قوعام مەن مەملەكەت ومiرiندە قۇقىقتىق نەگiزدەردiڭ كۇشەيۋi ورىن الماسا، وندا ءبارىنىڭ قۇر بەكەرگە زايا كەتكەنى. وسى زايا كەتۋدى بولدىرماس ءۇشىن ءبىزدىڭ ەلىمىز قۇقىقتىق مەملەكەتتiڭ قالىپتاسۋىنىڭ كۇردەلi پروتسەسiندە الەۋمەتتiك رەتتەۋiشتەر جۇيەسiندەگi زاڭنىڭ ءرولi ارتۋعا بەل شەشە كىرىستى.

وسى ورايدا قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىنا ارنالعان سالتاناتتى ءىس-شارادا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ق.ق. توقاەۆ مەملەكەتىمىزدىڭ دامۋى مەن وركەندەۋى ءۇشىن نەگىز قالاۋشى مىناداي سوزدەردى جاريالادى: «ەلىمىزدە ۇيلەسىمدىلىك پەن ءتارتىپتىڭ بەرىك نەگىزى رەتىندە زاڭ سالتانات قۇرۋى ءتيىس».

قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 1-بابىندا: «1. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءوزىن دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت رەتىندە ورنىقتىرادى، ونىڭ ەڭ قىمبات قازىناسى - ادام جانە ادامنىڭ ءومىرى، قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى»،-دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي جازىلعان. بۇل باپتا ەلدiڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋىنىڭ نەگiزگi پرينتسيپتەرi, سونداي-اق ولاردى iسكە اسىرۋ ولشەمدەرi مەيلiنشە ايقىن جانە ناقتى كورسەتiلگەن. قازاقستان قۇقىقتىق مەملەكەتتi قالىپتاستىرۋدىڭ iرگەلi مiندەتiن مويىنا جۇكتەپ العاننان كەيىن وسى باعىتتا قىرۋار شارۋالار اتقارۋعا بەل شەشىپ كەىرىسىپ كەتتى.

وسى باعىتتا ەلىمىز كونستيتۋتسيالىق ەرەجەلەردiڭ ومiرشەڭدiگiن، بارلىعىنىڭ زاڭ مەن سوت الدىنداعى تەڭدiگiن، مەملەكەتتiڭ دە، جەكە ادامنىڭ دا ءوزارا جاۋاپكەرشiلiگiن قامتاماسىز ەتۋگە تيiس ساياسي، زاڭدىق جانە باسقا دا كەپiلدiكتەر جۇيەسiن قۇرۋدى كوزدەپ وتىرعان جاي بار. بۇل ورايدا ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز قۇقىقتىق مەملەكەتتiڭ ودان ءارi دامۋىنىڭ وزگەرiسسiز العىشارتى دەپ ازاماتتاردىڭ جوعارى جالپى مادەنيەتiن قالىپتاستىرۋدى ايتار ەدىك. مەملەكەتىمىزدىڭ قۋاتى ەل حالقىنىڭ بارلىق جiكتەرiنiڭ جالپىعا بiردەي ساياسي-قۇقىقتىق مادەنيەتiن ارتتىرۋىننان تانىلادى دەپ ءبىلۋىمىز كەرەك. وسى مiندەتتi شەشۋ جولىندا بiلiم بەرۋ، تاربيەلەۋ دامىعان عىلىمي جۇيەسiنىڭ ورنىعۋ قاجەت ەتەدى. ەگەر وسى جۇيە ەلىمىزدە تامىر جايىپ ورنىعىپ، ناتيجەسىندە ءوز جەمىسىن بەرەتىن بولسا، وندا دەموكراتيالىق قۇقىقتىق مەملەكەتتi قالىپتاستىرۋدىڭ ىرگەتاسىن قالاۋعا قولجەتكىزە الامىز.
ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىز كونستيتۋتسيالىق تۇرعىدان ادامنىڭ، ازاماتتىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن جاريادى. جانە ونى قۇر عانا جاريالاپ قانا قويماي، ولاردى قامتاماسىز ەتۋگە كەپىلدىك بەرەدى. 2017 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنا پارلامەنت پەن ۇكىمەتتىڭ وكىلەتتىگىن كەڭەيتەتىن وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. سونداي-اق «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پارلامەنتى جانە ونىڭ دەپۋتاتتارىنىڭ مارتەبەسى تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭ دەڭگەيىندە پارلامەنتتىك وپپوزيتسيا ينستيتۋتىنىڭ بەرىك نەگىزى قالانىپ، ونىڭ ودان ارعى ءرولى ايقىندالدى. وسىلايشا، بيلىك تاراپىنان حالىققا قاراي قۇقىقتىق قۇتتى قادام جاسالدى. بۇدان بىلاي «ەسكى قازاقستان» كەزىندە ايتا الماي ىشىندە جۇرگەن پىكىرىن جۇرت وزدەرى سايلاعان حالىق قالاۋلىلارى ارقىلى ايتا الاتىن مارتەبەگە، ياعني قۇقىققا يە بولدى. بۇرىن بۇلاي بولۋى مۇمكىن ەمەس ەدى. وسىلايشا «ادىلەتتى قازاقستان» ءوزىن ءسوز جۇزىندە ەمەس ءىس جۇزىندە پاش ەتە الدى.

قۇقىقتىق مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ جولىندا ەلەۋلى كەدەرىگلەر دە بار. سول جايىندا ءسوز ەتەتىن بولسا، حالىقتىڭ قالىڭ جiگiنiڭ قۇقىقتىق مادەنيەتi مەن قۇقىقتىق ساناسىنىڭ تومەن دەڭگەيi, قۇقىقتىق نيگيليزم قۇقىق ۇستەمدiگi قاعيداتتارىن iسكە اسىرۋدى قامتاماسىز ەتۋدiڭ ەلەۋلi پروبلەماسى بولىپ تابىلادى. حالىقتىڭ قۇقىقتىق مادەنيەتى مەن قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ، قۇقىقتىق نيگيليزمدى ەڭسەرۋ، وسىنىڭ نەگىزىندە زاڭدىلىق پەن قۇقىقتىق ءتارتىپتى نىعايتۋ مەملەكەتتىك بيلىك جانە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارى قىزمەتىنىڭ ماڭىزدى باعىتتارى بولىپ تابىلاتىندىعى داۋ تۋعىزبايدى.

مەملەكەت باسشىسى ق.ق. توقاەۆ ساياسي جاڭعىرتۋ مەن ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ، قوعامدى ودان ءارى ىلگەرىلەۋدىڭ باستى فاكتورى رەتىندە شوعىرلاندىرۋ قاجەتتىگىنە نازار اۋدارا وتىرىپ، ءوزىنىڭ «حالىق بىرلىگى جانە جۇيەلى رەفورمالار - ەلدىڭ وركەندەۋىنىڭ بەرىك نەگىزى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا: «ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – مەملەكەتتىڭ تيىمدىلىگىن، ساياسي ۇدەرىستىڭ اشىقتىعى مەن باسەكەلەستىگىن ودان ءارى ارتتىرۋ. سوندىقتان ساياسي رەفورمالار جالعاسادى. مەملەكەتتىلىگىمىزدى نىعايتا ءتۇسۋ ءۇشىن بارلىق وزگەرىستى ەلىمىزدىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىگىن ەسكەرە وتىرىپ، بىرتىندەپ جۇزەگە اسىرامىز.بۇل – مىقتى، ءادىل ءارى وزىق مەملەكەت قۇرۋدىڭ بىردەن-ءبىر دۇرىس جولى».

«مەملەكەتتىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋداعى» اۋقىمدى ساياسي رەفورمالار قۇقىقتىق ساياسات سالاسىنداعى ەلەۋلى رەفورمالاردى دا قامتيتىنى ءسوزسىز. قۇقىقتىق ساياسات ەلىمىزدىڭ قۇقىقتىق دامۋ پروتسەستەرىن باسقارۋعا، قوعام ومىرىندەگى زاڭدىق قۇرامداس بولىكتى رەتكە كەلتىرۋ جانە وڭتايلى ۇيىمداستىرۋ دارەجەسىن ارتتىرۋعا باعىتتالىپ، ەل تۇرعىندارىنىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرىپ ءام قۇقىقتىق مادەنيەتى قالىپتاستىرادى.

قۇقىقتىق ساياساتتىڭ جوعارى تيىمدىلىگىنە قول جەتكىزۋ مەملەكەتتىڭ، قازىرگى زامانعى زاڭ عىلىمى مەن پراكتيكاسىنىڭ ماڭىزدى مىندەتىنە اينالۋدا. قۇقىقتىق ساياساتتى قالىپتاستىرۋ مەن ىسكە اسىرۋدا ماڭىزدى ءرول اتقاراتىن قوس تارماق: قۇقىق شىعارماشىلىق (قر پارلامەنتى) جانە قۇقىق قولدانۋ (سوت، پروكۋراتۋرا، پوليتسيا جانە ت.ب.) ورگاندارىنا بەرىلەتىنى بارىمىزگە بەلگىلى. مىنە، سوندىقتان، ولار اقپاراتتىق ناسيحات، حالىقتىڭ قۇقىقتىق ساناسىن ارتتىرۋ، ناندىرىپ-سەنىمدىرۋ جانە ماجبۇرلەۋ ارقىلى وسى باعىتتاعا ىستەلەتىن ءىس-شارانى جارتىكەش دۇنيە ەمەس، ناعىز ومىرلىك شىندىققا اينالدىرۋعا قول جەتكىزەدى.

Abai.kz