ەلىمىزدىڭ ءححى عاسىر ورتاسىنا دەيىنگى باستى دامۋ باعدارلاماسىنىڭ قابىلدانعانىنا ءبىر جارىم جىلعا جۋىقتادى.

وسى ورايدا وتاندىق جانە شەتەلدىك ساياساتتانۋشىلار، «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسىن ىسكە اسىرۋدىڭ العاشقى قورىتىندىلارى مەن وزەكتى پروبلەمالارىن تال­داي كەلە، «جالپىۇلتتىق جاڭعىرۋدىڭ باستاپقى كەزەڭىنىڭ تابىستىلىعىن جانە قوعامنىڭ ۇدەمەلى دامۋى ءۇشىن جاسالىپ جاتقان قادامداردىڭ تيىمدىلىگىن» اتاپ كورسەتەدى. «نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە» وتكەن، «قازاقستان – 2050»: العاشقى قورىتىندىلارى جانە وزەكتى پروبلەمالارى» تاقىرىبىن ارقاۋ ەتكەن قازاقستان ساياساتتانۋشىلارىنىڭ كونگرەسىنە قاتىسۋشىلار وسىنداي قارار قابىلدادى.

كونگرەستە پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باس­شى­­سى­نىڭ ورىنباسارى باعلان مايلىباەۆ ارنايى ءسوز سوي­لەدى:

 – مەملەكەت باسشىسى اتاپ كورسەتكە­نىن­­دەي، «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسى ادامداردىڭ كۇن­دە­لىكتى ومىردەگى ماسەلە­لە­رىن شەشۋگە مۇمكىن­دىك بە­رەدى، – دەدى باعلان اساۋبايۇلى. – بۇل – «نازارباەۆ مو­دەلىن» ىسكە اسىرۋدىڭ جاڭا كەزەڭى. بۇل – تاياۋداعى 36 جىلعا ارنالعان باستى ساياسي مىندەت، ونىڭ اينا­لاسىنا بۇكىل حالىق توپتاسىپ وتىر. جاڭا ساياسي با­عىت بولاشاعىمىزدىڭ دامۋى قالاي جۇرەدى، باسقا­شا ايتقاندا، عالامدىق ۇردىستەردى ەسەپكە العاندا، قا­زاق­ستان جانە قازاقستاندىقتار قالاي داميدى دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەدى.

ونىڭ بايلامىنشا، بۇل ستراتەگيا – «قازاق­ستان مەن ونىڭ حالقىنىڭ ءححى عا­سىر­دىڭ تەرە­ڭىنە جاڭا، ورتاق كوزقاراسى». «بۇل – ءبىزدىڭ ور­تاق بولاشاعىمىزدىڭ فور­سايت-جوباسى. ول ەكونوميكانى كەڭ اۋقىم­دى جاڭعىرتۋدىڭ بار­لىق مىندەتتەرىن جانە قازاقستاندىقتاردىڭ الەۋمەتتىك ءومىرىنىڭ بارلىق قىرلارىن قيسىندى تۇردە بىرىكتى­رەدى. «2050 ستراتەگياسى» قازاقستان­نىڭ ىقپالداستىق ۇدەرىستەرىنە، ەڭ الدىمەن، ەۋرا­زيا­لىق ىقپالداستىققا قاتىسۋىنىڭ ماڭىزدىلى­عىن دا نىقتايدى. ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا قاتىسۋ – قازاقستان ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىك» دەدى ب.مايلىباەۆ.

«نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ» پرەزي­دەنتى شيگەو كاتسۋدىڭ ايتۋىنشا، «قازاق­ستان – 2050» ستراتەگياسى «عالامات جوبا»، «بىراق وندا قويىلعان ماقساتتارعا قول جەت­كىزۋگە بولادى».

 – ءبىزدىڭ «نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتiن»، ۇلتتىق ساراپتامالىق ورتالىعىمەن جانە حالىقارالىق تاۋەلسىز ساراپشىلارمەن تىزە قوسا وتىرىپ، ءبىر توپ زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ جۇك­­تەلدى، – دەيدى شيگەو كاتسۋ. – ونداعى ماقسات – «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسىن ورىنداۋعا قولداۋ كورسەتۋ. الداعى اپتادا، استانادا ازيا دامۋ بانكىنىڭ جىل سايىنعى وتىرىسى اياسىندا وسى زەرتتەۋلەردىڭ ناتي­جەلەرىنە ارنالعان كىتاپتىڭ تۇساۋى كەسى­لەدى. قازاقستاننىڭ وتكەن تاريحتاعى جانە ال­داعى كەلەشەكتەگى تابىستى دامۋىنىڭ بىر­­نەشە فاكتورى بار. سونىڭ باستى ءبىرى – مەملەكەتتىڭ ساۋاتتى باسقارىلۋى، قۋاتتى كوشباسشىلىق. قازاقستان وتە ماڭىزدى سالالاردا مودەرنيزاتسيالاۋ رەفورمالارىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ جاقسى مۇمكىندىگىنە يە.

سەناتتىڭ الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ جا­نە عىلىم كوميتەتىنىڭ توراعاسى، ساياسي عى­لىمدار دوكتورى اقان بيجانوۆتىڭ بايلا­مىنشا، ستراتەگيا – 2050 جىلعا دەيىن­گى «قازاقستاندىق جول» بولىپ تا­بىلادى.

– وسى باعدارلامالىق قۇجاتتاعى قازاق­ستاندىق سوتسيۋمنىڭ قۇندىلىقتىق باعدار­لارىنا اينالعان دامۋ ماقساتتارى مەن قا­عي­داتتارى ەلىمىزدىڭ ءححى عاسىر جاع­دايىندا، ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك ورلەۋ جو­لىندا تابىستى ىلگەرىلەۋىنىڭ بەرىك نەگىزىن قالادى. ەلدىڭ ۇزاق جىلدارداعى دامۋىن جوسپارلاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن مۇنداي سترا­­تەگيالىق باعدارلامالاردى جاساۋ – تەك كۇشتى، ءوز بولاشاعىنا سەنىمدى، قالىپتاسقان مەملەكەتتەردىڭ عانا ەنشىسى بولىپ تابى­لادى. ولاردىڭ قاتارىنا ءبىزدىڭ رەسپۋبليكا دا جاتادى. ستراتەگيانى جۇزەگە اسىرۋ باس­تال­عاننان بەرى ءبىر جارىم جىلعا جۋىقتادى. ونىڭ العاشقى قورىتىن­دى­لا­رىنا جۇرگى­زىلگەن تالداۋ ەلىمىزدىڭ ەلباسى قويعان مىن­دەت­تەردى ورىنداۋدا جاقسى قارقىن العاندى­عىن كورسەتەدى، – دەدى ا.بيجانوۆ.

 – ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ستراتەگيانىڭ باستى ماقساتتارىنا – الەمنىڭ ەڭ دامىعان 30 ەلى قاتارىنا كىرۋگە جانە حالقىمىزدىڭ ءال-اۋقاتى مەن الەۋمەتتىك قاۋىپسىزدىگىن قام­­­تاماسىز ەتۋگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن نىسا­نالى جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. بۇعان دەپۋتاتتىق كور­پۋس ءوز ۇلەسىن قوسۋدا، – دەيدى اقان بيجانوۆ.

– ءوزىنىڭ بيىلعى جولداۋىندا ەلباسى «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ ناقتى جوسپارلارى مەن باعىت-باعدارىن ايقىندادى، – دەيدى ءماجىلىس دە­پۋتاتى قامال بۇرحانوۆ. – ماسەلەن، 2050 جىلعا دەيىنگى مەرزىم 7 «بەسجىلدىققا» ءبولىندى. ونىڭ ارقايسىسىنىڭ ناقتى-ناق­تى ورىندالاتىن شارالارى، بەلگىلەنەتىن ماق­­سات-مەجەلەرى بولادى. ولاردى جۇزەگە اسى­رۋعا پارلامەنت، بارلىق ۇكىمەت مۇ­شە­لەرى، اكىمدەر، پارتيا مەن قوعام وكىلدەرى جۇ­مىلدىرىلۋدا. قازاقستان كوشباسشىسى ءوز جولداۋىندا جالپىۇلتتىق يدەيانى – ماڭ­گىلىك ەل بولۋدى ۇسىندى. بۇل رەتتە ماڭ­­گىلىك ەلدىڭ تەوريالىق، تاريحي، في­لوسو­فيالىق، ساياسي نەگىزدەرى تۇزىلۋدە. بۇل ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك يدەولوگيانىڭ تۇعىرى بولادى.

رەسەي فەدەراتسياسى ۇلت­تىق ستراتەگيا ينستيتۋتىنىڭ حالىقارا­لىق جوبالار جو­نىن­دەگى ديرەكتورى يۋري سولو­زوبوۆ «قا­زاقستان – 2050» ستراتەگياسىن الەم­دەگى تەڭ­­دەسسىز، بىرەگەي قۇجات دەپ سا­نايدى ەكەن جانە ونىڭ نەگىزىندە جاڭا ەۋرازيالىق وداق­تىڭ دامۋ باعدارلاماسىن ءتۇزۋدى قول­دايدى:

 – وندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەلدىڭ ال­داعى ونجىلدىقتارداعى ۇزاقمەرزىمدى باع­دارىن بەلگىلەدى. شىنىن ايتقاندا، بۇل – عاسىر ورتاسىنا دەيىنگى ءىس-قيمىل باع­دارلاماسىن ەل مەن الەمگە جاريا تۇردە ۇسى­نۋدىڭ جالعىز ۇلگىسى بولىپ تابىلادى. ونى قازاقستاندىقتاردىڭ، ساياساتكەرلەردىڭ ەكى-ءۇش ۇرپاعى جۇزەگە اسىرادى. بۇل قۇجات سو­نىمەن بىرگە حالىقتىڭ سەنىمىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن دە كەرەك. پوستكەڭەستىك كەڭىستىك تا­ريحىندا تۇڭعىش رەت ەل پرەزيدەنتى مەم­لە­كەتتىڭ وسىنشا ۇزاق مەرزىمدەگى دامۋ كون­تۋرلارىن جۇرتشىلىق الدىندا تالقىعا سال­دى. «قازاقستان – 2050» پەرسپەكتيۆاسى ءبىزدى، رەسەيلىك ساياساتتانۋشىلاردى دا تاڭ­عالدىرادى. مەن ەكونوميستەرىمىزدىڭ بە­دەلدى فورۋمىندا بولدىم، سوندا وسى قۇجات نەگىزىندە الداعى ەۋرازيالىق وداقتىڭ ءححى عاسىر ورتاسىنا دەيىنگى دامۋ جوسپارىن ازىر­لەۋگە تىلەك ءبىلدىرىلدى. 

ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندىق جول رەسەيدە دە ۇلگى رەتىندە قاراستىرىلادى: «نۇرسۇلتان نازارباەۆ – ەۋرازيا قۇرلى­عىن­داعى كوشباسشىلاردىڭ ءبىرى. قازاقستان پرەزي­دەنتىنىڭ سوزدەرى ءجيى تسيتاتاعا الىنا­دى، ال قازاقستاندىق باستاما-جوبالار، سايا­سي جانە ەكونوميكالىق مودەلدەرى ۇلگى رە­تىن­دە قا­رالادى» دەگەن يۋ.سولوزوبوۆ مۇنىڭ جالاڭ ءسوز ەمەستىگىن نىقتايدى.

 – مىسالى، كەزىندە نازارباەۆ بەكىتكەن ەل سەناتىن قالىپتاستىرۋ مودەلى نەگىزىندە قازىر رەسەي جوعارعى پالاتانى – فەدە­رالدىق جيىندى قالىپتاستىرۋ بويىنشا جاڭا زاڭ جوباسىن ازىرلەۋدە. قازاقستاندا سەناتورلاردىڭ جارتىسى سايلانادى، تاعى ءبىر جارتىسىن مەملەكەت باسشىسى تا­عا­يىندايدى. جاڭا زاڭ جوباسى بويىنشا ءبىزدىڭ سەناتورلاردىڭ ءبىر بولىگى سايلانبالى بولادى، تاعى 18 سەناتور پرەزيدەنتتىك كۆو­تا­­مەن تاعايىندالادى. ابدەن پىسىقتالعان، ۋاقىت سىنىنان وتكەن مودەلدى رەسەيدىڭ قا­زاقستاننان كوشىرۋىنىڭ مۇنداي مىسال­دارى جەتەدى، – دەيدى ول. 

ماسەلەن، «رف فەدەرالدىق ميگراتسيا­لىق قىزمەتى قازاقستاندىق كوشى-قون مو­دەلىن ءتيىمدى ۇلگى رەتىندە قاراستىرۋدا»: «ول ءوزىن-ءوزى اقتاماعان قولدانىستاعى جۇيەنى الماستىرادى. نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ، قازاقستاندىق عالىمداردىڭ كوپتەگەن يدەيا­لارى رەسەيلىك جانە باسقا مەملە­كەتتەردىڭ دامۋ جوسپارلارىنا كىرىكتىرىلۋدە. ويتكەنى قازاقستاننان ۇيرەنۋ ۇيات ەمەس. سەبەبى قا­زاق­تار تاۋەلسىزدىگىنىڭ العاشقى كۇندە­رىنەن باستاپ، ستراتەگيالىق جوسپارلاۋمەن وتە كوپ شۇعىلداندى. جانە جوسپارلاردى ازىر­لەپ قانا قويماي، ونى تابىستى جۇزەگە اسىرۋدا» دەيدى رف ۇلتتىق ستراتەگيا ينستي­تۋتىنىڭ باسشىسى يۋري سولوزوبوۆ.

ايحان ءشارىپ

"ايقىن" گازەتى