الىس-جاقىن شەتەلدەرگە ساياحاتتاپ، جاھاننىڭ تالاي قىزىعىنا كۋا بولىپ جۇرسەك تە، كەيدە يەك استىندا تۇرعان قوڭسىمىزدىڭ كەرەمەتىن كورە بىلمەيمىز. اي باسىندا «ەير استانا» اۋە كومپانياسىنىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن كۇنگەي الاتاۋدىڭ ايدىن كول، التىن كەسەسى – ىستىقكولگە  ءبىر توپ ءتىلشى  مەن ساراپشى ات باسىن تىرەدىك. ءيا، ءسۇيىنباي اقىن: «قاناتتاس قىرعىز ەلىن كورمەك ءۇشىن، بولارىن وسى استىڭ كۇتتىك التى اي» دەپ جىرلاعانداي، ىرگەدەگى قىرعىز اعايىننىڭ جاي-كۇيىن ءوز كوزىمىزبەن كورۋ ءبىرازدان بەرگى ارمانىمىز بولاتىن. قىرعىزستاننىڭ «Inspiro group» ساياحات كومپانياسىنىڭ وكىلدەرى: «قازاق تۋعاندار، قوش كەلدىڭدەر!» دەپ قۇشاق جايا قارسى الدى. ءبىز الدىن-الا بەلگىلەنگەن شولپان اتاداعى «رۋح-وردا» مادەني-ەتنوگرافيالىق ورتالىعىندا وتكەن بيىلعى تۋريستىك ماۋسىمنىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا قاتىستىق.

القالى جيىننىڭ بەتاشارىن قىرعىز ۇكىمەتىنىڭ باس ءۋازىرى دجوومارت وتورباەۆ اشتى.

– دۇنيەجۇزى بويىنشا جىل سايىن 1 ميلليارد ادام ساياحاتقا شىعادى ەكەن. ال تۋريزم سالاسىنداعى ەكونوميكالىق ءتۇسىم 1 تريلليون اقش دوللارىنان اسادى. قىرعىزستانعا جىلىنا شامامەن 3 ميلليونعا جۋىق تۋريست كەلەدى. بۇل جامان كورسەتكىش ەمەس. تۋريزم سالاسىنداعى ەكونوميكامىزدىڭ لوكوماتيۆى – ىستىقكولى ەكەنى بارىمىزگە بەلگىلى، – دەدى ول.

قىرعىزستاننىڭ پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ىستىقكولگە دەمالۋعا كەلەتىن ساياحاتشىلاردان جىلىنا قازىناعا شامامەن 1 ميلليارد دوللار تابىس تۇسەدى ەكەن. بىراق، قىرعىز ەلىندەگى كۇن سايىن ورىن الىپ جاتاتىن ءتۇرلى بۇلعاقتاردىڭ كەسىرىنەن شەتەلدەردەن كەلەتىن ساياحاتشىلاردىڭ سانى كۇرت كەمىگەن. البەتتە، بۇل جەر استى جادىقاتتارىنا ەمەس، تۋريزمنەن تۇسەتىن تابىسقا ارقا سۇيەپ وتىرعان ەلگە اۋىر سوققى. وسىنى ەسكەرگەن دجوومارت وتورباەۆ ىشكى ىستەر ءمينسيسترى ابدىلدا سۋرانچيەۆكە كۋرورت ايماعىنداعى قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىنە قىراعى بولۋدى تاپسىردى. باس ءۋازىر بۇل تاپسىرمانى شەندىلەرگە عانا ەمەس، جيىلعان قاۋىمعا دا ارنادى.

– قۇرمەتتى حالايىق! ىستىقكولگە دەمالۋعا كەلگەن تۋريستەردەن تۇسەتىن 1 ميلليارد دوللاردىڭ  1 پايىزىن ءبىز ىستىقكول وبلىسىنىڭ بيۋدجەتىنە قالدىراتىن بولساق، ياعني، 10 ميلليون دوللار اقشا جالاقى مەن زەينەتاقى رەتىندە سىزدەرگە بەرىلەدى ءھام وسى ءوڭىردى وركەندەتۋگە جۇمسالاتىن بولادى. ول ءۇشىن ءبىز تىنىشتىقتى ساقتاۋىمىز قاجەت. جول توسۋ وقيعالارىن دوعارساق يگى، – دەدى ول ءوز سوزىندە.

ىستىقكول وبلىسىنىڭ گۋبەرناتورى ەميلبەك قاپتاعاەۆ ءوز ويىن ءا دەگەننەن: «قازاق تۋعاندار قىرعىزداردىڭ ميتينگى دەگەن «ۇلتتىق ويىنىنا» تۇسىنىستىكپەن قاراسا ەكەن» دەپ ەلىنىڭ جاي-كۇيىن استارلى ازىلمەن جەتكىزدى. شەنەۋنىكتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، كۋرورتتىق ايماقتان تۇسەتىن كىرىس ىستىقكول بيۋدجەتىنىڭ شيرەگىن عانا قۇرايدى كورىنەدى. تۋريزم ءتۇسىمىنىڭ بۇلاي تىم از بولۋ سەبەبىن قىرعىز ۇكىمەتىنىڭ قازىرگى جۇرگىزىپ وتىرعان ىقتيارلى سالىق جيناۋ ساياساتىنان  كورەتىنىن ايتتى. ال، كىرىستى ەسەلەۋ ءۇشىن جىلجىمايتىن مۇلىككە سالىناتىن  سالىقتى جوعارلاتۋ كەرەكتىگىن ۇكىمەتتىڭ كۇن تارتىبىنە قويعانىن جەتكىزدى. وسى تۇستا ءبىز گۋبەرناتوردان ىستىقكولدەگى قازاقستانعا تيەسىلى پانسيوناتتاردىڭ جاي-كۇيىن سۇرادىق.

– ىستىقكولدە قازاقستانعا ءتيىسىلى سەگىز پانسيونات بار. ونىڭ تورتەۋى مەملەكەتارالىق كەلىسىمشارت نەگىزىندە راتيفيكاتسيالاندى. قالعان تورتەۋى جەكەمەنشىكتە. ولار جەردى جالعا العانى ءۇشىن اقى تولەيدى. كەزىندە، بۇل پانسيوناتتاردى راسىمدەگەندە، قازاقستاننان مول ينۆەستيتسيا كەلەدى دەپ كۇتىلگەن ەدى. بىراق، وكىنىشكە قاراي، قازاقستاننان كۇتكەن ينۆەستيتسيا قۇيىلمادى. قازىر، بۇل پانسيوناتتاردىڭ جاعدايى ناشار. بىلتىر قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ دەلەگاتسياسى كەلگەندە، ولاردى مەن «قازاقستان سياقتى شوڭ مەملەكەتكە مىناداي پانسيوناتتاردى ۇستاعان لايىق ەمەس» دەدىم. بۇيىرسا، قازاق اعايىنداردىڭ ىستىقكولگە دەگەن كوزقاراسى تۇزەلەدى دەگەن ويدامىن، – دەدى ەميلبەك گۋبەرناتور.

گۋبەرناتورعا بىشكەك-شولپان اتا تاس جولى ساپاسىن كوتەرمەيىنشە، ءمۇندا قازاقستاندىق تۋريستەردىڭ اعىلىپ كەلۋى ەكىتالاي ەكەنىن، بىشكەك اينالما جولىنان قاراعاندا، الماتى مەن شولپان اتا اراسىنا تىكەلەي جول سالىنسا، قۇبا-قۇپ بولاتىنىن جەتكىزدىك.

– بۇرىن ەكى مەملەكەت اراسىندا قاسكەلەڭ مەن بالىقشى اراسىنا جول سالۋ جوسپارلانعان بولاتىن. بىراق، قىرعىزستانداعى ساياسي تۇراقسىزدىققا بايلانىستى، بۇل جوبا قولعا الىنعان جوق. ەندى، ۇزىناعاش-كەمين اراسىنداعى تاۋ قياسىنان جول سالۋعا قازاقستان ۇكىمەتىمەن كەلىسسوز جۇرگىزىپ جاتىرمىز. سوندا، الماتى مەن شولپان اتانىڭ اراسى 200 شاقىرىم شاماسىندا بولادى. بۇل جوبا ىسكە اسسا، قازىرگى جول ۇزاقتىعى ءۇش ەسە كەميدى دەگەن ءسوز، – دەدى گۋبەرناتور.

ء يا، بارماساڭ-كەلمەسەڭ، جات بولاتىنىڭ انىق. شەتەلدىڭ دامىعان تۋريستىك ورتالىقتارىنان ءبىر مىسقال كەم ەمەس ىستىقكولدىڭ كورىكتى كۋرورتتارى «كاپريز»، «اۆرورا»، «اق-بەرمەت»، سونداي-اق، «گريگورەۆ شاتقالى» سياقتى كۇنگەي الاتاۋدىڭ تابيعاتى كوركەم جەرلەرىن تاماشالادىق. قىرعىز اعايىننىڭ الەۋمەتتىك احۋالىن قانشا جەردەن ولقى ساناساق تا، قۇداي قازاققا وسى جۇرتتى ەنشىلەس ەتتى. الاتاۋدىڭ كۇنگەيى مەن تەرىسكەيىن تەل ەمۋدى، ءبىر تاريحي تاعدىردى، ءومىردىڭ اششى-تۇششىسىن ءبىر كورۋدى جازدى. كەڭ قولتىق قازاقتى «تۋعانىم!» دەپ ايالاعان ايىرقالپاقتى اعايىندى، ءبىز دە قۇشاعىمىزعا تارتساق، تۋىسقا كەندە بولمايتىنىز انىق.

بارلىبەك باقكەلدى

Abai.kz