جۇما, 29 ناۋرىز 2024
بيلىك 6143 0 پىكىر 29 ءساۋىر, 2014 ساعات 15:10

قازاقستاندىق جول – رەسەيگە ۇلگى

ەلىمىزدىڭ ءححى عاسىر ورتاسىنا دەيىنگى باستى دامۋ باعدارلاماسىنىڭ قابىلدانعانىنا ءبىر جارىم جىلعا جۋىقتادى.

وسى ورايدا وتاندىق جانە شەتەلدىك ساياساتتانۋشىلار، «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسىن ىسكە اسىرۋدىڭ العاشقى قورىتىندىلارى مەن وزەكتى پروبلەمالارىن تال­داي كەلە، «جالپىۇلتتىق جاڭعىرۋدىڭ باستاپقى كەزەڭىنىڭ تابىستىلىعىن جانە قوعامنىڭ ۇدەمەلى دامۋى ءۇشىن جاسالىپ جاتقان قادامداردىڭ تيىمدىلىگىن» اتاپ كورسەتەدى. «نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە» وتكەن، «قازاقستان – 2050»: العاشقى قورىتىندىلارى جانە وزەكتى پروبلەمالارى» تاقىرىبىن ارقاۋ ەتكەن قازاقستان ساياساتتانۋشىلارىنىڭ كونگرەسىنە قاتىسۋشىلار وسىنداي قارار قابىلدادى.

كونگرەستە پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باس­شى­­سى­نىڭ ورىنباسارى باعلان مايلىباەۆ ارنايى ءسوز سوي­لەدى:

 – مەملەكەت باسشىسى اتاپ كورسەتكە­نىن­­دەي، «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسى ادامداردىڭ كۇن­دە­لىكتى ومىردەگى ماسەلە­لە­رىن شەشۋگە مۇمكىن­دىك بە­رەدى، – دەدى باعلان اساۋبايۇلى. – بۇل – «نازارباەۆ مو­دەلىن» ىسكە اسىرۋدىڭ جاڭا كەزەڭى. بۇل – تاياۋداعى 36 جىلعا ارنالعان باستى ساياسي مىندەت، ونىڭ اينا­لاسىنا بۇكىل حالىق توپتاسىپ وتىر. جاڭا ساياسي با­عىت بولاشاعىمىزدىڭ دامۋى قالاي جۇرەدى، باسقا­شا ايتقاندا، عالامدىق ۇردىستەردى ەسەپكە العاندا، قا­زاق­ستان جانە قازاقستاندىقتار قالاي داميدى دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەدى.

ونىڭ بايلامىنشا، بۇل ستراتەگيا – «قازاق­ستان مەن ونىڭ حالقىنىڭ ءححى عا­سىر­دىڭ تەرە­ڭىنە جاڭا، ورتاق كوزقاراسى». «بۇل – ءبىزدىڭ ور­تاق بولاشاعىمىزدىڭ فور­سايت-جوباسى. ول ەكونوميكانى كەڭ اۋقىم­دى جاڭعىرتۋدىڭ بار­لىق مىندەتتەرىن جانە قازاقستاندىقتاردىڭ الەۋمەتتىك ءومىرىنىڭ بارلىق قىرلارىن قيسىندى تۇردە بىرىكتى­رەدى. «2050 ستراتەگياسى» قازاقستان­نىڭ ىقپالداستىق ۇدەرىستەرىنە، ەڭ الدىمەن، ەۋرا­زيا­لىق ىقپالداستىققا قاتىسۋىنىڭ ماڭىزدىلى­عىن دا نىقتايدى. ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا قاتىسۋ – قازاقستان ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىك» دەدى ب.مايلىباەۆ.

«نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ» پرەزي­دەنتى شيگەو كاتسۋدىڭ ايتۋىنشا، «قازاق­ستان – 2050» ستراتەگياسى «عالامات جوبا»، «بىراق وندا قويىلعان ماقساتتارعا قول جەت­كىزۋگە بولادى».

 – ءبىزدىڭ «نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتiن»، ۇلتتىق ساراپتامالىق ورتالىعىمەن جانە حالىقارالىق تاۋەلسىز ساراپشىلارمەن تىزە قوسا وتىرىپ، ءبىر توپ زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ جۇك­­تەلدى، – دەيدى شيگەو كاتسۋ. – ونداعى ماقسات – «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسىن ورىنداۋعا قولداۋ كورسەتۋ. الداعى اپتادا، استانادا ازيا دامۋ بانكىنىڭ جىل سايىنعى وتىرىسى اياسىندا وسى زەرتتەۋلەردىڭ ناتي­جەلەرىنە ارنالعان كىتاپتىڭ تۇساۋى كەسى­لەدى. قازاقستاننىڭ وتكەن تاريحتاعى جانە ال­داعى كەلەشەكتەگى تابىستى دامۋىنىڭ بىر­­نەشە فاكتورى بار. سونىڭ باستى ءبىرى – مەملەكەتتىڭ ساۋاتتى باسقارىلۋى، قۋاتتى كوشباسشىلىق. قازاقستان وتە ماڭىزدى سالالاردا مودەرنيزاتسيالاۋ رەفورمالارىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ جاقسى مۇمكىندىگىنە يە.

سەناتتىڭ الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ جا­نە عىلىم كوميتەتىنىڭ توراعاسى، ساياسي عى­لىمدار دوكتورى اقان بيجانوۆتىڭ بايلا­مىنشا، ستراتەگيا – 2050 جىلعا دەيىن­گى «قازاقستاندىق جول» بولىپ تا­بىلادى.

– وسى باعدارلامالىق قۇجاتتاعى قازاق­ستاندىق سوتسيۋمنىڭ قۇندىلىقتىق باعدار­لارىنا اينالعان دامۋ ماقساتتارى مەن قا­عي­داتتارى ەلىمىزدىڭ ءححى عاسىر جاع­دايىندا، ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك ورلەۋ جو­لىندا تابىستى ىلگەرىلەۋىنىڭ بەرىك نەگىزىن قالادى. ەلدىڭ ۇزاق جىلدارداعى دامۋىن جوسپارلاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن مۇنداي سترا­­تەگيالىق باعدارلامالاردى جاساۋ – تەك كۇشتى، ءوز بولاشاعىنا سەنىمدى، قالىپتاسقان مەملەكەتتەردىڭ عانا ەنشىسى بولىپ تابى­لادى. ولاردىڭ قاتارىنا ءبىزدىڭ رەسپۋبليكا دا جاتادى. ستراتەگيانى جۇزەگە اسىرۋ باس­تال­عاننان بەرى ءبىر جارىم جىلعا جۋىقتادى. ونىڭ العاشقى قورىتىن­دى­لا­رىنا جۇرگى­زىلگەن تالداۋ ەلىمىزدىڭ ەلباسى قويعان مىن­دەت­تەردى ورىنداۋدا جاقسى قارقىن العاندى­عىن كورسەتەدى، – دەدى ا.بيجانوۆ.

 – ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ستراتەگيانىڭ باستى ماقساتتارىنا – الەمنىڭ ەڭ دامىعان 30 ەلى قاتارىنا كىرۋگە جانە حالقىمىزدىڭ ءال-اۋقاتى مەن الەۋمەتتىك قاۋىپسىزدىگىن قام­­­تاماسىز ەتۋگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن نىسا­نالى جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. بۇعان دەپۋتاتتىق كور­پۋس ءوز ۇلەسىن قوسۋدا، – دەيدى اقان بيجانوۆ.

– ءوزىنىڭ بيىلعى جولداۋىندا ەلباسى «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ ناقتى جوسپارلارى مەن باعىت-باعدارىن ايقىندادى، – دەيدى ءماجىلىس دە­پۋتاتى قامال بۇرحانوۆ. – ماسەلەن، 2050 جىلعا دەيىنگى مەرزىم 7 «بەسجىلدىققا» ءبولىندى. ونىڭ ارقايسىسىنىڭ ناقتى-ناق­تى ورىندالاتىن شارالارى، بەلگىلەنەتىن ماق­­سات-مەجەلەرى بولادى. ولاردى جۇزەگە اسى­رۋعا پارلامەنت، بارلىق ۇكىمەت مۇ­شە­لەرى، اكىمدەر، پارتيا مەن قوعام وكىلدەرى جۇ­مىلدىرىلۋدا. قازاقستان كوشباسشىسى ءوز جولداۋىندا جالپىۇلتتىق يدەيانى – ماڭ­گىلىك ەل بولۋدى ۇسىندى. بۇل رەتتە ماڭ­­گىلىك ەلدىڭ تەوريالىق، تاريحي، في­لوسو­فيالىق، ساياسي نەگىزدەرى تۇزىلۋدە. بۇل ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك يدەولوگيانىڭ تۇعىرى بولادى.

رەسەي فەدەراتسياسى ۇلت­تىق ستراتەگيا ينستيتۋتىنىڭ حالىقارا­لىق جوبالار جو­نىن­دەگى ديرەكتورى يۋري سولو­زوبوۆ «قا­زاقستان – 2050» ستراتەگياسىن الەم­دەگى تەڭ­­دەسسىز، بىرەگەي قۇجات دەپ سا­نايدى ەكەن جانە ونىڭ نەگىزىندە جاڭا ەۋرازيالىق وداق­تىڭ دامۋ باعدارلاماسىن ءتۇزۋدى قول­دايدى:

 – وندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەلدىڭ ال­داعى ونجىلدىقتارداعى ۇزاقمەرزىمدى باع­دارىن بەلگىلەدى. شىنىن ايتقاندا، بۇل – عاسىر ورتاسىنا دەيىنگى ءىس-قيمىل باع­دارلاماسىن ەل مەن الەمگە جاريا تۇردە ۇسى­نۋدىڭ جالعىز ۇلگىسى بولىپ تابىلادى. ونى قازاقستاندىقتاردىڭ، ساياساتكەرلەردىڭ ەكى-ءۇش ۇرپاعى جۇزەگە اسىرادى. بۇل قۇجات سو­نىمەن بىرگە حالىقتىڭ سەنىمىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن دە كەرەك. پوستكەڭەستىك كەڭىستىك تا­ريحىندا تۇڭعىش رەت ەل پرەزيدەنتى مەم­لە­كەتتىڭ وسىنشا ۇزاق مەرزىمدەگى دامۋ كون­تۋرلارىن جۇرتشىلىق الدىندا تالقىعا سال­دى. «قازاقستان – 2050» پەرسپەكتيۆاسى ءبىزدى، رەسەيلىك ساياساتتانۋشىلاردى دا تاڭ­عالدىرادى. مەن ەكونوميستەرىمىزدىڭ بە­دەلدى فورۋمىندا بولدىم، سوندا وسى قۇجات نەگىزىندە الداعى ەۋرازيالىق وداقتىڭ ءححى عاسىر ورتاسىنا دەيىنگى دامۋ جوسپارىن ازىر­لەۋگە تىلەك ءبىلدىرىلدى. 

ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندىق جول رەسەيدە دە ۇلگى رەتىندە قاراستىرىلادى: «نۇرسۇلتان نازارباەۆ – ەۋرازيا قۇرلى­عىن­داعى كوشباسشىلاردىڭ ءبىرى. قازاقستان پرەزي­دەنتىنىڭ سوزدەرى ءجيى تسيتاتاعا الىنا­دى، ال قازاقستاندىق باستاما-جوبالار، سايا­سي جانە ەكونوميكالىق مودەلدەرى ۇلگى رە­تىن­دە قا­رالادى» دەگەن يۋ.سولوزوبوۆ مۇنىڭ جالاڭ ءسوز ەمەستىگىن نىقتايدى.

 – مىسالى، كەزىندە نازارباەۆ بەكىتكەن ەل سەناتىن قالىپتاستىرۋ مودەلى نەگىزىندە قازىر رەسەي جوعارعى پالاتانى – فەدە­رالدىق جيىندى قالىپتاستىرۋ بويىنشا جاڭا زاڭ جوباسىن ازىرلەۋدە. قازاقستاندا سەناتورلاردىڭ جارتىسى سايلانادى، تاعى ءبىر جارتىسىن مەملەكەت باسشىسى تا­عا­يىندايدى. جاڭا زاڭ جوباسى بويىنشا ءبىزدىڭ سەناتورلاردىڭ ءبىر بولىگى سايلانبالى بولادى، تاعى 18 سەناتور پرەزيدەنتتىك كۆو­تا­­مەن تاعايىندالادى. ابدەن پىسىقتالعان، ۋاقىت سىنىنان وتكەن مودەلدى رەسەيدىڭ قا­زاقستاننان كوشىرۋىنىڭ مۇنداي مىسال­دارى جەتەدى، – دەيدى ول. 

ماسەلەن، «رف فەدەرالدىق ميگراتسيا­لىق قىزمەتى قازاقستاندىق كوشى-قون مو­دەلىن ءتيىمدى ۇلگى رەتىندە قاراستىرۋدا»: «ول ءوزىن-ءوزى اقتاماعان قولدانىستاعى جۇيەنى الماستىرادى. نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ، قازاقستاندىق عالىمداردىڭ كوپتەگەن يدەيا­لارى رەسەيلىك جانە باسقا مەملە­كەتتەردىڭ دامۋ جوسپارلارىنا كىرىكتىرىلۋدە. ويتكەنى قازاقستاننان ۇيرەنۋ ۇيات ەمەس. سەبەبى قا­زاق­تار تاۋەلسىزدىگىنىڭ العاشقى كۇندە­رىنەن باستاپ، ستراتەگيالىق جوسپارلاۋمەن وتە كوپ شۇعىلداندى. جانە جوسپارلاردى ازىر­لەپ قانا قويماي، ونى تابىستى جۇزەگە اسىرۋدا» دەيدى رف ۇلتتىق ستراتەگيا ينستي­تۋتىنىڭ باسشىسى يۋري سولوزوبوۆ.

ايحان ءشارىپ

"ايقىن" گازەتى

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1582
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2281
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3616