قازاق جەرىن ءبىر قاۋىپتى ەلەس كەزىپ ءجۇر. بۇل - پارىقتى ۇلتتار اراسىنداعى تۇسىنىسپەۋشىلىك قاۋىپ...

پاتشالىق جانە سوۆەتتىك بيلىكتىڭ تۇسىندا «اعا» اتانىپ، ايتقانىن الىپ ۇيرەنگەندەر، ءسوز جوق، قازاقتىڭ ەركىندىگىنە قۋانۋ بىلاي تۇرسىن، كوتەرە دە الماي الەك...

مىسالدار مىڭ-سان، سونىڭ بىرەۋى مىناداي: شىعىس قازاقستان وبلىسى گلۋبوكي اۋدانىنىڭ (بۇل اۋداننىڭ اتىن وزگەرتۋگە ءتيىس قازاق اتقامىنەرلەرى ادال نان جەپ وتىرعان جوق. ق.ع.) د. ەسىمدى 36 جاسار تۇرعىنى ۆاحتالىق تاسىلمەن ماسكەۋدە جۇمىس ىستەيدى ەكەن.

تۇسىنىكتى عوي: ماسكەۋلىكتەر وزگە ۇلت وكىلدەرىن ولەردەي جەك كورۋگە داعدىلانعان. اق ساۋساق، ارام تاماق، تاقىر باس، قىزىل شاش جالقاۋلارعا ەلىكتەگەن الگى د. ءبىر كۇنى ۋكراينانىڭ لۋگانسك جانە دونەتسك وبلىستارىندا جاتجۇرتقا بارىپ ويران سالىپ جۇرگەن رەسەيلىك سەپەراتيستەرگە كومەكتەسپەكشى بولادى. اۆتوبۋسقا ءمىنىپ، ساتىلاپ ءجۇرىپ قانداستارىنا جەتىپ، لۋگانسك اۋەجايى ءۇشىن كەسكىلەسكەن اتىس­تا جاراقات الادى. بۇدان كەيىن رەسەيلىك ورىستار قازاق جەرىنەن كەلگەن قانداستارىن - مەنسىنبەدى مە، سەنبەدى مە، قورلادى ما، – ول جاعى بەلگىسىز، ايتەۋىر د. قايتادان قازاقستانعا جەتكەن...

د. جاقىندا سوتتالدى، زاڭ بوي­ىنشا 7 جىل قاتاڭ ءتارتىپتى باقى­لاۋ تۇرمەسىندە قاماۋدا وتىرۋى كەرەك ەدى، كەنەت، قارالاۋشى نەمەسە ايىپتاۋشى پروكۋروردىڭ جۇرەگى «جىلىپ كەتىپ» جات ەلگە بارىپ، قولىنا قارۋ العان ادامعا شارتتى تۇردە عانا 3 جىل سۇرادى. ءبىر «عاجابى» ادەتتە قاباعىن قار باسقان سوت بۇعان كەلىسە كەتتى...

ەسەسىنە، الەمجەلىدە عانا «رە­سەيدىڭ اقپارات قۇرالدارىن قازاقستاندا تاراتۋعا تيىم سالۋ كەرەك» - دەپ، ءجاي عانا ءوز پىكىرىن ايتىپ، ءسوز ايتقان (ەسكەرتە كەتەيىك: شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ تۇرعىنى، ازامات د. سەكىلدى بوگدە ەلدىڭ ىسىنە ارالاسىپ، قولىنا قارۋ الىپ، سوعىسپاعان. ق.ع.) باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ تۋماسى، ۇلتى قازاق، «مۇحتار ايجان» اتتى لوگينى بار قانداس باۋىرىمىز «ۇلتارالىق قاتىناستاردى قوزدىردى» دەگەن باپپەن ايىپتالىپ، 3 جىل باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى.

وسى ەكى ۇكىمنىڭ قايسىسى ادىلدىككە جاتادى؟..

قازاقشا ايتقاندا: «ايران ىشكەن قۇتىلىپ، شەلەك جالاعان تۇتىلىپ» تۇرعان جوق پا؟..

...مەنىڭشە، قازاق پەن وزگە ۇلتتىڭ اراسىنداعى تۇسىنبەۋشىلىكتىڭ باسى - كرەملدەن باستاۋ الىپ، كىشكەن­تاي كەڭسەدە قوزىپ جاتىر. مىسالى، كۇنى بۇگىن ءبىزدىڭ اتاجۇرتىنا كەلگەن ورالمان قارىنداسىمىز ءارى قانداسىمىز، 4 ءسابي قازاقتىڭ اناسى ەلۆيرا قادىروۆانى ورىس ءتىلىن بىلمەگەنى ءۇشىن قازاق ەمەس باسشىلارى ۋاقىتشا جاتاقحانادان قۋىپ شىعىپ، جۇمىستان بوساتىپ جىبەرىپتى.

«اتا-بابامنىڭ اتا قونىسىنا جات ۇلتتىڭ ءتىلىن بىلمەگەنىم ءۇشىن قورلانامىن، وزگە ۇلتتار­دان ازاپ كورەم دەپ كوشىپ كەلگەنىم جوق! ماعان وزگەلەردى ايداپ سالىپ، ءتورت ادامعا ۇرعىزدى...» - دەپ، نامىستانىپ، ءوز قۇقىن قور­عاۋعا ۇمتىلىپ، نەبارى جۇمىسى­نا كەلىسىم-شارت قانا سۇراعان ەل­ۆيرانى مۇرىندارىنا ەسەك­قۇرت كىرىپ، كىمنىڭ نانىن جەپ جۇر­گەن­دىگىن ۇمىتقان زورلىقشىل باس­شىسىماقتارى: «ۇجىممەن سيىسپادى» – دەپ مىڭگىرلەيتىن كورىنەدى...

سوندا الگى باسشىسىماق-كەلىم­سەكتەر قازاقتىڭ قىزىن قانداي «قىزمەتتەن» قۋىپ وتىرعانىن بىلەسىز بە؟ ەلۆيرا قادىروۆانىڭ «قىزمەتى» – ەدەن جۋشى...

قازاققا ەدەن جۋدى بەرمەي، قازاقتىڭ جەرىندەگى باسپاناسىنان (جاتاقحانا) قۋاتىنداي بۇلار كىمدەر؟!.

اينالايىن، باۋىرلار­ىم! ءبىز اتا-باباسىنىڭ تۋعان توپى­راعىندا ءبىر قازاقتى دا قورلاتپاۋىمىز كەرەك! ءار قازاق­قا قيانات - بار قازاققا جاسالعان قيانات، دەپ تۇسىنۋگە ءتيىسپىز. قانداسىمىزعا جاسالعان زورلىقتىڭ – كۇنى ەرتەڭ ءوز باسىمىزعا جەتۋى ابدەن مۇمكىن!

قۇقىق قورعاۋ ورىندارى، اسىرە­سە، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ۇلتارالىق قاتىناستاردىڭ اسا نازىك ماسەلە ەكەندىگىن ەسكەرىپ، ەرەكشە ساق ءارى مۇقيات بولۋى كەرەك، دەپ ويلايمىن.

قاجىمۇقان عابدوللا

Abai.kz