كەيىنگى جىلدارى قازاق ادەبيەتىندە قالىڭ كوپشىلىككە تانىمال بولعان ەسىمنىڭ ءبىرى- ديدار امانتاي. جاقىن ارادا پروزا شەبەرى، تانىمال قالامگەر، «دارىن» مەملەكەتتىك جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى ديدار امانتايدىڭ  «قارقارالى باسىندا» دەگەن كىتابى جارىق كورمەكشى.  ون مىڭ دانا تارالىممەن شىققالى وتىرعان جيناققا اۆتوردىڭ ءار جىلدارى جازىلعان تۋىندىلارى توپتاستىرىلعان. سونىمەن قاتار، كەزىندە ادەبي قاۋىم اراسىندا ۇلكەن سەرپىلىس تۋدىرعان، قالامگەردىڭ «گۇلدەر مەن كىتاپتار» دەگەن  اتىشۋلى رومانى دا كىتاپقا ەنگىزىلگەن. ادەبيەت سىنشىسى ءاليا بوپەجانوۆا مەن جازۋشى گەرولد بەلگەردىڭ «گۇلدەر مەن كىتاپتار» جايىنداعى ماقالالارىن دا وسى كىتاپتان وقي الاسىزدار.  ءبىز تومەندە  سول «اتىشۋلى» رومان جايىندا جازعان تانىمال سىنشى ءاليا بوپەجانوۆانىڭ  تالداۋ ماقالاسىن abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ وقىرماندارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز.

ءاليا بوپەجانوۆا

"گۇلدەر مەن كIتاپتار" - مادەنيەت قۇبىلىسى

(ديدار امانتايدىڭ جاڭا رومانى تۋرالى )

كەيىنگى جىلدارى قازاق ادەبيەتىندە قالىڭ كوپشىلىككە تانىمال بولعان ەسىمنىڭ ءبىرى- ديدار امانتاي. جاقىن ارادا پروزا شەبەرى، تانىمال قالامگەر، «دارىن» مەملەكەتتىك جاستار سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى ديدار امانتايدىڭ  «قارقارالى باسىندا» دەگەن كىتابى جارىق كورمەكشى.  ون مىڭ دانا تارالىممەن شىققالى وتىرعان جيناققا اۆتوردىڭ ءار جىلدارى جازىلعان تۋىندىلارى توپتاستىرىلعان. سونىمەن قاتار، كەزىندە ادەبي قاۋىم اراسىندا ۇلكەن سەرپىلىس تۋدىرعان، قالامگەردىڭ «گۇلدەر مەن كىتاپتار» دەگەن  اتىشۋلى رومانى دا كىتاپقا ەنگىزىلگەن. ادەبيەت سىنشىسى ءاليا بوپەجانوۆا مەن جازۋشى گەرولد بەلگەردىڭ «گۇلدەر مەن كىتاپتار» جايىنداعى ماقالالارىن دا وسى كىتاپتان وقي الاسىزدار.  ءبىز تومەندە  سول «اتىشۋلى» رومان جايىندا جازعان تانىمال سىنشى ءاليا بوپەجانوۆانىڭ  تالداۋ ماقالاسىن abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ وقىرماندارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز.

ءاليا بوپەجانوۆا

"گۇلدەر مەن كIتاپتار" - مادەنيەت قۇبىلىسى

(ديدار امانتايدىڭ جاڭا رومانى تۋرالى )

بۇگiندە ساپالىق جاعىنان وزگەرiسكە ءتۇسۋi زاڭدى قازاق ادەبيەتiنiڭ جاڭا بۋىنىنىڭ كورنەكتi وكiلi ديدار امانتايدىڭ جاڭا رومانى "گۇلدەر مەن كiتاپتار" تۋرالى جازۋعا نيەتتەنگەنىمە ءبىراز ۋاقىت بولعان. ء"انى، مىنە" دەپ جۇرگەنىمدە وسى رومان تۋرالى اعا بۋىن جازۋشىلاردىڭ بiر-بiرiنە مۇلدەم كەرەعار ەكى پىكىرىن وقىدىم. جاڭاعا، جاقسىعا سەرگەك گەر-اعا، گەرولد بەلگەر "ديداردىڭ گۇلدەرى مەن كىتاپتارى" اتتى ماقالاسىندا روماندى جوعارى باعالاعان /"Central اsia Monitor",12.08.05, قازاقشاسى "azamat.kz",02.09.05/. ال، جازۋشى-دراماتۋرگ دۋلات يسابەكوۆ سوڭعى ءبىر سۇقباتىنىڭ ەداۋىر بولىگىن سۇقبات الۋشىنىڭ قالاۋىمەن ديدار امانتايعا ارناپ، ونىڭ شىعارماشىلىعىنا، "گۇلدەر مەن كىتاپتارعا" سىن ايتادى /"اقجول-قازاقستان", 02.09.05./: "...ونى رومان دەپ ايتاتىن بولساق، وندا بۇكىل دۇنيە رومانعا دەگەن كوزقاراسىن وزگەرتۋى كەرەك،.. ونى رومان دەپ ايتۋعا بولمايدى" دەپ شورت كەسەدi.

مادەني كەڭىستىگىمىزگە شىققانىنا ون شاقتى جىلدىڭ جۇزiندە ديدار امانتاي شىعارماشىلىعى، جوعارىدا اتالعان ماقالاسىندا گەر-اعا ايتپاقشى، نەبىر پىكىر قايشىلىقتارىن تۋدىرىپ كەلەدi. مەنiڭشە، ونىڭ وبەكتيۆتi دە سۋبەكتيۆتi سەبەپتەرi بار. وبەكتيۆتi سەبەبi - ديداردىڭ ءتول پروزامىزعا سانالى تۇردە قۇرىلىمدىق وزگەرiستەر ەنگiزۋگە ۇمتىلاتىندىعىندا. ال، ونى بiردەن قابىلداۋعا، زەردەلەۋگە وقىرماننىڭ وقىرماندىق تاجiريبەسi جەتiسپەي جاتادى. نيتسشەشە قيسىنداعاندا: «اۆتوردىڭ وقىرماندى ۇياتقا قالدىرارلىقتاي نەمەسە شوشىندىرارلىقتاي پارادوكستارى كوپ جاعدايدا كىتاپتان ەمەس، وقىرماننىڭ ءوز ويىنان شىعادى». بۇل جاعدايدىڭ ءوزi, جالپى العاندا، قازاق كەڭiستiگiنiڭ بۇگiنگi تاڭداعى رۋحاني-مادەني پروبلەماسى ەكەنiن مويىنداۋىمىز كەرەك.

ديدار شىعارماشىلىعى كوزگە ۇرمايتىن پالساپالىق قۇرىلىمىمەن جانە جاسامپاز سۇقباتتاستىق سيپاتىمەن ەرەكشەلەنەدi. مۇنىڭ كوركەم كورiنiستەرi - جازۋشىنىڭ "مەن سiزدi ساعىنىپ ءجۇرمiن" اتتى ون-ون ەكى عانا بەتتiك پوۆەسi مەن ءجۇز بەتتەن ءسال عانا اساتىن "گۇلدەر مەن كiتاپتار" رومانى. شىعارما جانرى ونىڭ كولەمiمەن ەمەس، ونىڭ وي قۋاتىمەن، كونتسەپتسياسىمەن انىقتالادى. "مەن سiزدi ساعىنىپ ءجۇرمiن" ءسوزi از، وي كەڭiستiگi كەڭ جانە دە ول وي مادەني-فيلوسوفيالىق كونتەكستە اشىلا تۇسەتiن، ياعني جاڭا زامان تالابىنا ساي پروزا. ال...

"گۇلدەر مەن كiتاپتار" سىندى شىعارمانى مەن قازاق ادەبيەتiندە بۇرىن-سوڭدى العاش وقۋىم.

بۇل - مەن ءۇشiن سىنشى رەتiندە دە، وقىرمان رەتiندە دە ۇلكەن قۋانىش; سىن، ەگەر شىعارماشىلىق ەكەنi راس بولسا، سىنشى ايتەۋiر سىنشىلىق مiندەتiنەن شىعىپ قانا ەمەس، ونەردiڭ ونەرلiك تۇرعىسىنان پرەدمەتتiك اڭگiمە قوزعاۋعا بولاتىن شىعارما وقىعاندىقتان تۋىنداعان قۋانىش.

"گۇلدەر مەن كiتاپتار" - كوپ پلاندى رومان. ادەتتەگi ۇعىمداعى، سەبەپ-سالدارلى، كلاسسيكالىق ۇلگiدەگi كوپ پلاندى دا كولەمدi رومان ەمەس، كولەمi شاعىن، سوعان قاراماستان، كونسترۋكتسياسى وتە دامىعان - بiرنەشە يدەيانى قات-قابات الىپ جۇرەتiن رومان; وقىرمانىنان مادەني-فيلوسوفيالىق وقىلىمدى تالاپ ەتەتiن; "نە بەرەدi?" ەمەس، "نە الامىن؟" قاعيداسىمەن وقىعاندا عانا ءمانi اشىلا تۇسەتiن رومان;

ياعني بۇل تۇستا اۆتوردىڭ ەمەس، وقىرماننىڭ ماسەلەسi شىعادى. باستى بiر ەرەكشەلiگi دە - وسى. ال، مۇنداي تۋىندى قازاق كوركەم ادەبيەتiنە اسا قاجەت-تi.

روماندا بiرنەشە پلاست، قات-قابات بار. اۆتور ونىڭ ءبارiن ادەمi بiر ۇيلەسiممەن الىپ جۇرەدi. بiز ماڭىزدىلىعى جاعىنان سالماقتاپ، ورىن بولمەي-اق، ءوز قابىلداۋىمىز، ياعني وزiمiزدەن تسيتاتا جاساساق، "نە الامىن؟" ۇدەسiنەن كەلگەندە، مىناداي كونسترۋكتسيا قۇرار ەدiك:

بiرiنشi شەڭبەر - ححI عاسىر، ياعني بۇگiنگi كۇن. الiشەر ەسiمدi جازۋشى ۇلكەن بiر كiتاپ جازۋعا كiرiسكەن. بۇكiل ويى سول كiتاپقا بايلانعان. سول كiتاپتىڭ يدەياسى، جازىلۋى بارىسىنداعى كۇندەلiكتi ءومiرi, تانىستارى، بۇگiنگi ءومiر بەينەسi, ساناسىندا بەينەلەنiپ جاتقان الەم بەينەسi /كارتيناسى/. الەم كارتيناسىن كەيiپكەر تiكەلەي رۋحانياتپەن بايلانىستىرا كورەدi. سوندىقتان دا ول بiر ەرەكشە تىنىستى الەم. بۇل - بiر جانە دە كەيiپكەردiڭ ۇعىمىندا:

... كiتاپ داۋرەنi وتكەن. كiتاپتىڭ قادiرi كەتكەن. كەزiندە كiتاپقا باس يگەن، كiتاپپەن ادام بولعان ادامزات وعان "ساتقىندىق" جاسادى. بۇل قۇبىلىس روماننىڭ باس كەيiپكەرi الiشەردiڭ مۇڭىنا، مۇمكiن، تراگەدياسىنا اينالعان.

سونداي-اق تاپ وسى "cاتقىندىق" بiر ەسەپتەن، ونىڭ شىعارماشىلىق iزدەنiستەرiنiڭ باستاۋى دا. ويتكەنi, ناعىز ونەردiڭ كەزەڭi - "ادەبيەتتiڭ ءومiردiڭ كوركەم بەينەسi" ەمەس، سۋرەتكەر جاسار جاڭا الەم كەزەڭi ەكەنiن تەرەڭ سەزiنەتiن كەيiپكەر ءداستۇرلi ادەبيەت ستيلiنەن سانالى تۇردە باس تارتادى - وزگە ولشەمدi ادەبيەت جاساۋعا ۇمتىلادى. مۇنىسىنان جاپ-جاقسى ناتيجە شىعادى. سودان دا بارىپ ونىڭ وقىرمانى ەندi ونەر، مادەنيەت كونتەكسiندەگi ءپالساپا الەمiندە كۇن كەشۋگە مۇمكiندiك الادى.

شىعارما "الىشەر" تاراۋىمەن، كەيiپكەردiڭ ءتۇس كورۋiمەن باستالادى. "...جورعالاپ كەلە جاتىپ ول جەردiڭ ءيىسiن تانىدى، كiتاپتىڭ ءيىسi شىعادى. كادiمگi شاڭ-توپىراق باسقان بايىرعى سارى الا قاعازدىڭ تاڭسىق الابوتەن ءيىسi تاپ يەگiنiڭ استىنان اڭقىپ تۇر..." سiز تاپ وسى ءتۇستi الدەنەگە زاياۆكا رەتiندە قابىلداۋىڭىزعا بولادى.

"... اسپان مەن جەردiڭ اراسىن قالىڭ بوزامىق تۇمان جايلاعان. بۇل نەتكەن زامان بولدى، ەشكiم ويلانىپ ۇلگەرگەن جوق، الاساپىران اياق استىنان باۋىرىنا الىپ جانشىپ تاستادى. ول اق شاڭقان بۇلت iشiمەن جايلاپ اقىرىن ءجۇزiپ كەلەدi... ... كوك پەن جەر استاسقان كەزدە قاسقىردىڭ ۇلىعان داۋىسىنان اسپان قايىرا اجىراپ، كوتەرiلiپ كەتiپتi دەگەن اڭىز بار ەدi..."

جازۋشى جiگiتتiڭ رۋحاني iزدەنiستەرiنiڭ وزەگi - ءوز ءتۇپ-نەگiزiن iزدەۋi, اتاپ ايتقاندا، تۇركi الەمiن سوناۋ ءتۇپ باستاۋىنان بۇگiنگە دەيiن ءۇزiلiسسiز تاريحىن بiلگiسi, سونى جازىپ-جاساپ شىقپاققا دەگەن ىنتا-ۇمتىلىسى. جانە وسى جولداعى ءوزiنiڭ سانالى iزدەنiستەرi جانە ونى كiتاپقا ءتۇسiرۋ جولىنداعى قارەكەتتەرگە باستاۋى. بۇل - ەكi.

"دۇنيە ۇلكەن شەڭبەر iشiندە، عۇمىر ۇلكەن شەڭبەر iشiندە،.. سوعان ەلiكتەۋ" رومان فينالىندا شىعارما - ءتۇس وڭگە اينالۋىمەن تۇيىقتالادى. كەيiپكەر ونەرلiك ۇلكەن ماقساتى - ء"تاڭiردىڭ كiتابىنىڭ" iرگەتاسىن قالاپ شىعادى. بۇل - ءۇش. ەندi كەلەسi شەڭبەرگە شىعامىز.

ەكiنشi شەڭبەر. ىقىلىم زاماندار. بiرiنشi بولiمدەگi "مۇسا، عايسا، مۇحاممەد، ساللا(ا)للاھۋ ءالايھي ءۋا ءساللام", "زاراتۋشترا", "داو، بۇددا، قۇڭفۇدزى", "سوپى" تاراۋلارىندا قازاق دالاسىنا ءارتۇرلi دiندەردiڭ كەلiپ بارلاۋ جاساۋى، ورنىعۋعا ۇمتىلۋى. وتكەن كۇن، وتكەن كەزەڭ، وتكەن داۋiرلەر تاريحىن بiزدەر قولجازبالار مەن كiتاپتاردان وقىپ-بiلەمiز. قاعاز بەتiنە تۇسپەگەن نەبiر تاريح تاعى بار. سوندىقتان دا ادامزاتتىڭ رۋحاني اينالىمعا تۇسكەن تاريحىنىڭ ءوزi كەي تۇستاردا كۇماندi. ادامزاتتىڭ پايدا بولۋى، تاريحي عۇمىرى تۋرالى نەبiر اڭىز-ءاپسانالار جەتكiلiكتi. اۆتور وسىنىڭ تۇركiلiك بولمىسىن نۇسقالاۋعا ۇمتىلادى. تۇركiلەر اراسىنداعى العاشقى كۇنا. العاشقى ءولiم. ت.ب... بۇل، بiر ەسەپتەن، سوناۋ ءتۇپ-تاريحتان تارتاتىن جادىنى وياتۋ، جاڭعىرتۋ ارەكەتتەرi... ءتاڭiرi مەن تۇركi ۇعىمى اراسىنا تەڭدiك بەلگiسiن قويۋعا پەيiل ديدار رومانى - ء"تاڭiردiڭ بالاسى تۇركiنi جوقتاپ كۇڭiرەنگەن جەتiم قوڭىراۋ."

ءۇشiنشi شەڭبەر - كiتاپتار. گۇلدەر. ياعني ادەبيەت پەن ونەر ءپالساپاسى. سۇلۋلىق ءپالساپاسى. "كىتاپ دۇنيەنى وزگەرتپەيدى. بىراق، جەتىم كوڭىل جالعىزدىقتا ونى وزىنە مەدەت تۇتادى". "اسقاق كiتاپ، اۋەلى، كiسiلiكتiڭ بەلگiسi", - دەيدi اۆتور. "گۇل،...، ءبىرىنشى كەزەكتە، اۋەن." "...گۇل - ءبارىبىر، ازاتتىق پەن جالعىزدىقتىڭ جالاۋى. ازاتتىقتى ىزدەگەن جالعىزدىقتان جەڭىلەدى..." "كiتاپ وي رەتiندە جالعىزدىقتىڭ اياسىندا دۇنيەگە كەلەتiن جۇمباق قۇبىلىس، ال گۇلدi سەرiك iزدەگەن جانى نازiك ادام وسiرەدi. گۇل سەزiمدi وي تۋدىرادى، كiتاپ ويدىڭ سەزiمiن دامىتادى."

ءتورتiنشi شەڭبەر - كiتاپتىڭ جازىلۋ تەحنولوگياسى، ء"تاڭiردىڭ كiتابىنىڭ" جانە جالپى بۇگiنگi ادەبيەتتiڭ، اۆتور ۇعىمىنداعى تەحنولوگياسى. يننوۆاتسيا نەدە؟ ...

بەسiنشi...

التىنشى...

رومانداعى ءاربiر شەڭبەردi جەكە-دارا تالداپ شىعۋعا بولار ەدi. ءاربiر جەكە تاراۋدى دا. مىسالى، "قازاق اقىندارى" تاراۋىن الىڭىز. بiرiنشi پلاست، بiر جارىم-اق بەتتiك سۋرەتتەۋ. ارتىق-اۋىز بiر ءسوز جوق... بiراق، بۇكiل اتموسفەرا بار...

رومان كەڭiستiگiنە ەنسەڭiز، اۆتورلىق ويمەن قوسا وزiڭiزگە بۇرىننان تانىس يدەيالارمەن، اۆتورلارمەن ەجەلگi تانىسىڭىزداي جولىعاسىز. Iشتەي بiر ىرزالىقپەن "cالەمدەسەسiز", سونسوڭ كەيدە ونىمەن iشتەي پولەميكاعا تۇسە باستايسىز. ويتكەنi, بiرiنشiدەن، ولارمەن، ەڭ الدىمەن، اۆتوردىڭ ءوزi پولەميكاعا تۇسەدi. سونسوڭ - سiز: كەيدە اۆتورمەن، كەيدە اۆتوردىڭ اۆتورلارىمەن پولەميكاعا تۇسەسiز. بiر عانا شارت. باستى شارت - تەك سانانى، بiلiم قورىڭىزدى، وزiندiك كوزقاراسىڭىزدى "iسكە قوسىڭىز". سوندا سiز:

حح عاسىر ونەرi مەن پالساپاسىنداعى نەبiر زەردەلەمەلەرگە اۆتوردىڭ زەردەلەمەلەرiن تاباسىز.

ايتالىق، كiتاپتار تۋرالى اڭگiمە، ياعني، جۋرناليست جاميلامەن سۇقبات ادەبيەت الەمiندە كۇن كەشەتiندەرگە حەمينگۋەيدiڭ "افريكانىڭ جاسىل قىرلارىن", ال فيلوسوفياداعىلارعا حايدەگگەردiڭ "بولمىس تۋرالى سۇقباتىن" ەسكە ءتۇسiرۋi مۇمكiن. تەك بۇل قايتالاۋ ەمەس، ديداردىڭ جازۋشىلىققا، جازۋعا، كiتاپقا ءوز كوزقاراسى، ءوز الەمi. نەمەسە "اۆتور" تاراۋى بورحەستiڭ يدەياسىن دامىتقان رولان بارتتىڭ اۆتوردىڭ ءولiمi كونتسەپتسياسىن، ء"تىلدىڭ دەرتى" تاراۋى حايدەگگەردiڭ حح عاسىردا نەگiزگi وزەك-يدەيا بولىپ كەلگەن "تiل - بولمىستىڭ مەكەنi" قاعيداسىنىڭ ححI عاسىردا برودسكيلەر قاعيداسىمەن الماسقانىن جاڭعىرتاتىنىن... روماننان قازاقتىڭ جىراۋلىق ءداستۇرى پلاستتارىن دا اڭدايسىز. ءتۇيiپ ايتقاندا، روماننىڭ مادەني-پالساپالىق كەڭiستiگi كەڭ. ال، بۇكiلادامزاتتىق مادەنيەت بارشانىڭ يگiلiگi ەكەنiن ەسكە الساق، بۇل تۇستا اۆتوردىڭ كوركەم ءسوز ونەرiنiڭ ەرەكشە بiر ۇلگiسiندە جۇمىس iستەيتiنiن مويىنداماسقا بولمايدى. مۇنداي ەرەكشە ۇلگiدە جۇمىس iستەۋگە ونىڭ كاسiبي فيلوسوفيالىق بiلiمi مەن سۋرەتكەرلiك ۇشقىرلىعى بارىنشا مول مۇمكiندiك بەرەدi.

ويجۇمباقتىق سيپاتى بار رومان وقىرمانىنا پiكiرiن تاڭبايدى، شىندىققا ۇستەمدiك جاسامايدى. ەركiندiك بەرەدi. مىسالى، "كiتاپتار" تاراۋىندا اۆتور 215-كە تارتا شىعارمانى، "قالامگەر" تاراۋىندا 300-دەن استام جازۋشىنى اتايدى. بۇل - اۆتوردىڭ رۋحاني تاجiريبەسi. سiز بۇل تiزiمدi وزiڭiزشە قيسىنداۋىڭىزعا بولادى - ءوزiڭiز قالاعانىڭىزشا وزگە شىعارمالاردى قوسىڭىز نەمەسە بۇل تiزiمدە كورگiڭiز كەلمەيتiندەردi ويشا سىزىپ تاستاڭىز.

روماننىڭ اۆتورلىق مۇرات-ماقساتىن iزدەپ اۋرە بولماڭىز. اۆتور ءوز ماقساتىن دا، كەيiپكەردiڭ مۇراتى مەن كۇمانiن دە، ت.ب. تۋرالى ءوزi ايتادى دا وتىرادى. ءوزiنiڭ ايتقان قاعيدالارىن ءوزi جۇزەگە اسىرادى.

مىسالى، ءوزi ايتادى: "...ماقسات ۇشەۋ: كiتاپ دەگەنiمiز نەمەنە، بۇگiنگi كۇن مەن تاريح دەگەنiمiز نە، تۇركi دەگەنiمiز كiمدەر؟" نەمەسە بۇگiنگi رومان قانداي بولۋى كەرەك - اۆتوردىڭ ول تۋرالى ءوز ۇستانىمى بار. تiل تۋرالى دا. جانە دە ءوز قاعيداسىن ءوزi جۇزەگە اسىرادى. ونىڭ بiر ايقىن مىسالى - روماننىڭ ەكiنشi بولiمiندەگi جىرلار. تۇركiلەردiڭ پايدا بولۋى، ەجەلگi تاريحى تۋرالى 25 جىر - رومان iشiندەگi رومان. "دالىرەك ايتسا، قوس توم، ون ەكى كىتاپ، جەتى ءجۇز جيىرما جىر. ءبىر تومدا - التى كىتاپ، ءبىر كىتاپتا - الپىس جىر...مەن قىسقا سويلەمدەردىڭ ۇتىرمەن بولىنە وتىرىپ، ۇزاق سويلەم قۇراعان ءتىلىن تاڭداپ الماقشىمىن", - دەيدi اۆتور. ءوزi وسىلاي - جىر ۇلگiسiمەن جازادى. وي-سۋرەت-ىرعاق-ەكپiن - ءبارi جينالا كەلگەندە كوركەم جىر تۇزەدى... ەكسپرەسسيا. بiر جىر - بiر سويلەم. مىسالى:

" بiرiنشi جىر،

دەپ جازدى جاڭا داپتەردiڭ بەتiنە، بوجعىن ساقارادا جاۋگەرشىلىك جىلدارى تۇيە قومىندا ساقتالىپ كەلگەن اسقابى كيىز كىتاپتىڭ سوڭعى نۇسقاسى ورتەنگەنىنە ءبىر جىل تولعاندا، كەيىكتىڭ اتالاس نەمەرە تۋىسى اناقاي قالىڭ اسكەرىن شۇبىرتىپ، توڭىرەگىنە جارىق شاشىپ ارقان بويى تىك كوتەرىلگەن كۇن جۇزىنە قاراتا تۋرالاي بۇردى، كەيىك قاعان تۇركى حالقى قاسيەتتى جازبالاردان كوز جازىپ قالعان ساتتەن باستاپ سول كىتاپتا تاڭبالانعان باستان كەشكەن بارلىق ۋاقيعا قايىرا وقىس قايتالانارىن وقىعان ەدى، كوپ جۇرت سوڭعى بەتىنە تۇسكەن كۇرمەۋدىڭ اقىرعى جولىنا اسا نازار اۋدارا قويمايتىن، ال بىراق ءتاڭىردىڭ كوك بايراقتى تۇركى ۇلىستارىنا ارناعان بۇل جولداۋىندا كەلەشەككە بولجام جاساعان ەسكەرتۋ نيزام بار ەدى،

ەكiنشi جىر...

...جيىرما بەسiنشi جىر..."

بولمىسى - ءتاڭiرi بولىپ وتىرعان تۇركiلەردiڭ ەندiگi تاريحى قالاي تاراتىلادى. وقىرمان رەتiندە جالعاسىن كۇتەسىڭ. ء"تاڭiردىڭ كiتابى" تولىققاندى تۇردە قالاي، قاشان جازىلىپ شىعادى؟ ونى جازۋشىنىڭ العاشقى بiر رومانىنىڭ كەيiپكەرى ايتپاقشى، ارينە، "ديداردىڭ ءوزi بiلەدi".

رومان كەيiپكەرi الiشەردەن اۆتورلىق، جەكە تۇلعالىق باستاۋ سەزiلەدi. ول - ادام ساناسىنىڭ تۇتاستىعى جويىلعان، "الەمنiڭ كiندiگi - ادام" قاعيداسى بەلگiلi بiر دەڭگەيدە ماعىناسىنان ايىرىلا باستاعان، بۇقارالىق مادەنيەتتiڭ "جەڭiپ", ادامنىڭ، قوعامنىڭ ءومiر سالتى، تiپتi دۇنيەتانىمى وزىق تەحنولوگيالار اياسىندا قالىپتاسىپ وتىرعان كەزەڭنiڭ كەيiپكەرi دەۋگە بولادى; بەلگiلi فيلوسوف-مادەنيەتتانۋشى ءالميرا ناۋرىزباەۆا "پوستگۋمانيستiك كەزەڭ" دەپ انىقتاما بەرەتiن كەزەڭنiڭ كەيiپكەرi; الايدا، رۋحاني بولمىسى مىقتى، بويىنا ءوز زامانىنىڭ دا رۋحاني-مادەني مۇرات-يدەالدارىن جيناقتاعان كەيiپكەر.

ونەر نە ءۇشiن كەرەك؟ كiتاپ نە ءۇشiن جازىلادى؟

سۋرەتكەر ديدار امانتاي "گۇلدەر مەن كiتاپتار" رومانىندا دا ماڭگiلiك ساۋالداردىڭ بiر پاراسىنا جاۋاپ iزدەپ شارق ۇرادى، وسى بiر رۋحاني-پالساپالىق iزدەنiستەرiنە وقىرمانىن دا ورتاق ەتەدi. روماندا جاسامپازدىق رۋح، جاندى الديلەر ادەمi بiر مۇڭ بار. ويدىڭ مۇڭى. كەز كەلگەن تاراۋىن جەكە شىعارما رەتiندە دە وقۋعا مۇمكiندiك تۋدىراتىن ديدار وقىرمانىن وي كەڭiستiگiندە ەركiن ءجۇزدiرiپ، ءوزi جاۋاپ iزدەيتiن ساۋالدارعا ءوز قيسىنىمەن جاۋاپ بەرiپ تە شىعادى.

"گۇلدەر مەن كiتاپتار" رومانى جاڭا ونەر فيلوسوفياسى ۇعىمدارىنان تاراتقاندا:

- اڭىزدىق سانا;

- ءتۇس فيلوسوفياسى;

- مۇمكiن الەمدەر ماعىناسى،..

تاعى دا باسقا پالساپالىق-كوركەمدiك تۇجىرىمدامالار اياسىنان تالداناتىن تولىققاندى كوركەم تەكست. رۋحاني كەڭiستiگi تازا، مۇراتى بيiك كوركەم تەكست.

"گۇلدەر مەن كiتاپتار" - مادەنيەت قۇبىلىسى.

ادەبيەت ساناسىنىڭ وسكەنiن كورسەتەتiن شىعارما.

مادەنيەت قۇبىلىسى جالپىلىق بولا المايدى.

بۇقاراشىل بولا المايدى.

"گۇلدەر مەن كiتاپتارعا" قىزىعۋشىلىق الدەبiر ينتريگا نەمەسە وقيعا قۋدان ەمەس، ويدىڭ وزiنەن، وسى پروزانىڭ ءوزi تۋدىراتىن ءپالساپادان تۋادى.

روماندى قابىلدايتىندار دا، مۇلدەم جوققا شىعاراتىندار دا بار، ءالi بولا بەرەرi انىق. ونىڭ بiر سەبەبiن ءسوز باسىندا ايتتىق.

بiراق، مۇنىڭ ءبارi - جەكەلەگەن ادامنىڭ عانا ەمەس، ادەبيەتتiڭ دە ساناسىندا جۇرەتiن قارەكەت-ارەكەتتەر ءhام وسى قارەكەت-ارەكەتتەردiڭ كورiنiسi.

قىركۇيەك، 2005 جىل