ءبىلىم بايگەسى: «سەرپىن» جانە ساندار سويلەيدى
جازدىڭ سوڭعى ايى كۇنتىزبەنى اتتاعان 2015 جىلدىڭ 1 تامىزى كۇنگى جۇمىس سوڭىنا قاراي تالاپكەرلەر تاراپىنان مەملەكەتتىك ءبىلىم گرانتىنا ءوتىنىش جازۋ كەزەڭى اياقتالدى. وسىلايشا مەملەكەت ەسەبىنەن تەگىن وقۋ مۇمكىندىگىن پايدالانۋعا ارنالعان الامان بايگەنىڭ العاشقى بەلەسى مارە سىزىعىنا جەتتى. بۇل كەزەڭدە تالاپكەرلەر قالاعان جوعارى وقۋ ورىندارى مەن ءبىلىم يگەرەتىن ماماندىقتارىن تاڭداعان بولاتىن. ءار ۇمىتكەرگە ۇلتتىق بىرىڭعاي تەستىلەۋ كەزىندە تاڭداعان 4-ءپانىنىڭ باعىتىنا قاراي رەسپۋبليكانىڭ كەز كەلگەن جوعارى وقۋ ورنىنىڭ 4 ماماندىعىنا «ايدار تاعۋ» مۇمكىندىگى بەرىلدى. بايگە ناتيجەسى، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، 7 تامىزدان كەيىن بەلگىلى بولا باستايدى. ازىرگە، «باپ شابا ما، باق شابا ما؟» دەگەن الاڭ كوڭىلدى سابىرلىققا شاقىرىپ، وتكەن جولدى وي «دۇربىسىمەن» شولىپ شىعۋعا مۇمكىنشىلىك بار...
بيىلعى ءبىلىم بايگەسىنە «جۇلدە» رەتىندە سالىنعان 32000-نان استام گرانتتى ۇمىتكەرلەر اراسىندا ءبولۋدىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى بار. ول ەرەكشەلىك «سەرپىن-2050» الەۋمەتتىك جوباسىنا بولىنگەن 5000 گرانتقا بايلانىستى تۋىندادى. ويتكەنى اتالعان ءبىلىم گرانتتارىنا تەك وڭتۇستىك پەن باتىستاعى بەس وبلىستىڭ، اتاپ ايتقاندا، الماتى، جامبىل، وڭتۇستىك قازاقستان، قىزىلوردا، ماڭعىستاۋ وڭىرلەرىنىڭ تالاپكەرلەرى عانا ۇمىتكەر. جوبانىڭ باستى ماقساتى – رەسپۋبليكا كولەمىندە ورىن الىپ وتىرعان دەموگرافيالىق اۋىتقۋدى جانە ەڭبەك رەسۋرستارىن ءتيىمدى رەتتەۋدى جولعا قويۋ. باسقاشا ايتساق، دەموگرافيالىق ءوسىمى جوعارى وڭتۇستىك پەن كەيبىر باتىس ايماقتىڭ جاستارى ءۇشىن ەلىمىزدىڭ شىعىس، سولتۇستىك جانە باتىس (اتىراۋ، اقتوبە، ورال) وڭىرلەرىندە مەملەكەت ەسەبىنەن تەگىن ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگى ايقارا اشىلىپ وتىر.
ادەتتە، دەموگرافيالىق ءوسىمنىڭ الەۋەتى بالانىڭ تۋ جانە ەڭبەك جاسىنا جارامدى جاستاردىڭ سانى سياقتى ينديكاتورلارمەن ولشەنەدى، باعامدالادى. وسى ورايدا، وقىرماندار نازارىنا ەلىمىزدەگى 14 وبلىستىڭ مەكتەپ بىتىرۋشىلەرىنىڭ، ياعني كامەلەتكە تولعان، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋىنا ناقتى ۇلەس قوسا الاتىن جاستاردىڭ جالپى سانىن كولدەنەڭ تارتقىمىز كەلەدى. مالىمەت ۇلتتىق بىرىڭعاي تەستىلەۋ ورتالىعىنىڭ سايتىنان الىندى.
2015 جىلعى ۇبت-عا قاتىسقان مەكتەپ بىتىرۋشىلەردىڭ اراسىندا ەڭ كوبى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنان - 18652 وقۋشى، ەڭ ازى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنان - 2410 وقۋشى. بايقاپ وتىرعانىمىزداي، ايىرماشىلىق – جەر مەن كوكتەي، جەتى ەسە. ال جالپى، بۇل كورسەتكىشتەردەن وڭتۇستىك وڭىردە دەموگرافيا جوعارى ەكەنىن، ال كەرىسىنشە ول سولتۇستىك پەن كەيبىر باتىس وبلىستاردا تومەن جاعدايدا ەكەنىن ايقىن اڭعارۋعا بولادى. وسى ورايدا، ەلباسى ن. نازارباەۆتىڭ «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا بىلتىردان بەرى جۇرگىزىلىپ جاتقان «سەرپىن-2050» الەۋمەتتىك جوباسى دەر كەزىندە قولعا الىنعان ۇلكەن مەملەكەتتىك ماڭىزى بار باعدارلاما ەكەنىنە انىق كوز جەتكىزە الامىز.
ەندىگى كەزەكتە وڭتۇستىك وڭىرلەردەن جوو-نىڭ گرانتتارى بايقاۋىنا قاتىسۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن 50 باللدان جوعارى كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزگەن وقۋشىلار سانى مەن ولاردىڭ اراسىنان «سەرپىن-2050» جوباسىنا قانشا ءوتىنىش تۇسكەنىنە كوڭىل بولەيىك. اتالعان ايماقتاردان، ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعىنىڭ اقپاراتى بويىنشا، ۇبت-دا 50 باللدان جوعارى كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزگەن وقۋشىلار سانى (كوللەدجدەردى بىتىرۋشىلەر سانى ەسەپكە الىنباعان) مىناداي: وقو – 15744, جامبىل وبلىسى – 5498, قىزىلوردا وبلىسى – 4122.
ال سول «مۇمكىندىگى بار» تالاپكەرلەردىڭ قانشاسى «سەرپىن-2050» جوباسىنا قاتىسقان؟ ء«ا» دەگەننەن وقىرمانعا ەسكەرتە كەتەيىك، بۇل رەتتە تىلگە تيەك ەتىلەتىن ساندار - ينتەرنەت كوزدەرىنەن الىنعان مالىمەتتەر. سونىمەن، ينتەرنەتتەگى اقپاراتتار بويىنشا، تالاپكەرلەر تاراپىنان جوباعا جامبىل وبلىسىنان - 2380, وقو-دان - 6000 استام، قىزىلوردا وبلىسىنان - 3000 جۋىق وتىنىشتەر تۇسكەن (وكىنىشكە قاراي، وزگە ەكى وبلىسقا-الماتى مەن ماڭعىستاۋعا قاتىستى قولىمىزدا مالىمەت جوق).
«سەرپىنگە» ۇمىتكەرلەر قاي ءوڭىر مەن قانداي جوو-لاردى تاڭدادى؟ جالپى، وقىرمانداردىڭ ەسىنە سالىپ كەتەيىك، «سەرپىن» جوباسىندا وڭتۇستىكتەگى، جوعارىدا اتالعان، بەس وبلىس - جىبەرۋشى، شىعىس، سولتۇستىك جانە باتىس وڭىردەگى 8 وبلىستىڭ 19 جوعارى وقۋ ورنى - قابىلداۋشى جاق. ولارعا 150 مەن 450 ارالىعىندا ءبىلىم گرانتتارى بولىنگەن. شاعىن ساراپتامامىزدا جوباعا قاتىسۋشى جوو-نى تۇگەل تالداپ شىعۋ مۇمكىندىگى بولمايتىندىقتان، ۇمىتكەر تالاپكەرلەردىڭ وتىنىشتەرى بويىنشا العاشقى «التىلىقتا» تۇرعان وقۋ ورىندارىن عانا تىلكە تيەك ەتەمىز.
«سەرپىن-2050» جوباسى شەڭبەرىندە بولىنگەن گرانتتارعا ەڭ كوپ ءوتىنىش بەرىلگەن (1000-نان جوعارى) التى جوو قاتارىنا مىنا وقۋ ورىندارى كىرەدى (ەسكەرتۋ: ساراپتاما 2015 ج. 28 شىلدەسىندەگى اقپارات نەگىزىندە جاسالعاندىقتان 100% ناقتى، دالمە-ءدال اقپارات دەپ قاراۋعا بولمايدى):
- ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى كوكشەتاۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى (كوكمۋ);
- ە.بۋكەتوۆ اتىنداعى قاراعاندى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى (قارمۋ);
- پاۆلودار مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتى (پمپي);
- ا.جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە ايماقتىق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى (اقتمۋ);
- ا.بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى (قوسمۋ);
- م.وتەمىسوۆ اتىنداعى باتىس قازاقستان مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى (بقمۋ).
ساراپتاما سالماقتى شىعۋ ءۇشىن سانداردى سويلەتەيىك. ول ءۇشىن وقىرماندى مىنا «العاشقى التىلىق »دياگرامماسىنا كوز سالۋعا شاقىرامىز:
بۇل باعاندارعا «جان بىتىرەتىن» بولساق، ول مىناداي كورىنىس تابادى: كوكشەتاۋ ۋنيۆەرسيتەتىنە 395 گرانت بولىنسە، وتىنىشتەر سانى – 2536; قاراعاندى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنە - 220 گرانت، وتىنىشتەر سانى - 2030; پاۆلودار مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ گرانت سانى – 175, بەرىلگەن وتىنىشتەر – 1351; اقتوبە ايماقتىق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە – 135 گرانت، تۇسكەن وتىنىشتەر - 1303; قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيەتىنە بولىنگەن گرانتتار – 450, قابىلدانعان وتىنىشتەر – 1191; م.وتەمىسوۆ اتىنداعى باتىس قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتىندە – 190 گرانت، تىركەلگەن وتىنىشتەر سانى – 1122. بۇل تۇستا ءبىر تالاپكەردىڭ 4 ءتۇرلى ماماندىققا ءوتىنىش بەرە الاتىندىعىن تاعى دا ەسكە سالعىمىز كەلەدى.
«سەرپىندىكتەر» قالاۋىنا كوپ ىلىنگەن اتالعان «التىلىقتىڭ» ىشىندە ءتورت جوو - كوكشەتاۋ، قاراعاندى، اقتوبە، باتىس قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتتەرى وڭتۇستىك جاستارى مەن اتا-انالارى ءۇشىن جول جەڭىلدىگىنىڭ وڭايلىعىنا بايلانىستى قالانعان، تاڭدالعان سىندى. سەبەبى ول وقۋ ورىندارى تەمىرجول بويىنداعى قالالاردا ورىن تەپكەن. ايتالىق، اقتوبە مەن ورال قالالارى الماتى–ماسكەۋ باعىتىنداعى، ال قاراعاندى، كوكشەتاۋ وڭتۇستىكتەن استانا باعىتىنا قاراي جۇرەتىن ماگيسترالدى تەمىرجولدىڭ بويىندا ورنالاسقان. بۇل – ءبىر.
ەكىنشىدەن، جول قاشىقتىعى مەن اۋىس-ءتۇيىس بوپ باراتىن قيىنشىلىق تاعى بار. دەمەك، تالاپكەرلەر ءۇشىن ترانسپورتتىق قارىم-قاتىناس مۇمكىنشىلىگىنىڭ مولدىعى، ىڭعايلىلىعى ماڭىزدى. وسى تۇستا كەڭ بايتاق قازاقستاننىڭ ىشكى ايماقتارىن ءوزارا اۋە، تەمىرجول، كولىك جولدارى ارقىلى بايلانىستىرۋدى كوزدەيتىن ەلباسىنىڭ «نۇرلى جول» باعدارلاماسىنىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنى ويعا ورالادى. ينشاللا، باعدارلاما جۇزەگە اسسا، ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىنىڭ اراسى ترانسپورتتىق جولدار ارقىلى «جاقىنداي» تۇسەدى دەپ ۇمىتتەنۋگە ابدەن بولادى.
اتالعان «التىلىقتىڭ» ىشىنەن وڭتۇستىكتەن تۋرا كەلەتىن تەمىرجول مارشرۋتى بولماسا دا، «سەرپىندىكتەردىڭ» نازارىن وزىنە بۇرعان ەكى جوو-نى ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى. ولار – ا.بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى مەن پاۆلودار مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتى.
قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى وڭتۇستىك تالاپكەرلەر تاراپىنان جول قاشىقتىعى مەن قيىنشىلىعىنا قاتىستى تۋىندايتىن كۇدىك پەن ۋايىم كەدەرگىسىنە قاراماستان، «سەرپىن-2050» جوباسىنا العاش رەت قاتىسىپ وتىرسا دا، ءبىراز ۇمىتكەرلەردىڭ نازارىن اۋىلشارۋاشىلىعى جانە ونى وڭدەۋ، ۆەتەريناريا، ينجەنەرلىك-تەحنيكالىق ماماندىقتارعا اۋدارا ءبىلدى. «نۇرلى جول» باعدارلاماسى نەگىزىندە ەلىمىزدە جۇرگىزىلىپ جاتقان يننوۆاتسيالىق يندۋسترياليزاتسيالاۋ باعدارلاماسىنا ماماندار دايارلايتىن 10 ارقاۋلى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ قاتارىنا قوسىلىپ، وڭىرلىك يننوۆاتسيالىق ءوندىرىس ورىندارىنا ماماندار دايىنداۋعا بەلسەنە كىرىسىپ وتىرعان اتالمىش ءبىلىم ورداسى ءۇشىن بۇل – ايتارلىقتاي تابىس.
ال پاۆلودار مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتى - «سەرپىنگە» ەكىنشى جىل قاتىسىپ وتىرعان ۇلگىلى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرى. ينستيتۋت جوباعا قاتىسۋشى جوو-لار اراسىندا «سەرپىنگە» جاستاردى تارتۋ ىسىندە ەڭ جوعارى كورسەتكىشكە يە. بيىلعى بايگەدە وقۋ ورنىنىڭ «سەرپىن» جوباسىنداعى ءبىر ءبىلىم گرانتىنا تالاپكەرلەردىڭ 6 ءوتىنىشى «تالاسادى». «جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايت - نۇرى تاسىسىن» دەگەندەي، پمپي رەكتورى ن.ارشابەكوۆ ماۋسىم ايىندا «سەرپىن-2050» الەۋمەتتىك جوباسى ۇيلەستىرۋ كەڭەسىنىڭ توراعاسى م.ابەنوۆ باستاعان ۇگىت-ناسيحات ناۋقانى كەزىندە وڭتۇستىك ءوڭىردى ءوزى ارالاپ، وقۋ ورنىندا اتقارىلىپ جاتقان يگى ىستەردى جۇرتشىلىقتىڭ نازارىنا جەتكىزۋ ءۇشىن ەداۋىر ماتەريالدىق كۇش تە جۇمساپ، باق قۇرالدارى، جۇزدەسۋ، كەزدەسۋ فورماتتارى ارقىلى ناسيحاتتىق جۇمىستاردى دا ءساتتى جۇرگىزە ءبىلدى. وعان وسى ماقالانىڭ اۆتورى - كۋا.
ءدال وسىنداي يگى كورىنىستى ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى كوكشەتاۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ا.الجاپپاروۆقا دا قاتىستى ايتۋعا بولادى. رەكتورلاردىڭ وزدەرى باس بولىپ مەملەكەتتىك ماڭىزى بار شارۋاعا قاتىستى جۇرگىزگەن جۇمىستارى اتالعان وقۋ ورىندارىنا جوبا شەڭبەرىندە ەڭ ۇزدىك ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋگە يگى سەپتىگىن تيگىزدى دەپ ساناۋعا ابدەن بولادى.
ءسوز سوڭىندا ايتارىمىز: «سەرپىن-2050» جوباسىنا قاتىسۋشى وڭتۇستىك تالاپكەرلەرى ءۇشىن «باپ پەن باق» قاتار شاباتىن ءساتتى كەزەڭ تۋىپ تۇرعان سەكىلدى. «باقتى» تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ ىرگەسى بەرىك، بولاشاعى باياندى، تىرلىگى تىندىرىمدى بولۋىن كوزدەيتىن جوبا ماقساتى تۋىنداتسا، «باپتى» ۇمىتكەردىڭ ۇبت-دا جيناعان ۇپايى ايقىندايدى. گرانتتان دامە ەتكەن سەرپىندىك جاستاردىڭ ۇكىلى ۇمىتتەرى ءبىلىم بايگەسىنەن وزىپ كەلۋىنە تىلەكتەسپىز!
الماسبەك ابسادىقوۆ،
ا.بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى
قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ
وقۋ جانە تاربيە جۇمىستارى جونىندەگى پرورەكتورى
Abai.kz
