20-31 جەلتوقسان ارالىعىنداعى استانا قالاسىنداعى 15 مەيرامحانادا بولعان كورپوراتيۆ كەشتەردىڭ ناتيجەسىن ارنايى بارىپ سۇراپ شىقتىم. قورىتىندىسى مىناداي: 15 مەيرامحانانىڭ  10-ىندا توبەلەس بولعان، «كيشلاك» مەيرامحاناسىندا ەكى قۇربى قىز توبەلەسىپ، ءبىر-ءبىرىن ستاكانمەن ۇرىپ، اقىرىندا باستارىن جارىپ تىنعان; ء«Sاtti» مەيرامحاناسىندا ەكى جىگىت توبەلەسىپ سىرتقا شىعىپ اتىسقان; «التى الاشا» مەيرامحاناسىندا پىشاقتاسقان. مىنە، «كورپوراتيۆتى» تويلايمىز دەپ ەسى شىعىپ  جۇرگەندەردىڭ سيقى وسىنداي.

قىستىڭ كوزى قىراۋدا سارىارقانىڭ ساقىلداعان سارى ايازى مەن قاقاعان قارلى بورانىندا ءتۇبىمىز تۇرىك بولعانىنا قاراماستان، تۇركىتەكتەس مەملەكەتتەردەن الابوتەن، مۇلدەم باسقا سارىندا اۋەندەتۋگە قۇشتار قازاقتىڭ ەڭبەكتەگەن سابيىنەن ەڭكەيگەن قارياسىنا دەيىن تويلايتىن وسى ءبىر جاڭا جىل مەرەكەسى باسقا ەلدەردەن ەرەكشە، قازاق ەلىندە قاراشا ايىنىڭ باسىنان باستالادى...

 استانا مەن الماتى قالالارىندا باسقا دا وبلىس ورتالىقتارىنىڭ كوشەلەرىندە ءاربىر قادام باسقان سايىن جالت-جۇلت ەتكەن كوك شىرشانىڭ قاسىندا  اياز اتا مەن اقشاقاردىڭ مۇسىندەرى «جاڭا جىلدارىڭىزبەن»، «س نوۆىم گودوم» دەپ تۇرادى. كەيبىر مەكەمەلەردە ول جازۋلار قاڭتار ايىنىڭ سوڭىنا دەيىن الىنبايدى.

سول باياعى ادەتىمەن بيىل دا 30-31 جەلتوقسان كۇندەرى استانا قالاسىنىڭ كوشەلەرىندە كولىك كەپتەلىسى مەن سوعىسىپ قالىپ جاتقان كولىكتەر كوبەيمەسە ازايعانى بايقالمايدى. استاناداعى بارلىق بازارلاردا ينە شانشار ورىن جوق، باعا كۇندەگى باعادان اناعۇرلىم قىمبات بولعانىنا ەشكىم ءمان بەرىپ تە، قاداعالاپ تا جاتقان جوق. بازاردان بەس ادام شىقسا، تورتەۋىنىڭ قولىندا تورت پەن شامپانسكي، تاپ سول كۇنى تورت جەمەسە، شامپانسكي ىشپەسە بولمايتىن سياقتى. كەز-كەلگەن ساۋدا ورتالىقتارىندا ادام ىعى-جىعى. ءبارىنىڭ ارمانى—جاڭا جىلدى تۋعان-تۋىستارىمەن نەمەسە وزىنە جاقىن دوستارىمەن بىرگە وتكىزىپ، كوڭىل كوتەرۋ.

ءبىزدىڭ ەلدە جاڭا جىل اراق-شاراپسىز قارسى الىنبايتىنى ەشكىمگە قۇپيا-سىر ەمەس. 15-شى جەلتوقساننان بارلىق بازارلاردىڭ الدىندا تامىرىنا بالتا شابىلىپ وتالعان   شىرشالار ساتىلىمعا شىعا باستايدى، وسىلاي تابيعات اناعا ايتارلىقتاي زيان كەلتىرەدى. كەشە عانا «استانالىق» بازاردىڭ الدىندا قاراۋسىز قالعان، ءۇيىلىپ جاتقان شىرشالاردى كورىپ اياپ كەتتىم. سول شىرشالاردىڭ وسۋىنە قانشاما جىل ۋاقىت كەرەك. مۇنىمەن قويماي، اراق ءىشىپ كولىككە وتىرۋ، ءارتۇرلى جول اپاتتارىنىڭ ورىن الۋى، ادام توناۋ، ۇرىس-كەرىستىڭ اياعى تالاي وتباسىنىڭ شاڭىراعىنىڭ شايقالۋىنا اكەلىپ سوعادى. ءتۇرلى تاماقتار مەن اششى سۋعا كەتكەن شىعىن ءوز الدىنا بولەك اڭگىمە.

دۇكەننەن قارىزعا العان ازىق-تۇلىك تە شاش-ەتەكتەن. وسىلاي ءبىر كۇنگە بولا داڭعازا داڭعىرتپەن ەسى كەتىپ ەلەرىپ، اۋزىنا كەلگەنىن لەپىرىپ، ولگەن اتا-باباسى ءتىرىلىپ كەلگەندەي قۋانىپ، وت شاشىپ، كوك قاتىنداي دولدانىپ جۇرگەن الەمدە قازاقتان باسقا بىردە-ءبىر حالىق جوق شىعار، ءسىرا. 

  قازاقستانداعى بارلىق تەلەارنالار جاڭا جىلعا بايلانىستى جىلدا قىرۋار قارجى جۇمساپ، ءارتۇرلى باعدارلامالاردى كورسەتۋگە ەكى اي بۇرىن دايىندالادى. «ورىس ويىنا كەلگەنىن ىستەيدى، قازاق كورگەنىن ىستەيدى» دەمەكشى، بيىل دا سول ادەتىمەن «تۇنگى ستۋديا» باعدارلاماسىنا قويانباەۆ ءبىر اۋىز قازاقشا بىلمەيتىن نە بولسا سوعان كۇلە بەرەتىن اسەل ساعاتوۆانى شاقىرىپ ءماز بولدى.   

     ء«ازىل الەمى» دەگەن باعدارلامامەن تۇرسىنبەك قاباتوۆ ورتاعا شىعىپ الگى بەس جىگىتتى جارىستىردى. ولاردىڭ ايتاتىندارى «سول باياعى الەۋمەتتىك ماسەلەلەر مەن بەلدەن تومەن بولمايتىن قىسىر اڭگىمەلەر» سوعان پارىقسىز كورەرمەندەر كۇلەدى. مەن سەكىلدىلەر جىلاعىسى كەلەدى. بۇلار ساليقالى ساۋاتتى ءازىل ايتا المايدى، ويتكەنى ەش ىزدەنبەيدى، تىڭ تاقىرىپتارعا بارا المايدى، جەڭىل-جەلپى اجۋاعا اۋەس.

    ەرتەسىنەن شىمكەنتتەن كەلگەن «الداراسپان» باياعى سارىنعا سالدى، «نىساناداعى» جىگىتتەر ايەلدەردىڭ كيىمىن كيىپ ارسىز اڭگىمەلەر ايتىپ، جۇرتتى كۇلدىرگىسى كەلدى. ولارىنان بىراق تۇك شىقپادى. سول جىگىتتەردىڭ ۇيلەرىندە بالا-شاعالارى سونى كورەدى عوي. سوندا الگى بالاقاندار «اكەمنىڭ ءجۇرىسى مىناۋ» دەمەي مە ەكەن؟..  

 «شانشارداعى» ۋاليدىكى ءتىپتى ۇيات بولدى، ەكى قىزبەن ءجۇسىپتى يت سەكىلدى ءۇردىردى، بىرەۋىنىڭ شاشىنان تارتىپ جۇلقىلادى، ءجۇسىپ كەلىپ گازەتپەن باسىنان  ۇردى، ءۋاليدىڭ اعاسى كەلىپ الگى كەلىنشەككە ەكى مەيرامحانا مەن ءبىر دۇكەنىمدى بەرەمىن دەپ ەدى، الگى كەلىنشەك «شۋتكا» دەپ ىرجالاڭدادى. سوندا بۇكىل قازاق بايلىقتىڭ ۇشىن كورسەتسە، ار-نامىستى جىيىستىرىپ، ساتىلىپ كەتەدى دەگىسى كەلدى ما؟ بۇل قويىلىمنىڭ باعىت-باعدارى نەنى مەڭزەيدى، ماقساتى نە؟ تۇسىنە المادىم.

   «اتىڭ شىقپاسا، جەر ورتە» دەگەندەي، وسى تەلەارنادان نە ءانشى، نە جىرشى، نە ءبيشى دەۋگە كەلمەيتىن ايتەۋىر ءبىر ەكراننان كورىنىپ، تانىمال بولعىسى كەلەتىن بىرەۋلەر قولدارىنا بوكالدى الىپ، «جاڭا جىل قۇتتى بولسىن»، «س نوۆىم گودوم، درۋزيا» دەپ انگە ۇقسامايتىن بىردەڭە ايتىپ جاتقانىن ەستىگەندە، اسكەردە باسىنان سوققى العان با دەپ قالاسىڭ. «حابار» تەلەارناسىنان ورىستانعان بايان ەسەنتاەۆا «نوۆىي گود وتمەچايۋت ۆەس مير» دەپ قويادى. قايداعى بۇكىل الەم...

   تورتكۇل دۇنيەدە قىتاي مەن ءۇندىنىڭ، اراب پەن جاپوننىڭ، پارسى مەن كارىستىڭ ءوز جاڭا جىلى بار ەكەندىگىن كوكىرەك كوزى اشىق ادامنىڭ ءبارى بىلەدى. حريستيان دىنىندەگى بۇكىل ەۋروپا كاتوليك، وڭتۇستىك پەن سولتۇستىك امەريكا پروتەستانت تارماعىنا جاتاتىن كەيبىر سولتۇستىك افريكا ەلدەرى ءبارىن قوسساڭ، ءبىر ميللاردتان اساتىن حريستياندار جاڭا جىلدى يسۋس حريستوستىڭ تۋعان كۇنىن «روجدەستۆو» دەپ 25 جەلتوقساندا دۇرىلدەتىپ تويلايدى.

    تەك رەسەيدە عانا 1720 جىلى پەتر الەكسەەۆيچ (I-پەتر) 25 جەلتوقساندى 31-جەلتوقسانعا اۋىستىرىپ، جارلىققا قول قويعانىن بايان ەسەنتاەۆا قايدان ءبىلسىن. سودان بەرى بۇل تەك رەسەيدە تويلانىپ كەلەدى. 300-جىلعا تاياۋ بودان بولعان قازاق ۇلتىنا اسەرى قاتتى بولعاندىعى سونشالىقتى، ورىس نە ايتسا، سونى قاعىپ الىپ قايتالاي بەرەتىن توتى قۇسقا ۇقساپ قالدىق.

سودان بيىل دا جىلداعىداي 31-جەلتوقسان كۇنى تۇنگى ساعات 12-دە ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ اۋلاسى 1945 جىلدىڭ 9 مامىرىنداعى بەرلين قالاسىن كوز الدىما ەلەستەتكەندەي بولدى. نەسىنە جەتىسىپ وت شاشىپ جاتقاندارى بەلگىسىز. سوعىس اياقتالعانداي قۋانىپ وت شاشىلدى، اۋلاعا ورىستار مەن ورىستىلدىلەر بوتا-تايلاعىمەن تۇگەل شىقتى، بارلىق كولىكتەر قوڭىراۋلارىن شالىپ جاتتى. كولىگىم قايتا-قايتا شىرىلداي بەرگەن سوڭ، وتىرىپ الىپ تۇنگى استانا قالاسىنىڭ كوشەلەرىن ارالاپ كورگىم كەلدى. جەڭىس داڭعىلىنا شىعا بەرىپ ەدىم، اۋدي-100 كولىگى باعدارشامدى جۇلىپ ءبىر ءۇيدىڭ قابىرعاسىنا سوعىلىپ تۇر ەكەن. ماي-قىزمەتكەرلەرى ءالى كەلىپ ۇلگەرمەپتى.

    «كوگرەسس-حولدىڭ» الدىندا كونتسەرت بولىپ جاتىر. «قازاقستان» سپورت كەشەنىنىڭ الدىندا مۇز ايدىنىن كورىپ توقتادىم. بىردە-ءبىر وزگە ۇلت وكىلدەرى  كوزىمە كورىنبەدى، ءبارى دەرلىك ءوزىمىزدىڭ قاراكوزدەر. شاڭعى تەپكەن جاس بالالاردىڭ سانىندا ەسەپ جوق، جۇرە المايتىن كىشكەنتاي سابيلەرىمەن بىرگە شۋلاسىپ، سىرعاناق تەۋىپ جاتقان قىز-كەلىنشەكتەر. كولىگىنىڭ الدىنا اراقتارىن اشىپ قويىپ كەسەلەرىن سوعىستىرىپ، «س نوۆىم گودوم، برات، تى مەنيا ۋۆاجاەش، يا تەبيا ۋۆاجايۋ»دەپ ورىستىڭ تىلىندە ساندىراقتاپ، ۇيقىسۇراپ تەنتەك سۋدى ءسىمىرىپ جاتقان كوكەلەردى كوزىم شالىپ قالدى. كوشەدەگى قازاقتىڭ جاڭا جىلدى كۇتىپ الۋ سيقى وسىنداي.

   وسىنىڭ ورنىنا 21-ناۋرىزدى وسىلاي دۇركىرەتسە عوي، شىركىن! 21-ناۋرىز كۇنى كۇن مەن ءتۇن تەڭەسىپ، جەر-دۇنيە جاڭا تۇسكەن كەلىنشەكتەي قۇلپىرىپ، تابيعات انا قىستان قۇتىلىپ، كوكوراي شالعىن كوك مايسا ءشوپتىڭ ءيىسى اڭقىپ، جان-جانۋار قايتا تۇلەپ، ءىرى قارا مال شوپكە تويىپ، قۇستار قايتا ورالىپ، تۋعان-تۋىس ءبىرىن-ءبىرى ناۋرىز كوجەگە شاقىرىپ، مارە-سارە بولىپ ءتوس قاعىستىرىپ جاتاتىن ناعىز قازاقتىڭ مەرەكەسىنە ءبىزدىڭ بيلىك نەگە نەمقۇرايلى قارايدى؟ وسىنى تۇسىنە المادىم.

جۇمامۇرات  ءشامشى

استانا قالاسى

Abai.kz