كونستيتۋتسيامىزعا 20 جىل تولدى. ەگەمەندى ەلدىڭ زايىرلى، دەموكراتيالىق، قۇقىقتىق، الەۋمەتتىك سيپاتى - بۇگىنگى كۇن تياناعى. سوناۋ "ەگەمەندىك  دەكلاراتسياسىنان" باستاپ ، 1993 جىلعى جانە 1995 جىلعى كونستيتۋتسيالار مەن سول كونستيتۋتسيالارعا ەنگىزىلگەن تۇزەتۋلەر دەموكراتيالىق باعىتتىڭ كەپىلى. بارا كەلە پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكادان پرەزيدەنتتىك-پارلامەنتتىك فورماعا دامۋى; پارلامەنتتىڭ قۇزىرەتىنىڭ كوتەرىلۋى، جەرگىلىكتى ءماسليحاتتاردىڭ قۇزىرىنىڭ ءوسۋى  - ءتىپتى جەكە شەنەۋنىكتى قىزمەتتەن تايدىرۋ حاقىنىڭ پايدا بولۋى; جەرگىلىكتى بيۋدجەتتىڭ ءوسۋى، ونى جۇمساۋ حاقىنىڭ پايدا بولۋى جەرگىلىكتى  جەردە ءوز ماسەلەلەرىن ءوز قولىمەن شەشۋگە مۇمكىندىك اشىپ وتىر.  وتكەن 20 جىلدىڭ ىشىندە  ءبىرشاما ەلەۋلى جەتىستىكتەر بايقالدى.

بىرىنشىدەن, ەگەمەن ەلىمىز ساياسي ەگەمەندىگىن ساقتادى، رەسەيگە قايتا  جۇتىلمادى.

ەكىنشىدەن، قازاقتىڭ پوستكەڭەستىك ساياسي جانە ەكونوميكالىق ەليتاسى مەن يستەبليشمەنتى قالىپتاستى. جوعارعى دەڭگەيدەگى ەليتا مەن يستەبليشمەنت قازاق بۋرجۋازياسىنا اينالدى.

ءۇشىنشى، ورتاڭ قول تابى قالىپتاستى. ولاردىڭ ۇلەسى قىرىق-ەلۋ پايىز.

ءتورتىنشى, قازاق قالاعا كەلدى. قالا قازاعىنىڭ ۇلەسى 60 پايىز بولدى. كەيبىر قازاقتان شىققان ورىسشىلدار قازاقتى قالاعا جىبەرمەگەن ءجون، ءبارىن بۇلدىرەدى. قازاق قاپتاسا الماتىنى ۇلكەن اۋىلعا اينالدىرادى دەپ بايبالام سالدى. بۇگىنگى الماتىعا قاراساڭ قازاق كوپ بولسا دا  ءبۇلىنىپ جاتقان دۇنيە جوق.

ءالى دە بولسا بۇگىنگى كۇندە تۇزەتەتىن ىرگە، بەكىتەتىن قاپقا، باعاتىن مال، قاراساتىن  كورشى بار.

ءتىل ماسەلەسى - تاۋقىمەتتەردىڭ باستىسى. ساياسي تۇراقتىلىقتى ساقتاپ وتىرىپ، ارنايى زاڭعا قوسىمشا باپ ەنگىزبەي-اق كونستيتۋتسيالىق كەڭەستىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇزىرەتى-اق جەتكىلىكتى بولار ەدى. ايتالىق، ەگەردە كونستيتۋتسيالىق كەڭەس : مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر مەملەكەتتىك ءتىلدى مىندەتتى تۇردە پايدالانادى. باسقا جاعدايدا  قىزمەتتەن شەتتەتىلەدى. مەملەكەتتىك نەمەسە مەملەكەتتىك ەمەس مەكەمەلەر (جەكە مەنشىك اسحاناداعى داياشىلار،  دۇكەنشىلەر، قوعامدىق كولىكتەگى قىزمەتكەرلەر، پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى ء)بارى دە الدىمەن قازاقشا، ازامات قازاقشا بىلمەسە، ورىسشا قىزمەت كورسەتۋ كەرەك.   وسى مانەردە اقش-تىڭ جوعارى سوت شەشىمى بولدى. كەزىندە اقش-تا قارا ءناسىلدى جانە اق ءناسىلدى مەكتەپتەر بولەك بولدى. بۇل جاعداي ناسىلدىك سەگرەگاتسيانى كۇشەيتتى، اقش-تىڭ جوعارى سوتى بۇل جاعدايعا تيىم سالعاننان كەيىن بۇل ماسەلە تەز شەشىلدى. اق ءناسىلدى مەكتەپ ديرەكتورلارى ارنايى اۆتوبۋسپەن قارا ءناسىلدى بالالاردى ءوز ەسەبىنەن ءوز مەكتەپتەرىنە تاسيتىن بولدى.

ۇلتتىق دوكتريناعا مىناداي ۇسىنىسىم بار. اقش-تا پوزيتيۆتىك ديسكريميناتسيا دەگەن زاڭگەرلىك كاتەگوريا بار. بىزگە دە سول كەرەك. ءبىزدىڭ مۋلتيكۋلتۋراليزمگە "پوزيتيۆتىك ديسكريميناتسيا" جەتپەيدى. ولاي بولسا قازاقشا سويلەگىسى كەلمەيتىن قازاقتار الدىمەن قىزمەتىنەن كەتەر ەدى، قالعاندارىنا  ۇلكەن ساباق. پرەزيدەنتىمىزگە ءتىل ساياساتىن جۇزەگە اسىرۋدا قولداۋ كەرەك. ونداي قولداۋدى مەن "جاناشىر" باعدارلاماسى دەپ اتار ەدىم. باسقا ۇلت وكىلدەرىنەن قۇرالعان قازاق ءتىلدى جاناشىرلارى ءوز مىندەتىن پارمەندى ورىندار ەدى. كەيىن ولار قازاق تەكتىلەر قاتارىن تولتىرار ەدى.

جالپى ايتقاندا مەكتەپ سەگرەگاتسياسى جاقسىلىققا اكەلمەس. ورىسشا مەكتەپ ءبىتىرىپ قازاقشا بىلمەي، مەملەكەتتىك قىزمەتكە جاراماۋشىلىق قازاقستان ورىس مەكتەبىنىڭ ۇلكەن كەمشىلىگى. قازاقستان مەكتەبىندە ورىس كلاستارىندا ساباقتاردىڭ باسىم كوپشىلىگى مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگەنى ابزال. ۇيعىر، وزبەك - ديقانشى حالىق، بىراق ولاردىڭ ماڭدايىنا ەگەمەن ەلىمىزدە تەك كەتپەنشى بولۋ جازىلماعان: باستىق بولسىن، اكىم بولىپ ازىمبايعا مەملەكەتتىك ءتىلدى قاستەرلەۋ تۋرالى ءدارىس وقىپ، قازاق ءداستۇرى تۋرالى ءجون ايتسا...

بىرەگەي ، ەنشىسى بولىنبەگەن ۇيعىر-وزبەك وسى قازاقتىڭ  ءبىرى اعاسى ءبىرى ىنىسىندەي. بۇل جاعداي ەلىمىزدەگى تەكە تىرەستى ەمەس  ىشكى كونكۋرەنتسيانى كوتەرەدى. وزبەك پەن ۇيعىردىڭ ەڭبەكقورلىعى مەن دىندارلىعى قازاقتىڭ دارحاندىعى مەن قوسىلىپ قايتا دۇركىرەسە، بىراق قازىر ۇمىتىلىپ بارا جاتقان التى الاشتى جاڭعىرتقانداي بولار ەدى. التى الاشتىڭ قايتا تۇلەگەن كۇنگە قۇداي ءبىزدى جەتەلەسىن!

Abai.kz