قازاق ەلى   ەڭ الدىمەن وتاندىق استىقتى ەكسپورتتاۋعا مۇددەلى.   قازاقستان بۇرىننان استىق الىپ كەلە  جاتقان مەملەكەتتەرگە عانا ەمەس،  سولتۇستىك افريكا، تاياۋ شىعىس، قىتاي جانە وڭتۇستىك-شىعىس ازيا ەلدەرىنە دە  اس اتاسى- استىقتى ساۋدالاۋعا نيەتتى. الايدا  اۋىلشارۋاشىلىعى مينيسترلىگى  مەيلىنشە اۋقىمدى نارىقتى  جاۋلاپ الۋعا ەلىمىزدىڭ ەكسپورتتىق مۇمكىندىگىن تولىققاندى جۇزەگە اسىرا الماۋ كەدەرگى كەلتىرىپ وتىرعانىن ايتادى. 

ەلىمىزدىڭ بۇگىندە 8-9 ملن توننا استىق ەكسپورتتاۋعا مۇمكىندىگى بار. قازاقستان استىعىنىڭ  ءداستۇرلى يمپورتەرلارى ورتا ازيا ەلدەرى ياعني قىرعىزستان، تاجىكستان، تۇرىكمەنستان، وزبەكستان، اۋعانستان، ازەربايجان  جانە يران. اتالعان ەلدەرگە سوڭعى بەس جىلدا 6,2 ملن توننا استىق، جالپى ەكسپورت كولەمىنىڭ 76 % -ى  يمپورتتالادى. قازاقستان 2007-2013 جىلدارى رەسەيگە جالپى قۇنى 2,6 ملن.تەنگە استىق ەكسپورتتاعان.   رەسەي فەدەراتسياسىنا ەكسپورتتالعان قازاق ۇنىنىڭ جالپى كولەمى -8,7 مىڭ توننانى قۇراعان.  سونىمەن قاتار ەلىمىز  رەسەيگە سارى ماي، ىرىمشىك، وڭدەلگەن ءسۇت،  كونسەرۆىلەنگەن ەت ونىمدەرىن دە ساۋدالاپ وتىر.  2014 جىلدىڭ 1 جارتى جىلدىعىندا 2013 جىلعا قاراعاندا  ەلىمىزدەگى وندىرىلەتىن ءونىم كولەمى ارتقانى بايقالعانىن اۋىلشارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ ماماندارى مالىمدەگەن.  اتالعان مەكەمەنىڭ مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك، نەگىزىنەن  وتاندىق ءونىم  تمد ەلدەرىنە ەكسپورتتالادى. ولار قىرعىزستان، تۇرىكمەنستان، تاجىكستان ەلدەرى.  ال، قازاقستاندىق كونديتەرلىك ونىمدەر مەن شوكولاد ونىمدەرى  المانيا مەن قىتايعا، ۇن جانە ماكارون ونىمدەرىن  مونعوليا،  اۋعانستان مەن گرۋزياعا ساۋدالانىپ جاتىر.  ەلىمىز 2013 جىلى جالپى  قۇنى 2,8 ملرد. $ اۋىلشارۋاشىلىعى ونىمدەرىن   ەكسپورتتاسا، اتالعان كورسەتكىشتىڭ 545,7 ملن.$  نەمەسە 20%-ى رەسەيگە  جونەلتىلگەن. 2013 جىلى  رەسەيدەن  نەگىزىنەن ۇن، استىق، جارما جانە ماقتا ونىمدەرىنە  سۇرانىس تۇسكەن. الايدا شەكارالاس جاتقان ەلگە ەت، ءسۇت، كوكونىستەر مەن جەمىس جيدەكتەر دە ەكسپورتتالعانىمەن، ولاردىڭ كولەمى جاعىنان باسقا باسەكەلەس ەكسپورتەر ەلدەردەن  تومەن تۇرعانىمىز اقيقات.  قازاقستان ءوندىرۋشى ەل رەتىندە  باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى ارتتىرۋ ياعني ءونىم ساپاسىن كوتەرۋ ماسەلەسىن كۇن تارتىبىنە قويىپ وتىرعانى بەلگىلى.   اۋا –رايىنىڭ قولايسىزدىعى مەن استىق قويمالارىنىڭ جەتكىلىكسىزدىگىنەن   ەكسپورتتالاتىن استىعىمىزدىڭ ساپاسىن ءتۇسىرىپ،  ءتىپتى ىسىراپ قىلىپ الاتىن كەزدەرىمىز جىل سايىن قايتالانىپ  وتىراتىنىن ايتپاسقا امالىمىز جوق. كۇزدە قار جاۋسا بولدى، جاڭالىقتاردان قار استىندا قالعان استىقتى كورسەتەدى.  بۇل كورىنىس جىل سايىن قايتالانا بەرەتىندىكتەن كوزىمىز ۇيرەنىپ قالۋى مۇمكىن، بىراق كوڭىلىمىزدى تىنىشتاندىرمايدى.   يا، قوڭىر كۇزدە قار جاۋسا  جاراتقان  بەرگەن ءناسىبىن ۇقىپتاپ جيناي الماي، ىرىساپ قىلاتىن، ديقاننىڭ ماڭداي تەرىن باعالاي المايتىن  اتقامىنەر اعالارعا دەگەن  وكپەمىزدى ايتىپ جەتكىزە الماي كۇيىپ- ءپىسىپ، سانىمىزدى سابالاپ قالامىز..... قازاقتا «ايتقاننىڭ اۋزى جامان، جىلاعاننىڭ كوزى جامان» دەگەن اقيقي ءسوز بار... ءيا،  ءبارى اس اتاسى استىققا كەلگەندەگى جان ايقاي . سالعىرتتىقپەن استىق ساپاسىن تومەندەتىپ الساق، باعاسىن دا ءتۇسىرىپ الاتىنىمىز بەلگىلى.  الايدا  حالىقارالىق ازىق-تۇلىك  نارىعىندا برازيليا مەن ارگەنتينا ەتىنە قاراعاندا قازاق مالىنىڭ ەتى ساپالى ءارى ارزان ەكەن. ەكسپورتەرلاردىڭ تاڭداۋى قازاقتىڭ كيەلى توپىراعىنىڭ ءشوبىن جەپ جەتىلەتىن مال ەتىنە تۇسەتىن كورىنەدى. قازاقستان ەتى نارىقتا باسەكەگە قابىلەتتىلىك تانىتقانى كوڭىلىمىزدى كونشىتتى. سوڭعى كەزدە شيەلەنىسكەن رەسەي مەن ۋكراينا اراقاتىناسى سالدارىنان ەلىمىزدەن ەكسپورتالاتىن ەتكە دەگەن سۇرانىس ارتقان.   بىراق بارىمىزگە بەلگىلى ەت باعاسى ەلىمىزدە شارىقتاپ تۇر. ەگەر ىشكى  نارىقتى  تولىققاندى قامتاماسىز ەتەتىن بولساق، ەت باعاسى بۇگىنگىدەگىدەي شارىقتاماس ەدى. الايدا  مالجاندى  قازاق «اسىق ويناعان ازادى، دوپ ويناعان توزادى، بارىنەن دە مال باققان وزادى» دەپ مال ىرىسىن باعالاي بىلگەن.    قانشا زامان دامىدى، يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيا قارىشتادى دەسەك تە  حالقىمىزدىڭ «مال باققان وزادىسى» دۇرىس ەكەندىگى دالەلدەنىپ وتىر.   

اۋىلشارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا بيىلعى جىلى  جيىرمادان استام وتاندىق تاۋار ءوندىرۋشى كاسىپورىندار ءوز ونىمدەرىن رەسەيگە ەكسپورتتاۋعا مۇددەلى ەكەندىكتەرىن بىلدىرگەن.  اتالعان كومپانيالار  رەسەيگە  130 مىڭ توننا ۇن، 161 مىڭ توننا  كوكونىس،  21 مىڭ توننا قۇس ەتى ونىمدەرىن،  10 مىڭ توننا ءسۇت ونىمدەرىن، 9 مىڭ توننا ەت  جانە 7,5 توننا ەت كونسەرۆىلەرىن  ەكسپورتتاي الاتىندارىن مالىمدەگەن.  وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەر رەسەيگە  6 مىڭ توننا كۇرىش،  3,7  مىڭ توننا قاراقۇمىق جارماسى، 3 مىڭ توننادان استام ماكارون جانە كونديتەر ونىمدەرىن ساۋدالاۋعا ىڭعاي تانىتىپ وتىر. اۋىلشارۋاشىلىعى ونىمدەرىن رەسەيگە ساۋدالاۋدا  قازاقستانعا تمد ەلدەرى مەن پولشا، بولگاريا،  گرەتسيا، ليتۆا، چەحيا، مولدوۆا، گرۋزيا، گەرمانيا، فينليانديا، دانيا، اۆستراليا، تۇركيا، قىتاي، ۆەنگريا، برازيليا جانە ارگەنتينا ەلدەرى باسەكەلەس بولىپ تۇر.   ارينە باسەكەلەستىك نارىق زاڭدىلىعى. باسەكەلەستىك بار جەردە ساپا كۇشەيەتىنى ءمالىم.    ەندى نە وندىرسەك تە ساپالى ءوندىرۋدى قولعا الاتىن ۋاقىت جەتتى.    ساننان  ساپاعا كوشۋ قاجەت-اق. ۇلتتىق برەندكە  اينالاتىن   تاۋارلار ءوندىرىپ، ەكونوميكانى عانا ەمەس، ۇلت ابىرويىن دا اسقاقتاتاتىن  كەزەڭ باستالىپ كەتتى.         

ءماريا  مايلىقۇتوۆا.        

 اباي.kz