بۇزاقى مايكتىڭ بوكسشى بولۋىنا مۇحاممەد ءالي اسەر ەتكەن

مايكل دجەرارد تايسون 1966 جىلدىڭ 30 ماۋسىمىندا نيۋ-يوركتىڭ براۋنسۆيلل اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى مايك دۇنيەگە كەلمەستەن بۇرىن وتباسىن تاستاپ كەتكەندىكتەن بولار، بوكسشى اناسىنىڭ ءبىرىنشى كۇيەۋىنىڭ فاميلياسىن الىپتى.

مايكتىڭ بالالىق شاعى قيىندىققا تولى. مىنەزى تىم جۇمساق، ءوزى تولىق مايكتى اعاسى رودني دا، اۋلاداعى بالالار دا، مەكتەپتەگى سىنىپتاستارى دا مازاقتاي بەرەتىن. اراسىنداعى ەرەسەكتەرى قولىنداعى بارىن تارتىپ الاتىن. ونعا كەلگەنشە وزگەدەن تاياق جەي بەرگەن مايكتىڭ ءبىر كۇنى ءتوزىمىن ابدەن تاۋىسقان وقيعا بولادى. ول كىشكەنتايىنان كەپتەر اسىراعاندى جاقسى كورەتىن ەدى. بىردە جەرگىلىكتى بۇزاقىلاردىڭ باسشىسى مايكتىڭ قولىنان كەپتەرىن تارتىپ الىپ، قۇستىڭ باسىن جۇلىپ الادى. اشۋعا بۋلىققان مايك وزىنەن ءۇش جاس ۇلكەن جاڭاعى بالانى اياۋسىز ۇرىپ تاستايدى. مىنە، ءدال وسى ساتتەن باستاپ جەرگىلىكتى بۇزاقى بالالاردىڭ اراسىندا قۇرمەتكە بولەنگەن تايسون سولار سەكىلدى كىشىگىرىم ۇرلىقتارعا قاتىسا باستايدى.

جەكەلەگەن ادامداردىڭ قالتاسىنا ءتۇسىپ، رەتى كەلسە دۇكەندەردى دە توناپ كەتىپ جۇرەدى. مۇنداي ءىستىڭ سوڭى جاقسىلىققا سوعۋشى ما ەدى؟ اقىرىندا مايك بار-جوعى 13 جاسىندا تۇزەتۋ كولونيالارىندا بولىپ، كامەلەتكە جەتپەگەن بالالاردى تۇزەتەتىن قاتاڭ رەجيمدەگى مەكتەپكە بارا باستايدى. ءدال وسىنداي مەكتەپتەردىڭ بىرىنە سول كەزدە اتاعى اسپانداپ تۇرعان مۇحاممەد ءالي كەزدەسۋگە كەلەدى. كەيىنگى ءبىر سۇحباتتارىندا تايسون ءوزىنىڭ بوكسقا قىزىعۋشىلىعى مۇحاممەد اليمەن مەكتەپتە وتكەن كەزدەسۋدەن كەيىن باستالعانىن ايتادى.

مايك وقيتىن جاڭاعى مەكتەپتىڭ دەنە شىنىقتىرۋ پانىنەن بەرەتىن مۇعالىمى بوببي ستيۋارت بۇرىنعى بوكسشى بولاتىن. ادەتتەگىدەي بۇزىقتىق ىستەپ كارتسەرگە تۇسكەن مايك اياق استىنان ستيۋارتپەن سويلەسكىسى كەلەتىنىن مالىمدەيدى. ءوزىن ىزدەپ كەلگەن ۇستازىنا بوكسشى بولعىسى كەلەتىنىن جەتكىزگەن ەدى، ول تارتىپكە باعىنسا عانا جاتتىقتىراتىنىن ايتتى. وسى جاعدايدان كەيىن ءتارتىبى كۇرت وزگەرگەن مايكپەن ستيۋارت ارادا ءبىراز ۋاقىت وتكەندە تاعى ءبىر كەلىسىم-شارت جاسايدى. ساباقتاعى ۇلگەرىمى قانشالىقتى جاقسارسا، ستيۋارت مايكتى سونشالىقتى كوپ جاتتىقتىراتىن بولىپ كەلىسەدى. جاتتىقتىرۋشىسىنىڭ بۇل ءتاسىلى ناتيجەسىن بەردى. تايسوننىڭ ساباعى جاقسارا باستايدى. ال بوكسقا دەگەن ىقىلاسى مەن قىزىعۋشىلىعى ءتىپتى ەرەكشە ەدى. ونى ىزدەگەندەر تاڭعى ساعات 3-4 كەزىندە دە جاتتىعۋ زالىنان تاباتىن. ستيۋارت شاكىرتىنەن مىقتى بوكسشى شىعاتىنىن بىردەن ءتۇسىنىپ، ونى اتاقتى كاس داماتو اتتى جاتتىقتىرۋشىنىڭ قولىنا تاپسىرادى. مايكقا بۇكىل جاعدايدى جاساعان كاس ونى بوكسشى رەتىندە الەمگە ايگىلەدى.

تايسون يسلامدى تۇرمەدە قابىلداعان

1985 جىلدان تايسوننىڭ سپورت الەمىندەگى جۇلدىزدى ءساتى باستالدى. وسى جىلى 15 كەزدەسۋ وتكىزگەن مايك ءبارىن دە نوكاۋتپەن جەڭگەن ەدى. ومىرىندە 50 جەكپە-جەك وتكىزگەن ول 44-ءىن نوكاۋتپەن جەڭسە، تەك التاۋىندا جەڭىلگەن. جانكۇيەرلەرى ونى قاتتى جاقسى كوردى. ونىڭ سوڭىنان كوپتەگەن لاقاپ اتتار ەردى. بىرەۋلەر «تەمىر مايك» دەپ اتاسا، ەندى بىرەۋلەر «نوكاۋتتار كورولى»، تاعى ءبىرى «كاپيتاليزمنىڭ تەمىر ماشيناسى» دەپ جاتتى. ونىڭ اتى نوكاۋتتارىنىڭ كوپتىگى ءارى الەمنىڭ اۋىر سالماقتاعى ەڭ جاس چەمپيونى رەتىندە گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنا دا ەنگەن. وسىنداي اتاق-داڭققا بولەنگەن تايسوننىڭ ءومىرى 1991 جىلى كۇرت وزگەرەدى. وعان «امەريكانىڭ قارا ءميسسىن» زورلادى دەگەن ايىپ تاعىلىپ، تۇرمەگە تۇسەدى. مايك «مۇنىڭ ءبارى جالا» دەپ قانشا شىرىلداعانىمەن، امەريكا سوتى ءبارىبىر ونى اقتامادى، التى جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىردى.

مايك تۇرمەگە تۇسكەن العاشقى ۋاقىتتاردا بىرازعا دەيىن ءوز-وزىنە كەلە الماي ءجۇردى. تۇرمە باندىلارىنىڭ مۇشەلەرىمەن بايلانىسىپ، ولاردى ۇرىپ تاستاعان كەزى دە كەزدەستى. دەگەنمەن، ءبىرازدان سوڭ سابىرعا كەلىپ، تۇرمەدەگى ۋاقىتىن كىتاپ وقۋمەن وتكىزەتىن بولدى. مىنە، ءدال وسى كەزدەرى تۇرمە يمامى مۇحاممەد سىددىقتىڭ كومەگىمەن يسلامدى قابىلدادى. يسلامعا ۇلكەن قىزىعۋشىلىق تانىتقان تايسون ءدىننىڭ كوپتەگەن ماسەلەلەرىن يماممەن تالقىلايتىن ەدى. مۇحاممەد سىددىق ءبىر سۇحباتىندا ول تۋرالى: «تايسوننىڭ بىلىمگە، بىلۋگە وتە قۇشتار ەكەنىن بايقادىم. زەرەكتىگى سونداي، ۇيرەتكەن دۇنيەلەرىمنىڭ ءبارىن دەمدە قاعىپ الاتىن»، – دەگەن بولاتىن.

تايسون تۇرمەدەن 1995 جىلدىڭ ناۋرىزىندا، ۇلگىلى ءتارتىبى ءۇشىن مەرزىمىنەن بۇرىن بوساپ شىقتى. بوستاندىققا شىعا سالا كوپ اقشانى ساداقا ەتكەنىن باتىس باسىلىمدارى جارىسا جازىپ جاتىر ەدى.

ول مۇسىلمان بولعاننان كەيىن ەسىمىن ماليك ابدۋل ازيز دەپ وزگەرتەدى. ءدىني كوزقاراسىن سۇراعاندارعا: «ومىرىمدە جاساعان جاماندىعىم باسىمنان اسادى. سول ارەكەتتەرىم ءۇشىن اللا مەنى توزاققا تاستاي ما دەپ قاتتى قورقامىن. كۇندەلىكتى ءوزىمنىڭ كۇنامدى جۋىپ-شايۋ ءۇشىن اللادان كەشىرىم سۇراپ، قۇلشىلىق ەتەمىن. مەن ءۇشىن مۇسىلمان دەگەن «اسسالاۋماعالەيكۇم» دەپ امانداسىپ، جىلىنا ءبىر رەت مەشىتكە بارىپ، جامان قىلىقتارىن جالعاستىرا بەرۋ ەمەس. ناعىز مۇسىلمان رەتىندە قۇران بۇيىرعان نارسەنى ورىنداۋىم كەرەك. مەن ءۇشىن ماڭىزدىسى دا سول. ال وسىعان دەيىن جەتكەن جەتىستىكتەرىمنىڭ ەشقايسىسىنىڭ قازىرگى كۇنى ءمانى دە، ماعىناسى دا جوق»، – دەپ جاۋاپ بەرگەن ەدى. راس، جۇرەكتە تىنىشتىق بولماسا، چەمپيوندىقتىڭ كەرەگى نە؟ تايسوننىڭ اتاعى جەر جارىپ تۇرعان كەزدە، كوزىنە ەشتەڭە ىلىنبەي كەتكەن ەدى. ال ءوزىنىڭ ويىنشا، ونى شىن ومىرگە قايتارعان يسلام.

مايك قازاقستاندا

قايبىر جىلى مايكتىڭ جولى ءبىزدىڭ وتانىمىزعا دا ءتۇستى. حالىقتىڭ بوكسشىعا دەگەن ىقىلاسى ەرەكشە ەكەن. اياعىنان تىك تۇرىپ كۇتىپ العان جۇرتتا ەسەپ بولمادى، جۋرناليستەرىمىز دە سۇحبات الىپ جاتتى. مايك تا سىپايىلىقپەن قازاقستاندى، ونداعى مۇسىلمانداردى ۇناتقانىن ايتتى. ءبىز دە رينگتەگى اشۋلى، قارسىلاسىنىڭ قۇلاعىن شايناپ جىبەرەتىن مايكتى ەمەس، مۇسىلمان مايكتى كوردىك. بەس ۋاقىت نامازىن مەشىتتە وقۋعا تىرىسقان سپورتشىنىڭ تاڭ نامازىنان كەيىن ۇزاق دۇعا ەتىپ وتىرعانىن، بالالار ۇيىنە بارعانىن كورگەن بىزدىكىلەر ونى باۋىر تۇتىپ جاتتى.

«ناعىز جيھاد – ادامنىڭ ناپسىسىمەن بولعان كۇرەس» ەكەنىن تىلگە تيەك ەتكەن تايسون ازاندى جاقسى كورەتىنىن، پايعامبارىمىزبەن (س.ا.س.) بايلانىستى بارلىق نارسەنىڭ وزىنە ۇنايتىنىن ايتىپ، 2009 جىلدىڭ 27 مامىرىندا دۇنيەدەن وتكەن 4 جاسار قىزىن ساعىنىپ جۇرگەنىن، وتباسىنىڭ ءبىر مۇشەسى ءجانناتتا جۇرگەنىن كوڭىلىنە مەدەت تۇتاتىنىن جەتكىزدى.

قاجى تايسون

يسلام تايسوننىڭ ومىرىنە ەلەۋلى وزگەرىستەر اكەلدى. بۇرىنعى تەمىردەي قاتتى مىنەزدى مايك وزگەرىپ، جۇمسارا باستادى. اللاعا قۇلشىلىق كەزىندە كوزىنە جاس الىپ، مۇقتاج جاندارعا كومەككە بار ىقىلاسىمەن ۇمتىلاتىن بولدى. 250 مىڭ دوللارىن مەشىت قۇرىلىسىنا جۇمسادى. 2010 جىلى مەككەگە قاجىلىققا بارىپ، قاسيەتتى جەرلەردى ارالاپ قايتتى. ەندىگى بار ارمانى الەمدى ارالاپ، يسلامدى جايۋ، جۇرتتى مۇسىلماندىققا ۇندەۋ ەكەن. قازىرگى كەزدە: «مۇسىلمان بولعانىم ءۇشىن اللاعا شۇكىرشىلىك ەتەمىن. اللا مەنىڭ قۇلشىلىعىما ءزارۋ ەمەس، مەن اللاعا مۇقتاجبىن» دەگەن سوزدەر مايكتىڭ جان دۇنيەسىن جارىپ شىعىپ جاتىر.

راس، پەندە بولعاننان كەيىن ومىردە ءتۇرلى جاعدايلار بولادى عوي. تايسون دا از اداسپادى، ءۇش رەت تۇرمەگە وتىردى، ەسىرتكىمەن بايلانىسى بار دەگەن اڭگىمەلەر دە بوي كوتەردى، كەي جاندارعا قولى ءتيىپ كەتكەن كەزدەر دە بولدى. بىراق يسلام وزىنە دەيىنگى كۇنالاردى كەشىرمەي مە؟! اللا تاۋبە ەتكەندەردىڭ تاۋبەسىن قابىل ەتۋشى ەمەس پە؟! ەندەشە، ءبىز دە مۇحيتتىڭ ارعى جاعىنداعى اللانىڭ رازىلىعىنا ۇمتىلعان باۋىرىمىزدىڭ كەشىرىلۋىن اللادان تىلەپ قويالىق!

Islam.kz