پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ «جاساندى ينتەللەكت داۋىرىندەگى قازاقستان: وزەكتى ماسەلەلەر جانە ونى تۇبەگەيلى تسيفرلىق وزگەرىستەر ارقىلى شەشۋ» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىن جاريالادى. بۇل باعدارلامالىق قۇجات ەل دامۋىنىڭ ستراتەگيالىق باعدارىن ايقىنداپ، مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ الداعى جىلدارداعى ماڭىزدى باعىتتارىن بەلگىلەپ بەردى.

جولداۋدا تسيفرلىق كۇن ءتارتىبىن ىلگەرىلەتۋگە ايرىقشا ءمان بەرىلدى. مەملەكەت باسشىسى جاساندى ينتەللەكتىنى كەڭىنەن ەنگىزۋ جانە اۋقىمدى تسيفرلاندىرۋ ەلىمىزدىڭ ستراتەگيالىق باعدارىنىڭ نەگىزگى تەتىگى بولۋى كەرەك ەكەنىن ايتتى. شىن مانىندە، مۇنداي قادام قازاقستاننىڭ بارلىق سەكتورداعى الەۋەتىن ايتارلىقتاي ارتتىرىپ، ەكونوميكا مەن الەۋمەتتىك سالانى ساپالى جاڭا دەڭگەيگە شىعارۋعا جول اشادى.

پرەزيدەنتىمىز تۇبەگەيلى تسيفرلىق وزگەرىستەردىڭ تۇپكى ماقساتى – ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋ، ولاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ جانە ەلدىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن نىعايتۋ ەكەنىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى. وسىعان بايلانىستى قازاقستاندى تولىققاندى تسيفرلىق دەرجاۆا رەتىندە قالىپتاستىرۋ تاياۋ جىلدارداعى باسىم مىندەتتەردىڭ ءبىرى بولىپ بەلگىلەنىپ وتىر. سول ارقىلى جاڭا تەحنولوگيالار ەكونوميكالىق جاڭعىرتۋ مەن الەۋمەتتىك تۇراقتىلىقتىڭ نەگىزىنە اينالادى.

كوزدەگەن ماقساتقا قول جەتكىزۋ ءۇشىن تسيفرلىق دامۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارىن، سونىڭ ىشىندە جاساندى ينتەللەكت، پلاتفورمالىق ەكونوميكا، ۇلكەن دەرەكقورلاردى پايدالانۋ جانە باسقا دا سالالاردى ايقىندايتىن تسيفرلىق كودەكستى تەزىرەك قابىلداۋ اسا ماڭىزدى. دەپۋتاتتار بۇل جۇمىسپەن وسى سەسسيا بارىسىندا بەلسەندى اينالىساتىنىن اتاپ وتكەن ءجون. سونىمەن قاتار پرەزيدەنتىمىز بارلىق تسيفرلىق باستامالاردى جالپىۇلتتىق باعدارلاماعا بىرىكتىرەتىن «Digital Qazaqstan» بىرىڭعاي ستراتەگياسىن ازىرلەۋدى تاپسىردى.

جولداۋدا ينۆەستيتسيالىق ساياساتقا دا ەرەكشە نازار اۋدارىلدى. مەملەكەت باسشىسى ۇكىمەتكە شەتەلدىك كاپيتالدى تارتۋ تەتىكتەرىنىڭ تيىمدىلىگىن قايتا قاراۋدى جانە ارتتىرۋدى، سونداي-اق، وڭدەۋ ونەركاسىبى مەن جوعارى تەحنولوگيالىق سالالارعا باسا ءمان بەرە وتىرىپ، جاڭا ينۆەستيتسيالىق كەزەڭدى باستاۋدى مىندەت ەتىپ جۇكتەدى.

بەلگىلەنگەن باسىمدىقتاردىڭ قاتارىندا باسەكەلەستىكتى كۇشەيتەتىن، ەكونوميكا، قارجى جۇيەسىندەگى تەحنولوگيالاردى دامىتۋعا جانە تسيفرلىق اكتيۆتەر اينالىمىن ليبەراليزاتسيالاۋعا ىقپال ەتەتىن بانكتەر تۋرالى زاڭ قابىلداۋ باستاماسى دا بار.

سەناتورلار وسى سەسسيادا جۇمىس ىستەيتىن ماڭىزدى قۇجاتتاردىڭ تاعى ءبىرى – Alatau City-ءدىڭ ارنايى قۇقىقتىق مارتەبەسىن بەكىتەتىن زاڭ. جاڭا قالا تەحنولوگيالىق ورلەۋدىڭ جانە قازاقستاننىڭ كەلەشەكتەگى كەلبەتىنىنىڭ جارقىن كورىنىسىنە اينالۋعا ءتيىس.

مەملەكەت باسشىسى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ سالاسىنا دا ەرەكشە نازار اۋداردى. پارلامەنتكە ەاەو اياسىندا وتاندىق ءونىم وندىرۋشىلەردى قورعاۋدى زاڭمەن قامتاماسىز ەتۋگە قاتىستى ناقتى مىندەت جۇكتەلدى. بۇل قازاقستاندىق كاسىپكەرلەردىڭ جاعدايىن قۇقىقتىق تۇرعىدان كۇشەيتۋگە جانە اگرارلىق سالانىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىن نىعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

سونداي-اق پرەزيدەنتىمىز جەر رەسۋرستارىن باسقارۋدىڭ اشىقتىعى مەن تيىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، كاداسترلىق مالىمەتتەردى، ينفراقۇرىلىمعا جانە جەر قويناۋىن پايدالانۋعا قاتىستى اقپاراتتى بىرىكتىرەتىن جەر رەسۋرستارىنىڭ بىرىڭعاي تسيفرلىق كارتاسىن قۇرۋدى تاپسىردى.

كولىك-لوگيستيكالىق سالانىڭ دامۋى دا تسيفرلاندىرۋمەن تىكەلەي بايلانىستى ەكەنى انىق. وسىعان وراي مەملەكەت باسشىسى ترانزيت ءۇشىن جاھاندىق باسەكە كۇشەيە تۇسكەن قازىرگى جاعدايدا قازاقستان تسيفرلىق شەشىمدەر مەن جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارىن كەڭىنەن ەنگىزۋ ارقىلى عانا ءوز پوزيتسياسىن ساقتاپ، نىعايتا الاتىنىن اتاپ ءوتتى.

بۇل تۇرعىدا بارلىق تاسىمالداۋ پروتسەستەرىن ءبىر جۇيەگە بىرىكتىرۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن كوپبەيىندى تسيفرلىق پلاتفورمانى ەنگىزۋ ەرەكشە ماڭىزعا يە. سوندىقتان مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن جاقىن ايلاردا بيزنەستىڭ ينفراقۇرىلىمعا تەڭ جانە اۆتوماتتى قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتەتىن Smart Cargo جۇيەسى ىسكە قوسىلۋعا ءتيىس. بۇل كولىك سالاسىن تسيفرلاندىرۋ ءۇشىن ماڭىزدى كەزەڭ جانە ونىڭ اشىقتىعى مەن تيىمدىلىگىن ارتتىراتىن ءتيىمدى تەتىك ەكەنى ءسوزسىز.

پرەزيدەنتىمىز شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ ماسەلەسىنە توقتالىپ، قۇقىقتىق بازانى كاسىپكەرلەردىڭ قاجەتتىلىگىنە قاراي بەيىمدەۋ كەرەك ەكەنىن جەتكىزدى. وسى رەتتە جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگياسىن پايدالانۋ ارقىلى زاڭنامانى تۇگەل تەكسەرىپ، زەردەلەۋ باستاماسى ۋاقتىلى قولعا الىنعانىن اتاپ وتكەن ءجون.

سونىمەن قاتار مەملەكەت باسشىسى تۇرعىن ءۇي شارۋاشىلىعى مەن قۇرىلىس سالاسىنداعى باسىمدىقتاردى بەلگىلەپ بەردى. بۇل رەتتە جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارىنىڭ كومەگىمەن عيماراتتاردى اقپاراتتىق مودەلدەۋ ءادىسىن كەڭىنەن قولدانۋدىڭ ماڭىزى زور. سونداي-اق قۇرىلىستىڭ بارلىق كەزەڭىنە تولىق مونيتورينگ جۇرگىزۋدى قامتاماسىز ەتەتىن ۇلتتىق تسيفرلىق پلاتفورمانى ىسكە قوسۋ دا قاجەتتى شەشىم بولعانى انىق. وسى ورايدا دەپۋتاتتارعا ماڭىزدى تاپسىرما بەرىلدى. ول – سالانىڭ قاۋىپسىز ءارى اشىق بولۋىنا جانە تۇراقتى دامۋىنا بەرىك زاڭنامالىق نەگىز قالايتىن جاڭا قۇرىلىس كودەكسىن جىل سوڭىنا دەيىن قابىلداۋ.

جولداۋدىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرىنىڭ ءبىرى – مەملەكەت باسشىسىنىڭ پارلامەنتتىك رەفورما جۇرگىزۋ تۋرالى ۇسىنىسى بولعانى بەلگىلى. بۇل ءبىر پالاتالى پارلامەنتكە كوشۋدى كوزدەيدى. اتالعان باستاما – تاريحي مانگە يە جانە پرەزيدەنتىمىزدىڭ ادىلەتتى قازاقستان قۇرۋ، دەموكراتيالىق ينستيتۋتتار مەن تەتىكتەردى كۇشەيتۋ جولىنداعى بايىپتى باعدارىنىڭ لوگيكالىق جالعاسى.

مەملەكەت باسشىسى سەنات 1995 جىلى ەلىمىزدە كۇردەلى ءارى تۇراقسىز ساياسي جاعداي بولىپ تۇرعان ساتتە قۇرىلعانىنا نازار اۋداردى. سونداي-اق پالاتا وتكەن 30 جىلدا مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ تۇراقتىلىعىن، زاڭناما جۇيەسىن دامىتۋدى جانە نەگىزگى رەفورمالاردىڭ ىسكە اسىرىلۋىن قامتاماسىز ەتىپ، ءوزىنىڭ اسا ماڭىزدى تاريحي ميسسياسىن ابىرويمەن، ءتيىمدى اتقارعانىنا توقتالدى. وسىعان بايلانىستى ەلىمىزدەگى ساياسي جۇيە مەن ساياسي مادەنيەتتىڭ دامۋىن جانە ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىك دەڭگەيىنىڭ كوتەرىلۋىن ەسكەرىپ، قازاقستاننىڭ پارلامەنتتىك جۇيەسىن جەتىلدىرۋدىڭ جاڭا كەزەڭىن تالقىعا سالاتىن ۋاقىت جەتىپ وتىر.

پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ مۇنداي ماڭىزدى رەفورما تەك اشىق ءارى جان-جاقتى قوعامدىق تالقىلاۋ نەگىزىندە عانا ىسكە اسىرىلاتىنىن ايتتى. سوعان سايكەس مەملەكەت باسشىسى ءبىر پالاتالى پارلامەنتكە كوشۋ ماسەلەسىن ازاماتتاردىڭ جانە ساراپشىلاردىڭ قاتىسۋىمەن ءبىر جىل كولەمىندە تالقىلاۋدى ۇسىندى. بۇعان قاتىستى قورىتىندى شەشىم جالپى حالىقتىڭ پىكىرىن ەسكەرە وتىرىپ، جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋم ارقىلى قابىلدانباق.

جالپى، پرەزيدەنت جولداۋىن قازاقستاندى جاڭعىرتۋدىڭ جاڭا زامانداعى كەشەندى جول كارتاسى دەپ قابىلدايمىز. سەبەبى، جاساندى ينتەللەكت پەن تسيفرلىق شەشىمدەردى جاپپاي ەنگىزۋ الداعى جىلدارى مەملەكەتىمىزدىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىنىڭ ماڭىزدى شارتى ءارى ورنىقتى دامۋدىڭ كەپىلى بولاتىنى ءسوزسىز.

پرەزيدەنتىمىز جۇكتەگەن مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋ – ۇكىمەت پەن پارلامەنتتىڭ عانا جاۋاپكەرشىلىگى ەمەس، بارشا ازامات ءۇشىن ورتاق ءىس.

ءبىز جۇدىرىقتاي جۇمىلساق قانا بايىپتى دامۋ جانە ادىلەتتى، قۋاتتى ءارى زاماناۋي قازاقستاندى قۇرۋ باعدارىن ودان ءارى تابىستى جالعاستىرا الامىز.

ماۋلەن اشىمباەۆ،

قر پارلامەنتى سەناتىنىڭ توراعاسى

Abai.kz