كۇز. اعاش بىتكەننىڭ جاپىراعى سارعايىپ، ساۋدىراپ تۇسە باستانعان شاق. كۇننىڭ كوزى ارقان بويى كوتەرىلگەندە بارىپ ازەر كورىنەتىن ءتورت تارابى تۇگەل بيىك عيماراتتارمەن قورشالعان شاعىن الاڭقايدا گۇلسىم اپانىڭ وتىرعانىنا ءبىراز بولدى. ءبىر نۇكتەگە تەسىلە قاراپ، ءۇنسىز ۇزاق وتىرۋىنان تەرەڭ وي قۇشاعىندا ەكەنىن اڭعارۋ ونشا قيىن ەمەس ەدى. تاڭعى استان كەيىنگى ەندىگى بىتىرەر ەرمەگى وسى. الپىس جىل وتاسقان شالىن، ءبىر كەزدەگى جان جارىن،ارقا سۇيەر ازاماتىن باقيلىققا اتتاندىرىپ سالعاسىن،ۇلى قوياردا-قويماي اۋىلدان قالاعا قولىنا كوشىرىپ العان. سودان بەرى مىنە ءۇشىنشى كۇز. بىراق ءبارىبىر وسى قالانىڭ قاربالاس تىرلىگى مەن ىڭ-شىڭىنا ۇيرەنىسە الماي-اق قويدى. مۇنىسىن ءبىر-ەكى رەت ۇلىنا سەزدىرىپ، اۋىلعا قايتپاق نيەتىن بىلدىرسە دە، ول ات تونىن الا قاشىپ، ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى بولعان：“اۋىلدا كىم قارايدى سىزگە؟ جاپادان-جالعىز ءوزىڭىز عانا ءبىر ۇيدە قالاي كۇنەلتەسىز؟ جاسىڭىز دا بىرتالايعا كەلىپ قالدى”،-دەپ تويتارىپ تاستاعان. ماڭدايىنان يىسكەپ ەركەلەتەتىن، ايلانىش بولاتىن نەمەرەسىن دە بيىل بالاباقشاعا بەرگەن. كەلىن ەكەۋى بىردەي جۇمىستا. تاڭمەن تالاسا جاۋ قۋعانداي اسىعىپ-ۇسىگىپ، ءبارى دە تۇس-تۇسىنا كەتەدى دە، كەشكىسىن ەكى يىندەرى ءتۇسىپ، سۇلكيىپ ورالادى. “ە، ادام مەن تابيعات تامىرلاس ەكەن عوي”،- دەپ ويلادى گۇلسىم اپا. جەرگە شىر ەتىپ تۇسەسىڭ دە، ءومىر ءۇشىن كۇرەس باستايسىڭ. اۋەلى كوكتەمدەي كوگەرىپ، ءبۇر جارىپ كوكتەيسىڭ. سوسىن جازداي جادىراپ، جايقالىپ قۇلپىرعان جاستىق شاعىڭ كەلەدى. ەندى مىنە قايىرشى شال-كەمپىردەي ءتۇسى قاشىپ

جاپىراعىنان ايرىلعان اعاش-قۋراي،-دەپ قاپىسىن تاۋىپ قابىستىرىپ قالاي ايتقان دانىشپان اباي. قۋات كەمىپ، كۇش قايتىپ، اجار تايعان. تەك تابيعات جاڭارىپ تۇلەپ وتىرادى. ال ادامزاتقا بەرىلەر عۇمىر ءبىر-اق رەت! گۇلسىم اپانىڭ ويىن ءتورتىنشى قاباتتىڭ بالكونىنان لاقتىرىلعان پاكەتتەگى زات پىشاق كەسكەندەي تيدى. ەرىكسىز جالت قاراعان. كوگالا پاكەت مەجەلى جەرىنە(قوقىس جاشىگىنە)جەتپەي ءاسفالتتىڭ ۇستىنە اقتارىلدى دا قالدى. بالكوننان ىشكە ەنىپ بارا جاتقان جالبىر شاشتى اقسارى قىزدى دا بايقاپ ۇلگەردى. بۇل قىزدى بۇرىن دا اۋلادان ءبىر-ەكى رەت كورگەن...، ءوڭى بىردەن قۋارىپ سالا بەرگەن ول ءوز كوزىنە ءوزى سەنبەگەندەي ۇڭىلە قارادى كوگالا پاكەتكە. اكە-اۋ، مىناۋ نان عوي. ءيا، نان. قوقىمى بار، كەسەكتەۋى بار وت ورنىنداي جەردە شاشىلىپ جاتىر. گۇلسىم اپانىڭ جۇرەگى شىم ەتىپ، بويىنان توق ءجۇرىپ وتكەندەي بولدى. توبەسىنەن بىرەۋ شوقپارمەن قويىپ كەتكەندەي مەلشيىپ وتىرىپ قالدى دا، كەنەت كۇبىرلەي جونەلدى：

– استاپىراللا، استاپىراللا! كەشىرە گور، ءيا،جاراتۋشىم، بىلمەستىكپەن جاساعان پەندەڭنىڭ ءىسىن. تەك كۇپىرلىككە جازا كورمە. جاس قوي ءالى. حالقىمنىڭ ىرىسىن شايقالتىپ، بەرەكەسىن بۇزا كورمەگەيسىڭ!

   سان-ساققا جۇگىرىپ ساپىرىلىسقان وي ۇشقىندارى گۇلسىم اپانى قولىنان دەدەكتەتىپ، بالالىق شاعىنا الىپ بارا جاتتى. اياداي تەرەزەدەن تۇسكەن كۇن ساۋلەسى سولعىن تارتىپ، ءۇي ءىشى الاكولەڭكەلەنىپ تۇر. بۇرىشتا بۇك ءتۇسىپ جاتقان ءتورت جاسار ءىنىسىنىڭ تىنىسى مۇلدەم بىلىنبەيدى. قول-اياعى تارامىستانىپ، تەرىسى سۇيەگىنە جابىسىپ قالعان ءتارىزدى. ىرسيعان قابىرعالارىنان اشتىقتىڭ تابى ابدەن ءوتىپ كەتكەنى بايقالادى. تەك باسى عانا قالعان قاۋعيىپ. بۇلاردىڭ اۋىزدارىنا ءتۇيىر ءدان سالماعاندارىنا بۇگىنمەن بەسىنشى كۇن. كوزى قاراۋىتىپ بارا جاتقان گۇلسىم “وسى ءتىرى مە”؟-دەپ ويلاپ، ورنىنان تۇرماق بولدى دا، بۋىنى دىرىلدەپ، تىزەرلەي بارىپ سۇلاپ ءتۇستى. ەڭبەكتەگەن كۇيى سۇيرەتىلىپ، ءىنىسىنىڭ جانىنا جەتتى. قولىن ۇستاپ كورىپ ەدى، الدەقاشان سۋىپ كەتكەن ەكەن. قىستىعىپ جىلاعىسى كەلدى. نە كوزىنەن ءبىر تامشى جاس، نە بولماسا بولماشى ءۇن دە شىقپادى تاماعىنان. بۇلار نەگە ۇزاق جوعالدى؟ اكەسى ۇيدەگى بار كوزگە كورىنەر جىلتىراق اشەكەيلەردى الىپ، قالاداعى ساۋداگەرلەردىڭ بىرىنە استىققا ايىرباستاپ كەلمەككە قابىن بەلىنە بايلاپ قالاعا كەشە كەتكەن. شەشەسى بولسا سىڭىرىنە سۇيرەتىلىپ، ءىلبي باسىپ تاڭدايعا سالار بىردەڭە تابىلىپ قالار دەپ،تاڭ سارىدە شىعىپ كەتكەن كورشىنىڭ ۇيىنە. سول كەتكەننەن مول كەتىپ، اكەسى دالادا قاڭعىپ ءولدى. بۇگىندە ول كىسىدەن بەلگى بولار ءبىر تومپەشىك تە جوق. انا بايعۇس امالىن تاۋىپ، اشتىق دەيتىن الاپاتتىڭ اۋزىنان مۇنى ازەر الىپ قالعان. ايتسە دە، تاعدىر تەپكىسى مۇنىمەن بىتپەي ءوزى سول جىلى اۋىر دەرتكە شالدىعىپ، كوپ ۇزاماي كوز جۇمعان. ايرانداي ۇيىپ وتىرعان ءبىر شاڭىراقتان امان قالعانى-گۇلسىم عانا.

باستاۋىن تاۋىپ اققان بۇلاقتاي سورعالاعان كوز جاسى ايعىز-ايعىز اجىمدەردى قۋالاپ، جوسىلىپ جاتتى. ءبىر ورىندا سىلەيىپ قانشا وتىرعانى بەلگىسىز. قارسى الدىنداعى عيماراتتان جاڭاعى جالبىر شاشتى اقسارى قىز شىعىپ بارا جاتقاندا نازارى بىردەن اۋىپ، بويىن تەز جيىپ الدى. ورامالىمەن كوز جاسىن ءسۇرتىپ، قاسىنان ءوتىپ بارا جاتقان ونى توقتاشى دەگەندەي يشارا جاسادى.

– قىزىم، ءسال ايال قىلىپ وتىرشى. ءبىر اۋىز ايتارىم بار ەدى.

– اپاشكا، ۋ مەنيا نەت ۆرەمەني. ءيا تەز ايتىڭىز.

– جاڭا ءتورتىنشى قاباتتان پاكەت لاقتىرعان سەن عوي؟

ول گۇلسىم اپايعا ەدىرەيە قاراپ، ءسال ءۇنسىز تۇردى دا:

– دا، مەن. ا، چتو ءسىز وسى جەردىڭ دۆورنيگىسىز بە؟ يا پروستو اسىعىس بولدىم.

– جوق، قىزىم. مەن ەشقانداي دۆورنيك ەمەسپىن. ايتپاعىم “انا ناندى اياق استى ەتپەي ءوز قولىڭمەن اكەلىپ سالمايسىڭ با”-دەمەك ەدىم. نان-استىڭ اتاسى عوي. ولاي قورلاۋعا بولماس.

– وي،اپاشكا،وسى ما ايتپاعىڭىز؟ يا دۋمالا ۆى دۆورنيتسا. مۋسورچيك ەست. وني سامي دەلاەت. يا چتو؟

اپانىڭ قاباعى ءتۇيىلىپ، قاتقىلداۋ سويلەي باستادى:

– ءاي، ءوزى ءجون بىلەتىن بالاسىڭ با؟ سەنىڭ مۋسور دەپ وتىرعانىڭ اس اتاسى-نان عوي. ءتىپتى كەرەك دەسەڭ، قاتتى اشىققاندا قۇراندى باسىپ، بيىكتەگى ناندى الۋعا دا بولادى. ال ناندى باسىپ قۇراندى الا المايسىڭ. كوردىڭ بە ناننىڭ قادىر-قاسيەتىن؟ اشارشىلىقتا قانشاما جان وسى نانعا قولدارى جەتپەي قىرشىنىنان قيىلىپ، قانشاسى تىشقانشىلاپ كەتكەنىن بىلەسىڭ بە؟ سول تاعدىر تالقىسىنا تۇسكەن جانداردىڭ ىشىندە سەنىڭ دە اتا-باباڭ بولعان. سونى ويلادىڭ با ءبىر ءسات؟ شۇكىرلىك قايدا شۇكىرلىك؟... سوڭعى ءسوزىن نىعىزداپ، سوزىپ ايتتى.

سارى قىز يمەنۋدىڭ ورنىنا شابىنا شوق تۇسكەندەي تۋلاپ شىعا كەلدى. اياق استىنان ءتۇرى وزگەرىپ، وڭمەندەپ، گۇلسىم اپانى كوزىمەن ءىشىپ-جەپ بارادى:

– نۋ، چتو؟ اشتىق بولسا بولعان شىعار، سوعان مەن ۆينوۆات پا؟ كوروچي، ستارۋحا، ۋ مەنيا نەت ۆرەمەني. ۆ سلەدۋشي راز اڭگىمە ايتىپ باسىمدى قاتىرما!  

– ءوي، كورگەنسىز نەمە. قاي اتاڭنان كوردىڭ ۇلكەننىڭ بەتىنەن العاندى؟ ادام بول دەپ ومىردەن تۇيگەن ونەگەمدى ايتىپ جاتسام، قارا مۇنى.  

– كتو كورگەنسىز؟ يا كورگەنسىز؟ ا تى اۋىلباي، مامبەت ستارۋحا.

گۇلسىم اپانىڭ قاپەلىمدە اۋزىنا ءسوز تۇسپەي، تۇتىعا قىلعىنىپ قالعانى سونداي، قالش-قالش ەتىپ، دىرىلدەپ كەتتى. ومىرىندە ەشقاشان بۇلاي اشۋلانىپ كورمەگەن بولار. قارا جۇمىستىڭ تابى ءوتىپ، قاتىپ قالعان سالالى ساۋساقتار قىزدىڭ بەتىن بار پارمەنىمەن وسىپ ءوتتى. قاۋساعان كارى دەنەدەن مۇنداي تەگەۋرىندى سوققىنى كۇتپەگەن سارى قىز بويىن تەڭسەلىپ بارىپ زورعا جيدى. بايبالامدى سالدى-اي كەلىپ باجىلداپ باقىرىپ. جالما-جان قوڭىرۋ شالا باستادى. ونىڭ پوليتسياعا شاعىم تۇسىرگەنىن، تەز جەتۋلەرىن وتىنگەنىن ايتپەسە ءوزىن الجىعان كەمپىردىڭ ۇستاپ الىپ ولتىرگەلى جاتقانىن، مۇنىڭ بىردە-ءبىرىن ەكى قۇلاعى تاس بىتەلىپ، مەلشيىپ وتىرا كەتكەن گۇلسىم اپا ەستىگەن جوق.

   ...كەلەلى ماسەلەنى كەڭەسىپ جاتقان جينالىستىڭ شىرقىن اساننىڭ بەزەكتەگەن تەلەفون ءۇنى بۇزىپ جىبەردى.

– ءيا، مەن. نەمەنە؟

ىشقىنا ايعايلاپ جىبەرگەنىن اساننىڭ ءوزى دە بايقاماي قالدى. وتىرعاندار تۇگەل قاسقىردان ۇرىككەن قويداي ۇيلىعىپ، جاپىرىلا قارادى:

– جاقسى، ءدال قازىر تىزگىن ۇشىمەن بارامىن.

ونىڭ قايدا جول تارتقانىن ارىپتەستەرى سۇراپ ۇلگەرگەنشە، ەسىك تارس ەتىپ جابىلعان ەدى.

قىدىربەك تاسقىن،

ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى

فيلولوگيا قازاق ءتىلى ماماندىعىنىڭ 3-كۋرس ستۋدەنتى.

اباي.kz