اعىمداعى جىلدىڭ 31-ءشى ناۋرىزىندا تۇنگى ساعات 1.30-دا قاراعاندى وبلىسىنىڭ بۇقار جىراۋ اۋدانىنداعى كوكپەكتى سۋ قويماسىنىڭ بوگەتىن سۋ بۇزىپ كەتتى. سونىڭ سالدارىنان كوكپەكتى اۋىلىنداعى 100-گە جۋىق ۇيلەردى 1,5-1,8 مەترگە دەيىن سۋ باستى. وبلىستىق توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى حابارلاعانداي، اۋىلداعى سۋدىڭ دەڭگەيى تۇنگى ساعات 2.45-تەن باستاپ تومەندەگەن. سۋ باسىپ قالعان ۇيلەردەن تۇرعىنداردى قاۋىپسىز جەرگە كوشىرۋگە توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ ازاماتتىق قورعانىس پولكىنىڭ اپاتتىق مەديتسينا قۇرىلىمدارى، جەكە قۇرامداعى 124 ادام مەن 15 جەدەل قوزعالاتىن تەحنيكا جۇمىلدىرىلعان. جەدەل قۇتقارۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە كوكپەكتى اۋىلىنىڭ 125 تۇرعىنى قۇتقارىلىپ، قازا بولعان 4 ادامنىڭ ءمايىتى تابىلدى. قازىرگى كەزدە اۋىلداعى مەكتەپتە توتەنشە جاعدايدى جويۋ جونىندەگى شتاب پەن دارىگەرلىك پۋنكت جۇمىس ىستەۋدە. شتابتى وقيعا ورنىنا ۇشىپ بارعان توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى ۆلاديمير بوجكونىڭ ءوزى باسقارۋدا. 8 72 12 788686 تەلەفونى بويىنشا «اشىق جەلى» ىسكە قوسىلىپ، توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ پسيحولوگتارى حالىقپەن جۇمىس ىستەۋدە. بۇگىنگە دەيىن دارىگەرلىك پۋنكتكە 9 ادام دەنساۋلىعى بويىنشا شاعىمدانىپ، سونىڭ ىشىنەن 6-ى «سۋىق تيۋ» دەگەن دياگنوزبەن اۋرۋحاناعا جەتكىزىلگەن.  

كوكپەكتى سۋ قويماسىنداعى بۇل بوگەت 30-شى ناۋرىزدا سىر بەرگەن-ءدى. ونىڭ سەبەبى، سۋدىڭ كوپ كەلۋى جانە بوگەتتە قاجەتتى سۋدىڭ كولەمىن وتكىزەتىن شليۋز كامەراسىنىڭ بولماۋى. وسى قاۋىپتى الدىن-الا ەسكەرگەن توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى ساقتىق پەن بەكەمدىلىك تانىتتى. نۇرا وزەنىنىڭ ارناسىن جاعالاي ورنالاسقان كوكپەكتى اۋىلىنداعى 70 اۋلانىڭ (201 ادام) جانە سۇرىپتاۋ كەنتىندەگى 30 اۋلانىڭ (150 ادام) تۇرعىندارى قاۋىپسىز جەرگە كوشىرىلدى. ەۆاكۋاتسيالانعان تۇرعىندار مەكتەپتەرگە جانە وزدەرىنىڭ تۋىستارىنىڭ ۇيلەرىنە ورنالاستىرىلدى. كوقپەكتى جانە نۇرا وزەندەرىنىڭ بويىنداعى بارلىق ەلدى-مەكەندەردىڭ حالقىنا اپاتتىڭ قاۋپى جونىندە حابارلاما جاسالدى. اتاپ ايتقاندا، توتەنشە جاعداي قىزمەتىنىڭ وكىلدەرى ءاربىر ۇيگە ارنايى بارىپ، ەسكەرتۋ جاساعان.

وقىس وقيعادان نە بايقادىق؟ ەڭ بىرىنشىدەن، ءبىز بۇل وقيعادان توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ جۇمىسىنىڭ رەتتىلىگىنە، كاسىبي بىلىكتىلىگىنىڭ جوعارىلىعىنا كوز جەتكىزدىك. ويتكەنى، ورتالىق جانە جەرگىلىكتى بيلىك ورگاندارى توتەنشە احۋالعا دەر كەزىندە نازار اۋداردى. سونىڭ ارقاسىندا 125 ادام اپاتتان امان قالدى. ايتپەسە، ادام شىعىنى بۇدان كوپ بولۋى مۇمكىن ەدى. ەكىنشىدەن، مينيسترلىك تابيعي كاتاكليزمدەرگە الدىن-الا دايىندالدى. توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى ۆلاديمير بوجكونىڭ تىكەلەي باسشىلىعىمەن «كوكتەم - 2014» رەسپۋبليكالىق كوماندالىق-شتابتىق وقۋ-جاتتىعۋلارى وتكىزىلدى. ۇشىنشىدەن، ءبىر ايدان استام ۋاقىت باق-دارىندا جۇرگىزىلىپ جاتقان اقپاراتتىق ناۋقاننىڭ دا تيگىزگەن پايداسى زور. سەبەبى، تابيعي اپاتتاردان ساقتانۋ جونىندەگى جەدەل اقپارات حالىق كوبىرەك كورەتىن تەلەارنالاردان ۇزدىكسىز بەرىلىپ كەلەدى. تورتىنشىدەن، توتەنشە جاعداي قىزمەتى وقۋ-جاتتىعۋلاردىڭ ارقاسىندا جەدەل، ايقىن جانە بەكەم ارەكەت ەتتى. بۇل جۇمىستى مىناداي رەتتىلىكپەن جۇرگىزدى: حالىققا ەسكەرتۋ – اقپاراتتىق جۇمىس – سۋ تاسقىنىنا دايىندىق – توتەنشە جاعدايداعى ءىس-قيمىلدار – قۇتقارۋ شارالارى – تۇرعىنداردى قاۋىپسىز جەرگە كوشىرۋ – شتاب قۇرۋ جانە دارىگەرلىك پۋنكت اشۋ.

قازاق حالقى مۇندايدا «ساقتىقتا قورلىق جوق» دەگەن ءسوزدى بەكەر ايتپاعان. سۋ تاسقىنى – بۇل جىل سايىن قايتالاناتىن تابيعي، ماۋسىمدىق قۇبىلىس. سودان شىعار، جەرگىلىكتى حالىق پەن بيلىك بۇل ماسەلەگە جىل سايىن الاڭدايدى. ويتكەنى، ادامنىڭ ءومىرى بارىنەن قىمبات. بىراق، بارلىعى ادامنىڭ قولىندا ەمەستىگىن دە كورىپ ءجۇرمىز. مىسالى، بىلتىرعى جانە بيىلعى قىستا قار قالىڭ ءتۇستى. وسى جاعداي كوكتەمدە سۋ تاسقىنىنىڭ قاۋپىن ۇلعايتقانى بەلگىلى. مۇنداي جاعدايدا نە ىستەيمىز؟ ارينە، ەڭ الدىمەن، بيلىك ورگاندارى حالىقتى سۋ تاسقىنىنان ساقتاندىرىپ، ارنايى جادىنامالار تاراتادى. ونداي جادىنامالاردا تابيعي قۇبىلىس كەزىندە تۇرعىنداردىڭ قانداي ءىس-ارەكەت جاسايتىنى جازىلعان. دەسەك تە، كەيبىر كەزدەرى تۇرعىنداردىڭ كوبىسى قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن وزدەرى بۇزىپ، اپات جاقىنداعاندا دا ۇيلەرىنەن شىقپايدى. وسى تۇرعىدان العاندا، كوكپەكتىدەگى بوگەتتىڭ بۇزىلۋى جەرگىلىكتى حالىققا دا، بيلىك مەكەمەلەرىنە دە ساباق بولۋى ءتيىس.

قازىرگى كەزدە سۋ تاسقىنى، تاۋداعى قار كوشكىنى، كۇشتى داۋىل سياقتى تابيعي قۇبىلىستار الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە بولىپ جاتىر. ماسەلەن، NBC تەلەارناسى اقش-تىڭ ۆاشينگتون شتاتىندا بولعان تاۋداعى قار كوشكىنىنەن 176 ادامنىڭ ءىز-ءتۇسسىز جوعالعانىن حابارلادى. الايدا، جەرگىلىكتى بيلىك ادامداردىڭ جوعالعانى تۋرالى كوپتەگەن حابارلامالاردىڭ «جالعان دابىل» ەكەنىن ايتۋدا. ءسال بۇرىنىراق اقش پرەزيدەنتى باراك وباما ۆاشينگتون شتاتىندا توتەنشە جاعداي ءتارتىبىن ەنگىزگەنى ءمالىم. سونداي-اق، بيىلعى كوكتەمدە قىتايدىڭ سولتۇستىك-شىعىسىنداعى قار كوشكىنى مەن سۋ تاسقىنىنان 700 ادام زارداپ شەكتى. Gismeteo.ru سايتى حابارلاعانداي، كۇننىڭ كۇرت جىلىنۋى مەن قاردىڭ ەرۋى، وعان قوسا جاۋىن-شاشىننىڭ كوبەيۋى ناتيجەسىندە تاۋلاردا قار كوشىپ، وزەندەر ارناسىنان شىعىپ كەتكەن. تابيعات اپاتىنىڭ زاردابىن شەككەن 700 ادامنان باسقا، ەلدە اۆتوكولىك جولدارى بۇزىلىپ، 500 تۇرعىن ۇيلەر مەن مال شارۋاشىلىعى نىساندارى قيراعان. اسىرەسە، ىلە وزەنىنىڭ اڭعارىنداعى شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانىنداعى احۋال كۇردەلى بولىپ وتىر. قىتايلىق مەتەورولوگتار بۇل جاعدايدىڭ ءبىر ايعا سوزىلاتىنىن بولجاۋدا. ال اۆستراليانىڭ كۆينسلەند شتاتىنداعى كۇشتى داۋىلدىڭ سوڭى سۋ تاسقىنىنا ۇلاستى. اتالعان شتاتتىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىندا توقتاۋسىز جاۋعان جاڭبىردان 200 مم-گە دەيىن سۋ دەڭگەيى كوتەرىلدى. گولد-كوست قالاسىندا 20 مىڭ تۇرعىن ءۇي ەلەكتر قۋاتىنسىز قالدى. سونداي-اق، ەلدەگى وزەندەر دە ارناسىنان شىعىپ، تاسىپ جاتىر. نامبۋر قالاسىندا كوشكىن جۇرۋدە. ەكى كۇندە 500 مم جاۋىن-شاشىن تۇسكەن يەپپۋن قالاسى دا اپاتتان قاتتى زارداپ شەكتى. بۇدان شىعاتىنى، تابيعي قۇبىلىستاردان ەشبىر ەل، ەشبىر حالىق شەت قالا المايدى. سوندىقتان، «ساقتانساڭ - ساقتايمىن» دەگەن ءسوزدى ءاردايىم جادىمىزدا ۇستاعانىمىز ءجون.

تاڭاتار تابىنۇلى

Abai.kz