قادىرلى Abai.kz وقىرماندارى!

ەندى ساناۋلى كۇندەردەن سوڭ، كۇنتىزبە اۋىسادى. قايعاسى مەن قۋانىشى، قىزىعى مەن شىجىعى قاتار وتكەن 2025 جىل دا قاتپار-قاتپار قالىڭ تاريحتىڭ قويناۋىنا ەنىپ بارادى.

«وتكەن جىلعا وكپە جوق» دەيمىز عوي... بيىلعى جىل شىن مانىندە، ءبىز ءۇشىن عانا ەمەس، بۇكىل الەم جۇرتشىلىعى ءۇشىن دە قالتارىسى مەن بۇلتارىسى كوپ جىل بولدى. كەلەر جىلدان ءۇمىت كوپ دەپ بارىپ، ءوتىپ بارا جاتقان جىلدىڭ باستى وقيعالارىنا شولۋ جاساعاندى دۇرىس دەدىك.

ءبىرىنشى ءبولىم: جىل قورىتىندىسى: مادەنيەت سالاسىندا نە ىستەلدى؟

ەكىنشى ءبولىم: جىل قورىتىندىسى: قازاق ادەبيەتىندە قانداي جاڭالىق؟

جالت-جۇلت ەتكەن ۋاقىت زىرلاپ اعىپ، تاعى دا ءبىر جىلدى ارتقا قالدىرىپ بارامىز. بيىلعى جىل ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن تابىستى دا تارتىمدى جىل بولعانى ءسوزسىز. ءار سالادا ايتۋىلى وزگەرىستەر بولعانى كوڭىلگە قۋانىش ۇيالاتادى. بۇگىن ءبىز وقىرماندارىمىزعا وسى جىلى ەل ەكونوميكاسىندا قانداي وڭ ناتيجەلەر بولعانى جونىندە ايتپاقپىز. سول ءۇشىن بىلىكتى ساراپشى، قارجى مامانى ايبار ولجايدىڭ پىكىرىن ۇسىنىپ وتىرمىز. 

«وسى جىلدىڭ ەكونوميكا سالاسىنداعى باستى وقيعا – سالىق رەفورماسىنىڭ جاسالۋى جانە جاڭا سالىق كودەكسىنىڭ قول قويىلىپ، 2026 جىلدان باستاپ جۇمىس ىستەۋ. بۇلاردى وسى جىلداعى باستى وقيعا دەۋگە بولادى».

ۇلتتىق ەكونوميكا ۆيتسە-ءمينيسترى باۋىرجان قۇدايبەرگەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازاقستانداعى ققس مولشەرلەمەسى الەمدەگى ەڭ تومەن مولشەرلەمەنىڭ ءبىرى سانالادى. ققس تابىستىڭ ماڭىزدى كوزى بولىپ تابىلاتىنىنا قاراماستان 2022 جىلى ول جالپى ىشكى ءونىمنىڭ ء(جىو) تەك 4 پايىزىن قۇرادى، بۇل سالىستىرمالى كىرىس دەڭگەيى 7% بولاتىن ەلدەر بويىنشا ورتاشا كورسەتكىشتەن الدەقايدا تومەن. قوسىمشا قۇن سالىعىن نىعايتۋ كىرىستى ارتتىرىپ قانا قويماي، قۇبىلمالى مۇناي كىرىستەرىنە تاۋەلدىلىكتى ازايتادى جانە ەلدىڭ ينفراقۇرىلىمى مەن يندۋستريانى دامىتۋ باعدارلاماسىن قارجىلاندىرۋعا سەپ بولماق.

«سونىمەن بىرگە كتك قۇبىرىنا قاۋىپ ءتونۋى. وسى ارقىلى ەلىمىزدىڭ جاڭا مۇناي قۇبىر جولدارىن ىزدەي باستاۋى. سونداي-اق ءبىزدىڭ جاڭا ەكونوميكالىق پاراديگماعا ءتۇسىپ، ءوزىمىزدى ءوزىمىز اسرىراۋ رەجيمىنە ءوتۋ، ۇلتتىق قوردان الاتىن اقشانى ازايتۋعا شەشىم قابىلداعانىمىز، سالىقتاردى ارتتىرىپ، سونىڭ ەسەبىنەن رەسپۋبليكالىق بيۋجەتتى ۇستاۋعا دەگەن شەشىمدى ايتار ەدىك. سىرتقى قارىزدى باقىلاپ وتىراتىن ارنايى كەڭەس تە قۇرىلدى. ول ءبىزدىڭ ەكونوميكالىق جاڭالىقتىڭ بىرىنە جاتادى».

ەكى اي بۇرىن نوۆوروسسيسك قالاسىندا ورنالاسقان پورت اۋدانىنداعى تەڭىز ينفراقۇرىلىمىنا ۇشقىشسىز قۇرىلعىلار شابۋىلداعان بولاتىن. سونىڭ سالدارىنان ايلاقتاعى تيەۋ قوندىرعىسى (اتق-2) ىستەن شىققان. تانكەرلەر تەرمينال اكۆاتورياسىنان تىس جەرگە شىعارىلعان. كتك ارقىلى قازاقستان ءوز مۇنايىنىڭ 80%-ىن ەكسپورتتايدى. ارينە، گەوساياسي جاعداي ۋشىققان 2022 جىلدىڭ اقپانىنان باستاپ مەملەكەت مۇناي تاسىمالىن ءارتاراپتاندىرۋ جولدارىن قاراستىرۋعا كىرىسكەنى انىق.

«ەل ەكونوميكاسىنىڭ ءوسۋى 6 پايىزدى قۇرادى، بيلىعى جىلدى وسىنداي كورسەتكىشپەن اياقتايىن دەپ وتىرمىز، شىن مانىندە بۇل ۇلكەن كورسەتكىش. سونىمەن بىرگە بيىل ەلدەگى ىشكى جالپى ءونىمىمىز 300 ميلليارد دوللاردان اسۋى ءتيىس، اسقان دا شىعار. رەزەرۆتەرىمىز دە قاتتى ۇلعايىپ، 227 ميلليارد دوللاردان استى. باسا ايتا كەتەرلىگى، حالىقارالىق ۆاليۋتا قورىنىڭ ەسەبىنشە، ءبىزدىڭ ەلدىڭ ادام باسىنا شاققانداعى ىشكى جالپى ءونىم بويىنشا رەسەيدى باسىپ وزدىق».

ۇكىمەتتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ مالىمەتىنشە، ءوسۋ قارقىنى قاڭتاردان قىركۇيەككە دەيىن جەدەلدەدى: قاڭتاردا – 3,8%، قاڭتار-اقپاندا – 5,4%، قاڭتار-ناۋرىزدا – 5,6%، قاڭتار-ساۋىردە – 6%، قاڭتار-مامىردا – 6%، قاڭتار-ماۋسىمدا – 6,3%، قاڭتار-شىلدەدە – 6,3% جانە قاڭتار-تامىزدا 6,5% بولدى.بۇل ءوسۋ قارقىنى ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ جانە سالالاردى تەڭگەرىمدى دامىتۋ ەسەبىنەن جۇزەگە اسىرىلۋدا. ءوسىمنىڭ نەگىزگى درايۆەرلەرى كولىك جانە قويمالاۋ قىزمەتتەرى (+21,2%), قۇرىلىس (+14,9%), ساۋدا (+8,8%), تاۋ-كەن (+9,3%) جانە وڭدەۋ ونەركاسىبى (+6,2%) بولعان.

Abai.kz