جىلقى جىلايدى. قامبار اتانىڭ كوز جاسىن بالا كەزىمىزدە كوپ كوردىك. بىراق الماتىعا كەلگەلى بۇل اڭگىمە «ەتنوگرافياعا» اينالدى عوي. جىلقى جىلايدى دەسە، تاڭ-تاماشا بولامىز. اسفالتتا وسپەسەك تە، قامبار اتا تۇقىمى تۋرالى اڭگىمەگە جاتمىنەز كورسەتەمىز. ايتپەسە، سول قىلقۇيىرىقتىنىڭ كوز جاسىن الاقانمەن سۇرتكەن اۋىل بالاسى ەمەسپىز بە...

10-12 جاس كەزىم. كەربيە ءبىرىنشى رەت، جازعىتۇرىم كەنجە قۇلىندادى. تايىندا قورامىزعا بىتكەن تۇقىمى جاقسى جىلقى ەدى. بىرنەشە جىل قۇر ءجۇردى. بىلگىشتەر بەدەۋ دەپ جاتتى. بىراق اكەم سۇيەگى سۇلۋ كۇلىكتەن كۇدەر ۇزگىسى كەلمەي، ۇيىردەن الاستاعان جوق. تۇمسا دەيتىندەي ەمەس، 9-10 جاستاعى جۋان جىلقى. وراۋىز اق قۇلاق كەر قۇلىن - بۇكىل اۋىلدىڭ كوزقۇرتى. اجەم: «كەمەش (اكەمدى اۋىل ەل وسىلاي اتايتىن), جاس ءتولدى كىسى كوزىنەن تاسادا ۇستاساڭشى. ۇيىرگە قوسىپ جىبەر. كوز ءتيىپ جۇرەر» - دەگەن. وعان اكەم قۇلىننىڭ السىزدىگىن سىلتاۋراتىپ قورادا ۇستادى. كەرقۇلىن بەينە قۇلاننىڭ ءتولى سياقتى، وراۋىز، اق قۇلاق، اق باۋىر، قاراجون، قىلشىق ءجۇندى. سۇيكىمدى ەدى. ءبىر كۇنى كەشتە اۋىل سىرتىندا ارقانداۋلى تۇرعان قۇلىندى-بيەنىڭ وقىرانعانى الاقانداي اۋىلعا انىق ەستىلدى. بالامىز عوي. جۇگىرىپ باردىق. جانۋار ارقاندى شىر اينالىپ شاۋىپ ءجۇر. اققۇلاق قۇلىن جەردە جاتىر. اجەم ءۇش جەرگە توپىراق ءۇيدى. ۇشەۋىن اۋىلداعى ءۇش شالدىڭ مولاسى دەپ، قۇلىندى سودان ءۇش رەت اينالدىردى. بىراق كەرقۇلىننىڭ بەتى بەرى قاراعان جوق، كۇن قىزىلى باتا دەنەسى قيمىلسىز قالدى.
سول ءتۇنى كەربيە تاڭ اتقانشا كىسىنەدى. ەرتەڭگى شايدا اكەم قۇلىنسىز قالعان پىراقتىڭ سورا-سورا بولىپ جىلاپ تۇرعانىن ايتىپ كەلدى. راس ەكەن، جانۋار قۇلىنى ولگەن جەردە تۇياق سەرپپەي جاتىر. كوزىنەن اققان جاس تارام-تارام...
ۇيىرگە قوسىپ ەدىك، كۇندە كەشكە قوراعا كەلىپ، جانارى جاسقا شىلانىپ جىلاپ تۇرادى. ءبىر اپتادا قۋ سۇيەك بولىپ ارىقتاپ كەتتى. مۇنى كورگەن ساقا جىلقىشى مۇسا قاريا: «كەمەش، مىناۋىڭ كىسى جۇرەكتى ەكەن. مال بولمايدى. ودان دا ادالىنان باۋىزداي سال» - دەدى. وعان اكەمنىڭ ءداتى بارمادى - اۋ دەيمىن، بايقۇستى پىشاققا ىلگەن جوق. ارادا ءبىر اپتا وتكەندە قۇيرىق-جالسىز قالعان كەرپىراق قوراعا كەلمەي قالدى. مۇسا شال جانۋاردىڭ تاۋ بوكتەرىندە ءولىپ جاتقانىن نەمەرەسىنەن ايتىپ جىبەرىپتى. اكەم بيەنى سويىپ، تەرىسىن سىپىرىپ قايتتى...
سودان بەرى ونشاقتى جىل ءوتتى عوي. وتكەندە اكەمە جىلقىنىڭ كوز جاسى تۋرالى ءبىر ولەڭ وقىپ ەدىم. «الگى كەربيەنى كوزجاسى مەن كۇيىك جەپ قويدى عوي» - دەپ كۇرسىندى. «وي، اكەي، ول مال ەمەس پە. مالدى كۇيىك جەۋشى مە ەدى؟» - دەپ كۇلدىم. ء«اي، بالا، سەن نە بىلەسىڭ؟ جاقسى جىلقى جامان ادامنان ەستى بولادى. مەن كەربيەنى سويىپ، ءىشىن جارعاندا كوردىم. جانۋاردىڭ وكپە-باۋىرى، جۇرەگى قاپ-قارا بولىپ كۇيىپ كەتىپتى» - دەدى. مەن ۇندەي المادىم. اكەم تۋمىسىنان ارتىق سويلەمەيتىن كىسى. يلانباسقا شارا قالمادى.
وسى كۇنى كەرپىراق تۇسىنە كوپ ەنەدى. جانۋاردى ويلاسام، ادام اتىن ارقالانىپ جۇرگەن كوكەك انالار مەن بەزبۇيرەك اكەلەرگە جانىم اششيدى. توعىز اي تار قۇرساعىن كەڭىتكەن سابيىنەن جەرىپ، شارانانى قوقىسقا تاستاپ كەتەتىن قىزدار مەن بالاسىن ۇرىپ ولتىرگەن انالارعا «ادام» اتىن ايايمىن. شىركىندەردە مال ەكەش، مالدىڭ دا جۇرەگى جوق ەكەن-اۋ. ال ولارعا قاراعاندا، ۇرپاق پارىزى الدىندا كەربيە شەكسىز باقىتتى ەكەن.

جاراس كەمەلجان

«جاس قازاق» گازەتى