(پوەما)

ء(بيسميللاھير راحمانير راحيم)

 

ەل ىشىندە اڭىز بولىپ اتى قالعان – ءبيدايشى

ەسپەمبەت بابامنىڭ رۋحىنا ارنايمىن. شالكودەنىڭ

سولتۇستىگىنەن قىتايعا سۇڭگىپ كىرىپ جاتقان ءۇيسىنتاۋدىڭ

ەڭ بيىك ءبىر شىڭى وسى بابامنىڭ اتىمەن «اۋليە شوقى»

اتالىپ، تاريحتا قالعان ەكەن...

 

ءى

سارىتاۋىم، ساۋلە مە ەدىڭ ۇيىعان؟

ۋىز سامال ۋىلدەيدى...

كۇيىپ ءان...

شەمەن عاسىر شەجىرەسىن شەرتكەندەي،

سىبىزقۋراي سۋىلىنان كۇي ۇعام...

 

مولدىرىمە قۇجىنايدى بار عايىپ...

مولدىرەتىپ بەرە الماسا ارعا ايىپ.

سارىتاۋىم، زاپىرانداي ۋ-سويقى،

سارى ۋايىمنان كەتتىڭ بە ەكەن سارعايىپ؟!

اڭىز ەمىپ ارۋاقتاردىڭ ەلىندە،

قاسيەت پە ەڭ، قاراتاۋدان بولىنگەن؟

قويۋ تۇندە دە الاۋلايسىڭ تۇرعانداي

كولكىلدەگەن جۇماق – نۇردىڭ كولىندە!

 

بۇلا بيكە – بۇلىقسىپ قىر،

نۇرلاندى اي.

قۇمار عالام قىلىعىنا ءبىر قانباي،

شىرلاپ شىققان شىڭىراۋدان جىر قانداي؟

اۋليەڭمەن* القىمداسىپ تۇرعانداي.

 

بۇلك ەتكىزىپ بۇل الەمنىڭ قاباعىن،

جاتپايتۇعىن ءتاج-عالامعا تابا عىپ،

تەكسىزدىكتى تەكتىلىكپەن تاقىمدار،

اللاھ بەرسە ەل اۋليە ەر تابادى!..

الدىم ارمان... اپپاق  اراي ەسەمىن

قاناتىمدى نۇرعا مالىپ، وسەمىن!

كەرەمەتتى كەۋدەسىنەن پىرلاتار،

سارىتاۋىم، اۋليەنىڭ مەكەنى!..

 

 

ءىى

قۇدىرەتتەن سۇراعانداي كۇن قالاپ،

شۋكىر، اللاھ، شۋ-ۋ ەتىپتى مۇڭدى الاپ...

قاۋىمىنىڭ ەنشىسىندەي ءبىر قاراق،

ەلەڭ-الاڭ ءتۇستى جەرگە ىڭگالاپ.

 

ىڭگا، ىڭگا...

جاپان جالعان ءسان سالدى.

ىڭگا، ىڭگا...

ءان دالاعا «جان» سالدى.

قۇلىن يەك تاۋساپ قالدى، تۇمسا انا

ءسال يمەندى...

شۇپىرلەدى قان شالعىن...

ەزۋ تارتىپ، ەلەڭ ەتتى بار قىرات...

شاعىلىسقان ساۋلەسى ايدىڭ جارتىراق،

نارەستە ەمەس، جەردە تۋعان شولپانداي،

نۇر قۇشاقتاپ انا وتىردى جارقىراپ...

 

وسى-اق بولدى...

پەرىشتە مە كورگەنى؟

لاۋ-ۋ ەتتى دە لاعىل كەتتى جەرگە ەنىپ...

بۇراپ ارمان ار – دالانىڭ قۇلاعىن،

شەرتىپ قالدى باسىپ، قاعىپ پەرنەنى...

 

گۋ، گۋ...

شىڭ، شىڭ...

قىمتاپ قىردى ءبىر تۇنەك،

قارا جاڭبىر قۇيىپ بەردى سىركىرەپ...

شىقتى دا الىپ قورقاۋ سالدى قاندى اۋزىن،

جاس ءمايىتتى جاس مولادان سىلكىلەپ...

 

جاراتقاننىڭ جازۋىمەن ءبىر ەپتى،

جىر – كەۋدەدەن جۇلعاندا الما – جۇرەكتى،

جۇمىر جەردىڭ جۇلىنىن ءۇزىپ جەرگەندەي،

ءدۇلدۇل دالا ءدىر-ر ەتتى!..

 

كور تىنشىن اپ، بىلەپ ءتىسىن بولتىرىك،

ءبىرىن ءبىرى شابىسقانداي ەل قىرىپ،

شۇرقىرادى شۋ كوتەرىپ تابىتتار،

قان مايداندى قارسى الدىعا كەلتىرىپ...

 

قاسيەتتى قاسىرەتىڭ تۇر جاۋلاپ...

ىڭىرانعان ءىشىن تارتتى نۇرلى اۋماق...

جاس ءمايىتتىڭ شاشىراعان قانىنداي،

جاس مولاعا ءوستى قىزىل گۇل قاۋلاپ...

 

اڭىزىڭنىڭ ار جاعىنا بارمايىق!

اقيقاتىن ايتا الماسا ارعا ايتىپ...

سارىتاۋدىڭ ەتەگىندە سودەن بەرى،

سارىمولا تۇرادى ەكەن سارعايىپ....

 

بۇلك ەتكىزىپ بۇل الەمنىڭ قاباعىن،

جاتپايتۇعىن ءتاج-عالامعا تابا عىپ،

تەكسىزدىكتى تەكتىلىكپەن تاقىمدار،

اللاھ بەرسە ەل اۋليە ەر تابادى!..

 

سارىمولانى قۇشىپ، ءسۇيىپ تاڭعى اراي،

نۇرىن توگىپ تۇرسا ءار اق تاڭدار-اي،

سارىمولاعا سارىتاۋدان سىقسيىپ،

ءىشى وتكەندەي ىلميەدى قانجار – اي!..

 

سارىمولادا اۋليە ەرىم – جان-اتام!

جامىرا سام،

جاۋدىرا تاڭ،

جان – وتان!

سەنىڭ وتتاي باۋىرىڭا ەنەم دە،

اڭىز بولىپ،

ماڭىز بولىپ جاناسام...

اياۋلى وتان!

انا – وتان!

جان – وتان!

 

 

ءىىى

ساۋلە كەشىپ بالاقتارىن تۇرىنگەن،

كوشكەن عاسىر اراسىندا ءجۇرىم مەن.

قاراڭعىدان شىعىپ كەلە جاتامدا،

كۇنگە قاراپ كۇبىر ەتەم ىرىممەن...

 

اق شۋاقتى ايپارالاپ كىر ءوڭىم،

قاراڭعىعا قايتا قاشىپ كىرەمىن.

قۇپيامدى قۇپيالاپ،

قۇداي-اي،

دۋ-ۋ ەتەدى قىزارىپ وت-ىرەڭىم.

 

قىران شاۋىپ ىڭگە كىرگەن تۇلكىدەي،

تۇنگە كىرەم... ءتۇ-ۋ باتشاعار، كۇلكى عوي...

شىڭ شابىتتىڭ شاپشىعان قان ءتارىزدى،

كومەيىنە كوتەرىلدى كىلكىپ وي...

 

كەشىر، مەكەن، كەۋدەڭدەگى گۇلدى ءۇزدىم؟...

كوكىرەگىنە تاعىپ تانا – جۇلدىزدى

قاراڭعى – ارۋ كەپ جايعاستى كۇيمەمە...

سىڭعىرلاتىپ جىلجىتتى العا جىل ءبىزدى...

 

ءسىڭىردىم دە سىبدىرىمدى كۇيگە ىزگى،

شۋاققا ارناپ شىراعدانىم كۇيگىزدىم...

افريكانى ءاز ازيا سۇيگەندەي،

ءتۇن ەرنىنە ەرىنىمدى تيگىزدىم...

 

جاندى جالعان ماحابباتتان مازداپ ءبىر...

اۋليە – ءاندى اسپەتتەۋمەن ءاز باق تۇر!

قىزعانىشتان قىزاردى وت – دۇنيە،

قىزاراقتاپ ءولىپ كەتە جازداپ قىر...

 

جانى مۇڭدى جالادى ەپتەپ نۇردى وكپەك،

(سەزىمىڭدى سەبەلەدىك جىرعا ەپتەپ...)

ءوڭى قاشىپ ءبىر شەتىنەن اسپاننىڭ،

ىستىق تۇنگە ۇمسىنادى اي دىردەكتەپ...

 

و، ماحاببات، وزەكتەردى ورتەپ بەر.

جەگىلەيىن، جەتپەگەنىم جەر سەپتەر...

مەنىڭ ءجايلى،

مەكەن ءجايلى،

ەل ءجايلى،

قايتا وقىلسىن قاسيەتتەر، ەرتەكتەر!..

 

قايتا اندەتسىن سارىتاۋدىڭ اڭىزاعى...

وتكەن سىندى وڭەشىنەن ماڭىز اعىپ...

قىتىقتاسىن قىز – دالانى قىلىقتى،

اق تاماقتان اق تولقىندى تاڭ ىزا عىپ...

 

بۇلك ەتكىزىپ بۇل الەمنىڭ قاباعىن،

جاتپايتۇعىن ءتاج-عالامعا تابا عىپ،

تەكسىزدىكتى تەكتىلىكپەن تاقىمدار،

اللاھ بەرسە ەل اۋليە ەر تابادى!..

 

 

ءىV

سىڭگەن ارمان سەكىلدى قۇلا قۇمعا،

تالىقسىعان ءبىر ءۇن بار قۇلاعىمدا...

ۇياتىڭدى بەرمەگەن ۇلى دالا،

ۇلدارىڭدى ەسكە الىپ جىلادىڭ با؟!

 

سەنىڭ ءۇنىڭ مەندەگى كۇڭىرەنگەن،

باۋىرى وت، وت باۋىر ءىڭىر ەمگەن.

اق ءتانىڭدى قايتكەندە اعارتام دەپ،

قارا-قويۋ ءتۇندى ىستىق سىمىرەم مەن!

 

سىمىرەم مەن ۋىڭدى...

اي جانادى.

ۇڭىرەيگەن ۇياتىن ساي جامادى...

تاعدىر ءىسى – ءبىر جۇلدىز كوكجيەكتىڭ

ساۋىرىنان ەتەككە تايعانادى...

 

دالا ءيىسىن سەزگەندەي بۇرىمداعى،

مۇنى جۇرەك باسقاعا «ىرىمادى»...

قارىنىمەن جەر سىزعان قۇلا بيە،

جۇلدىز اققان وسى كەش قۇلىنادى.

 

التىن قۇيرىق اق قۇلىن، التىن جالدى،

ءدۇر سىلكىنىپ پىراقتىق قالپىن دا الدى...

كورە الماستىڭ كومەسكى كوزى ءوتتى مە،

جالاپ ءوتتى ءبىر جارىق جالقىن جالدى...

 

و، كەرەمەت، وسىنى ايت «كەرەمەت» دەپ!

بيە، قۇلىن اراسىن بەرەن وت كەپ

ءتىلىپ ءتۇستى، قارا جەر قارس ايىرىلدى،

ەڭىرەدى اسپان،

ەسسىز تال ەلەمەد تەك...

 

بەرەكەسىن سولايشا ەل ۇتتىرعان، 

ساعىنىشتان ورتەنىپ ء«ولىپ» تۇرعان،

اڭىزداعى قوس عاشىق ءبىزدىڭ تىرلىك،

قۇسجولى – اعىن ەكىگە ءبولىپ تۇرعان...

 

ءوڭى مە ەد بۇل ولاردىڭ، ءتۇسى مە ەدى؟

وقىراندى قۇلا – ارمان، كىسىنەدى...

قازاق بولىپ حاعانىن ءبولىپ كورگەن،

بۇل جازبانىڭ استارىن تۇسىنەدى...

 

بۇل جازبانى اقىلدى تۇسىنەدى،

دەيتىن ەمەس: «بۇل مەنىڭ ءتۇسىم ەدى»...

قۇلىن – ءۇمىت ءتۇبى ەلگە جەتەم دەگەن،

ال، سارىتاۋ سابىردىڭ ءمۇسىنى ەدى!..

 

1993.5.7

-------------------------------

*اۋليە – اۋليەشوقى