ء«ىلياس ەسەنبەرلين قازاق ادەبيەتىنە ۇلكەن جاڭالىق، بەتبۇرىس اكەلگەن، ءوز الدىنا جەكە تاريحي مەكتەپتىڭ نەگىزىن قالاعان ۇلى تۇلعا». قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى قابدەش ءجۇمادىلوۆ وسىلاي دەيدى.

قابدەش ءجۇمادىلوۆ ەسەنبەرلين تۋرالى اڭگىمەسىن بىلاي دەپ جالعاستىردى: ء«ىلياس ەسەنبەرلين كەزىندە «كوشپەندىلەر» جانە «التىن وردا» تريلوگيالارىن جازدى. ول زاماندا مۇنداي تاقىرىپتارعا ەشكىم بارماعان. بارۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. تاريحي شىعارما جازۋ ول كەزدە ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلمەيتىن. ال كەنەسارى تۋرالى رومان جازۋ دەگەن، ول كەزدە ەشكىمنىڭ ماڭدايىنا جازىلماعان نارسە! كەنەسارى تۋرالى كىتاپ جازباق تۇگىلى ونىڭ اتىن اتاۋ مۇڭ بولاتىن. وتكەن عاسىدىڭ ەلۋىنشى جىلدارى ونى زەرتتەگەن تاريحشى عالىم ەرمۇحان بەكماحانوۆ 25 جىلعا سوتتالدى. مۇحتار اۋەزوۆ پەسا جازىپ ەدى، ۇزاق ۋاقىت باسى داۋعا قالدى. كەنەسارى تۋرالى ولەڭ جازعاندار جاۋاپقا تارتىلدى. ال كەيىن، 15 جىلدان سوڭ، ءىلياس ەسەنبەرلين «قاhار» دەگەن رومانىن جارىققا شىعاردى. مەن «كوشپەندىلەر» تريلوگياسىنا جانە «عاشىقتار» رومانىنا رەداكتور بولدىم. ول كەزدە ىلەكەڭ «جازۋشى» باسپاسىنىڭ ديرەكتورى بولاتىن. مەن سول باسپانىڭ پروزا بولىمىندە ىستەدىم. جاس كەزىمىز. تالاي رەت ۇيىندە وتىرىپ، ارحيۆتىك ماتەريالداردى، كەيىپكەرلەردى ءوزارا سالىستىرىپ، رەتكە كەلتىرەتىنبىز. ول كەزدە بارلىعىمىزدىڭ دا سۋساپ جۇرگەن كەزىمىز. «تاريحي تاقىرىپتارعا بارساق»، - دەپ ارمانداپ جۇرگەن كەزىمىز. ال ءىلياس ەسەنبەرلين سول «جازۋشى» باسپاسىنىڭ ديرەكتورى بولىپ، وزىنە ءوزى جول اشتى. ونىڭ بۇل قىزمەتكە تۇرۋىنا دىنمۇحامەد قوناەۆ كومەكتەستى. ەگەر ديمەكەڭ ىلەكەڭدى قولداماعاندا، «قازاقفيلم» كينوستۋدياسىندا اۋدارماشى بولىپ جۇرگەنى جۇرگەن ەدى، ونى «جازۋشى» باسپاسىنا ديرەكتور ەتىپ قويماعاندا، وندا جاڭاعى كىتاپتاردىڭ جارىققا شىعۋى مۇمكىن بولماس ەدى. اشىعىن ايتۋ كەرەك، زامانداستارى ەسەنبەرليندى قولداعان جوق. كوبىسى قارسى بولدى. نەسىن ايتاسىڭ، پەندەشىلىك قوي، ىشتارلىق جاسادى. ەندى، ىلەكەڭ ادەبيەتكە 50 جاسىندا كەلدى عوي. ول ءوزى ماماندىعى بويىنشا تاۋ-كەن ينجەنەرى بولاتىن. ادەبيەتشى دە ەمەس ەدى. بۇل ەندى ۇزاق اڭگىمە...  قىسقاسىن ايتقاندا، ەسەنبەرلين قازاق ادەبيەتىنە ۇلكەن رەفورما اكەلگەن، جاڭا تاقىرىپتاردى باستاعان ۇلى تۇلعا».

جازىپ العان جاپپاربەرگەن ايبوتا

Abai.kz