***
قازاقتىڭ قازاق­ستان­نان باسقا وتانى جوق. سوندىقتان دا قازاق ۇكى­مەتىنىڭ مۇشەلەرى قازاق ىشىندە قالۋى ءتيىس!
***
ءوزىن-ءوزى قاسقىرشا شاۋىپ وتىرعان جۇرتتا وقۋ، شەبەرلىك بولمايدى.

***
از ادام اتقا ءمىندىم دەپ قاسقىر بولىپ جۇرتقا شاپسا، بۇل جۇرتتا بەرەكە بولار ما؟
***
5 ميلليون قازاق تىلەگى كەمشىلىك جولىنا سىيمايدى.
***
جۇرت پايداسىنا تازا جولمەن تۋرا باستايتىن ەر تابىلسا، قازاق حالقى ونىڭ سوڭىنان ەرەر ەدى.
***
بوتەن كىسى قازاققا ەشقانداي جاق­سى­لىق ارتىپ اكەلىپ بەرمەيدى. ءوز كۇشىنە، ءوز قۋاتىنا سەنبەگەن ادام دا، حا­لىق تا عۇمىر جۇزىندە بايگە المايدى.
***
ءجۇز تۇيەنى ءبىر بۇرالقى يت قۇي­رىعىنا تىركەسە، وسى يت تاشكەنت بار­سا، ءجۇز تۇيە تاشكەنت كەتەدى. يتتە نە جازا بار، تۇيەنىڭ جەتەكشىلىگى ەمەس پە؟
***
الىسپاعان، جۇلىسپاعان بوس­تاندىق اتىنا مىنبەيدى، بۇعاۋدان بوسامايدى، ەرى قۇلدىقتان، ايەلى كۇڭدىكتەن شىقپايدى، مالىنا دا، باسىنا دا يە بولمايدى. 

ءسوزى جوعالعان جۇرتتىڭ ءوزى دە جوعالادى

احمەت بايتۇر­سىن­ۇلى: ورىسشا وقى­عاندار ورىس ءسوزى­نىڭ جۇيەسىنە داع­دى­لانىپ ۇي­رەن­­گەن، نو­عايشا وقىعاندار نوعاي ءسوزىنىڭ جۇيەسىنە داع­دىلانىپ ۇي­رەنگەن. قازاق سوز­دە­رىن الىپ، ورىس يا نوعاي جۇيەسى­مەن تىزسە، اري­نە، ول ناعىز قازاقشا بولىپ شىقپايدى. سون­داي كەمشىلىك بولماس ءۇشىن ءار جۇرت بالاسىن اۋەلىندە ءوز تىلىندە وقىپ، ءوز تىلىندە جازۋ-سىزۋ ۇيرەتىپ، ءوز ءتىلىنىڭ جۇيە­سىن ءبىل­دىرىپ، جولىن تانىتىپ،  بالالار ابدەن داعدىلانعاندىعىن  كەيىن باسقاشا  وقىتا باستايدى. ءبىز دە ءتىلىمىز بۇزىلماي  ساقتالۋىن تىلەسەك، وزگەلەرشە اۋەلى  انا تىلىمىزبەن  وقىتىپ، سونان سوڭ باسقاشا وقىتۋعا ءتيىسپىز.
***
ءوز تىلىمەن سويلەسكەن، ءوز تىلىمەن جازعان جۇرتتىڭ ۇلتتىعى ەش ۋاقىتتا ادامى قۇرىماي جوعالمايدى. ۇلتتىڭ ساقتالۋىنا دا، جوعالۋىنا دا سەبەپ بولاتىن نارسەنىڭ ەڭ قۋاتتىسى – ءتىلى. ءسوزى جوعالعان جۇرتتىڭ ءوزى دە جوعالادى. ءوز ۇلتىنا باسقا جۇرتتى قوسامىن دەگەندەر اۋەلى سول جۇرتتىڭ ءتىلىن ازدىرۋعا تىرىسادى.     
*** 
XX عاسىرعا شەيىن تۇرىكتىڭ ءتىلىن ازدىر­ماي اسىل قالپىندا الىپ كەلگەن، ءتىل تۋراسىنداعى ابىروي مەن العىس قازاققا ءتيىستى.
***                                                                                                                               
ءالىپبي دەگەن – ءتىلدىڭ نەگىزگى دىبىس­تارىنا ارنالعان تاڭبالاردىڭ جۇماعى. نەعۇرلىم ءتىل دىبىستارىنا مول جەتسە، ارناعان دىبىسقا ءدال كەلسە، وقۋعا، جازۋ­عا جەڭىل بولسا، ۇيرەتۋگە وڭاي بولسا، زاما­نىن­داعى ونەر قۇرالدارىنا ورناتۋعا قو­لايلى بولسا، سوعۇرلىم ءالىپبي جاقسى بولماقشى.
***
قازاق الدەقاشان تىلىندە قانداي دىبىستار بار ەكەنىن ايىرعان، ءار دىبىسقا بەلگىلەپ تاڭبا ارناعان. وقۋىمىزعا ونىمىز جاقسى، جا­زۋى­مىزعا تاعى جاقسى، ۇيرەتۋ جا­عىنان ورىستىكىنەن، نەمىستىكىنەن، فرانتسۋزدىكىنەن، اعىلشىندىكىنەن وڭاي، وڭتايلى.   
***    
قۇل بولعان حالىقتان تۋىپ، قۇلدىقتىڭ قورلىق-زورلىعىن كورiپ وتىرىپ، قازاق قالام قايراتكەرلەرi قالامىن ۇلتىنىڭ اۋىرىن جەڭiلدەتۋ، اۋرۋىن ازايتۋ جولىندا جۇم­ساماۋى مۇمكiن دە ەمەس. ولاي بولماعان بولسا، وندا تابيعات زاڭىنان تىسقارى، ادامنان شوشقا، شوشقادان كۇشiك تۋعان سياقتى بولىپ شىعادى.
***
بالانى ۇلشا تاربيەلەسەڭ – ۇل، قۇلشا تاربيەلەسەڭ – قۇل بول­ماقشى.
***
جەر ماسەلەسى – قازاقتىڭ ءتىرى يا ءولى بولۋىنىڭ ماسەلەسى.

“بولامىز” دەگەن سوڭ بولۋعا ايانباي 
قام قىلۋ كەرەك

مىرجاقىپ دۋ­لات­ۇلى: «اۆتونوميا الۋ – مەملەكەت بولدى دەگەنمەن بىردەي. ءبىز ەندى ءوز الدىمىزعا مەم­­لەكەت بولامىز دەپ تۇرمىز. بى­راق «بولامىز» بەن «بولۋدىڭ» ەكى اراسى — جەر مەن كوكتەي. سوندىقتان «بولامىز» دەگەن سوڭ، بولۋعا ايانباي قام قىلۋ كەرەك. بولامىز دەپ بولا الماي قالساق، دۇنيەدە ونان ارتىق قورلىق جوق، كەز كەلگەننىڭ قولىندا كەتكەنىمىز. قولدان كەلمەيتىن ىسكە ارامتەر بولۋدىڭ قاجەتى جوق. قولى­مىزدان كەلەدى دەپ تاۋەكەلگە بەل بايلاعان سوڭ، سول جولدا ءيا ءولۋ كەرەك، ءيا كوز­دەگەن ماقساتقا جەتۋ كەرەك».
***
«قازاق ءتىلى – باي، تازا ىرگەلى جۇرت ءتىلى دەپ ءبارىمىز دە ايتامىز… بىراق قۇر باي، تازا دەۋمەن ءتىلىمىز وزدىگىنەن ساقتالىپ، ادەبيەتىمىز ءوربىپ كەتە الا ما؟ قاي جۇرتتىڭ ءتىلى بولسا دا تۋ باسىندا بىزدىكى سەكىلدى تازا دا، باي بولعان. بىراق ولار كورشى جۇرتتاردىڭ ءسوزى قوسىلا-قوسىلا، جۇرە بۇزىلعان. ءبىزدىڭ قازاق ءتىلى بۇرىن ىلعالسىز تازا بولسا دا، بۇل كەزدە باسقا جۇرتتارمەن ارالاسا باستادىق، باسقا جۇرتتاردىڭ وقۋىن وقىدىق… ءبىر جاعى بۇحار، ءبىر جاعى مەككە، مەدينە، ستامبۇلداردان دا وقىپ قايتقاندارىمىز بار. سولاردىڭ ءبارى ەلگە نوعايشىلاپ، ارابشىلاپ، سارتشى­لاپ قايتىپ ءجۇر. بۇلاردىڭ سويلەگەن سوزىندە، جازعان حاتىندا شەت جۇرتتاردىڭ ءتىلى اڭقىپ تۇر… قازاق ءتىلىن ساقتايمىز، بالالارىمىزدى قازاقشا بولسىن دەگەندە بۇلاردىڭ ءبارىنىڭ نەگىزى ء«تىل – قۇرالى» ەكەنىن ۇمىتپاسقا كەرەك. 
***
ھاركىمنىڭ ىزىنە ءتۇسىپ قۋعان، ۇيرەنگەن ءبىر ءىسى بولادى. سو ءىسىن ول باسقالاردان ارتىعىراق بىلەدى. ەگەر وقۋ، وقىتۋدى ماشىقتاپ، ول وقىتۋدىڭ ءھام وقىتقان نارسەلەرىنىڭ اسىل ءتارتىبىن، ءتۇپ نەگىزىن انىق بىلەتىن كىسىلەر جازۋ حاقىندا ءوز پىكىرلەرىن تۇسىنىكتى ەتىپ جازسا، سىناۋشى دەپ سولاردى ايتۋعا جارايدى. 
***
قازاق ءتىلىن ىسكە اسىراتىن بولساق، قازاق ادەبيەتىن كۇشەيتەمىز دەسەك، ەڭ الدىمەن ءىستىڭ سانىن سالماقتاماي، ساپاسىن ەسكەرۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن قازاقشا دەپ جازىلعان سوزدەردىڭ الگى كەمشىلىگىن قۇرتۋ كەرەك. ونى قۇرتۋ ءۇشىن اۋەلى بەل كەمشىلىكتىڭ قانداي ەكەنىن ءبىلۋ كەرەك. 
***
جەر جۇزىندەگى ەزىلگەن جۇرتتاردىڭ ءبىرى ءبىزدىڭ قازاق-قىرعىز ەكەنى راس بولسا، بۇل جۇرتتى تەڭگەرۋ ءۇشىن كوزىن اشىپ، ونەر-ءبىلىم ۇيرەتىپ، ۇگىت-ناسيحات تاراتۋ قاجەت بولسا، قازاق-قىرعىز تىلىنە توقتاۋسىز جول اشىپ، بۇگىننەن باستاپ ء«تىلماش جوق، مىنەكەي، تاقسىر، ءتىلماش جوق دەگىزىپ، قازاق-قىرعىزدى ەندى ساندالتپاۋ كەرەك». 

 Akikatkaz.kz