سوعىس ارداگەرلەرى مەن وتان قورعاۋشىلاردى قۇتتىقتايمىن!

سوڭعى اپتالاردا ەل ىشىندە كوپ تاراعان داۋ-دامايدىڭ ءبىرى – «اڭىز ادام» جۋرنالىنا قاتىستى بولدى. ايتىلاتىن سوزدەردىڭ ءبىرازى ايتىلىپ بولعاننان كەيىن، وقىرمان قاۋىمدى «بۇنىڭ ارتى نە بولار ەكەن؟» دەگەندەي سۇراق ءالى دە مازالاۋى مۇمكىن. وسىعان وراي كەيبىر تۇسىنىكتەر بەرگەندى ءجون ساناپ وتىرمىن.

«اڭىز ادام» جۋرنالىنىڭ ءساۋىر ايىنداعى №8 سانىن ادامزات تاريحىنداعى ەڭ زۇلىم، قاتىگەز، فاشيزم يدەياسىنىڭ دارىپتەۋشىسى مەن ەڭ سۇراپىل سوعىستى باستاۋشىلاردىڭ ءبىرى – ادولف گيتلەردىڭ تاريحىنا ارناۋىمىزدىڭ ارتىندا قاساقانا ارانداتۋ، حالىقتىڭ ار-نامىسىنا تيۋ، ارداگەرلەر مەن ولاردىڭ ۇرپاعىنا سوعىستان العان جاراسىن قايتا اشۋ ەمەس ەدى. بىزدە ەشقاشان 1 ميلليون 366 مىڭ سوعىسقا تىكەلەي قاتىسقان قازاقستاندىقتار مەن تىلدا ەڭبەك ەتكەن قانداستارىمىزدىڭ قايسار رۋحى مەن ەرەن ەرلىگىن تارازى باسىنا قويۋ ويى بولماعاندىعىن باسىپ ايتقىم كەلەدى.

كەرىسىنشە، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ تىكەلەي ۇيىمداستىرۋشىسى بولعان ادولف گيتلەردىڭ ءومىربايانىن ايتا وتىرىپ، سوعىستىڭ بۇكىل بەس قۇرلىقتىڭ حالقىنا تيگىزگەن زالالىن، ادامزات الەمىندەگى ەڭ سۇراپىل سوعىس تاريحىن اۋقىمدى تۇردە اشۋ، قاندى قىرعىننىڭ زاردابىن جاس بۋىن ۇمىتپاسىن دەپ قازىرگى بەيبىت ءومىردىڭ قانشالىقتى قىمبات ەكەنىن تاعى ءبىر رەت ەسكە سالۋعا تىرىسىپ ەدىك. ءسويتىپ، قازاق وقىرماندارىن تاريحتىڭ قايتالانۋىنان ساقتاندىرعىمىز كەلگەن.

مۇمكىن، وسىنداي ىزگى نيەتىمىز بارشا وقىرمان قاۋىم مەن ونىڭ ءار ءتۇرلى بۋىندارىنىڭ بارلىعىنا بىردەي تۇسىنىكتى بولماعان بولار. زاڭعا سۇيەنە وتىرىپ، جۋرنالعا قاتىستى جاۋاپقا تارتۋ ۇندەرىنىڭ كوتەرىلگەنى دە سوندىقتان شىعار. كەيبىر تاقىرىپتار مەن تاڭدالعان سۋرەتتەردىڭ ءداستۇرلى كوزقاراستا جۇرگەن وتانداستارىمىز ءۇشىن ورەسكەل بولىپ كورىنۋى ىقتيمال ەكەندىگىن باس رەداكتور رەتىندە ءتۇسىنىپ وتىرمىن. جانە دە وسى جەردە مەن رەداكتور رەتىندە قاتەلىك جىبەردىم. الايدا، بۇلاردىڭ كوبىسىنىڭ عالامتوردا كينو-فوتو قۇجاتتار رەتىندە ەركىن تارالىپ جاتقاندىعىنا قاراماستان، ول كەيبىر قاريالار ءۇشىن توسىن جاڭالىق بولعانىن دا ايتا كەتۋ كەرەك.

وسىعان وراي، قازاق قاۋىمىنىڭ اتاقتى وكىلدەرى، جۋرنالىمىزدىڭ قالىڭ وقىرماندارى بۇل ماسەلەگە ارالاسىپ، رەداكتسياعا ارا ءتۇستى. قازاق ەلىنىڭ مارقاسقا ازاماتتارى، عالىمدارى، زيالىلارى، جۋرناليستەرى، جالپى كوزىقاراقتى وقىرمانداردىڭ ماسەلەگە بەي-جاي قاراماي، باسپاسوزدە، الەۋمەتتىك جەلىلەردە جۋرنالعا  جانە ونىڭ ۇستانىمىنا بەلسەندى تۇردە اراشا ءتۇسۋى ءوزىنىڭ وڭ ناتيجەسىن بەرگەن سياقتى. بۇل ازاماتتارعا العىسىم شەكسىز.

باستى قاعيداتتى تۇسىنگەنىمىز ابزال دەپ سانايمىن. ءبىزدىڭ باسىلىمنىڭ ارتىندا ءجۇز مىڭنان استام وقىرمان بار. قايتكەن كۇندە دە، مەن وسى قالىڭ ەلدىڭ، جۋرنالدىڭ ءاربىر ءنومىرىن كۇتىپ، تىلەكشى بولىپ جۇرگەن قازاق وقىرمانىنىڭ كوڭىلىنەن شىعۋعا تىرىسامىن، سولاردىڭ سەنىمى مەن ءۇمىتىن الداي المايمىن. سەبەبى بۇل – ەڭ اۋىر جۇك پەن ەڭ ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك. ەگەر مەن بىرەۋگە سەنسەم، تەك جاراتۋشىعا، قالىڭ قازاعىما، وقىرمانىما سەنەمىن. وزىمە سەنەمىن. باسقا سەنىم ارتار كۇشتى كورىپ تۇرعان جوقپىن. مەن دە، مەنىڭ ارىپتەستەرىم دە اسىرە ۇلتشىل ەمەس، ءبىز ەلىمىزدى شىنايى سۇيەتىن ەلجاندى، ۇلتجاندى ازاماتتارمىز.

قازاق حالقى – داستارحانى مول، قوناقجاي، كەڭ پەيىلدى حالىق. مۇمكىن، وسىنداي قىرعيقاباق الەمدە، ۇلتارالىق جانە دىنارالىق ماسەلەلەردىڭ ۋشىعىپ، الەمنىڭ كوپتەگەن بولىگىندە مىڭداعان ادامدار كوز جۇمىپ، سوعىستىڭ زاردابىن شەككەندە، قازاقتىڭ ۇلى قاسيەتتەرىنىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدە بەيبىت ومىرگە شومىلىپ جۇرگەنىمىزدى كۇندەلىكتى تىرشىلىكتىڭ قىزىعىمەن ءوز دارەجەسىندە باعالاماي جۇرگەندەر دە جوق ەمەس شىعار. وسىعان وراي جۋرنالدا «گيتلەر – فاشيست ەمەس» دەگەن سياقتى ءبىر عانا وي-پىكىردىڭ جارىق كورۋى قازاقستان ازاماتتارىنىڭ ار-نامىسىنا نۇقسان كەلتىرسە، باس رەداكتور رەتىندە بۇل پىكىر جەكە تۇلعانىڭ وزىندىك كوزقاراسى، ەركىن ۇستانىمى ەكەندىگىنە باسا نازار اۋدارتقىم كەلەدى. ەگەر وزگە كوزقاراستاعى ازاماتتار باسقا دا پىكىرىمىز بار، ايتارىمىز بار دەيتىن بولسا، ولارعا دا ءوز ويلارىن ايتىپ-جەتكىزۋ ءۇشىن مۇمكىندىك بەرۋگە ءازىرمىز.

سونىمەن قاتار، مەنى فاشيزممەن كۇرەسكەن ارداگەرلەردىڭ پاتريوتتىق سەزىمىن تاپتادى دەپ قارالايتىندارعا ايتارىم: مەن دە سول سوعىسقا قاتىسقان بۋىننىڭ ۇرپاعىمىن! ناعاشى اتام قىدىرباي ايتبايۇلى ستالينگراد شايقاسىندا ءبىر قولى مەن اياعىنان جارالانىپ، ەلگە ورالدى. اتامنىڭ قولىنداعى جاراسىنان سارىسۋلى ءىرىڭىنىڭ تاۋسىلماي اققانىن سوعىستان 14 جىلدان كەيىن تۋعان مەن دە كوردىم. جىل سايىن قالىپتاسقان ءداستۇر بويىنشا قان مايداننان ورالعان بىرقاتار سوعىس ارداگەرلەرىنە جۋرنالىمىزدى تەگىن تاراتىپ، ماراپات كورسەتەتىن ءداستۇرىمىز دە بار ەدى. بۇل جىلى دا سولاي ەتپەكپىز.

كەلەسى جىلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىن اتاپ وتەمىز. وسىعان وراي تاعى دا قايتالاپ ايتايىن: ناتسيزم مەن ءفاشيزمنىڭ جويىلۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسقان، ۇلى جەڭىس ءۇشىن قانى مەن تەرىن توككەن ارداگەرلەردىڭ الدىندا باسىمدى يەمىن، ولاردىڭ ەرلىگىن دارىپتەۋ – مەنىڭ جانە بۇكىل ارىپتەستەرىم مەن ۇجىمىمىزدىڭ پەرزەنتتىك پارىزى دەپ تۇسىنەمىن! ەگەر وسى كىسىلەردىڭ الدىندا كىشكەنە بولسا دا  ايىپتى بولسام، بايقاۋسىزدا قاريالارىمىزدىڭ كوڭىلىنە قىلاۋ ءتۇسىرىپ السام، بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدەگى كوزى ءتىرى، قاتاردا جۇرگەن 6 مىڭنان استام ءاربىر ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ارداگەرىنە قۇرمەت كورسەتۋگە ءاردايىم ءازىرمىن.

دەگەنمەن، قوعامدى ءبىر سىلكىگەن، دۇرلىكتىرگەن داۋ-داماي وسىمەن اياقتالادى دەپ سەنەمىن. بولعان وقيعادان بارلىعىمىز دا ءتيىستى ساباق العان شىعارمىز.

قۇداي قالاسا، ءومىر جالعاسا بەرەدى. الدا تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 25 جىلدىعى كەلە جاتىر. الاش قوزعالىسىنىڭ 100 جىلدىعى دا تاياپ قالدى. جۋرنالىمىز دا جۇمىسىن بۇرىنعىسىنان بەتەر ۇدەتىپ، بولاشاقتا تالاي-تالاي قىزىق تاقىرىپتاردى كوتەرىپ، وقىرماندى قازاق جەرى مەن ەلىنىڭ تاريحى تۋرالى، ازات مەملەكەتىمىزدىڭ ورنىعۋىنا، قانات جايۋىنا، شىن مانىندە ماڭگىلىك بولۋىنا ەرەكشە ۇلەس قوسقان، قوسىپ جۇرگەن قايتالانباس تۇلعالار تۋرالى كەڭىنەن ءسوز ەتەمىز دەپ سانايمىن، سوعان كامىل سەنەمىن.

وسىنى پايدالانا وتىرىپ، قازاقستاننىڭ سوعىس ارداگەرلەرى مەن بارشا وتان قورعاۋشىلارىن الدا كەلە جاتقان ءداستۇرلى مەرەكەلەرىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن! ولارعا زور دەنساۋلىق، مول باقىت، قاجىماس قايرات تىلەيمىن!  

قۇرمەتپەن،

جارىلقاپ قالىباي،

«جۇلدىزدار وتباسى اڭىز ادام»

جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى.

Abai.kz