تامشى سۋدىڭ «سيقىرى»

ستاتيستيكالىق دەرەكتەرگە زەر سالساق، ەلىمىزدەگى ەگىستىك القاپتارىنىڭ كولەمى شامامەن 24 ملن. گەكتاردى قۇرايدى. سونىڭ ىشىندە سۋارمالى ەگىستىكتىڭ اۋماعى ەكى ملن. گەكتار كولەمىندە بولسا، ناقتى پايدالانىلىپ وتىرعانى – وسىنىڭ تەڭ جارتىسى عانا. توپىراق قاباتىنىڭ قايتالاپ سورتاڭدانۋى، يرريگاتسيالىق ەروزيانىڭ ينتەنسيۆتى دامۋى جانە تابيعي سۋ كوزدەرىنىڭ تاپشىلىعى سالدارىنان بۇرىندارى ەگىن سالىنىپ، ەسەپكە الىنعان القاپتاردىڭ دەنى بۇگىندەرى اۋىل شارۋاشىلىعى اينالىمىنان شىعىپ قالعان. سول سەبەپتى دە، وسىنداي جەرلەردىڭ بىرتىندەپ كادەگە جاراتىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ كۇن تارتىبىندەگى وزەكتى ماسەلە بولىپ تۇر. وسى ورايدا سۋ قورىن ۇنەمدەۋگە نەگىزدەلگەن شەتەلدىك تەحنولوگيالاردى قولدانۋدىڭ ماڭىزدىلىعى زور. ويتكەنى، ولاردىڭ كومەگىمەن سۋدىڭ ورىنسىز ىسىرابىنا جول بەرىلمەيدى جانە توپىراقتىڭ قۇنارلى قاباتى شايىلۋدان قورعالادى.

قازىرگى تاڭدا يزرايلدىق تامشىلاتىپ سۋارۋ ءادىسى ەگىنشىلىكتە، كوكونىس-باقشا، جەمىس-جيدەك شارۋاشىلىقتارىندا مەيلىنشە كەڭىنەن قولدانىلۋدا. ارتىقشىلىعى سول، مۇندا اعىن سۋدى ادەتتەگىدەن گورى 2,5-3 ەسەگە دەيىن كەم تۇتىنىپ، مينەرالدى تىڭايتقىشتار مەن ىلعالدى داقىلدىڭ وزىنە تىكەلەي جەتكىزۋ جولىمەن الىناتىن ءونىم كولەمىن ەسەلەپ ارتتىرۋعا بولادى. ەندى وسى قوندىرعىنىڭ قالاي ورناتىلاتىندىعىنا كەلسەك، اۋەلى ەگىن سالىناتىن القاپتىڭ توپىراعى وڭدەلەدى. سوسىن ارناۋلى تەحنيكانىڭ (تراكتور، اگرەگات، قۇرىلعى، ت.ب.) كومەگىمەن تاناپتارعا تۇتىكشەلەر توسەلىپ، سۋ جىبەرۋ جۇيەسى تارتىلادى. سورعىلى ەلەكتروقوزعالتقىشتىڭ كۇشىمەن بەلگىلى ءبىر بيىكتىككە دەيىن كوتەرىلگەن سۋ سۇزگىلى بوشكەلەرگە قۇيىلىپ، شلانگىلەردىڭ بويىمەن ەگىندىككە تامشى تۇرىندە تارالادى. ءبىر قاراعاندا، تەحنولوگياسى اسا ءبىر كۇردەلى دە كورىنبەيدى. الگىندە ايتقانىمىزداي، تىڭايتقىشتار داقىلدىڭ تامىرىنا سۋمەن بىرگە سىڭەدى، سول سەبەپتەن دە بۇرىنعىداي توپىراقتى قوپارىپ، قوپسىتۋدىڭ قاجەتتىلىگى جويىلادى.

«يرريگاتور-قازاقستان» – يننوۆاتسيانى ەنگىزۋشى

ءبىزدى وسىلاردان حاباردار قىلعان «يرريگاتور-قازاقستان» جشس-ءنىڭ ديرەكتورى ومىرزاق ابدىشۇكىرۇلىنىڭ مالىمدەۋىنشە، بۇل كاسىپورىن تامشىلاتا سۋلاندىرۋ جۇيەسىنە ارنالعان جابدىقتار وندىرىسىنە جانە ولاردى مونتاجداپ، ورناتۋعا ماماندانعان، اتى الەمگە ايگىلى يزرايلدىق «مەتزەرپلاس» كومپانياسىنىڭ قۇرىلىمدىق بولىمشەسى بولىپ تابىلادى، الماتى قالاسىندا ونىڭ وكىلدىگى اشىلعان. بىلگەنىمىزدەي، «يرريگاتور-قازاقستان» جۇمىسىن اعىمداعى جىلدىڭ قاڭتار ايىندا باستاعان. كومپانيانىڭ قاتىسۋىمەن قازاقستان مەن وزبەكستان رەسپۋبليكالارىنىڭ اۋماعىندا، ءتۇرلى تابيعي جاعدايداعى توپىراقتىق-كليماتتىق ايماقتاردى قامتيتىن 1500 گەكتار ەگىندىك جەرگە تامشىلاتىپ سۋلاندىرۋ جۇيەسى ەنگىزىلگەن. بۇلاردىڭ قاتارىندا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ ارىس، ماقتارال اۋداندارىندا جۇزەگە اسىرىلعان «قازىنا-جەر» (300 گا جۇگەرى), «ارسەنال-ساد» (120 گا جەمىس باعى) جوبالارىن، سونداي-اق 60 گەكتارعا وتىرعىزىلعان كوكونىس داقىلدارى ەگىستىگىن اتاۋعا بولار ەدى.

از شىعىنمەن كوپ ءونىم

تامشىلاتۋ ءتاسىلى سۋدىڭ شىعىنىن ازايتۋمەن بىرگە، ەنەرگيانىڭ دا ۇنەمدى پايدالانىلۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. وسىلايشا، بەلگىلى ءبىر داقىل ءتۇرى ەگىلگەن ەگىس القابىنا سۋ جەتكىزۋگە كەتكەن ەلەكتر قۋاتىنىڭ كولەمى 2-5, مينەرالدى تىڭايتقىشتار 3-4 ەسەگە ازايسا، ەسەسىنە ەگىن ونىمدەرىنىڭ كولەمى 40-50 پايىزعا كوبەيەدى. ايتپاعىن وسىلايشا تۇيىندەگەن سۇحباتتاسىمىزدىڭ پىكىرىنشە، تاياۋ بولاشاقتا ەلىمىزدىڭ ەگىن شارۋاشىلىعى تولىقتاي شەتەلدىك تەحنولوگياعا نەگىزدەلگەن جۇيەگە كوشىرىلەدى. ال، وسىعان دەيىن قولدانىلىپ كەلگەن، ەگىندىكتى كانالدار نەمەسە ارىقتار ارقىلى سۋارۋ ءتاسىلى وتكەن كۇننىڭ ەنشىسىندە قالادى. قالاي دەگەندە دە، ءبىز وزىمىزدەن كەيىنگى، كەلەر ۇرپاققا مول ءونىم بەرەتىن، توپىراعى قۇنارلى جەرلەردى قالدىرۋىمىز كەرەك. اڭگىمەمىزدىڭ ارقاۋىنا اينالعان تامشىلاتىپ سۋارۋدىڭ تيگىزەر ەڭ ۇلكەن پايداسى دا سوندا، ول توپىراقتىڭ قۇنارلى قاباتىن بۇلىنۋدەن قورعايدى، داقىلدىڭ تامىرى مەن بويىنداعى ىلعالدىلىقتىڭ ۇزاق مەزگىل ساقتالۋىنا ىقپال ەتەدى.

- وزدەرىڭىزگە ءمالىم، الماتى شاھارىندا ورنالاسقان «يرريگاتور» سۋارۋ تەحنولوگياسى» جشس تامشىلاتىپ سۋارۋ تەحنولوگياسىنىڭ جابدىقتارىن جاساپ شىعاراتىن يزرايلدىق «مەتزەرپلاس» كومپانياسىنىڭ قازاقستان مەن ورتا ازياداعى وكىلەتتى كاسىپورنى سانالادى. وڭتايلى ءساتتى پايدالانىپ، كومپانيامىزدىڭ جۇمىسىنا قاتىستى جايلاردى قوزعاپ، ناقتى مىسالدار كەلتىرسەم دەيمىن. ايتالىق، شارۋاگەر نەمەسە فەرمەر تامشىلاتىپ سۋلاندىرۋ تاسىلىمەن 50 گەكتار القاپقا جۋا ەگىپ وسىرۋگە بەل بۋىپ، بىزبەن بايلانىسادى. ءوتىنىم بەرىلىسىمەن كومپانيانىڭ ينجەنەر-مامانى داقىل وتىرعىزىلاتىن تاناپتىڭ ءتوپوتۇسىرىلىمىن جاساۋعا كىرىسەدى. باس-اياعى ەكى اپتانىڭ ىشىندە تامشىلاتۋ قۇرىلعىسى جابدىقتارىنىڭ جايعاستىرىلۋ جوباسى مەن سمەتالىق شىعىندارى تۋرالى مالىمەتتەر ازىرلەنەدى. جابدىقتىڭ قۇنى نەگىزىنەن تۇقىم وتىرعىزىلاتىن القاپتاعى توپىراق قاباتىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە، ورنالاستىرىلۋ سىزباسىنا، توپوگرافيالىق سيپاتىنا، سۋ كوزىنەن قانداي قاشىقتىقتا (الىس-جاقىندىعىنا) ورنالاسقاندىعىنا، ت.ب. فاكتورلارعا بايلانىستى بولىپ كەلەدى. وسىلايشا، ءبىر گەكتار ەگىندىكتى يزرايلدىق تەحنولوگيامەن باپتاپ-كۇتۋ جۇيەسىنە كوشىرۋ جۇمىستارىنىڭ قۇنى 1900-2600 اقش دوللارىن قۇرايدى.

ارينە، وسى تۇستا كەيبىر قيىندىقتار تۋىنداتاتىن جاعدايلاردىڭ كەزدەسىپ قالۋى، تۇسىنىسپەۋشىلىكتىڭ ورىن الۋى ابدەن مۇمكىن. ايتسە دە، قازاقستاندىق وكىلەتتى كومپانيا ارقىلى اۋىلداعى فەرمەرگە جەتكىزىلەتىن جابدىقتاردىڭ ساپاسىنا، سەنىمدىلىگى مەن توزىمدىلىگىنە شىعارۋشى-زاۋىتتىڭ اتىنان كەپىلدىك بەرىلەدى. تۇتىنۋشىنىڭ تالابى مەن تالعامىنا ساي كەلەتىندەي سەرۆيستىك قىزمەت كورسەتۋ مىندەتى ءبىرىنشى كەزەككە قويىلادى. قۇرىلعىنى ورناتىپ، جۇيەنى ىسكە قوسقاننان كەيىن، قىزمەت كورسەتۋشى كومپانيانىڭ وكىلى فەرمەرگە ونىڭ جۇمىس جاساۋ قاعيداتتارىن ۇيرەتەدى. سول ءۇشىن دە، الماتى مەن شىمكەنت قالالارىندا كومپانيانىڭ ەكى بىردەي كەڭسەسى جۇمىس جاسايدى.

قارجىسىز شارۋا بىتپەيدى

وسىنىڭ ءبارىن تاپتىشتەپ تۇسىندىرگەن ومىرزاق ابدىشۇكىرۇلى، ودان ءارى قاي ىستە بولماسىن باستى ماسەلە سانالاتىن قارجىلاندىرۋ جايىنا قاراي ويىستى. قولىنا بەكىتىلگەن جوبا مەن سمەتالىق قۇجاتىن العان شارۋاگەر «قازاگروقارجى» اق-نىڭ جەرگىلىكتى وكىلدىگىنە جولىعادى. ويتكەنى، ءدال وسى مەكەمەدە جوبالاردى قارجىلاندىرۋدىڭ ەڭ تومەنگى جىلدىق سىياقى مولشەرلەمەسى بەلگىلەنگەن. ەكىنشى ءبىر جولى – باستاپقىدا فەرمەر جوبا قۇنىنىڭ 50 پايىزىن ءوز قاراجاتى ەسەبىنەن وتەيدى. سونسوڭ، جابدىقتار شەتەلدەن قارا تەڭىز ايلاعىنا جەتكىزىلىسىمەن تاعى 30 پايىزىنان قۇتىلادى. جابدىقتار تۇگەلدەي مونتاجدالىپ، جوبا ىسكە قوسىلعاندا قالعان 20 پايىزىن تولەيدى.

وندىرىسكە قاجەتتى قۇرىلعى-جابدىقتاردى وزىندە جاساپ شىعاراتىن كومپانيانىڭ وكىلى بولعاندىقتان، «يرريگاتور-قازاقستان» سەرىكتەستىگىنىڭ شارۋاگەرلەرگە ۇسىناتىن قىزمەتى مەن تاۋارىنىڭ باعاسى دا اناعۇرلىم ارزان، تۇتىنۋشىلاردى قامتۋ دەڭگەيى جوعارى بولىپ وتىرعانعا ۇقسايدى. ماسەلەن، تۇركيا ەلىندە شىعارىلاتىن ءدال وسىنداي تامشىلاتىپ سۋارۋ تەحنولوگياسىنىڭ جابدىقتارىنىڭ قۇنى 4 مىڭ اقش دوللارىنا باعالانىپ، وسى ۋاقىتقا دەيىن ولار ءوز قۇرىلعىلارىن بار بولعانى 1,5 مىڭ گەكتار القاپقا ورنالاستىرعان.

ءتىلىن بىلمەسەڭ، مەڭگەرۋ قيىن

اڭگىمە بارىسىندا، بۇعان دەيىن رەسەيلىك، قىتايلىق جابدىقتاۋشىلارمەن جۇمىس جاساپ كەلگەن فەرمەرلەردىڭ كوپتەگەن قيىندىقتاردى باستان كەشىرىپ، كەدەرگىلەرگە تاپ بولعاندىعى اشىق ايتىلدى. ويتكەنى، ولاردىڭ قىزمەتى جابدىقتاردى جەتكىزىپ بەرۋمەن عانا شەكتەلگەن. قاراپايىم شارۋا ادامى جاڭا تەحنولوگيانىڭ ءتىلىن ءتۇسىنىپ، قىر-سىرىن جەتە مەڭگەرمەگەندىكتەن جۇمىسىن دا جۇيەلى جۇرگىزە المايدى. سونىڭ كەسىرىنەن ءجيى-ءجيى اقاۋعا ۇشىراپ، سىنعان تەحنيكانىڭ جۇرىسىنەن تۇرىسى كوپ بولاتىندىعى داۋسىز. ال، ولاردى اۋىستىراتىن قوسالقى بولشەكتەرگە تاپسىرىس بەرىلگەنىمەن، ايلاپ كۇتۋگە ءماجبۇر. سونى ەسكەرگەن، بۇل ىسپەن شۇعىلدانۋعا نيەتتى شارۋاگەرلەر ويعا العان جوبالارىن قازاقستاندىق جابدىقتاۋشىمەن بىرلەسىپ جۇزەگە اسىرۋدى ۇيعارعان.

تامشىلاتا سۋلاندىرۋ تاسىلىمەن بىرنەشە جىلدان بەرى جۇمىس جاساپ كەلە جاتقان «جاسىل دالا» اگروحولدينگىنىڭ جەتەكشىسى اقمارال قابۋلوۆانىڭ شارۋاشىلىعىندا 50 گەكتار ەگىستىك جەرى بار. اۋىل كاسىپكەرىنىڭ ايتۋىنشا، وسى ۋاقىتتا ولار ءتۇرلى ەلدەردىڭ جابدىقتاۋشىلارىمەن جۇمىس ىستەگەن. الايدا، بۇلاردىڭ ءبارى دە جابدىقتاردى جەتكىزىپ بەرگەننەن كەيىن جوعالىپ كەتەدى، سودان دا كوپ قيىندىق كورەدى ەكەن. دۇرىسىندا، مۇنداي كۇردەلى شارۋانىڭ باسى-قاسىندا ماماننىڭ ءوزى ءجۇرىپ، جۇمىستىڭ باعىت-باعدارىن ءتۇسىندىرۋى كەرەك. مۇنى ءبىر پروبلەما دەسەك، باسقاسى دا جەتەرلىك. شارۋاگەردىڭ سوزىنەن اڭعارعانىمىز، مۇنىڭ الدىندا رەسەيلىك كومپانيامەن (ۆولگوگراد كومپانياسى) جۇمىس جاساعاندا، ونىڭ ۇسىنعان جابدىقتارىنىڭ قۇنى ء(بىر گەكتار ەگىندىككە ەسەپتەگەندە) 2,5 مىڭ اقش دوللارىن قۇراعان. سونىڭ وزىندە دە اكەلىپ بەرگەن تاۋارلارى ساپاسىز بولىپ شىققان. ءجيى-ءجيى ىستەن شىعىپ، الماستىراتىن قوسالقى بولشەكتەرىن ايلاپ كۇتۋگە تۋرا كەلگەن.

– ءوز ەلىمىزدە يزرايلدىق كومپانيا وكىلدىگىنىڭ اشىلۋى بىرتىندەپ مۇنداي قيىندىقتاردان قۇتىلۋعا، ءتيىمدى ءارى سەنىمدى تەحنولوگيامەن تابىستى ءىس قىلۋعا، اسىرەسە ەگىنشىلىككە ەندى عانا بەت بۇرىپ، وسى شارۋانى قولعا العان اۋىل كاسىپكەرلەرىنە قولايلى جاعداي تۋعىزادى دەگەن ويدامىن، - دەپ ساباقتادى ءسوزىن اگروحولدينگ باسشىسى.

سەرۆيستىك قىزمەت قالاي كورسەتىلەدى؟

وسى ورايدا، وتاندىق اگرارشىلارعا ءوزىنىڭ قىزمەتتەرىن ۇسىنۋعا نيەتتى قازاقستاندىق دەلدال كومپانيانىڭ ناقتى مۇمكىندىكتەرى قانداي، بەرىلگەن وتىنىمدەردى قانشالىقتى دارەجەدە قاناعاتتاندىرا الادى، باعاسى قالاي بەلگىلەنەدى. فەرمەرلەردىڭ ءبارىنىڭ بىردەي اۋقىمدى القاپتى باعىندىرۋعا جاعدايى تارتا بەرمەسى دە انىق. بۇل رەتتە، 3-5 گەكتار كولەمدە ەگىن سالعان شارۋاگەرلەر وسى جوباعا قاتىسا الا ما، ت.س.س. سان ساۋالدىڭ تۋىندايتىنى دا زاڭدى قۇبىلىس.

بۇعان دا سۇحباتتاسىمىز ءوز ءۋاجىن ايتىپ، تيىسىنشە جاۋابىن بەردى.

- بىرىنشىدەن، ءبىز ءوز كليەنتتەرىمىزدى ساپاسى ءمىنسىز جابدىقتارمەن قامتاماسىز ەتەمىز، سەرۆيستىك قىزمەت كورسەتەمىز. جوبانى تەگىن دايىندايمىز، ال سمەتالىق قۇنىن شىعارۋشى-زاۋىت ۇسىنعان شامادان (ول مەيلىنشە تومەندەتىلگەن) اسىرمايمىز، - دەدى ومىرزاق ابدىشۇكىرۇلى. - قازاقستاندىق نارىققا كىرگەن ساناۋلى ۋاقىتتا تامشىلاتىپ سۋارۋ تەحنولوگياسىنىڭ جابدىقتارىن بۇرىنعى 3,5-4 مىڭنان 1-2,6 مىڭ دوللارعا دەيىن تومەندەتتىك. جانە ءبىر ارتىقشىلىعىمىز سول، ءبىزدىڭ كومپانيا ءبىر مەزگىلدە 14-15 جوبانىڭ ورىندالىسىن قامتاماسىز ەتە الادى.

تاپسىرىس بەرىلگەن جابدىقتار تيەلگەن كونتەينەر قارا تەڭىز ارقىلى تاسىمالدانىپ، كەيىننەن ءتيىستى جەرىنە جەتكىزىلەدى. ءبىر كونتەينەرگە تيەلگەن جابدىقتار 50 گەكتارعا دەيىنگى ەگىستىكتى تامشىلاتا سۋارۋ قۇرىلعىلارىمەن قامتۋعا جەتەتىنىن ەسكەرسەك، جاڭاعى ايتىلعان ازعانتاي اۋماقپەن جۇمىس جاساۋ كاسىپورىن ءۇشىن ءتيىمسىز. ايتا كەتەيىن، بىزدەر ءبىر كونتەينەرمەن ارقايسىسىنىڭ جەر كولەمى 25 گەكتاردى قۇرايتىن نەمەسە 20-30 گەكتاردان كەلەتىن ەكى شارۋاشىلىقتىڭ سۇرانىسىن قاناعاتتاندىرا الامىز. «بىرلەسە كوتەرگەن جۇك جەڭىل» دەمەكشى، مۇنىڭ ءوزى شارۋاگەرلەردىڭ بىرلەسىپ جۇمىس جاساۋى ارقىلى بەلگىلى ءبىر مەجەگە جەتۋىنە جول اشارى ءسوزسىز.

سايىپ كەلگەندە، ءتيىمدى تەحنولوگيانىڭ تۇپكى ناتيجەدە تابىس كىلتىنە اينالارى كۇمانسىز. ولاي بولسا، بۇرىننان قالىپتاسقان تاجىريبەمىزدى ارمەن قاراي مولايتىپ، جىل ساناپ اۋماعى ۇلعايىپ كەلە جاتقان، تامشىلاتۋ تاسىلىمەن كۇتىلەتىن ەگىستىك القاپتاردىڭ ۇتىمدى يگەرىلۋى ءۇشىن وسى ادىسپەن جۇمىس جاساۋعا قۇلىقتى شارۋاگەرلەر قاتارى دا كوبەيە تۇسەتىندىگى ءسوزسىز.

 داۋلەتقالي ارۋەۆ،

اتىراۋ وبلىسى.

اباي.kz