شىلىڭگىر شىلدەنىڭ سوڭعى ونكۇندىگى، تامىلجىعان تامىز ايىنىڭ العاشقى جارتىسىندا قازاقستاندا مەملەكەتتىك ءبىلىم گرانتتارىنىڭ الامان بايگەسى وتەدى. بايگە ەكى بەلەستەن تۇرادى: ءبىرى – تالاپكەرلەر تاراپىنان جوو ورنى مەن ماماندىقتاردى تاڭداۋ، ەكىنشىسى – رەسپۋبليكالىق بايقاۋدىڭ قورىتىندىسى جاريالاناتىن كەزەڭ.  باس-اياعى 20-25 كۇنگە سوزىلاتىن، تالاپكەرلەردىڭ ءبىرىنىڭ كوڭىلىنە نىق سەنىم مەن ءۇمىت، ەكىنشى بىرىنە كۇدىك مەن ۋايىم ورناتاتىن كۇندەر.  اتا-انالار دا بايگەگە تۇسكەن بالاسىنىڭ ۇكىلى ءۇمىتىن قولداپ، «تاقىمىن  قىسىپ» وتىرادى. بايگەنىڭ باستالۋ كۇنى – 2015 جىلدىڭ 23 شىلدەسى.

ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، بيىلعى 2015-2016 وقۋ جىلىنا مەكتەپ جانە كوللەدجدى ءبىتىۋشى تالاپكەرلەرگە 32 168 ءبىلىم گرانتى ءبولىنىپ وتىر. ونىڭ 75% ورتا مەكتەپتە نەمەسە كوللەدجدە قازاق تىلىندە، ال  25% ورىس تىلىندە ءبىلىم العاندارعا باعىتتالعان. ءبىلىم گرانتتارى – مەملەكەتتىڭ ءوز ازاماتتارىن الەۋمەتتىك تۇرعىدان قولداۋ ءتۇرىنىڭ ءبىرى. ولاي بولسا، 32 168 تالاپكەردىڭ باعى جانىپ، مەملەكەت ەسەبىنەن ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگى تۋادى.

ساراپشىلاردىڭ پايىمداۋىنشا، مەملەكەت ەسەبىنەن ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگىنە، ياعني گرانتقا يە بولعان تالاپكەر وتباسىنا جىلىنا 800 مىڭ مەن 1 ميلليون تەڭگە ارالىعىنداعى شىعىندى ۇنەمدەۋگە جاردەمدەسەدى ەكەن. اتا-اناسىنىڭ جاردەمىنە جاراۋدى ارمان ەتپەيتىن ءجاسوسپىرىم جوق شىعار، ءسىرا؟!  

ءبىلىم گرانتتارىنىڭ الامان بايگەسىندەگى باستى ويىنشى – تالاپكەر. مارەگە وزىپ جەتۋدىڭ ءبىر ءتاسىلى – بولاشاقتا ءبىلىم الاتىن وقۋ ورنىن جانە ماماندىقتى ءدال تاڭداۋ. تالاپكەردىڭ ءتورت ماماندىقتى تاڭداۋ مۇمكىندىگى بار. تاڭداعان ءتورت ماماندىقتى ءبىر جوعارى وقۋ ورىنان نەمەسە ءتورت جوعارى وقۋ ورنىنان  ءتورت  ماماندىق بەلگىلەۋگە بولادى. وسىلايشا ء«تورت قۇبىلاسىن تۇگەندەگەن» تالاپكەر ءوز «تاڭداۋىن» بايگەگە قوسادى.  بۇل جەردەگى قاعيدا: ءدال تاڭداساڭ – ءدوپ تۇسەسىڭ، ياعني باعىڭ جانادى. مۇنىڭ ءمانىسى نەدە؟ بىرىنشىدەن، مۇقياتتىلىق تانىتىپ، ماماندىققا بولىنگەن گرانت سانىنىڭ مولشەرىن ءبىلۋ، ەكىنشىدەن، كوپتەگەن ماماندىقتار تىزبەگىنەن جۇرتشىلىق اسا ءبىر ۇمتىلا بەرمەيتىن، بىراق ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىندا وزىندىك ەرەكشە ورنى بار، تابىسى جامان ەمەس  ماماندىقتى ء«ىلىپ الۋ»، ءۇشىنشىسى جوعارى وقۋ ورنىن دۇرىس تاڭداۋ.

قويىلعان ماسەلەلەردىڭ سوڭعىسىنان باستايىق. تالاپكەرلەردىڭ باسىم كوپشىلىگى استانا نەمەسە الماتى، قاراعاندى سىندى ۇلكەن قالالاردىڭ جوو-لارىن تاڭدايدى. وسىلايشا ۇلكەن قالالارعا ۇمتىلاتىنداردىڭ سانى ارتادى. بۇل ءوز كەزەگىندە بايقاۋدىڭ ءباسىن ارتتىرىپ جىبەرەدى. ءباس كوپ تىگىلگەن جەردە «باسىرەدەن» بوس قالۋ ىقتيمالدىعى جوعارى. ونىڭ ۇستىنە بۇل  - سوناۋ كەڭەس ءداۋىرى تۇسىنان كەلە جاتقان «ساپالى ءبىلىم ورتالىقتا ورنالاسقان جوعارى وقۋ ورىندارىندا» دەگەن ستەروتيپتىڭ ءبىرى. قازاقستاننىڭ ەۋرووداقتىڭ بوللون ۇردىسىنە ەنۋى «ساپالى ءبىلىم الۋ» شەكاراسىن كەڭەيتىپ جىبەردى. باسقاشا ايتساق، ايماقتاعى جوو-دان ەۋروپانىڭ ۇزدىك وقۋ ورىندارىنىڭ شەتەلمەن بايلانىسى ارتىپ كەلەدى. سونىڭ ارقاسىندا شەتەلدىك بىلىكتى مامانداردى شاقىرۋ، سونداي-اق  اكادەميالىق يكەمدىلىك باعدارلاماسى ارقىلى شەتەلگە شىعىپ، ساپالى ءبىلىم يگەرۋگە بولادى.

ال گرانت سانىنىڭ مولشەرىن ءبىلۋ جانە جۇرتشىلىق ەسكەرە بەرمەيتىن ماماندىقتى تاڭداۋ قانداي پايدا اكەلەدى؟ ادەتتە، ماماندىققا بولىنەتىن گرانت سانى ەلىمىزدە جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ قاجەتتىلىگىنە، ەكونوميكانىڭ وزەكتى سالالارىنىڭ  سۇرانىسىنا وراي بەلگىلەنەدى. مىسالى، قازىرگى تاڭدا قازاقستاندا ۇدەمەلى  يننوۆاتسيالىق ينسدۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسىنىڭ ەكىنشى كەزەڭى جۇرگىزىلۋدە. بۇل باعدارلاما ينجەنەر، اۋىلشاراشىلىعى مەن ۆەتەريناريا، تەحنولوگ ماماندىقتارعا دەگەن سۇرانىستى ارتتىرىپ وتىر جانە باعدارلاما «يننوۆاتسيالىق»، ياعني مۇلدەم جاڭا مازمۇنداعى يندۋستراليزاتسيالاۋ بولعاندىقتان جالپى قازاقستاندىقتارعا، ونىڭ ىشىندە قازاق ۇلتىنا اسا تانىس ەمەس، قۇلاققا توساڭداۋ ەستىلەتىن ماماندىق تۇرلەرى بار. ماماندىق تاڭداعاندا مۇنداي تۇستاردى، البەتتە، ەسكەرۋ قاجەت.

بيىلعى جىلى قازاق تىلىندە ءبىلىم العاندارعا، اسىرەسە، ەلىمىزدىڭ الماتى، جامبىل، وڭتۇستىك قازاقستان، قىزىلوردا، ماڭعىستاۋ وبلىستارىنىڭ تالاپكەرلەرىنە بىلتىرعى جىلدان بەرى قولعا الىنعان «سەرپىن» باعدارلاماسى تاعى دا «جاردەم» قولىن سوزىپ وتىر. ەلباسى ن. نازارباەۆتىڭ «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋدى كوزدەيتىن «سەرپىن-2050» الەۋمەتتىك جوباسىنىڭ باستى ماقساتى  – دەموگرافيالىق ءوسىمى جوعارى وڭتۇستىك پەن باتىس ءوڭىرى جاستارىن يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق باعدارلامانىڭ ءىرى جوبالارى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان سولتۇستىك جانە شىعىس ايماقتاردا ورنالاسقان جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الۋعا جاردەم ەتۋ. جاردەمنىڭ سيپاتى مىناداي: ءبىلىم گرانتتارىنىڭ جالپى بايقاۋىنا بۇكىل رەسپۋبليكانىڭ بارلىق ايماعى قاتىسسا، «سەرپىن-2050» الەۋمەتتىك جوباسىنا، جوعارىدا اتالعان،  بەس ءوڭىردىڭ جاستارى اراسىندا باسەكەلەستىك كورىگى قىزادى. ولاي بولسا، «سەرپىنگە»قاتىسقان تۇلەكتىڭ بايگەدەن وزىپ شىعىپ، گرانت يەسى اتانۋىنا مۇمكىندىگى مول. اتالمىش باعدارلاما، Serpin-2050.kz سايتىنىڭ كورسەتۋىنشە، سولتۇستىك جانە شىعىس ايماقتارداعى 19 جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ 60 ماماندىعىنا 5000 (بەس مىڭ) گرانت ءبولىنىپ وتىر.

بولىنگەن گرانتتاردىڭ باسىم كوپشىلىگىن ەكونوميكانىڭ ماڭىزدى سالالارىنا تىكەلەي قاتىسى بار ءارى يندۋستريالى-يننوۆاتسيالىق باعدارلاماعا اسا قاجەت ماماندىقتارعا باعىتتاۋ كوزدەلگەن. دەمەك، 5000  گرانتتىڭ پەداگوگيكالىق ماماندىقتارعا بولىنگەن 1500 گرانتىنان باسقاسى، ياعني 3500 گرانت تەحنيكالىق،  اۋىلشارۋاشىلىعى جانە ۆەتەريناريا، وڭدەۋ تەحنولوگياسى سالالارىنا باعىتتالعان. قىسقاسى، «سەرپىن» - جاستاردىڭ مەملەكەت ەسەبىنەن تەگىن ءبىلىم الۋعا سەپتىگىن مول تيگىزەتىن، مەملەكەتتىك ماڭىزى بار جوبا.

ءسوز سوڭىندا، وسى جولداردىڭ اۆتورى رەتىندە،  احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنە ينجەنەرلىك-تەحنيكالىق، اۋىلشارۋاشىلىعى جانە ونى وڭدەۋ تەحنولوگياسى، ۆەتەريناريا ماماندىقتارىنا 450 گرانت بولىنگەنىن باسا ايتا كەتكىمىز كەلەدى. قازاق دالاسىنا وزىق ۇلگىدەگى ەۋروپالىق ءبىلىم ۇلگىسىن ەنگىزۋگە ەلەۋلى ەڭبەك ءسىڭىرىپ، «دالا قوڭىراۋى» اتانعان ى.التىنسارين، ۇلتتىڭ رۋحاني كوسەمى ا.بايتۇرسىنۇلى، م.دۋلاتۇلى دۇنيەگە كەلگەن قازىنالى قوستاناي ءوڭىرى «سەرپىن» جوباسىمەن سولتۇستىككە بەت بۇراتىن جاستاردى قابىلداۋعا ءازىر. بىراق تاڭداۋ تىزىگىنى – قۇرمەتتى تالاپكەرلەر، سىزدە!

الماسبەك ابسادىقوۆ، ا.بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقۋ جانە تاربيە جۇمىستارى جونىندەگى پرورەكتورى

Abai.kz