جۋىردا عىلىمي زەرتتەۋلەردىڭ قورىتىندىلارىن جاريالاعان قازاقستان ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ (قسزي) ماماندارى وسىنداي حابار تاراتتى. قسزي-نىڭ عالىمدارى قازاقستاننىڭ جاھاندىق ينتەگراتسيالىق ۇدەرىستەرگە قاتىسۋىن حالىقتىڭ قولداۋ دەڭگەيىن انىقتاۋ ماقساتىمەن سوتسيولوگيالىق زەرتتەۋ جۇرگىزگەن. بۇل زەرتتەۋگە ەلىمىزدىڭ بارلىق ايماقتارىنان 2000 ادام قاتىسىپتى. قسزي-ىنىڭ الەۋمەتتىك-ساياسي زەرتتەۋلەر ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ءمادينا نۇرعاليەۆانىڭ ايتۋىنشا، زەرتتەۋ قورىتىندىلارى كورسەتكەندەي، قازاقستاندىقترادىڭ 90,5 پايىزى مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ينتەگراتسيالىق ساياساتىن قولدايدى ەكەن.

اتاپ ايتارلىعى، ينتەگراتسيالىق باستامالارعا قولداۋ بىلدىرۋدە قالالىقتار بەلسەندىلىك تانىتقان. ەگەر وڭىرلەرگە ءبولىپ قاراستىراتىن بولساق، ەلىمىزدىڭ ينتەگراتسيالىق ساياساتىنا جوعارى دەڭگەيدە قولداۋ بىلدىرگەندەردىڭ 85,9 پايىزى – الماتى قالاسىنىڭ، 84,5 پايىزى – جامبىل وبلىسىنىڭ، 83,7 پايىزى – وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ، 81,6 پايىزى – ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ تۇرعىندارى ەكەنىن كورەمىز. سونىڭ ىشىندە، مەملەكەتتىڭ ينتەگراتسيالىق باستامالارىمەن كەلىسەتىن ءاربىر ەكىنشى رەسپوندەنت مۇنداي ۇستانىم ارقىلى قازاقستان ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىق مەحانيزمدەرىنە قول جەتكىزە الادى دەپ سانايدى. سونىمەن قاتار، ولاردىڭ 41,1 پايىزى حالىقارالىق جوبالار مەملەكەتتىڭ دامۋىنا ەرەكشە سەرپىن بەرەتىنىنە سەنىمدى. ال، سۇراۋ سالىنعانداردىڭ 38,2 پايىزى – ينتەگراتسيالىق ۇردىستەر الدىڭعى قاتارلى تەحنولوگيالارعا قول جەتكىزۋىمىزگە مۇمكىندىك بەرەدى دەسە، 40,5 پايىزى – «جالعىزدان جالعىز ءومىر ءسۇرۋ قيىنعا سوعادى» دەگەن پىكىرىن بىلدىرگەن. ايتا كەتەلىك، ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 5,6 پايىزى ينتەگراتسيالىق ۇدەرىستەرگە جاعىمسىز باعا بەرگەن. ولاردىڭ كوپشىلىگى ءوز ويلارىن مەملەكەتارالىق وداقتاردىڭ تەڭ قۇقىلى بولۋىنا سەنىمسىزدىك تانىتۋىمەن جانە ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىگىنە تونەتىن قاۋىپپەن بايلانىستىرعان.

الەۋمەتتىك زەرتتەۋ كورسەتىپ بەرگەندەي، قازاقستاندىقتاردىڭ كوپشىلىگى ەلىمىز قاتىساتىن مەملەكەتارالىق قۇرىلىمداردىڭ قىزمەتىمەن جاقسى تانىس. اسىرەسە، وتانداستارىمىز تمد-داعى (53,9 پايىزى) جانە كەدەن وداعىنداعى (42,3 پايىزى) ۇدەرىستەردەن حاباردار. سونىمەن بىرگە، رەسپوندەنتتەردىڭ 41,6 پايىزى مەملەكەتتىڭ ۇلتتىق مۇددەسىنە قاتىسى جوق ينتەگراتسيانى جاقتايدى. 27,7 پايىزى، ياعني، ءاربىر ءتورتىنشى رەسپوندەنت وكىلەتتىكتەردىڭ ءبىر بولىگىن بەرۋگە كەلىسەدى، الايدا ول وكىلەتتىكتەر ەشقاشاندا مەملەكەت ەگەمەندىگىن قوزعاماۋى قاجەت. «قازاقستاننىڭ قاي ەلمەن وداقتاس بولعانى ءجون؟» دەگەن سۇراققا زەرتتەۋگە قاتىسقانداردىڭ كوپشىلىگى، ءبىزدىڭ كەدەن وداعىنداعى ارىپتەستەرىمىزدى، اتاپ ايتساق، 64,2 پايىزى – رەسەيدى، 35,8 پايىزى – بەلارۋستى اتاعان. سولاردىڭ ىشىندە 73,3 پايىزى كەدەن وداعىنىڭ جۇمىسىن وڭ باعالاعان. ال، اتالعان وداقتىڭ قىزمەتىنىڭ ناتيجەسىندە بولعان الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق وزگەرىستەردى باعالاۋعا كەلگەندە حالىقتىڭ پىكىرى قاراما-قايشى: 38,5 پايىزى – جاعىمدى وزگەرىس اكەلدى دەسە، 47,6 پايىزى – ول وزگەرىستەردى ەلەۋلى ەمەس دەپ سانايدى. دەگەنمەن، رەسپوندەنتتەردىڭ 43,4 پايىزى – «كەدەن وداعى قازاقستاندىق تاۋارلارعا جاڭا نارىقتاردى اشىپ بەردى» دەسە، 29,2 پايىزى – «كەدەن وداعى ەلدەرىنىڭ باسەكەلەستىككە قابىلەتتىلىگى ارتا ءتۇستى» دەپ ەسەپتەيدى.

جالپى العاندا، ەۋرازيالىق ينتەگراتسيالىق ۇدەرىستەردەن قازاقستاندىقتاردىڭ حاباردار بولۋىنىڭ دەڭگەيى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى. ماسەلەن، ەۋرازيالىق ينتەگراتسيا ينستيتۋتىنىڭ ماماندارى اعىمداعى جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا الەۋمەتتىك زەرتتەۋ قورىتىندىلارىن جاريالاپ، قازاقستاندىقتاردىڭ 79,2 پايىزى قازاقستان، رەسەي جانە بەلارۋستىڭ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق قۇرعانىنان حاباردار ەكەنىن مالىمدەدى. ءارى وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا حالىقتىڭ ەەو جونىنەن حاباردار بولۋ دەڭگەيى 20 پايىزعا ارتقان. ەگەر جوعارىداعى زەرتتەۋمەن سالىستىراتىن بولساق، قازاقستانداعى 17 قالا مەن 27 اۋىلدىق ەلدى-مەكەندەردىڭ تۇرعىندارىن قامتىعان ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 74,6 پايىزى – «كەدەن وداعىنىڭ العاشقى ناتيجەلەرىنە كوڭىلىمىز تولادى» جانە 71,8 پايىزى – «كەدەن وداعى الەمدىك ارەناداعى سالماقتى كۇشتە اينالدى» دەپ جاۋاپ بەرگەن.

ءامىرلان ءالىمجان.

Abai.kz