكەنىن ايتىپ وتىرامىن. ءبىز قازاقى مەنتاليتەتپەن ءومىر ءسۇرىپ كەلەمىز»، - دەپ ناقتىلادى ءوزى.

اقتوبە وبلىسىنىڭ العا اۋدانىندا بولگاركا دەگەن شاعىن اۋىل بار. بۇل اۋىلدا العاشقى قونىس اۋدارۋشىلاردىڭ ۇرپاقتارى ءالى كۇنگە دەيىن تۇرادى. سول اۋىلدا اقتوبە وبلىسىنداعى بولگارلاردىڭ ەتنوگرافيالىق ءۇي-مۋزەيى دە بار. وندا 100 جىلدان استام ۋاقىت بۇرىن قولدانىلعان تۇرمىستىق زاتتار، سالت-داستۇرلەر ساقتالعان. ول بەشبارماق، باۋىرساق، قۋىرداق سياقتى قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارى ءار مەرەكەدە دايىندالاتىنىن جاسىرمايدى.

اناستاسيا اۋىلدارىندا بولگاردىڭ سارماسىن قازاقتىڭ قازى-قارتاسىمەن بىرگە تويعا ارنالعان داستارقانعا ۇسىناتىنىن ايتادى.

«14 جاسىمدا العاش رەت بولگار فولكلورلىق ءانسامبلى قۇرامىندا اقتوبە وبلىسى اتىنان قازاقستان حالىقتارىنىڭ ءبىرىنشى فورۋمىنا قاتىسۋ باقىتى بۇيىردى. بۇل فورۋم 1992 جىلى، ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ ءبىرىنشى جىلدىعىنا وراي وتكىزىلگەن بولاتىن. مىنە، ءدال سول كەزدە مەن ءوزىمنىڭ بولگار ەكەنىمدى العاش رەت سەزىندىم. ارنايى تىكتىرىلگەن بولگار ۇلتتىق كوستيۋمدەرى كيىپ، وزىمە «مەن كىممىن، ۇلتىم قانداي؟» دەگەن سۇراقتار قويدىم»، - دەپ ءتۇسىندىردى ول.

ءدال سول فورۋمدا ەڭ العاش رەت «اسسامبلەيا» ءسوزىن ەستىپتى. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىن قۇرۋ يدەياسى ءدال سول كەزدە ايتىلعان بولاتىن. ونىڭ ايتۋىنشا، ءومىرىنىڭ، كاسىبي جانە قوعامدىق قىزمەتىنىڭ وسى ۇيىممەن تىعىز بايلانىستا بولاتىنىن ەلەستەتە دە الماپتى.

«بۇگىندە «ۆيارا» بولگار ەتنومادەني بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسىمىن. 15 جىلدان استام ۋاقىت بويى بۇرىنعى دوستىق ۇيىندە، قازىرگى قوعامدىق كەلىسىم مەكەمەسىندە شتاتتىق قىزمەتكەر بولىپ جۇمىس ىستەپ كەلەمىن. بۇكىل ءومىرىم، قىزمەتىم قازاقستاننىڭ قوعامدىق كەلىسىم جانە جالپىۇلتتىق بىرلىك ۇلگىسىن ناسيحاتتاۋمەن، ەتنوسارالىق كوممۋنيكاتسيانى نىعايتۋمەن، قازاقستاندىق بىرەگەيلىكتى قالىپتاستىرۋمەن تىعىز بايلانىستى»، - دەپ ناقتىلادى اناستاسيا بوشكوۆا.

ول بولگارلار تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى تاريحي وتانىنا ورالۋ مۇمكىندىگى بولعانىمەن، وسى كۇنگە دەيىن ەشقايسىسى كەتپەگەنىن العا تارتادى. قازاق حالقىمەن بىرگە بولگار حالقى قيىندىقتى دا، جارقىن كەزەڭدەردى دە بىرگە باستان وتكەردى، وتكەرەدى دە.

اسسامبلەيا — بىرەگەي ينستيتۋت، ەرەكشە ۇيىم. تامىرىن تەرەڭگە جايىپ، تۇتاس اۋلەتتەر، ۇرپاقتار وسى ۇيىمنىڭ مۇشەسىنە اينالىپ وتىر. ماقسات ءبىر —بەيبىت، گۇلدەنگەن قازاقستان قۇرۋ.

اسسامبلەيا مۇشەلەرىنىڭ قاتارىندا بەلگىلى سپورتشىلار، مادەنيەت قايراتكەرلەرى، دارىگەرلەر، مۇعالىمدەر، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى بار. ولار مەملەكەت باسشىسى العا قويعان مىندەتتەر مەن باسىمدىقتاردى ىسكە اسىرۋعا ءوز ۇلەستەرىن قوسىپ كەلەدى.

قازاقستان – ەتنوستار تەڭدىگى مەن ورتاق بولاشاعى يدەياسىنا نەگىزدەلگەن ەل. مەملەكەتىمىزدە «ارتۇرلىلىك – بىرلىككە باستار جول» قاعيداسى بەرىك ورنىققان. بۇل قاعيدات بارلىق ازاماتتىڭ تەڭ قۇقىلى ەكەنىن، ولاردىڭ قانداي ۇلت وكىلى ەكەنىنە قاراماستان بىردەي مۇمكىندىكتەرگە يە بولۋىن كوزدەيدى.

كوپۇلتتى قوعامدا تاتۋلىقتى ساقتاۋ – وڭاي مىندەت ەمەس. الايدا قازاقستان بۇل سىننان سۇرىنبەي ءوتىپ كەلەدى. سەبەبى ءاربىر قازاقستاندىق ەلدەگى بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمنىڭ ماڭىزىن تەرەڭ تۇسىنەدى. مەكتەپتەر مەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا تولەرانتتىلىققا تاربيەلەۋ، ەتنوسارالىق سىيلاستىق تۋرالى پاندەر ەنگىزىلگەن. بۇل – ۇرپاق ساناسىنا بەيبىتشىلىك پەن بىرلىك يدەياسىن ءسىڭىرۋدىڭ جارقىن جولى.

جىل سايىن 1 مامىر – قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگى كۇنى مەرەكەسى رەتىندە كەڭ كولەمدە اتالىپ وتىلەدى. بۇل كۇن – حالقىمىزدىڭ تاتۋلىعى مەن دوستىعىن ايقىندايتىن جارقىن مەرەكە. ول – ەل ازاماتتارىن ۇلتقا بولمەي، ءبىر شاڭىراق استىندا بىرىكتىرەتىن رۋحاني كۇن.

Abai.kz