قازاقتىڭ ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى اكادەميالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىندا «اشىربەك سىعاي. سىن ساردارى» اتتى دەرەكتى ءفيلمنىڭ تۇساۋى كەسىلدى.   

وسىدان قىرىق كۇندەي بۇرىن دۇنيە سالعان قر ەڭبەك سىڭىرگەن ونەر قايراتكەرى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ جانە تاۋەلسىز «پلاتينالى تارلان» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، تەاتر سىنشىسى، پروفەسسور اشىربەك سىعاي تۋرالى تۋىندى ونىڭ كوزى تىرىسىندە تاسپالانعان ەكەن. جازدىگۇنى جارى كۇلاشپەن بىرگە تۋعان جەرى – كەنتاۋعا، تۇركىستانعا بارىپ، ابدەن ارالاپتى، اۋناپ-قۋناپتى. ءفيلمنىڭ ستسەناريىن ءوزى جازىپ، رەجيسسەر ءابدىراحمان وماروۆپەن بىرگە تۇسىرگەن بەلگىلى دوكۋمەنتاليست قاليلا وماروۆتىڭ ايتۋىنشا، ءتىپتى بالالارمەن اسىق تا ويناپتى.

اشاعاڭمەن الدىن الا كەلىسىم بويىنشا فيلمگە ءبىراز سىر-سۇحبات كورىنىستەرى ەنبەي قالىپتى. «بىرەر جىلدا 70 جاسقا تولامىن، سول كەزدە تولىعىراق توقتالارمىز»، – دەگەن ەكەن... ءيا، كۇنى ەرتەڭ نە بولارىن الدىن الا كىم بولجاپ بىلگەن دەيسىز؟..

– اشىربەكتىڭ ەندى ەكىنشى ءومىرى باستالدى، – دەدى دەرەكتى فيلم كورسەتىلەر الدىندا ءسوز سويلەگەن حالىق ءارتىسى ءاسانالى ءاشىمۇلى. – قىرىق كۇن دە زاۋلاپ وتە شىعىپتى. مىنا دەرەكتى ءفيلمنىڭ تۇسىرىلىمىنە قاتىسىپ، لەبىز ءبىلدىرىپ، وي بولىسكەنىمىزدە، اشىربەك ءتىرى ەدى، ورتامىزدا امان-ەسەن جارقىلداپ جۇرگەن ازامات ەدى. ءسوزىمىز دە سوعان سايكەس، ۇمىتكە، ريزاشىلىققا تولى ەدى. ەندى، مىنە، تاماعىمىزعا وكسىك كەپتەلگەندەي، قۇمىعىپ، قامىعىپ سويلەپ تۇرمىز. مەن ءار جاساعان جۇمىسىمنىڭ، ويناعان وبرازىمنىڭ باعاسىن تەك ەكى-اق كىسىدەن سۇراۋشى ەدىم. ءبىرى – شاكەن ايمانوۆ بولسا، ەكىنشىسى – وسى اشىربەك سىعاي ەدى. ءبىر ابىزىمنان باياعىدا ايرىلسام، ەكىنشى اقىلشىمنان كەشە ايرىلىپ، ەگىلىپ قالعان جايىم بار... كوڭىلگە مەدەت قىلاتىنىم: ەل-جۇرتى اشىربەگىن باعالايدى ەكەن. كەشەگى كوز جاسى كول بوپ اققان قاراقۇرىم حالىقتى – كارى-جاسى ارالاس قىرۋار ادامدى كورىپ، ەڭسەمدى ءسال تىكتەگەندەي بولدىم. حالىقتىڭ بەرگەن باعاسىنان ارتىق باعا دا، اتاق تا، داڭق تا بولمايدى.

– ءبىز ءۇشىن بۇلتسىز كۇنگى نايزاعايدان كەم بولعان جوق اشىربەكتىڭ ءولىمى، – دەدى جازۋشى-دراماتۋرگ دۋلات يسابەكوۆ. – تەاتر سىنى، ونەر سىنى جوق ەمەس، بار عوي. اۋىزدى قۇر شوپپەن سۇرتە بەرۋگە دە بولماس. بىراق اشىربەكتىڭ ورنى بولەك ەدى. ونىڭ اتى بۇكىل تۇركى الەمىنە، بۇرىنعى وداق ەلدەرىنە ءماشھۇر ەدى. سول مەملەكەتتەردەگى تەاتر فەستيۆالىنە اشىربەكتىڭ باراتىنىن ەستىسە، ونداعى ونەر قايراتكەرلەرىنىڭ ءبارى قۋاناتىن. شەت ەلدەردەگى فەستيۆالدەردە قازىلار القاسىنىڭ مۇشەسى بولسا، «اشىربەك سىعاي نە دەر ەكەن؟» دەپ ءبارى مۇنىڭ اۋزىنا قارايتىن. سول بەدەلىمەن قازاق ونەرىنىڭ، قازاق مادەنيەتىنىڭ تۋىن تىك كوتەرىپ، ابىرويىن اسقاقتاتىپ جۇرەتىن. بىلمەيتىن سالاسى، مەڭگەرمەگەن ماسەلەسى بولسايشى! كەز كەلگەن تاقىرىپتا كەز كەلگەن اداممەن پىكىر تالاستىرا الاتىن بىلگىر، ويشىل جىگىت ەدى. مەنىڭ دە اقىلشىم بولاتىن، سىرلاسىم بولاتىن... ەل، ۇلت وسىنداي تۇلعالارىمەن مىقتى شىعار.

راسىندا دا، دەرەكتى فيلمدە ءا.سىعاي تۋرالى «تەاترالنايا جيزن» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى ولەگ پيۆوۆاروۆ (رەسەي), ماسكەۋدەگى ب.ششۋكين اتىنداعى تەاتر ينستيتۋتىنىڭ پروفەسسورى سەرگەي ياشين، ورىنبور دراما تەاترىنىڭ جەتەكشىسى ريفحات يسرافيلوۆ، باشقۇرتستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن مادەنيەت قايراتكەرى، رەسەيدىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ونەر قايراتكەرى شاۋرا گيلمانوۆا جانە ت.ب. اعىنان جارىلىپ، اقتارىلىپ پىكىر ايتقان. اشىربەك سىعايدىڭ قازاق رۋحانياتىنداعى عانا ەمەس، ارىسى تمد، بەرىسى تۇركى الەمى اۋقىمىنداعى ورنى بولەك تۇلعا ەكەنىن اتاپ كورسەتكەن. فيلم سوڭىندا ش.گيلمانوۆا ءوز كوزقاراسىن تۇيىندەي كەلىپ: «مەن اشىربەك سىعايدى الەمدىك دەڭگەيدەگى ونەر سىنشىسى، تەاتر فيلوسوفى دەپ ايتار ەدىم!» – دەيدى. بۇدان ارتىق قانداي باعا بەرۋگە بولادى؟

ءCابيت ورازباەۆ، اكىم تارازي، ەسمۇحان وباەۆ، قۇلبەك ەرگوبەك سەكىلدى قازاق رۋحانياتىنىڭ تانىمال وكىلدەرى دە سىن ساردارى تۋرالى اقجارما لەبىزدەرىن بىلدىرگەن... ولار دا دەرەكتى ءفيلمدى ءتۇسىرۋ بارىسىندا، اشاعاڭنىڭ بارىندا سويلەگەن. داۋىستارىنان ماقتانىش لەبى سەزىلەدى، جۇزدەرىنەن رازىلىق تابى كورىنەدى... ارينە، اشاعاڭنىڭ ءوزى – باستى كەيىپكەر. شەشەن سويلەيدى، كىبىرتىك جوق، كىدىرىس جوق، ءتۇيىندى ويلارىن تۇيدەك-تۇيدەگىمەن تاستايدى. اڭگىمە ايتۋىنىڭ ءوزى ادەمى. ءسوزى دە سۇلۋ، ءوزى دە سىرباز...

قازاق تەاترىنىڭ قۇرىلعان كۇنىنەن باستاپ، بۇگىنگى تىرشىلىگىنە دەيىن تالداپ-تارازىلاپ، زەرتتەپ-زەردەلەپ بەرگەن شەجىرەشىمىز ەدى. ەندى بىرەر كۇندە – 11 قاڭتاردا 68-گە كەلەر ەدى. 2017 جىلى 70 جاسقا تولار ەدى. قايران، اشاعا...

ساكەن سىبانباي

اباي.kz