ىنتىماق ءادiلحانۇلى ماديەۆ – شىمكەنت قالالىق بiلiم ءبولiمiنiڭ باسشىسى. 1973 جىلى تۋعان. 1999 جىلى ءال-فارابي اتىنداعى قازاق مەملەكەتتiك ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتiن تاريحشى، تاريح ءپانiنiڭ وقىتۋشىسى ماماندىعى بويىنشا، ال، 2007 جىلى «بولاشاق» ۋنيۆەرسيتەتiن زاڭگەر ماماندىعى بويىنشا بiتiرگەن.

ەڭبەك جولىن الماتى قالاسىندا «ينتەرتيچ-كەزنار» جك-دا مەنەدجەر بولىپ باستاپ، 1997-2005 جىلدارى وڭتۇستiك قازاقستان وبلىسى، سارىاعاش اۋدانىندا جۇمىسشى، تاريح ءپانiنiڭ مۇعالiمi, ديرەكتوردىڭ وقۋ-تاربيە iسi جونiندەگi ورىنباسارى قىزمەتiن اتقارعان. ال، 2006-2008 جىلدارى قر مەملەكەتتiك قىزمەت iستەرi اگەنتتiگiنiڭ قىزىلوردا وبلىسى بويىنشا باسقارماسىنىڭ مەملەكەتتiك قىزمەتتi كادرلىق قامتاماسىز ەتۋ ءبولiمiنiڭ كونسۋلتانتى، 2008-2012 جىلدارى قر مەملەكەتتiك قىزمەت iستەرi اگەنتتiگiنiڭ وقو بويىنشا باسقارماسى-تارتiپتiك كەڭەس حاتشىلىعىنىڭ مەڭگەرۋشiسi, تارتiپتiك كەڭەس حاتشىلىعىنىڭ مەڭگەرۋشiسi – دەپارتامەنت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتiن اتقاردى.

– ىنتىماق ءادiلحانۇلى، شىمكەنتتi اۋىزعا العاندا ءۇشiنشi قالا مارتەبەسiن قوساقتاپ ايتاتىن بولدىق. ولاي بولسا، حالقىنىڭ سانى ميلليونعا جۋىقتاعان قالانىڭ بiلiم سالاسى دا سول ءۇشiنشi قالا مارتەبەسiنە ساي بولۋى زاڭدىلىق. بۇل ورايدا اتقارىلىپ جاتقان، اتقارىلماق ءۇشiن قولعا الىنعان جاڭا جوبالاردىڭ جايىن ايتساڭىز؟

– دۇرىس ايتاسىز. مەگاپوليس دەپ اتالاتىندىقتان بiلiمنiڭ ساپاسى دا، مەكتەپتەرiمiزدiڭ جابدىقتالۋى دا ءۇشiنشi قالا مارتەبەسiنە ساي بولۋى كەرەك. وزدەرiڭiز بiلەسiزدەر، وبلىسىمىزعا جاڭادان تاعايىندالا سالىسىمەن وبلىس اكiمi بەيبiت باكiرۇلى مەن شىمكەنت قالاسىنىڭ اكiمi عابيدوللا راحمەتوللاۇلى العاشقى تانىسۋ شاراسىن بiلiم سالاسىنان، مەكتەپتەن باستادى. سونىڭ بارىسىندا بiرقاتار مiندەتتەر مەن تاپسىرمالار جۇكتەدi. ەڭ الدىمەن مەكتەپكە اپارار جول بويىندا جۇرگiنشi (تروتۋار) جولدىڭ مiندەتتi تۇردە بولۋىن، مەكتەپ اۋلاسىنىڭ كورiكتەندiرiلۋiن، قاجەت بولعان جاعدايدا كوگالداندىرۋ iسiنە نەگiز بولاتىن سۋ ماسەلەسiن شەشiپ بەرۋدi دە كۇن تارتiبiنە شىعارىپ وتىرمىز. سونىمەن بiرگە ميلليونەر قالا مەكتەپتەرiنiڭ سىرتقى فاسادىنىڭ ءبارi بiركەلكi بولۋىن تاپسىردى. وسى تالاپتار مەن تاپسىرمالاردى جۇزەگە اسىرۋ باعىتىندا قازiر بiرقاتار جوسپار-جوبالار ءتۇزiلiپ، تاپسىرمالاردى ورىنداۋدا العاشقى قادامدار جاساپ جاتقان جايىمىز بار.

شىمكەنتتە قازiر 126 جالپى بiلiم بەرەتiن مەكتەپ بار. بيىلعى جاڭا وقۋ جىلىندا 7 جاڭا مەكتەپ اشىلدى. مىسالى، قالا اكiمi عابيدوللا ءابدiراحىموۆ كوكبۇلاق ەلدi مەكەنiندەگi جاڭا مەكتەپتi ءوزi ارنايى بارىپ تۇساۋىن كەستi. سونداي-اق، جاڭادان اشىلعان سايرام تۇرعىن ءۇي الابىنداعى 1200 ورىنعا ارنالعان مەكتەپكە دەگەن زارۋلiك بiراز جىلدان بەرi كوتەرiلiپ جۇرگەن ماسەلە ەدi. بiرتiندەپ ءۇش اۋىسىمدى مەكتەپتەر سانى دا ازايىپ كەلەدi.

– سوندا ءۇش اۋىسىمدى مەكتەپتiڭ قانشاسى قالدى؟

– جالپى ءۇش اۋىسىمدى مەكتەپتەر سانى 9 بولاتىن. بيىل ەكi مەكتەپ سالىندى. ءتورت مەكتەپتiڭ ماسەلەسi كەلەسi جىلى تولىق شەشiلەدi دەپ كۇتiلۋدە. ءۇش اۋىسىمدى مەكتەپتەر مەن اپاتتى مەكتەپتەر ماسەلەسi 2017 جىلى تولىق شەشiلەدi دەپ جوسپارلاپ وتىرمىز. اپاتتى مەكتەپ تورتەۋ ەدi. قازiر ءۇش مەكتەپتiڭ ماسەلەسi تولىق شەشiلiپ، كەلەسi جىلعا بiر-اق مەكتەپ قالدى.

مىنا بiر دايەككە نازار اۋدارىڭىزشى، بيىل مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاپ، 1-سىنىپ ەسiگiن اشقان شاكiرت سانى بىلتىرعى جىلمەن سالىستىرعاندا 2,5 مىڭ بالاعا ارتىق. بۇل بiر مەكتەپتiڭ وقۋشىسى بولاتىنداي كورسەتكiش. وسىعان قاراپ-اق وبلىس ورتالىعىنداعى دەموگرافيا ماسەلەسiنiڭ جىل وتكەن سايىن جاقسارىپ كەلە جاتقانىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. ولاي بولسا، بiلiم بەرۋ مەكەمەلەرiنiڭ سانىن دا ارتتىرۋ قاجەتتiلiگi ءوز-وزiنەن تۋىپ وتىرعانى زاڭدىلىق.

– بالانىڭ كوبەيگەنi جاقسى ارينە. جىل سايىن جاڭادان مەكتەپتەر مەن بالا-باقشالاردىڭ دا بوي كوتەرiپ جاتقانىنىڭ كۋاسi بولۋدامىز. دەگەنمەن، سانى ارتقانىمەن مەكتەپتەردەگi بiلiم بەرۋ ساپاسىنىڭ دا جاقسارعانى ەڭ باستى ماسەلە. بۇل ورايداعى جوسپارلارىڭىز قالاي؟

– وزدەرiڭiز بiلەسiزدەر، مەكتەپتە بiلiمنiڭ نەگiزi باستاۋىشتا قالانادى. ولاي بولسا، باستاۋىش سىنىپ مۇعالiمدەرiنە تالاپتى كۇشەيتiپ وتىرمىز. ەڭ الدىمەن باستاۋىشتا ساباق بەرگiسi كەلەتiن جاس ماماننىڭ ديپلومىنداعى باعالارىنا باستى ءمان بەرەمiز. بالانىڭ الiپپەدەن باستالاتىن بiلiمگە دەگەن قۇشتارلىعىن ۇستازى باستاۋىشتا وياتا السا، جوعارى سىنىپتاردا ول وقۋشىنىڭ كورسەتكiشتەرi جامان بولماسى انىق.

شىمكەنت قالاسىنىڭ اكiمi ع.ءابدiراحىموۆ تامىز كونفەرەنتسياسىندا اتاپ وتكەندەي، مەكتەپ مۇعالiمدەرiنە «بولاشاق» باعدارلاماسى بويىنشا شەتەلدiڭ وزىق وقۋ وردالارىندا بiلiمiن جەتiلدiرۋ ماسەلەسiن جولعا قويۋدامىز. بۇل دەگەنiڭiز بiلiم ساپاسىن ارتتىرۋعا قالاناتىن نەگiز بولارى ءسوزسiز.

– دەگەنمەن، ۇبت ناتيجەسiنە قاراي مۇعالiمدەردiڭ جۇمىسىن باعالاۋ ماسەلەسiن دە كوتەرگەن وزدەرiڭiز بولاتىنسىز. ناتيجەسi قالاي بولىپ جاتقانىن بiلۋگە بولا ما؟

– جالپى ۇبت-نىڭ ناتيجەسi بىلتىرعى كورسەتكiشپەن سالىستىرعاندا بيىل شىمكەنت قالاسى بويىنشا 1,7 بالعا جوعارى بولدى. بىلتىر «التىن بەلگiنi» ۇمiتكەرلەردiڭ 46,9 پايىزى اقتاعان بولسا، بيىل 51,9 پايىزى سەنiمنەن شىقتى. بۇل بۇعان دەيiنگi جىلداردىڭ كورسەتكiشتەرiمەن سالىستىرمالى تۇردە العاندا كوشتiڭ تۇزەلگەنiن، ۇستازداردىڭ جاۋاپكەرشiلiگiنiڭ ارتقانىن بايقاتادى.

الايدا، وقۋشىلارى تومەن ناتيجە كورسەتكەن مۇعالiمدەر جازاسىز قالمايدى. ونداي ماماندارعا قاتاڭ سوگiس بەرiلiپ، تiپتi, ءوزiم باسقارىپ وتىرعان بiلiم بولiمiندەگi بiلiم ساپاسىنا جاۋاپتى ازاماتتارعا دا تارتiپتiك شارا قولدانىلدى.

ەلباسىمىز ايتقانداي، «ماڭگiلiك ەل» اتانۋدى ماقسات تۇتىپ وتىرعان مەملەكەتiمiز وزىق 30 ەلدiڭ قاتارىنا ەنۋi ءۇشiن بۇگiنگi جاس ۇرپاقتىڭ اعىلشىن تiلiن جەتiك بiلمەگi كەرەكتiگiن دە قالا اكiمi ع.ءابدiراحىموۆ تامىز كونفەرەنتسياسىندا تاپسىرعان بولاتىن. بۇعان دەيiن اپتاسىنا 1 ساعات وقىتىلىپ كەلگەن اعىلشىن تiلi پانiنە قوسىمشا ۇيiرمە ساباعىن ۇيىمداستىرىپ وتىرمىز. بارلىق مەكتەپتە اعىلشىن تiلiنەن ۇيiرمە جۇمىس iستەيتiن بولادى.

– وقىتۋدىڭ جاڭا ادiستەمەلەرi جىل وتكەن سايىن كۇردەلەنiپ، جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگiزۋ تالاپ ەتiلiپ وترعاندىعىنان حاباردارمىز. ءار مەكتەپتە ينتەراكتيۆتi تاقتانىڭ مiندەتتi تۇردە بولۋى زامان تالابىنا اينالعان. دەسەك تە، وقۋلىق ماسەلەسiنە قاتىستى اتا-انالار اراسىندا تۇسiنبەۋشiلiكتەر تۋىنداپ قالۋدا. بۇعان نە ايتار ەدiڭiز؟ جالپى ءوزiڭiز الەۋمەتتiك جەلi مەن ينتەرنەتتi پايدالاناسىز با؟ وندا ايتىلىپ جاتقان اقپاراتتاردان قانشالىقتى حاباردارسىز؟

– اقپارتتىق سايتتار مەن الەۋمەتتiك جەلiدەگi شىمكەنت قالاسىنىڭ بiلiم سالاسىنا قاتىستى جاڭالىقتاردان حاباردارمىن. ۇدايى اشىپ كورiپ، وقىپ تۇرامىن دەسەم دە بولادى. دەگەنمەن، وسى ورايدا مىنا بiر ءجايتتi تۇسiندiرە كەتكiم كەلەدi. قر بiلiم جانە عىلىم مينيسترiنiڭ №515 بۇيرىعىنا سايكەس شىمكەنت قالاسى مەكتەپتەرiندە وقۋلىقپەن قامتۋ ماسەلەسi 100 پايىز شەشiلگەن. وقۋلىقپەن قامتۋ ماسەلەسiندە ارنايى تۇزiلگەن كەستە بار. مىسالى، بىلتىر مىنا سىنىپتارعا مىناداي پاندەر بويىنشا وقۋلىق العان بولساق، بيىل مىنا سىناپتاردى، مىناداي پاندەردiڭ وقۋلىعى بويىنشا قامتاماسىز ەتەمiز دەپ بەكiتiلگەن جوسپار جاسالعان. سول جوسپارعا ساي، بيىل شىمكەنت قالاسىنىڭ مەكتەپتەرiندە 4,5,6,11-سىنىپتار وقۋلىقپەن 100 پايىز قامتاماسىز ەتiلدi. ال، 3-سىنىپ ءۇشiن اعىلشىن تiلi, 7-سىنىپ ءۇشiن ينفورماتيكا ءپانi وقۋلىقتارى الىندى. بۇل سىنىپتارعا دا اتالمىش وقۋلىقتار كەستەگە سايكەس تەگiس تاراتىلدى.

ال، جاڭا مەكتەپتەر پايدالانۋعا بەرiلگەن شاقتا-اق ينتەراكتيۆتi تاقتالار قويىلدى. ەسكi مەكتەپتەردi بiرتiندەپ قامتۋ ماسەلەسi جۇيەلi تۇردە جۇزەگە اسۋدا.

سونىمەن بiرگە ءوزiڭiز بiلەسiز، قازiر مەكتەپتەردە ە-لەرنينگ ەلەكتروندى جۋرنالى قولدانىلادى. بۇل بالانىڭ ۇلگەرiمiن اتا-انا ينتەرنەت ارقىلى باقىلاپ وتىرۋى ءۇشiن، بالاسىنىڭ باعاسىن كورiپ وتىرۋى ءۇشiن وتە تيiمدi. مۇنىڭ دا وزiندiك جاقسى ناتيجەلەرگە باستايتىن تيiمدi تۇستارى جەتiپ ارتىلادى. جالپى العاندا ەلەكتروندى جۋرنال بارلىق مەكتەپتە بولۋى تيiس. بiرتiندەپ مۇنى دا قالادا 100 پايىزدىق ناتيجەگە جەتكiزەتiن بولامىز.

– ماقساتتارىڭىز ورىندالا بەرگەي! سۇحباتىڭىز ءۇشiن راحمەت.

سۇحباتتاسقان – ءجاميلا جايلاۋبەكقىزى

Abai.kz